Κατά τη διάρκεια των ερευνών του PRAP, ορισμένες από τις έρευνες των φυσικών επιστημόνων εξελίχθηκαν σε μια αναζήτηση στοιχείων που θύμιζε αστυνομικό μυθιστόρημα.

Όλα άρχισαν με μια παλαιότερη μελέτη, σχετικά με την εξέλιξη του φυσικού τοπίου της δυτικής Μεσσηνίας.

Είκοσι περίπου χρόνια πριν, οι συνάδελφοί μας John Kraft του πανεπιστημίου του Delaware, George Rapp και Stanley Aschenbrenner του Πανεπιστημίου της Minnesota, συνειδητοποίησαν ότι η κοίτη του ποταμού Σέλα, που περνά δίπλα από τη δυτική πλευρά του ανακτόρου (στον άνω Εγκλιανό), είχε εκτραπεί με ανθρώπινη παρέμβαση.

Αιώνες πριν, το ποτάμι χυνόταν στον Κόλπο του Ναβαρίνου, ύστερα όμως εγκατέλειψε την παλαιά του κοίτη και σήμερα στρέφεται δεξιά, προς Δυσμάς, παρακάμπτει την πεδιάδα που πλημμύριζε και εκβάλλει στο Ιόνιο Πέλαγος.

Ο Kraft και οι συνεργάτες του υπέθεσαν ότι αυτή η εκτροπή έγινε τεχνητά, για να προστατευθεί η εύφορη κοιλάδα στη βόρεια άκρη της λιμνοθάλασσας της Γιάλοβας- Οσμάναγα από τις ετήσιες πλημμύρες του ποταμού. Υπέθεσαν, επίσης, ότι η πιθανότερη περίοδος για μια τέτοια ανθρώπινη παρέμβαση στο υδρολογικό περιβάλλον, είναι η Ύστερη Εποχή του Χαλκού, γιατί από τη μυκηναϊκή περίοδο μας είναι γνωστά αρκετά ανάλογα έργα. Ανάμεσά τους, μια παρόμοια εκτροπή ποταμού στην Τίρυνθα λειτουργεί μέχρι σήμερα, πάνω από 3.000 χρόνια μετά την κατασκευή της.

Όλα τα παραπάνω ήταν υποθέσεις, αποτελούσαν όμως έναυσμα για περαιτέρω έρευνα. Η στενή παρακολούθηση του ποταμού Σέλα αποτέλεσε, συνεκδοχικά, έναν από τους κύριους σκοπούς της γεωφυσικής έρευνας του PRAP, και μας απασχόλησε πέντε χρόνια, μέχρις ότου καταλήξαμε σε μια απλή εξήγηση για αυτό το περίπλοκο σύστημα.

Κατά τη διάρκεια της πρώτης περιόδου εργασίας στο πεδίο, καθώς προσπαθούσαμε να συγκεντρώσουμε στοιχεία για την ιδιάζουσα πορεία του Σέλα, παρατήρησα ότι το ρεύμα διασχίζει μια προσχωσιγενή πεδιάδα με ασυνήθιστο ορθογώνιο σχήμα, μόλις λίγες εκατοντάδες μέτρα πριν βγει στο Ιόνιο Πέλαγος, βόρεια από το χωριό Ρωμανού (Εικ.1).

Αυτή η ορθογώνια πεδιάδα μοιάζει σαν να ήταν μια μικρή τεχνητή λίμνη, που αργότερα προσχώθηκε. Αν αυτό ισχύει, τα εντυπωσιακά ευθύγραμμα όρια της πεδιάδας, τα οποία έχουν διαστάσεις 230 επί 320 μέτρα, και το γεγονός ότι βρίσκεται σε αμμώδες περιβάλλον, όπου είναι μάλλον απίθανο να εμφανιστούν φυσικές λίμνες, συνηγορούν υπέρ της τεχνητής δημιουργίας της λίμνης.

Η μοναδική λογική χρήση μιας τεχνητής λίμνης, τόσο κοντά στη θάλασσα, θα ήταν εκείνη ενός προστατευμένου λιμανιού. Έτσι, από νωρίς, η υπόθεση εργασίας που διατυπώθηκε σχετικά με την ορθογώνια πεδιάδα κοντά στο Ρωμανού, ήταν ότι επρόκειτο για λιμάνι του βασιλείου της Πύλου, στην ύστερη Εποχή του Χαλκού, που κατόπιν προσχώθηκε.

Το να διαπιστωθεί κατά πόσον υπήρχε κάποτε νερό στη λεκάνη, θεωρητικά τουλάχιστον, είναι εύκολο. Πρέπει να ερευνηθούν οι υπόγειες αποθέσεις, προκειμένου να διαπιστωθεί κατά πόσον υπάρχουν στρώματα ιζημάτων στη στρωματογραφία, τα οποία δημιουργούνται μόνο κάτω από το νερό. Κατά τη διάρκεια, λοιπόν, της δεύτερης περιόδου εργασίας στο πεδίο, προσπαθήσαμε να κάνουμε μια σειρά από πυρηνοληψίες με τρυπάνι χειρός. Γρήγορα αποδείχτηκε ότι θεωρία και πράξη μπορεί να είναι δύο εντελώς διαφορετικά πράγματα.

Όλες οι πυρηνοληψίες μας σταματούσαν σε μικρό βάθος, χτυπώντας σε παχύ, αδιαπέραστο, στρώμα από χαλίκια. Στο στάδιο αυτό ήμασταν έτοιμοι να αφήσουμε την πρώτη μας υπόθεση και να σταματήσουμε την έρευνα στη λεκάνη, ύστερα όμως από την ενθάρρυνση των αρχαιολόγων της ομάδας, που είχαν εξασφαλίσει επιπλέον χρηματοδότηση, επιστρέψαμε την επόμενη χρονιά με ένα περιστρεφόμενο μεγάλο τρυπάνι, το οποίο νοικιάσαμε από ντόπιο πηγαδά.

Χρησιμοποιώντας αυτό το τρυπάνι, μπορέσαμε να φτάσουμε βαθύτερα, παρά τη διαρκή απειλή της κατάρρευσης των τοιχωμάτων των οπών διάτρησης (Εικ.2). Κάτω από το χαλίκι ανακαλύψαμε ένα παχύ στρώμα πηλού. Ο πηλός αποτελεί απόθεση που δημιουργείται μόνο κάτω από νερό (Eικ.3). Έτσι, η αρχική υπόθεση, ότι η πεδιάδα μπορεί να αποτελούσε τεχνητή λιμνοδεξαμενή, επιβεβαιώθηκε.

Στο επόμενο στάδιο, έπρεπε να διαπιστώσουμε κατά πόσον το νερό στη λίμνη ήταν αλμυρό ή γλυκό. Μικροσκοπική εξέταση των ιζημάτων από τις πυρηνοληψίες αποκάλυψε όστρακα εκατοντάδων οργανισμών, οι οποίοι ζούσαν αποκλειστικά σε θαλάσσιο περιβάλλον, οπότε και το νερό στη λίμνη πρέπει να συνδεόταν με την ανοικτή θάλασσα.

Η ανακάλυψη αυτή επίσης συνηγόρησε υπέρ του ότι η λίμνη ήταν, έστω ενμέρει, τεχνητή, διότι δεν υπάρχει φυσική διαδικασία σχηματισμού τόσο κάθετων τοιχωμάτων λεκάνης σε τόσο μικρή απόσταση από τη θάλασσα. Κατόπιν η λεκάνη θα γέμισε, προφανώς πολύ γρήγορα, με το πολύ παχύ στρώμα χαλικιού, το οποίο μας δημιούργησε τόσα προβλήματα. Από γεωλογική άποψη,το περιβάλλον απόθεσης άλλαξε άρδην από το ένα άκρο στο άλλο.

Πρώτα, η λεκάνη πρέπει να συγκέντρωσε χώμα φερμένο από τον άνεμο, και αργότερα γέμισε με φυσικό χαλίκι που μετέφερε ο ποταμός. Οι αποθέσεις χαλικιών προέρχονται από αλλαγές στην κοίτη ποταμών. Όταν λοιπόν ο Σέλας άλλαξε κοίτη, η τεχνητή λεκάνη γέμισε με χαλίκι από τον πυθμένα του.

Είναι φανερό πως θα θέλαμε να βρούμε πότε κατασκευάσθηκε η λεκάνη, για πόσο λειτούργησε και πότε άλλαξε η κοίτη του ποταμού, οπότε και καταστράφηκε η λεκάνη. Οι πυρηνοληψίες από τη λιμνοθάλασσα της Γιάλοβας, οι οποίες ήταν με ασφάλεια χρονολογημένες και τις είχαμε πάρει κυρίως για να συλλέξουμε κόκκους γύρης, μας βοήθησαν να λύσουμε το πρόβλημα.

Αποδείχτηκε ότι η ποσότητα φερτών υλικών που απέθετε ο ποταμός στη λιμνοθάλασσα της Γιάλοβας, μειώθηκε κατά πολύ γύρω στα -1200. Προφανώς οι Μυκηναίοι μηχανικοί επενέβησαν στη ροή του ποταμού Σέλα, αλλάζοντάς την αρχικά ενμέρει. Οπωσδήποτε, μετά το -1200, όταν κατέρρευσε η κεντρική, ανακτορική διοίκηση, το ποτάμι διάλεξε μόνιμα το συντομότερο δρόμο μέχρι το Ιόνιο Πέλαγος.

Το ερώτημα ήταν γιατί οι Μυκηναίοι μηχανικοί ήθελαν να επέμβουν στο ποτάμι. Αυτό το πρόβλημα αποδείχτηκε το δυσκολότερο από όλα, γιατί η λεκάνη του λιμανιού και η νέα πορεία του ποταμού φαινόταν να αποκλείουν το ένα το άλλο. Μια τεχνητή λίμνη κοντά στη θάλασσα, που χρησίμευε ως καλά προφυλαγμένο λιμάνι, είναι κάτι απολύτως λογικό.

Αυτή η κατασκευή, που αποκαλείται λιμάνι- κώθων, ήταν αρκετά συνηθισμένη και κατά την εποχή της φοινικικής κυριαρχίας στη Μεσόγειο. Κανένας μηχανικός, εντούτοις, δεν θα ήθελε να κατευθύνει το ποτάμι μέσα από μια ανάλογη λεκάνη, κυρίως επειδή τα φερτά υλικά που μεταφέρονται από το ρεύμα του ποταμού, ιδιαίτερα με τις χειμωνιάτικες πλημμύρες, θα γέμιζαν τη λεκάνη μέσα σε λίγα χρόνια.

Από τη στιγμή που η λεκάνη ήταν αναμφισβήτητα τεχνητή, αρχίσαμε να εξετάζουμε το ενδεχόμενο οι αλλαγές στην κοίτη του ποταμού να είναι επίσης τεχνητές. Καταλήξαμε έτσι σε ισχυρά επιχειρήματα, ότι πρόκειται για τεχνητή αλλαγή, με σημαντικότερο το ότι η νέα πορεία του ποταμού περνούσε από τη μέση βραχώδους εξάρματος.

Στο σημείο αυτό ζητήσαμε τη συμβουλή ενός ειδικού στη μυκηναϊκή υδρομηχανική και καλέσαμε τον Jost Knauss, του Πανεπιστημίου του Μονάχου, να συμμετάσχει στο πρόγραμμα. Ο Κnauss έχει μελετήσει όλα τα γνωστά υδραυλικά συστήματα που έχουν κατασκευάσει Μυκηναίοι μηχανικοί στο Γλα, την Τίρυνθα, τις Μυκήνες, την κεντρική Αρκαδία, και έχει γράψει τέσσερα βιβλία και πολλά άρθρα πάνω στο θέμα.

Κατά την επιτόπια εργασία, ο Knauss εντόπισε τις αποθέσεις μιας μεγάλης λίμνης που βρισκόταν λίγο πιο μακριά από την τεχνητή λεκάνη, σε μεγαλύτερη απόσταση από την ακτή. Το βραχώδες έξαρμα που αναφέραμε παραπάνω, χώριζε τη λίμνη από τη λεκάνη. Αλλά ούτε κι αυτή η καινούργια ανακάλυψη εξηγούσε το σύστημα πίσω από την όλη κατασκευή.

Το να υπάρχει μια λίμνη πάνω από ένα τεχνητό λιμάνι αυξάνει ακόμα πιο πολύ τον κίνδυνο να γεμίσει το λιμάνι από φερτά υλικά, όταν η λίμνη φουσκώνει ύστερα από ασυνήθιστα σφοδρή βροχόπτωση. Ο Jost Knauss έκανε λεπτομερείς παρατηρήσεις, συνέταξε χάρτες και διαγράμματα και, σε συνδυασμό με μια παρατήρηση του συνεργάτη του Daniel Vischer, από το Πολυτεχνείο της Ζυρίχης, κατέληξε, μετά το τέλος της ερευνητικής περιόδου του 1995, σε συμπεράσματα που αφορούν το σύνολο του συστήματος λίμνης- λιμανιού.

Όλα είχαν τελικά σχέση με το επίθετο «αμμουδερή» Πύλος. Σήμερα έρημες αμμουδερές παραλίες εκτείνονται αρκετά χιλιόμετρα βόρεια από το Ρωμανού. Άμμος πρέπει να κάλυπτε την ακτή και κατά την ύστερη Εποχή του Χαλκού. Έτσι, με αυτές τις συνθήκες, προφανώς ήταν αδύνατο να διατηρηθεί η είσοδος της λεκάνης του λιμανιού ελεύθερη, χωρίς αποθέσεις και φερτά υλικά. Το νερό της θάλασσας που έμπαινε στη λεκάνη μετέφερε ποσότητες άμμου, με αποτέλεσμα σε μικρό χρονικό διάστημα να κλείνει η είσοδος του λιμανιού.

Άρα η όλη κατασκευή του λιμανιού συνέφερε μόνον εφόσον θα εξασφαλιζόταν ότι δεν θα έκλεινε από τα φερτά υλικά. Για να το πετύχουν αυτό χρειαζόταν η διαρκής, σε μικρές ποσότητες, ροή καθαρού νερού. Μικρή ποσότητα καθαρού, χωρίς άμμο νερού, έρρεε στη λεκάνη του λιμανιού με σταθερή ροή και κατεύθυνση προς τη θάλασσα. Έτσι δεν μπορούσε να εισχωρήσει θαλασσινό νερό, με φερτά υλικά, στη λεκάνη.

Άρα το ρεύμα του ποταμού άλλαξε, προκειμένου να καθαρίζεται η λεκάνη του λιμανιού. Το νερό όμως του ποταμού μεταφέρει κι αυτό πολλά υλικά, οπότε οι Μυκηναίοι μηχανικοί έπρεπε να κατασκευάσουν πρώτα μια «παγίδα» για τα φερτά υλικά, και έτσι εξηγείται η κατασκευή της λίμνης. Όταν το νερό του ποταμού έμπαινε στη λίμνη, έχανε την ορμητικότητά του και απέθετε στον πυθμένα της τα υλικά που μετέφερε.

Κατόπιν, ένα μικρό ρεύμα καθαρού νερού, από την επιφάνεια της λίμνης, διοχετευόταν μέσω τεχνητού καναλιού στη λεκάνη του λιμανιού, ενώ το παραπανίσιο νερό έφευγε από την αρχική κοίτη του ποταμού, που έφτανε στη λιμνοθάλασσα της Γιάλοβας. Το σύστημα αυτό προφανώς έπρεπε να παρακολουθείται συνεχώς από άνθρωπο, ο οποίος ήλεγχε την ποσότητα νερού που έμπαινε στη λεκάνη και την ποσότητα βρώμικου νερού που έφευγε προς τη λιμνοθάλασσα της Γιάλοβας. Όταν έλειψε αυτή η παρακολούθηση, με την παρακμή του μυκηναϊκού βασιλείου, το ποτάμι ανενόχλητο πια διάλεξε το συντομότερο δρόμο, μέσα από την παλαιά λεκάνη του λιμανιού.

Αυτή η τεχνητή λεκάνη στο Ρωμανού δεν αποτελεί μόνο το πρώτο γνωστό τεχνητό λιμάνι της προϊστορικής Ευρώπης δείχνει, επίσης, για πρώτη φορά, ότι η δεξιότητα των Μυκηναίων στην υδρομηχανική δεν περιοριζόταν στην οικιστική αποχετευτική και τα αρδευτικά συστήματα, αλλά περιλάμβανε και λιμενικές εγκαταστάσεις.

Η ανακάλυψη αυτή μας δίνει νέες πληροφορίες για το θαλάσσιο εμπόριο και τα ταξίδια κατά την ύστερη Εποχή του Χαλκού. Μέχρι τώρα πολλοί μελετητές πίστευαν ότι κατά τη Μυκηναϊκή περίοδο, τα πλοία απλώς τα τραβούσαν έξω στην ακτή, προφανώς γιατί αυτή τη διαδικασία περιγράφει ο Όμηρος. Σήμερα γνωρίζουμε την ύπαρξη τεχνητών λιμανιών και ότι πρέπει να τα αναζητούμε με προσοχή, ακόμα και αν βρίσκονται θαμμένα κάτω από μέτρα χαλίκι.

Eberhard Zangger

«Το λιμάνι του Νέστορα» στο «Πύλος η αμμουδερή» Jack L. Davis

Αναπαράσταση Μυκηναϊκού πολεμικού πλοίου (περ. -1200). Η αναπαράσταση έχει γίνει με βάση την παράσταση που βρέθηκε σε πυξίδα που είχε τοποθετηθεί ως κτέρισμα σε έναν από τους δύο Θολωτούς τάφους της Τραγάνας, οι οποίοι βρίσκονταν σε κοντινή απόσταση από το τεχνητό λιμάνι.

«Η α'πλευρά του δίσκου μιλάει για την έγκυο θεότητα που λάμπει και η β΄πλευρά έχει μια πρόταση σε δυο στίχους, με μινωική παρήχηση, που αναφέρεται στη θεότητα που δύει. Η δύση της Αστάρτης/Αφροδίτης/Αφαίας. Με τη δική σας βοήθεια θα ήθελα μια μέρα στο μέλλον να μεταφράσουμε αυτούς τους στίχους για τη θεότητα του έρωτα, να ξέρουμε πιο πολλά».

Με αυτά τα λόγια ο γλωσσολόγος δρ. Γκάρεθ Όουενς, ειδικός σε θέματα μινωικής γραφής, έκλεισε την ενδιαφέρουσα ομιλία του με τίτλο «Η Φωνή του Δίσκου της Φαιστού» που έδωσε χθες, Τετάρτη, στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ), μια διοργάνωση του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ) σε συνεργασία με το ΤΕΙ Κρήτης.

«Είναι 61 λέξεις στις δυο πλευρές και 18 στίχοι σαν σονέτο με ομοιοκαταληξία. Έξι λέξεις μιλάνε για το φως και έξι λέξεις για τη δύση του φωτός. Τρεις λέξεις μιλάνε για την έγκυο θεότητα και άλλες 10 για τη θεότητα με διάφορα επίθετα», επισήμανε ο δρ. Όουενς, απευθυνόμενος, σε άπταιστα ελληνικά, στο πολυπληθές ακροατήριο που κατέκλυσε το αμφιθέατρο του ΕΙΕ για να ακούσει την πειραματική ερμηνεία του για τις περισσότερες από τις μισές λέξεις του δίσκου, η οποία έχει βασιστεί σε πολυετή επιστημονική έρευνα.

«Λέξεις και μια ολόκληρη πρόταση από τον Δίσκο της Φαιστού βρέθηκαν και σε άλλες μινωικές θρησκευτικές συλλαβικές επιγραφές και στο σπήλαιο του Αρκαλοχωρίου και στο Βουνό Γιούχτα δίπλα στις Αρχάνες και στην Κνωσό. Οι θρησκευτικές αυτές επιγραφές εντοπίστηκαν και με τάματα, συνεπώς οι μινωικές λέξεις που ήταν με τα μινωικά τάματα έχουν σχέση και με τη θρησκεία και με την υγεία.

Άρα έχουμε ένα λογικό περιεχόμενο (context), ότι δηλαδή ο Δίσκος της Φαιστού είναι μια μινωική θρησκευτική συλλαβική επιγραφή που διαβάζεται με επιγραφική συνέχεια και έχει σχέση με σχεδόν παράλληλα κείμενα τα οποία σχετίζονται με ιερούς τόπους και με τάματα, δηλαδή με ευχές και προσευχές και πάνω από όλα με την υγεία», ανέφερε χαρακτηριστικά.

Ο ίδιος δεν παρέλειψε επίσης να πει ότι «χωρίς τους καλούς φίλους και συναδέλφους δεν θα είχαμε φτάσει στην ανάγνωση, που πιστεύω ότι είναι η καλύτερη δυνατή που υπάρχει τα τελευταία 110 χρόνια ή τους τελευταίους 37 αιώνες που κάποιος ή κάποια διάβασε τον Δίσκο στην Κρήτη ίσως για τελευταία φορά, 500 χρόνια πριν τον Τρωικό Πόλεμο» συμπληρώνοντας: «Φυσικά έχω κάνει λάθη. Παίρνω όλη την ευθύνη πάνω μου. Αλλά έχουμε κάνει και μια προσπάθεια. Δεν υπάρχει κάποιος που δεν έχει κάνει λάθη, απλώς υπάρχει κάποιος που δεν έχει κάνει την προσπάθεια. Απόψε θα ήθελα να μοιραστώ αυτή την προσπάθεια μαζί σας με την ελπίδα ότι θα κάνουμε βελτιώσεις και διορθώσεις μαζί. Με την ανάγνωσή μας πιστεύουμε πλέον ότι μπορούμε να διαβάζουμε το 99% από τον Δίσκο της Φαιστού με τις φωνητικές αξίες της μυκηναϊκής Γραμμικής γραφής Β. Έχουμε συνολικά 242 σημεία γραφής, δηλαδή συλλαβογράμματα, με 45 διαφορετικά σημεία. Ήρθε η ώρα να κάνουμε το επόμενο βήμα στην κατανόηση» πρόσθεσε. Και τόνισε:

«Τώρα μπορούμε να μιλάμε για το τι μπορεί να σημαίνουν πιο πολλές από τις μισές λέξεις του δίσκου» και πως για το 10% από τις 61 λέξεις «έχουμε ενδείξεις γλωσσολογικές ότι σημαίνουν κάτι» χωρίς να γνωρίζουμε την ακριβή σημασία τους. «Ίσως η φωνή μιας μινωικής Σαπφούς ή Υπατίας μιλάει για την Αστάρτη της μινωικής Κρήτης, τη θεότητα του έρωτα. Ο δίσκος έχει 18 στίχους με ομοιοκαταληξία, με ποιητική παρήχηση. Μήπως μιλάμε για στίχους σαν το σονέτο του Σαίξπηρ; Ή μήπως για κάτι σαν τις μαντινάδες από την Κρήτη;» αναρωτήθηκε, μυώντας το κοινό του στα μυστικά του Δίσκου της Φαιστού, που ακόμα έχει πολλά να αποκαλύψει.

Στην εκδήλωση απεύθυναν χαιρετισμούς η δρ. Εύη Σαχίνη, διευθύντρια του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και ο καθηγητής Γιάννης Καλιακάτσος, τέως αντιπρύτανης, ακαδημαϊκός διευθυντής Γραφείου Διεθνών Σχέσεων ΤΕΙ Κρήτης, ενώ μετά το πέρας της ακολούθησαν ερωτήσεις από το κοινό.

Πηγή: in.gr, με πληροφορίες από ΑΠΕ - ΜΠΕ

Έρημη και ακατοίκητη για αιώνες, είναι η στιγμή που αποκαλύπτεται πως μόνο στέρφα δεν είναι. Γεννά από τα σπλάγχνα της λιοντάρια πέτρινα, αγέρωχα και στιβαρά. Την τόσο ξεχωριστή αυτή στιγμή συλλαμβάνει ο φωτογραφικός φακός. Και δεν είναι η μοναδική.

Σε άλλο καρέ έχει αιχμαλωτίσει την αποκάλυψη της Αφροδίτης που χτυπάει με το σανδάλι της τον άτακτο Πάνα κάτω από μια υφαντή κουβέρτα με την οποία ήταν σκεπασμένη για προστασία. Και σε ένα τρίτο έχει συλλάβει τη στιγμή που οι μαρμάρινοι κίονες έχοντας μόλις ξαναδεί το λαμπερό φως του Αιγαίου καταμετρούνται από τους εργάτες στην οικία της Κλεοπάτρας και του Διοσκουρίδη.

Στιγμιότυπα σε άσπρο και μαύρο από τη μυθολογική γενέτειρα του Απόλλωνος και της Αρτέμιδος. Από μια εποχή άγνωστη, όταν «δεν είχε μείνει όρθιο ούτε ένα ερείπιο και η κάθε πέτρα είχε αναποδογυρίσει, σπάσει και θρυμματιστεί», όπως έγραφαν τα πρώτα μέλη της Γαλλικής Σχολής Αθηνών που επισκέφθηκαν τη Δήλοτο 1847.

Σύμφωνα με τα Νέα τα στιγμιότυπα αυτά - συνολικά 140, αρκετά εκ των οποίων ανέκδοτα - αποκαλύπτουν όχι μόνο τη διαδικασία αποκάλυψης του σπουδαιότερου θρησκευτικού και οικονομικού κέντρου του Αιγαίου, αλλά και εικόνες από την καθημερινότητα, εκτός άλλων, των εκατοντάδων αρχαιολόγων, αρχιτεκτόνων κι εργατών που εργάστηκαν στο νησί από το 1873 ώς το 1913: στην πιο γόνιμη 40ετία κατά την οποία αποκαλύφθηκε το μεγαλύτερο μέρος του αρχαιολογικού χώρου.

Λεύκωμα σε τρεις γλώσσες

Τα φωτογραφικά αυτά καρέ - από τα παλαιότερα που τραβήχτηκαν σε ανασκαφή στην Ελλάδα - αποτελούν τον κορμό του τρίγλωσσου λευκώματος «Δήλος 1873-1913» (ελληνικά, γαλλικά, αγγλικά) που υπογράφουν οι εκδόσεις Μέλισσα και η Γαλλική Σχολή Αθηνών και επιμελήθηκε ο διευθυντής Ερευνών στο Εθνικό Κέντρο Επιστημονικής Ερευνας (CNRS), επικεφαλής των γαλλικών ανασκαφών στη Δήλο Ζαν Σαρλ Μορετί. O τόμος - αφιέρωμα εντάσσεται στο πλαίσιο των εκδόσεων που παρουσιάζουν την ιστορία των ανασκαφών της Γαλλικής Σχολής Αθηνών, με τις ανασκαφές της Θάσου και των Φιλίππων να έχουν προηγηθεί σε δύο ξεχωριστούς τόμους.

Πηγή: in.gr, με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ

Εξαιρετικά μεγάλου ενδιαφέροντος αποτελεί η ανακάλυψη μίας μεγάλης επιγραφής στην αρχαία Ελληνική γλώσσα, στην αρχαία πόλη - λιμάνι της Καισάρειας, που βρίσκεται ανάμεσα στο Τελ Αβίβ και τη Χάιφα.

Δυστυχώς μέρος της έχει καταστραφεί λόγω της κατασκευής ενός βυζαντινού κτίσματος από πάνω του, όμως τώρα βρίσκεται υπό τη μελέτη του επιγραφολόγου Δρ. Leah Di Segni από το Ινστιτούτο Αρχαιολογίας του Εβραϊκού Πανεπιστημίου.

Ο Δρ. Πίτερ Γκέντελμαν, διευθυντής της ανασκαφής από την Αρχή Ισραηλινών Αρχαιοτήτων, χαιρέτισε το εύρημα που βρέθηκε στο εθνικό αρχαιολογικό πάρκο της Καισάρειας, ως «εξαιρετικής σημασίας».

«Δυστυχώς η επιγραφή έχει υποστεί μεγάλη ζημιά (από την κατασκευή από πάνω της)», ανέφερε ο Γκέντελμαν. Παρόλο που η ομάδα αρχαιολόγων περιμένει ακόμη την πραγματογνωμοσύνη του Δρα Di Segni για την αποκρυπτογράφηση του αρχαίου ελληνικού κειμένου, ο Γκέντελμαν ανέφερε ότι υπάρχουν αρκετά ορατά γράμματα απ'ότι φαίνεται ότι είναι μία πολύ μεγάλη και σύνθετη επιγραφή.

Από την πλευρά του ο δρ. Di Segni δηλώνει: «Είναι πολύ δύσκολο να διαβάσουμε την επιγραφή εξαιτίας του γεγονότος ότι πολλά από τα γράμματα λείπουν και αρκετά από αυτά που υπάρχουν δεν είναι ευδιάκριτα».

Ταυτόχρονα με την Ελληνική επιγραφή, ανακαλύφθηκε και ένα σπάνιο πολύχρωμο ψηφιδωτό, το οποίο χρονολογείται από τον 2ο ή 3ο αιώνα.  

Είναι ένα από τα λίγα σωζόμενα δείγματα ψηφιδωτών από τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο στο Ισραήλ και η χειροτεχνία του συγκρίνεται από τους αρχαιολόγους με την τεχνική που συναντάται στην Αντιόχεια.

Το ψηφιδωτό χρονολογείται από την εποχή που η περιοχή αποτελούσε το διοικητικό κέντρο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στην επαρχία της Ιουδαίας.

Κατά τη διάρκεια των ανασκαφών στην πολυεπίπεδη παράκτια πόλη, οι αρχαιολόγοι έχουν φέρει στο φως άφθονα στοιχεία από τις περιόδους της Ηρωδιανής Δυναστείας και των Σταυροφόρων. «Αυτή η περίοδος δεν συναντάται συχνά στο Ισραήλ» ανέφερε ο Γκέντελμαν στους The Times of Israel την Πέμπτη.

Κατά τη διάρκεια των εργασιών για την επέκταση του Εθνικού Πάρκου της Καισάρειας, το ψηφιδωτό ανακαλύφθηκε κάτω από ένα πολυτελές εμπορικό κτίσμα της βυζαντινής περιόδου.

Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους Δρ. Πίτερ Γκέντελμαν και Δρ. Ούζι Αντ, διευθυντές της ανασκαφής, το ψηφιδωτό προηγήθηκε του εμπορικού κτίσματος κατά περίπου 300 χρόνια και υπήρξε κάποτε τμήμα ενός ακόμη παλαιότερου κτιρίου το οποίο χρονολογείται περίπου 1.800 χρόνια πριν.   Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, το ψηφιδωτό έχει μέγεθος 3,5 x 8 μέτρα και είναι «σπάνιας υψηλής ποιότητας».

Στο ακάλυπτο τμήμα του απεικονίζονται τρεις φιγούρες, καθώς και πολύχρωμα γεωμετρικά μοτίβα, τα οποία σχηματίστηκαν με τη χρήση μικρών ψηφίδων, πυκνά τοποθετημένων σε περίπου 12.000 πέτρες ανά τετραγωνικό μέτρο.

«Οι φιγούρες αυτές, όλοι άνδρες, φορούν χλαμύδες και προφανώς άνηκαν στην ανώτερη τάξη» ανέφεραν οι αρχαιολόγοι σε συνέντευξη Τύπου.

Πηγή: LiFO, με πληροφορίες από Times of Israel

Το «Περί φύσεως» του Λουκρήτιου, η ανακάλυψή του σε μοναστηριακή βιβλιοθήκη το 1417 και η επίδραση σε κορυφαίους καλλιτέχνες και στοχαστές.

Ένα βιβλίο κορυφαίου σαιξπηριστή της εποχής μας για ένα λατινικό ποίημα του 50 π.Χ.,το οποίο επηρέασε με τη σειρά του ορισμένα από τα σημαντικότερα βιβλία της δυτικής σκέψης και άνοιξε τον δρόμο στη νεωτερικότητα. Από μια άποψη είναι δυστύχημα που η ανάγκη της συμπύκνωσης «λογοκρίνει» το πραγματικό ύφος και περιεχόμενο του τίτλου, ο οποίος το 2011 κέρδισε το Εθνικό Βραβείο των ΗΠΑ και το 2012 το Πούλιτζερ. Κι αυτό επειδή στην «Παρέγκλιση» του Στίβεν Γκρίνμπλατ (Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, 2017, μετάφραση Δέσποινας Κανελλοπούλου, επιστημονική εποπτεία Γεώργιου Α. Χριστοδούλου) συμπίπτουν ο βιβλιοφιλικός ενθουσιασμός -η μετάφραση αποτελεί πιστό «αντηχείο» του γενναιόδωρου γνώστη Γκρίνμπλατ-, η ανακτημένη γνώση για μια κομβική στιγμή στην ιστορία του πολιτισμού και η έμμεση υπενθύμιση ότι στην εποχή της αφής ένα βιβλίο στέκεται και ως έργο τέχνης.

Ο 75χρονος αμερικανός ιστορικός της λογοτεχνίας, καθηγητής Ανθρωπιστικών Σπουδών στο Χάρβαρντ, επιστρέφει στην ανακάλυψη του λατινικού έπους «Περί φύσεως» του Λουκρήτιου, για να μεγεθύνει την επίδρασή του στη φιλοσοφία και την τέχνη, με μια περιγραφή που δεν υπολείπεται σε ποιητικότητα, αλλά και σασπένς. Από τη στιγμή που ανακαλύπτει το σύγγραμμα, τον Ιανουάριο του 1417, ο παπικός γραμματέας Πότζο Μπρατσολίνι, σε μοναστηριακή βιβλιοθήκη (πιθανότατα στη Φούλδα), απελευθερώνει το τζίνι που θα στοιχειώσει τον πολιτισμό της εποχής του.

Οι «Επικίνδυνες ιδέες»

Το «Περί φύσεως», γράφει ο Γκρίνμπλατ, δεν είναι ευκολοδιάβαστο κείμενο λόγω των 7.400 στίχων σε τυπικό δακτυλικό εξάμετρο, το μετρικό σχήμα που υιοθέτησαν ο Βιργίλιος και ο Οβίδιος για να μιμηθούν τα ελληνικά του Ομήρου. Αλλού, όμως, έγκειται το «σκάνδαλο» για την Αναγέννηση του βιβλιοθήρα Μπρατσολίνι, μια εποχή στην οποία οι πολιτικές ταραχές στην Ιταλία συνέπιπταν με τον αναβρασμό στην παπική αυλή: στις επικίνδυνες ιδέες που απελευθέρωνε το ποίημα για τη χριστιανοσύνη. Ότι το σύμπαν, για παράδειγμα, δεν έχει δημιουργό και λειτουργεί χωρίς τη βοήθεια των θεών, η δεισιδαιμονία βλάπτει τη ζωή των ανθρώπων, η ύλη αποτελείται από τα αεικίνητα, άφθαρτα άτομα και κάθε πράγμα γεννιέται από μια παρέγκλιση (αλλαγή πορείας των ατόμων). Η επανεμφάνιση του λατινικού έπους ύστερα από 14 αιώνες ήταν μια τέτοια παρέγκλιση, σημειώνει ο  Γκρίνμπλατ, «μια παρέκκλιση από την ευθύγραμμη τροχιά - στη συγκεκριμένη περίπτωση, προς τη λήθη - πάνω στην οποία έμοιαζαν να ταξιδεύουν το ποίημα και η φιλοσοφία του».

Υπό την επήρεια

Στα χρόνια που θα ακολουθήσουν το ποίημα, μέσω των αντιγραφών και της τυπογραφίας, θα εμπνεύσει καλλιτέχνες και στοχαστές, όπως οι Μποτιτσέλι («Η Άνοιξη» πηγάζει από την περιγραφή του Λουκρήτιου για την αναγέννηση της γης), Τζορντάνο Μπρούνο, Μονταίνιος, Τόμας Μορ, Γαλιλαίος, Δαρβίνος και Τόμας Τζέφερσον και άλλους. Ο τελευταίος, που έχει στην κατοχή του πέντε λατινικές εκδόσεις του «Περί φύσεως» και δηλώνει «επικούρειος» - από τον δάσκαλο του Λουκρήτιου, Επίκουρο - γράφει το 1820 σ'έναν άλλο πρώην πρόεδρο των ΗΠΑ, τον Τζον Ανταμς: «Νιώθω: άρα υπάρχω. Νιώθω σώματα που δεν είναι ο εαυτός μου: επομένως υπάρχουν κι άλλες οντότητες. Τις αποκαλώ ύλη. Τις νιώθω να αλλάζουν θέση. Αυτό μου δίνει κίνηση. Την απουσία ύλης την αποκαλώ κενό, ή τίποτα, ή άυλο διάστημα. Με βάση τις αισθήσεις, την ύλη και την κίνηση, μπορούμε να ορθώσουμε το οικοδόμημα όλων των βεβαιοτήτων που μπορεί να έχουμε ή να χρειαστούμε». Και ο μέγας Γέιτς κάποια στιγμή θα αντικρίσει μέσα στο ποίημα «την ωραιότερη περιγραφή της ερωτικής συνεύρεσης που έχει ποτέ γραφτεί»: «Κολλάνε αχόρταγα σώμα με σώμα και ανακατεύουν το σάλιο των στομάτων τους, βαριανασαίνοντας και μπήγοντας τα δόντια τους στα χείλη. Αλλά μάταια όλα, καθώς δεν μπορούν να πάρουν τίποτα από το αγαπημένο σώμα, ούτε να γίνουν εντελώς ένα μ'αυτό μπαίνοντας μέσα του...».

Πηγή: Δ. Δουλγερίδης, Τα Νέα

Η ένδοξη ιστορία των Ελλήνων Καταδρομέωνχάνεται στα βάθη της αρχαίας μας ιστορίας. Οι Έλληνες ως κατ’ εξοχήν πολεμική φυλή ήσαν οι πρώτοι οι οποίοι αντιλήφθησαν την αναγκαιότητα των καταδρομικών επιχειρήσεων, που συνδυάζουν τον αιφνιδιασμό, την κεραυνοβόλο αντίδραση, το άμεσο χτύπημα κατά του εχθρού, και επιτυγχάνουν την πλήρη εξουδετέρωση του μέσα σε ελάχιστο χρόνο.

Ομηρική εποχή

Ήδη από τον Όμηρο και την Ιλιάδα έχουμε σαφή περιγραφή καταδρομικών επιχειρήσεων, αλλά και του εξοπλισμού των αρχαίων εκείνων επίλεκτων στρατιωτών. Συγκεκριμένα μαθαίνουμε για το επίλεκτο σώμα των Μυρμιδόνων, οι οποίοι επιχειρούσαν μέσα στα πλαίσια του πεζικού, ωστόσο η τακτική τους σε συνδυασμό με τον οπλισμό τους, τους χαρακτηρίζει αναμφίβολα ως καταδρομείς. Οι Μυρμιδόνες, συμμετείχαν μεν πολλές φορές σε μάχη εκ του συστάδην αλλά κύρια επιχειρησιακή τους ικανότητα ήταν ο αιφνιδιασμός των Τρώων και η τρομοκράτηση τους, με την ταχεία και ορμητική επίθεση. Ήσαν εξοπλισμένοι με ελαφρύ οπλισμό, μικρή ασπίδα, κοντό δόρυ και ένα ξιφίδιο. Διεξήγαγαν δολιοφθορές στο στρατόπεδο των Τρώων και θεωρούνταν μαζί με τον αρχηγό τους τον θρυλικό Αχιλλέα, ως οι πλέον εκλεκτοί του στρατού των Αχαιών.

Στην Ιλιάδα ακόμη περιγράφεται η πρώτη γνωστή στην παγκόσμια ιστορία καταδρομική επιχείρηση, η είσοδος των Αχαιών στην Τροία με τον Δούρειο Ίππο. Επίλεκτη ομάδα από Αχαιούς κρύβεται στο εσωτερικό του ξύλινου ίππου και μόλις νυκτώνει εξέρχεται αιφνιδιαστικά καταλαμβάνοντας την πόλη, κάνοντας πράξη το σύνθημα των Καταδρομών, «Ο τολμών νικά».

Λακεδαιμόνιοι Καταδρομείς

Αναμφισβήτητα η πόλη η οποία καλλιέργησε όσο καμία άλλη το καταδρομικό πνεύμα ήταν η αρχαία Σπάρτη, η πόλη με την πλέον σκληρή στρατιωτική αγωγή αλλά και πολεμική δόξα. Ο Σπαρτιάτης από πολύ μικρός εμβαπτιζόταν στην πολεμική τέχνη, στη σκληραγωγία, στην πειθαρχία και την λιτότητα. Από την ηλικία των επτά ετών ξεκινούσε η σωματική και η στρατιωτική εκπαίδευση των νέων της Σπάρτης. Σε ηλικία 18 ετών ο έφηβος νέος ονομαζόταν «είρην» δηλαδή ενήλικος άνδρας και πολίτης. Η σκληρή και επίπονη εκπαίδευση του συνεχιζόταν ως την ηλικία των 19 ετών, που υπηρετούσε ως «πρωτείρας» δηλαδή ως αρχηγός μια ίλης.

Το τελικό όμως και πλέον σκληρό τμήμα της εκπαίδευσης ήταν τα «κρυπτεία», δηλαδή η συμμετοχή σε ομάδες εξόντωσης επικίνδυνων ειλώτων για εκφοβισμό των υπολοίπων και αποτροπή εξέγερσης. Τα κρυπτεία ήσαν μια κατ’ εξοχήν εκπαίδευση επίλεκτων καταδρομέων, που περιελάμβανε ανταρτοπόλεμο, χειμερινή διαβίωση, ορεινό αγώνα, μακρινές πορείες, διαβίωση στην ύπαιθρο, νυκτερινές επιθέσεις, απόκρυψη, κάλυψη, αιφνιδιασμό, δοκιμασία στην έλλειψη ύπνου και τροφής, και συνολικά μάχη επιβίωσης υπό εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες. Οι νεαροί Σπαρτιάτες εντάσσονταν σε μυστικές ομάδες και οργάνωναν νυκτερινές περιπολίες στην ύπαιθρο.

Κατά την διάρκεια της ημέρας εκρύβοντο στα δάση, σε σπηλιές, ακόμη και σε ορύγματα του εδάφους. Ήσαν οπλισμένοι μόνο με ένα ξιφίδιο, και σκότωναν τους είλωτες που θεωρούνταν επικίνδυνοι για υποκίνηση εξέγερσης. Τα κρυπτεία δεν ήταν μόνο ένα μέσον για την ασφάλεια της σπαρτιατικής πολιτείας, αλλά και μια διαδικασία «μύησης» θα λέγαμε των νεαρών πολεμιστών στη φυσική εξόντωση του εχθρού. Αλλά και σε περιόδους ειρήνης οι νέοι των ομάδων αυτών ήσαν υπεύθυνοι για τη συλλογή πληροφοριών και τη μυστική παρακολούθηση των ειλώτων.

Ο στρατός των Λακεδαιμονίων, περιελάμβανε τους Προσκόπους, οι οποίοι ήταν τμήμα που ανελάμβανε τις πλέον δύσκολες και επικίνδυνες αποστολές. Για το λόγο αυτό χαρακτηρίζονται ως οι καταδρομείς των Λακεδαιμονίων. Το ρόλο των Προσκόπων είχαν αναλάβει οι Σκιρίτες (από την περιοχή της ορεινής Λακωνίας κοντά στην Αρκαδία που μέχρι σήμερα ονομάζεται Σκιρίτιδα). Στην διάρκεια μιας εκστρατευτικής πορείας προηγούνταν όλου του στρατού, έχοντας τον ρόλο του ανιχνευτή. Στην μάχη οι Σκιρίτες παρατάσσονταν δίπλα στους τριακοσίους του βασιλέως. Η δύναμη τους ήταν περίπου εξακόσιοι άνδρες οι οποίοι αναλάμβαναν τις πιο τολμηρές επιχειρήσεις, ενώ καταλάμβαναν και το δυσκολότερο σημείο στην παράταξη της μάχης. Επίσης υπήρχε ειδικό τμήμα ανιχνευτών εδάφους, ενσωματωμένο στο ιππικό με σκοπό την παρακολούθηση του εχθρού και την ενημέρωση του επιτελείου των στρατηγών.

Άλλο ένα επίλεκτο τμήμα των Λακεδαιμονίων ήταν οι ονομαστοί Έκδρομοι, τους οποίους θα παραλληλίζαμε με τους συγχρόνους ακροβολιστές. Εξέρχονταν της τάξεως της φάλαγγας, εξορμούσαν και καταδίωκαν τους πελταστές προκαλώντας τρόμο και σύγχυση στο αντίπαλο στράτευμα. Ο οπλισμός τους ήταν ελαφρύς, κράνος, ασπίδα και δόρυ. Ήσαν ευκίνητοι, ταχείς και ακούραστοι και κάλλιστα μπορούμε να τους αποδώσουμε τον χαρακτήρα των καταδρομέων. Το σώμα αυτό αντιμετώπισε με επιτυχία τους πελταστές του Ιφικράτους, ενώ είναι χαρακτηριστικό πως την τακτική των Εκδρόμων εφήρμοσε και ο στρατός των Αθηναίων. Αξίζει ακόμη να αναφέρουμε ότι στη μάχη των Θερμοπυλών περιγράφεται η πρώτη γνωστή στην παγκόσμιο ιστορία, αμφίβια καταδρομική επιχείρηση. Κατά την διάρκεια της νύκτας ο Λεωνίδας οργανώνει καταδρομική ενέργεια(όπως έμαθαν στα Κρυπτεία) με σκοπό την απαγωγή του Ξέρξη. Οι τολμηροί Σπαρτιάτες εκολύμβησαν υποθαλασσίως, εισήλθαν στο στρατόπεδο των Περσών, όπου διασκόρπισαν τον θάνατο. Ο Ξέρξης κατά τύχη εσώθη, καθώς δεν βρισκόταν στην σκηνή του

Πεζοναύτες

Οι Ειδικές Δυνάμεις των προγονών μας περιελάμβαναν και Πεζοναύτες, κάτι άλλωστε απαραίτητο για την θαλασσοκρατία των αρχαίων Ελλήνων. Η πρώτη γνωστή στην παγκόσμιο ιστορία επιχείρηση Πεζοναυτών, είναι η Αργοναυτική εκστρατεία, υπό τον Ιάσονα. Έλληνες Πεζοναύτες εκστρατεύουν και αποβιβάζονται στην μυθική Κολχίδα.

Αργότερα, από τον 8ο π.Χ. αιώνα κυρίως και μετά, τα πολεμικά πλοία επανδρώνονταν από οπλίτες- πεζοναύτες οι οποίοι αποβιβάζονταν σε εχθρικές πόλεις. Στην εκστρατεία του Δημοσθένους στην Αιτωλία το 426 πΧ συμμετέχουν 300 πεζοναύτες με 30 πλοία. Στην Σικελική εκστρατεία (415 π.Χ.) 700 Αθηναίοι Πεζοναύτες μετέχουν στις επιχειρήσεις και διακρίνονται σαφώς από τους υπολοίπους οπλίτες που πολεμούν στην αποκλειστικά στην ξηρά. Η επάνδρωση των τριηρών από πεζοναύτες γινόταν αρχικά σε εθελοντική βάση, από τολμηρούς άνδρες, ενώ σε περιπτώσεις εκτάκτου ανάγκης (411π Χ) επιστρατεύονταν «εκ του καταλόγου». Το ψήφισμα του Θεμιστοκλέους (480 π Χ) εισηγείται να επιλέγονται οι πεζοναύτες από άνδρες ηλικίας 20-30 ετών, γεγονός που δείχνει την μέγιστη επιχειρησιακή αξία που τους έδιδαν οι Έλληνες επιτελείς.

Ο Κίμων διέθεται σώμα εκλεκτών πεζοναυτών οι οποίοι συνέτριψαν τους Πέρσες στη μάχη των εκβολών του ποταμού Ευρυμέδοντος. Ο Κίμων αφού νίκησε τους Πέρσες σε ναυμαχία, ενήργησε εν συνεχεία δυναμική απόβαση δυνάμεων πεζοναυτών, κατετρόπωσε τους εχθρούς και εκυρίευσε το στρατόπεδο τους. Η Μικρά Ασία απηλευθερώθη χάρις τον Κίμωνα και τους Έλληνες πεζοναύτες, ενώ οι Πέρσες ταπεινωμένοι παραιτήθηκαν κάθε αξιώσεως επί των μικρασιατικών ελληνικών πόλεων.

Οι πελταστές

Το σώμα των πελταστών συνήθως χαρακτηρίζεται ως ελαφρύ πεζικό, απλώς διότι είχαν ελαφρύτερο οπλισμό έναντι των οπλιτών. Στην πραγματικότητα όμως ήταν τμήμα ειδικών επιχειρήσεων, ταχείς και ευέλικτοι σε κάθε τύπο εδάφους, ειδικά όμως σε δύσβατες περιοχές ήσαν πραγματικώς ανίκητοι, διότι διεξήγαγαν επιχειρήσεις ανορθοδόξου πολέμου. Οι Μακεδόνες και οι Θράκες αξιοποίησαν πρώτοι τους πελταστές, που πήραν την ονομασία τους από την ιδιότυπη ασπίδα που έφεραν, η οποία λεγόταν πέλτη, και έφερε έλλειψη στο δεξιό της πλευρό. Ήσαν εξοπλισμένοι με δόρατα και ξίφος, και μάχοντο σε πυκνή τάξη σε βάθος οκτώ ζυγών. Και οι νότιες ελληνικές πόλεις δημιούργησαν τμήματα πελταστών, που πολλές φορές δρούσαν σε συνεργασία με το ιππικό. Στη μάχη του Λεχαίου (390 π Χ) οι Αθηναίοι Πελταστές αποδεκάτισαν μια απομονωμένη μοίρα Λακεδαιμονίων.

Καταδρομείς του Μεγάλου Αλεξάνδρου

Ο στρατός που κατέκτησε ολόκληρη την Ασία, και διέδωσε το φώς του ελληνικού πολιτισμού ως τις εσχατιές της Γής, ο στρατός του Μ. Αλεξάνδρου, διέθετε αρίστους καταδρομείς οι οποίοι διακρίθηκαν για την τόλμη και το θάρρος τους σε όλες σχεδόν τις μάχες. Θα μπορούσαμε μαλιστα να τους χαρακτηρίσουμε ως τους πλέον άμεσους προγόνους των θρυλικών ΛΟΚ, αλλά και των σημερινών ορεινών καταδρομέων.

Το πλέον χαρακτηριστικό κατόρθωμα των Μακεδόνων καταδρομέων είναι η κεραυνοβόλος κατάληψη του «Σογδιανού Βράχου», με την οποία η χώρα της Σογδιανής πέρασε στην κυριαρχία του Αλεξάνδρου. Ο «Σογδιανός Βράχος» ήταν ένα απόρθητο φρούριο στην κορυφή ενός απόκρημνου βράχου, που άνηκε στον σατράπη της περιοχής, τον Οξυάρτη. Η τοποθεσία αυτή εμπόδιζε τα σχέδια του Αλεξάνδρου για επέκταση προς την Ινδία, και έπρεπε πάση θυσία να καταληφθεί. Όμως παρά τη σφοδρή επίθεση, το φρούριο δεν ήταν δυνατόν να προσβληθή λόγω του απόκρημνου και δύσβατου της περιοχής. Μαλιστα οι υπερασπιστές του «Σογδιανού Βράχου» έλεγαν πως οι Μακεδόνες πρέπει να βγάλουν φτερά και να πετάξουν ως εκεί πάνω.

Ο Αλέξανδρος κατάλαβε πως η κατάληψη του φρουρίου με συμβατικά μέσα είναι αδύνατη. Τότε οργάνωσε ένα τμήμα 300 επίλεκτων καταδρομέων, ειδικευμένων σε διεξαγωγή ορεινού αγώνα, και τους ανέθεσε αυτήν την παράτολμη αποστολή. Οι άνδρες αυτοί εξοπλισμένοι με ειδικά υποδήματα, καρφιά, πασσάλους, και σχοινιά, αναρριχούνται αθόρυβα κατά τη διάρκεια της νύκτας, από το πίσω μέρος του φρουρίου και υψώνουν τις σημαίες τους. Μόλις ο ήλιος χαράζει οι βάρβαροι τους αντικρίζουν γύρω τους και πανικοβάλλονται, δεν πιστεύουν στα μάτια τους, και έπειτα από μια σύντομη συμπλοκή παραδίδουν το φρούριο άνευ όρων.

pronews.gr

Στην Ελληνική μυθολογία, ο Χρόνος ήταν μία ασώματη αρχέγονη θεότητα.

Παρότι ασώματος, εικονιζόταν και ως τέρας με σώμα φιδιού και τρία κεφάλια: ενός άνδρα, ενός ταύρου και ενός λιονταριού. Ο Χρόνος αυτός και ένα άλλο φίδι που τον συνόδευε και που λεγόταν  Ανάγκη, περιελίσσονταν γύρω από το κοσμικό αυγό. Στη συνέχεια  έσπασαν το αυγό αυτό και σχηματίστηκε το Σύμπαν.

Τι είναι όμως ο χρόνος και πώς τον βιώνουμε;  Και τέλος αν δεν υπήρχε ο άνθρωπος που τον όρισε, θα υπήρχε ο χρόνος;

Σ’  αυτά τα φιλοσοφικά ερωτήματα έχουμε την ιδεαλιστική και την υλιστική άποψη περί χρόνου.

Επίσης ο χρόνος εκτός από διαφορετική ερμηνεία, έχει και διαφορετική διάρκεια, σύμφωνα με τις διάφορες επιστήμες ή τις εκδοχές της ζωής μας. Επέλεξα όμως να σας πω δυο λόγια μόνο για τον χρόνο στη φυσική, για τον βιολογικό χρόνο, για τον χρόνο στην συνείδησή μας και φυσικά για τον φιλοσοφικό χρόνο. Και τα επέλεξα αυτά, διότι ο ίδιος ο Επίκουρος, ως υλιστής φιλόσοφος, λαμβάνει υπ’ όψιν του, στις μελέτες του, αυτούς τους χρόνους.

Ο χρόνος στην Φυσική

Ας δούμε πρώτα, πώς εκφράζεται ο χρόνος στην Φυσική Επιστήμη:

Ο χρόνος λοιπόν στην Φυσική επιστήμη, νοείται ως θεμελιώδης ποσότητα. Και όπως οι άλλες θεμελιώδεις ποσότητες, όπως ο χώρος και η μάζα, ο χρόνος καθορίζεται μέσω της μέτρησης. Συνεπώς είναι μέγεθος.

Τα δύο ταυτόσημα γεγονότα που συμβαίνουν στο ίδιο σημείο στον χώρο και διακρίνονται μεταξύ τους, είναι για την Φυσική ο χρόνος. Το διάστημα ανάμεσα σε δύο τέτοια γεγονότα, σχηματίζει τη βάση της μέτρησης του χρόνου.

Ακόμα η περιστροφή της γης γύρω από τον άξονά της, παρέχει τις μονάδες μέτρησης της ημέρας π.χ. ώρες , λεπτά, δευτερόλεπτα…  Και η τροχιά της γύρω από τον ήλιο, τις ημερολογιακές μονάδες.

Για την κλασσική μηχανική και κατά Νεύτωνα, υπάρχει ο απόλυτος χρόνος, που κυλάει ανεξάρτητα από οποιοδήποτε φαινόμενο συμβαίνει στην φύση και από οποιοδήποτε σύστημα αναφοράς. Οι μεταβολές μέσα στον χρόνο, δεν είναι αυτές οι ίδιες χρόνος.

Ο Αϊνστάιν, με την γνωστή θεωρία της σχετικότητας, μας εισήγαγε στον σχετικό χρόνο. Ο οποίος κυλά πιο αργά στα αντικείμενα που κινούνται με μεγάλη ταχύτητα.

Βλέπουμε σ’ αυτό το σημείο, ότι τόσο ο Νεύτων όσο και ο Αϊνστάιν, μας λένε ότι υπάρχει χρόνος στο χαώδες Σύμπαν, ανεξάρτητα αν τον ορίζει κάποιο φαινόμενο ή δεν τον ορίζει. Δηλαδή βλέπουμε, ότι και αυτοί δεν ξεφεύγουν από μία, Ιδεαλιστική(;) ή Στωική(;) προσέγγιση του χρόνου, χρησιμοποιώντας υλιστικά δεδομένα. Και για μεν τον Νεύτωνα ο χρόνος είναι απόλυτος, με την έννοια ότι δεν αλλάζουν τα διαστήματά του. Ο δε Αϊνστάιν, με την θεωρία της σχετικότητας, μας λέει ότι ένα έτος φωτός π.χ. είναι διαφορετικό από το δικό μας έτος.

Η σύγχρονη χρήση του χρόνου για επιστημονικούς σκοπούς, καθορίζεται με όρους συχνότητας μιας ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας.

Ο χρόνος στην Βιολογία

Ενδιαφέρον παρουσιάζει και ο βιολογικός μας χρόνος, ως προς το πως καλό θα είναι να βιώνουμε την καθημερινότητά μας.

Μαθαίνουμε ότι το άγχος συνδέεται άμεσα με την κορτιζόλη. Η κορτιζόλη παράγεται ακόμα και κατά την έντονη άσκηση, δρώντας όπως τα στεροειδή, επιταχύνοντας τις βιολογικές διαδικασίες. Αυξημένα επί μακρόν επίπεδα κορτιζόλης, μικραίνουν τη ζωή, καθώς σε συνθήκες στρες, οι μηχανισμοί προστασίας δεν προλαβαίνουν να δράσουν. Η συγγενής με την κορτιζόλη αδρεναλίνη, δρα με παρόμοιο τρόπο στο βιολογικό ρολόι των κυττάρων και δίνει έκρηξη δύναμης σε καταστάσεις ανάγκης, με αποτέλεσμα την πιο γρήγορη θνησιμότητα.

Αντιθέτως, οι ενδορφίνες του εγκεφάλου που μας προκαλούν ευχαρίστηση, φαίνεται να δρουν αντίστροφα με αυτά που είπαμε και βοηθούν τη μακροζωία. Δηλαδή ένας χαρούμενος άνθρωπος, ένας άνθρωπος που ρουφά την απόλαυση της ζωής, ζει και περισσότερο.

Η αλλαγή στο ρυθμό που έχει το καρδιοχτύπι για παράδειγμα και που δίνει αθροιστικά τη βιολογική ηλικία ενός αγχώδους ή ενός μη αγχώδους ανθρώπου, ενός καταπονημένου ή μη καταπονημένου οργανισμού, είναι αυτός ακριβώς ο δείκτης της μακροζωίας.

Ο χρόνος στην Συνείδηση                                                           

Εξαιρετικό ενδιαφέρον έχει και ο χρόνος στην συνείδησή μας. Διότι όλα αυτά που σας είπα, σχετικά με τον Βιολογικό χρόνο, έχουν άμεση σχέση και με τον Συνειδησιακό χρόνο. Δηλαδή με τον χρόνο μας, που άλλοτε μας φαίνεται πως περνά πιο γρήγορα και άλλοτε πιο αργά. Π.χ. όταν χαίρεσαι, αισθάνεσαι πως περνάει ο χρόνος γρήγορα, ενώ όταν πονάς περνάει αργά.Όταν χαίρεσαι, ο χρόνος συστέλλεται, ενώ όταν πονάς, ο χρόνος διαστέλλεται.Δηλαδή ανάλογα με την ψυχική σου κατάσταση είναι και ο χρόνος.

Όλα αυτά συμβαίνουν επειδή εμπλέκεται η Αμυγδαλή, δηλαδή το συγκινησιακό κέντρο του Εγκεφάλου, που σε κατάσταση πόνου ή φόβου, επηρεάζει την έκκριση  διαφόρων ορμονών. Εκκρίνεται  η  αδρεναλίνη που κάνει την μνήμη μας να χαράζει ανεξίτηλα τα γεγονότα, με αποτέλεσμα ο χρόνος να μας φαίνεται πιο αργός. Απ’ αυτά συνάγεται ότι σε κατάσταση πόνου ή φόβου, η μνήμη, καταγράφει πιο πολλές μονάδες, με σκοπό την ανάπτυξη στρατηγικής ή ενστικτώδους αντίδρασης καθώς και έγκαιρης πρόβλεψης παρόμοιας κατάστασης στο μέλλον. Όλα αυτά, δίνουν την αίσθηση της διαστολής του χρόνου.

Το ακριβώς αντίθετο συμβαίνει όταν χαίρεσαι ή όταν ηδονίζεσαι. Για παράδειγμα, σου φαίνονται πως πέρασαν μερικά λεπτά, όταν έχεις κάνει ένα πολύωρο και καλό σεξ!

Ο χρόνος στην Φιλοσοφία                                                                 

Ας δούμε τώρα τι σημαίνει χρόνος στη Φιλοσοφία. Εδώ  τα πράγματα είναι πιο μπερδεμένα. Και τα μπερδεύουν οι θιασώτες του ολοκληρωτισμού εξετάζοντας τον χρόνο από την θέση της στιγμής.

Ας τους δούμε κι αυτούς εν συντομία, έτσι για την Ιστορία. Αλλά πριν τους δούμε ας διαβάσουμε μία ανοησία, που μοιάζει με γαργάρα, και που θέτει μερικά δήθεν ερωτήματα γι’ αυτούς τους φιλοσόφους που εξάγουν δήθεν ερωτηματικές απαντήσεις, δημιουργώντας ένα κομφούζιο για το θέμα του χρόνου.

«Είναι ορθό να βλέπουμε τον χρόνο να κυλά; Κι αν συμβαίνει κάτι τέτοιο, κυλά από το μέλλον στο παρελθόν με την ανθρωπότητα κολλημένη σαν βάρκα στη μέση του ποταμού; Ή μήπως κυλά από το παρελθόν προς το μέλλον, παρασύροντας τη βάρκα με τη ροή του; Δύσκολα ερωτήματα ή πολύ αφηρημένα για να απαντηθούν και να μας ωθήσουν να απορρίψουμε τη μεταφορική εικόνα του χρόνου ως ροή. Αν, ωστόσο επιθυμούμε να απορρίψουμε την εικόνα της ροής, πώς μπορούμε να συλλάβουμε το πέρασμά του; Τι είναι αυτό που διακρίνει το παρελθόν από το παρόν ή το μέλλον; Ή μήπως δεν υφίσταται αντικειμενική διάκριση και ο χρόνος είναι μια ενιαία οντότητα που αποκαλείται παρόν; Τι είναι αυτό που δίνει στο χρόνο την κατεύθυνσή του; Τι είναι εκείνο που συνηγορεί υπέρ της ασυμμετρίας μεταξύ παρελθόντος και παρόντος; Υφίσταται η άχρονη ύπαρξη ή μήπως η ύπαρξη γίνεται αντιληπτή μόνο μέσα στα όρια του χρόνου;»

Πολλά απ’ αυτά τα ανωτέρω εντός εισαγωγικών προβλήματα, τα βλέπουμε στα Φυσικά του Αριστοτέλη με παράδοξα ή με προβλήματα.

Ο Αριστοτέληςμας αναφέρει, ότι «ο χρόνος δεν μπορεί να υπάρχει, γιατί δεν υπάρχει κανένα από τα επί μέρους τμήματά του (π.χ. μας λέει ότι η τωρινή στιγμή, που δεν έχει διάρκεια, δεν μπορεί να υπολογιστεί ως τμήμα του χρόνου). Αν πάλι αναρωτηθούμε πότε παύει να υπάρχει η τωρινή στιγμή, όποια απάντηση και να δοθεί περιέχει αντίφαση: Όχι στο παρόν, γιατί όσο υπάρχει, υπάρχει. Ούτε στο μέλλον, στην επόμενη στιγμή, γιατί στο συνεχές δεν υπάρχει επόμενη στιγμή. Αλλά δεν μπορούμε να αντιληφθούμε την τωρινή στιγμή ότι υπάρχει διαρκώς, γιατί τότε, όσα συνέβησαν πριν από 10.000 π.χ. χρόνια θα υπάρχουν ταυτόχροναμε όσα συμβαίνουν στο παρόν. Πράγμα άτοπον». Για να μην πω άχρονον!

Για πάμε παρακάτω και να δούμε τι μας λέει ο Αυγουστίνος.

«Τι είναι, λοιπόν, ο χρόνος; Αν δε με ρωτά κανείς, γνωρίζω. Αν, όμως, θέλω να το εξηγήσω σε κάποιον που με ρωτά, δε γνωρίζω. Αλλά σε κάθε περίπτωση τολμώ να πω πως τούτο γνωρίζω.  Αν τίποτε δεν τελείωνε, δε θα υπήρχε παρελθόν. Αν τίποτε δεν πλησίαζε, δε θα υπήρχε μέλλον. Αν τίποτε δεν υπήρχε, δε θα υπήρχε και παρόν. Όμως, πώς είναι δυνατόν να υπάρχει το παρελθόν και το μέλλον, αφού το παρελθόν πέρασε και το μέλλον δεν έχει έρθει ακόμη; Από την άλλη, αν το παρόν ήταν πάντα παρόν και δεν κυλούσε, το παρελθόν δεν θα ήταν χρόνος αλλά αιωνιότητα. Αλλά, αν ήταν το παρόν μόνο χρόνος, γιατί κυλά στο παρελθόν, πώς μπορούμε να πούμε ότι υπάρχει; Υπάρχει, μόνον γιατί κάποια στιγμή θα πάψει να υπάρχει. Το  μόνο, λοιπόν, που μπορούμε να βεβαιώσουμε είναι ότι ο χρόνος οδηγεί στη μη-ύπαρξη»

Οι εν λόγω Ιδεαλιστές Φιλόσοφοι εξετάζουν τον χρόνο από την θέση της στιγμής, της ελάχιστης χρονικής μονάδας. Και είναι το ίδιο, σαν να εξετάζεις τις ιδιότητες ενός σύνθετου πράγματος, με τις ιδιότητες του άτμητου. Ε, «Αριστοτέλεια» λογικό είναι, να σου πουν, πως αυτό το άτμητο γεννήθηκε από το μη ον. Δηλαδή από το τίποτα! Διότι αν μπορούσαν να διακρίνουν, μέσα τους και μόνο, τον συνειδησιακό χρόνο οι διάφοροι ιδεαλιστές φιλόσοφοι, δεν θα προέβαιναν σε ακαταλαβίστικες εκδοχές

Αυτός όμως που συμφωνεί και ταυτίζεται με τον Επίκουρο, είναι ο Μαρξ, στο διδακτορικό του η «Διαφορά της Δημοκρίτειας και Επικούρειας Φυσικής Φιλοσοφίας».

Ο χρόνος κατά τον Επίκουρο

Ας δούμε όμως τώρα, τι μας λέει με σαφήνεια ο Επίκουρος, περιλαμβάνοντας και  συμφωνώντας με τις επιστημονικές υλιστικές προτάσεις που σας ανέφερα.

Ναι! Ο μεγάλος μας δάσκαλος, πριν από αιώνες κατόρθωσε με τον Κανόνα του, δηλαδή με την απλή λογική, να μας πει το αυτονόητο!

«Πρέπει», μας λέει,

«τώρα να δώσουμε ιδιαίτερη προσοχή στο ακόλουθο γεγονός. Δεν πρέπει να εξετάζουμε τον χρόνο όπως τα άλλα φαινόμενα, όσα διερευνούμε υποκειμενικά, ανάγοντάς τον στις εκ των προτέρων αντιλήψεις μας, αλλά λαμβάνοντας υπόψη μας το προφανές γεγονός που μας οδηγεί να βεβαιώσουμε ότι ο χρόνος έχει μακρά ή σύντομη διάρκεια, αποδίδοντάς του, αυτόν τον προσδιορισμό κατ’ αναλογίαν».

Σωστά! Πράγματι! Καλό θα είναι να εξετάζουμε τον χρόνο όχι όπως, για παράδειγμα τον Ήλιο, την Σελήνη, τους Σεισμούς κ.τ.λ.…. όπου είναι αποδεκτή οποιαδήποτε άποψη ερμηνεύει το φαινόμενο. Αλλά με αναλογία. Τι είναι όμως η αναλογία; Μα το είπαμε και πιο πάνω στον συνειδησιακό ή τον αντιληπτικό χρόνο! Ο Επίκουρος εδώ έλαβε υπ’ όψιν του το προφανές, που δεν είναι τίποτε άλλο, παρά ότι ο χρόνος διαστέλλεται όταν πονάμε, ενώ συστέλλεται όταν χαιρόμαστε.

Ακόμα προσθέτει ότι:

«Για να προσδιορίσουμε τον χρόνο, πρέπει να χρησιμοποιήσουμε όρους που είναι σε χρήση, και να μην τους αντικαταστήσουμε με άλλους υπό το πρόσχημα ότι είναι καλύτεροι. Και ούτε πρέπει να του αποδώσουμε ξένες ιδιότητες και να ισχυριστούμε ότι είναι ταυτόσημες με την ίδια του τη φύση (κάτι που πράγματι κάνουν κάποιοι), αλλά να αναλογιστούμε κυρίως με τι σχηματίζουμε αυτή την ιδιαίτερη ιδιότητα του χρόνου και πως τη μετράμε».

Σ’ αυτό εδώ το σημείο είναι και πάλι ευθύς και σαφής. Κι έτσι καταλαβαίνουμε ότι καλό θα είναι να μην ασχολούμαστε με τα παράδοξα του Αριστοτέλη ή με τις ανοησίες του Αυγουστίνου, γιατί έτσι μπερδευόμαστε περισσότερο και δεν μας οδηγούν σε μία ασφαλή θέση.

Επίσης μας λέει ότι

«Και, είναι αρκετός ένας απλός συλλογισμός, και δεν χρειάζεται να καταφύγουμε σε απόδειξη, για να πειστούμε, ότι η έννοια του χρόνου συνδέεται με τις μέρες και τις νύκτες και με τις υποδιαιρέσεις τους, καθώς επίσης με τις ψυχικές καταστάσεις, τα συναισθήματα, την απάθεια, την κίνηση και τη στάση. Σε όλα αυτά παρατηρούμε κοινό χαρακτηριστικό, που το ονομάζουμε χρόνο».

Μας εξηγεί λοιπόν και μας παραθέτει, ότι χρειάζεται όχι μόνο ένας απλός συλλογισμός για να καταλάβουμε την έννοια του Χρόνου αλλά και μία απλή παρατήρηση στο ον άνθρωπος ή στα υπόλοιπα όντα της φύσης, όπου υπάρχει μία αέναη γέννηση – ζωή και θάνατος. Και ότι καλό θα είναι να σκεφτούμε ποιος είναι ο χρόνος για εμάς; Δηλαδή είναι ο βιολογικός, ο αντιληπτικός, ο χρόνος σε σχέση με τα άλλα πλάσματα της φύσης;

Τι περιλαμβάνει αυτός ο χρόνος;  Δηλαδή περιλαμβάνει την έναρξη της ζωής μας; Την έναρξη κάποιου γεγονότος; Την γέννηση ενός προσφιλούς μας προσώπου; Και τέλος πως τον μετράμε. Άμα τα ορίσουμε αυτά, τότε θα έχουμε μία πλήρη αντίληψη του χρόνου.

Και εδώ καλό θα είναι να κάνουμε δύο διαπιστώσεις σ’ αυτά που μας λέει ο Επίκουρος. Όντως ο χρόνος (ο βιολογικός)  συνδέεται με τις μέρες, τις νύχτες και με τις υποδιαιρέσεις τους, αλλά συνδέεται και με τις ψυχικές καταστάσεις, τα συναισθήματα, το αν περνά η ώρα ή όχι, πράγματα που τα ξαναείπαμε στον αντιληπτικό χρόνο .

Και συνεχίζει ο Επίκουρος

«Πρέπει να προσθέσουμε σε αυτά που ελέχθησαν πιο πάνω, ότι οι κόσμοι, και κάθε περιορισμένο σύμπλεγμα ατόμων που είναι όμοιοι με τα πράγματα που βλέπουμε καθημερινά γύρο μας, έγιναν από το άπειρο. Επειδή όλα αυτά, τα μεγάλα όπως και τα μικρά, έχουν την προέλευση τους από καθορισμένες συστροφές. Και όλα τα πράγματα διαλύονται ξανά, άλλα πιο γρήγορα, άλλα πιο αργά, άλλα από κάποια αιτία, άλλα από κάποιες άλλες αιτίες.»

Που θέλει να μας πει ότι: Το άτομο (το άτμητο δηλ.) είναι αιώνιο, άχρονο και αθάνατο! Όταν όμως ενωθεί με άλλα άτομα, το καινούργιο στοιχείο που βγαίνει από την ένωση, έχει χρόνο. Δηλαδή ο χρόνος δεν σχετίζεται με την κίνηση των μεμονωμένων ατμήτων. Αλλά με την σύνθεση των ατμήτων και την κίνηση τους εντός της οποιασδήποτε σύνθεσης. Έτσι και αυτά  που έχουν ζωή και που αποτελούνται από τα άτμητα στοιχεία τα οποία με την ένωσή τους δίνουν ζωή, έχουν αρχή και τέλος. Το ίδιο ακριβώς  συμβαίνει και με αυτά τα πράγματα που η ένωση τους δεν δίνει ζωή. Π. χ οι πέτρες, το μέταλλο, το νερό κ.α. Άρα βγαίνει το προφανές συμπέρασμα ότι η κάθε ένωση των ατόμων έχει αρχή και τέλος. Τα άτομα αενάως ενώνονται από την κίνησή τους, φτιάχνουν συνθέσεις, και έπειτα διαλύονται οι συνθέσεις εξ’ ων συνετέθησαν! Ε αυτό ακριβώς είναι ο χρόνος. Και όσον αφορά την διάρκεια της ζωής των συνθέσεων, ποικίλει ανάλογα με την φύση και την θέση, της κάθε σύνθεσης. Δηλαδή άλλες συνθέσεις ζουν πιο πολύ, άλλες πιο λίγο.

Ο χρόνος κατά τον Λουκρήτιο

Ακριβώς τα ίδια μας λέει και Λουκρήτιος στο εκπληκτικό ποίημα του De Rerum Natura που είναι, ως επί το πλείστον, το χαμένο βιβλίο Περί Φύσεως του Επίκουρου.«Χρόνος» μας αναφέρει «δεν υπάρχει από μόνος του. Μόνο από τα ίδια πράγματα βγαίνει η αίσθηση για το τι έγινε στο παρελθόν, τι γίνεται τώρα και τι θ’ ακολουθήσει μετά. Ας το παραδεχτούμε λοιπόν ότι κανείς δεν μπόρεσε ν’ αντιληφθεί το χρόνο ξεκομμένο από την κίνηση ή την γαλήνια ακινησία των πραγμάτων».Διότι ο χρόνος δεν είναι ξεκομμένος από τα γεγονότα, από τις πράξεις , από την δραστηριότητα. Επίσης δεν μπορούμε να πούμε πως υπάρχει χρόνος σε κάτι που δεν έχει δημιουργηθεί. Υπάρχει όμως χρόνος σε συνθέσεις, είτε κινούνται, είτε μένουν ακίνητες όπως πιστευόταν για κάποια πράγματα εκείνη την εποχή, π.χ. ένας βράχος. Το ότι ακόμα και ο βράχος αλλοιώνεται, αυτό σημαίνει πως υπάρχει χρόνος και γι’ αυτόν.

«Τέλος,» μας λέει ο Λουκρήτιος ότι

«όταν κάποιοι λένε πως η «αρπαγή της κόρης του Τυνδάρεω» και η «ήττα των Τρώων στον πόλεμο» είναι γεγονότα, ας προσέξουμε να μην μας κάνουν να παραδεχτούμε ότι τα γεγονότα αυτά έχουν αυτόνομη υπόσταση. Τα χρόνια που πέρασαν έχουν πάρει ανεπιστρεπτί μαζί τους ανθρώπινες γενιές για τις οποίες, στ’ αλήθεια, τα γεγονότα εκείνα υπήρξαν συμπτώματα. Γιατί οποιοδήποτε συμβάν μπορούμε κάλλιστα να το χαρακτηρίσουμε σύμπτωμα – είτε της οικουμένης όλης είτε συγκεκριμένων τόπων. Και πάλι, αν δεν υπήρχε η ύλη των πραγμάτων, ο χώρος και το κενό όπου συμβαίνει το καθετί, ποτέ δεν θα έκαιγε μες στα Φρυγικά τα στήθη του Πάρη  η ερωτική φλόγα που του άναψε της Ελένης η ομορφιά, και πυροδότησε τον ξακουστό εκείνο κι άσπλαχνο πόλεμο. Μήτε ο Δούρειος Ίππος θα’ χε πυρπολήσει τα Πέργαμα, βγάζοντας νύχτα μες’ από τα σωθικά του τους Έλληνες κρυφά απ’ τους Τρώες. Μπορείς, λοιπόν, να το δεις καθαρά: τα γεγονότα σε καμιά περίπτωση δεν έχουν αυτόνομη υπόσταση όπως η ύλη, μήτε υπάρχουν με την έννοια που υπάρχει  και το κενό. Σωστότερο θα ήταν να τα ονομάσεις συμπτώματα της ύλης και του χώρου στον οποίο συμβαίνουν.»

Μπορεί να φανεί σε κάποιον Στωικό, ότι τα γεγονότα που μας παραθέτει ο Λουκρήτιος είναι ντετερμινιστικά, ότι υπάρχει αιτία και αιτιατό και ότι ο χρόνος μας οδηγεί κάπου. Αν όμως θελήσει κάποιος  να κοιτάξει καλά, θα δει πως αυτά τα συμπτώματα, που μας αναφέρει ο Λουκρήτιος, είναι οι περιστασιακές ιδιότητες. Αυτές! είναι θεμελιώδεις για την Επικούρεια Φιλοσοφία. Διότι, ούτε μόνιμες είναι, ούτε σταθερές, ούτε υπάρχουν για κάτι, και δεν εμφανίζονται πάντα. Έτσι εδώ, πέραν της αλληλουχίας των γεγονότων, μας παρουσιάζει και την τυχαιότητα στην οποία επέδρασε και επιδρά ο χρόνος. Και αυτό ακριβώς, δηλαδή η τυχαιότητα, είναι το σύμπτωμα. Η τυχαιότητα είναι η περιστασιακή ιδιότητα.

Και όταν λέμε αλληλουχία, εννοούμε πως ένα γεγονός δεν έγινε παρθενογεννημένο, αυτόνομο, αλλά έγινε σε σχέση με άλλα γεγονότα.

Και όταν λέμε τυχαιότητα, ο Λουκρήτιος μας το λέει ξεκάθαρα: Ότι οι άνθρωποι ή τα πράγματα δημιουργούν την διαφορά. Και κατ’ επέκταση την τυχαιότητα. Διότι αν κάτι έλειπε από το όλο σκηνικό, τα πράγματα ή τα γεγονότα θα ήταν διαφορετικά. Δηλαδή μας λέει ότι, αν δεν υπήρχε π.χ. η Ελένη ή αν δεν είχε συναντηθεί με τον Πάρη δεν θα γινόταν Τρωικός Πόλεμος.

Επίσης μας μιλά και για την υλιστική πλευρά του χρόνου. Και είχε δώσει σαφή την απάντηση στον Αυγουστίνο, που μας λέει ότι χρόνος υπάρχει στη μη ύπαρξη. Ακριβολογεί λοιπόν και μας λέει, ότι αν δεν υπήρχαν η παρέκκλιση των ατόμων που εξαιτίας τους προκαλούνται οι συνθέσεις και το κενό δεν θα υπήρχαν γεγονότα. Διότι, όπως είπαμε, τα γεγονότα συμβαίνουν με την σύνθεση των ατόμων. Άρα, αν δεν υπήρχε παρέκκλιση, δεν θα υπήρχε σύνθεση, δεν θα υπήρχε σύγκρουση, δεν θα υπήρχε γέννηση…. άρα δεν θα υπήρχε χρόνος.

Χρόνος και αντικειμενικότητα                                                                  

Γεννάται το ερώτημα, αν είναι ο χρόνος αντικειμενικός. Με την έννοια ότι περνά πάνω απ’ όλες τις συνθέσεις της φύσης. Η απάντηση είναι καταφατική! Η απάντηση είναι Ναι! Όμως ποιος όρισε τον χρόνο και ποιος τον μετρά; Μα, απ’ όσο ξέρουμε, ο άνθρωπος. Με αναγωγή λοιπόν στην σκέψη μας, αν πάψουμε να υπάρχουμε ως ανθρωπότητα, σίγουρα θα υπάρχει χρόνος. Όμως δεν θα υπάρχει κανείς να τον ορίσει. Εκτός αν υπάρχουν άλλα εξωγήινα σκεπτόμενα  όντα που θα τον ορίσουν. Υπάρχει λοιπόν χρόνος έξω από εμάς αλλά δεν υπάρχει αυτός που τον ορίζει. Οπότε είναι σαν να μην υπάρχει.

Εδώ έρχεται και συνηγορεί και ο Μητρόδωροςμε την 10^ηπροσφώνηση που μας λέει

«Μην ξεχνάς, παρόλο που είσαι θνητή φύση και παρόλο που σου δόθηκε περιορισμένος χρόνος για την ζωή, πως έφτασες- χάρη στη λογική κρίση για την ουσία της φύσης-στο άπειρο και στην αιωνιότητα και πως κατανόησες ό,τι υπάρχει, ό,τι υπήρξε και ό,τι θα υπάρξει». Που σημαίνει ότι, αν δεν σου διδόταν αυτός ο περιορισμένος χρόνος για την ζωή, δεν θα υπήρχε περίπτωση να κατανοήσεις την φύση, το άπειρο, την αιωνιότητα και ό,τι υπήρχε, ό,τι υπάρχει και ό,τι θα υπάρξει. Δηλαδή όταν είσαι τίποτα, δεν μπορείς να ορίσεις τίποτα. «Διότι τίποτα δεν γίνεται από το τίποτα».

Επίλογος

Καταλαβαίνω ότι σας κούρασα, ότι σας ζάλισα. Ήταν όμως ευκαιρία να μάθετε μία γενική άποψη για τον χρόνο. Ναι, μα τους 12 Ολύμπιους Θεούς, αυτή η κούραση σας, δεν ήταν εξαναγκαστική, όπως για παράδειγμα οι ατελείωτες ώρες μιας δουλειάς, αλλά εποικοδομητική και χαρούμενη κούραση, που προέρχεται από τον χρόνο  της δημιουργίας.

Ακόμα, καλό είναι ο χρόνος να μελετάται καθ’ ολοκληρία και όχι τμηματικά, διότι παραπέμπει  σε ατέρμονες και ανούσιες συζητήσεις αιτιοκρατικού χαρακτήρα.

Ο Επίκουρος, μέσα από τα λόγια του, μας αναφέρει, με την  αντίληψη  της  δικιάς του εποχής, όλες τις σύγχρονες επιστημονικές διαπιστώσεις σε όλους τους τομείς που ειπώθηκαν. Μπορεί οι σύγχρονοι Φυσικοί, Βιολόγοι, Φιλόσοφοι να μην είχαν διαβάσει Επίκουρο, όμως βλέπουμε πως συνέχεια επιβεβαιώνεται. Γι’ αυτό τον μελετάμε και γι’ αυτό καλό θα είναι να τον αναδεικνύουμε στην Επιστημονική κοινότητα και να τους λέμε πως και τα πιο σύγχρονα επιστημονικά όργανα επισφραγίζουν την Επικούρεια Φιλοσοφία.

Από τη μία πλευρά αναμφίβολα υφίσταται ο θρησκευτικός χαρακτήρας, μιας και οι συγκρούσεις γινόταν επ'ονόματι του θεού Απόλλωνος και παράλληλα η ηττημένη πλευρά καλούταν να πληρώσει το αντίτιμο της ασέβειας στον θεό. Από την άλλη όμως είναι κάθε φορά ξεκάθαρα και τα πολιτικά κίνητρα που σε κάθε σύγκρουση ωθούσαν τις εκάστοτε παρατάξεις στις ενέργειές τους, τη στιγμή μάλιστα που διαρκώς εξελισσόταν ένας ιδιότυπος αγώνας για το ποια παράταξη θα απολάμβανε τον έλεγχο πάνω στην Δελφική Αμφικτιονία και το κύρος που αυτός προσέφερε.

Στους ιερούς πολέμους είχαν εμπλακεί διαδοχικά ποικίλες φυλετικές ομάδες, ενώ τα συγκρουόμενα συμφέροντα διαρκώς δημιουργούσαν νέους συσχετισμούς δυνάμεων και συμμαχιών, στοιχεία που ατόνησαν μόλις στα τέλη του 4ου αιώνα, όταν η Δελφική Αμφικτιονία απώλεσε την προνομιακή θέση που απολάμβανε μέχρι τότε στον ελληνικό κόσμο κατά τους δύο προηγούμενους αιώνες.

Τι ήταν όμως η Δελφική Αμφικτιονία; υπήρξε ένας από τους παλαιότερους διακρατικούς οργανισμούς της αρχαιότητας με έντονο θρησκευτικό χαρακτήρα, στον οποία συμμετείχαν από κοινού αντιπρόσωποι διαφορετικών φυλετικών ομάδων. Στο αμφικτυονικό συνέδριο συμμετείχαν με δικαίωμα ψήφου δώδεκα Ελληνικές φυλές: οι Θεσσαλοί, οι Βοιωτοί (με κυρίαρχη τη Θήβα), οι Δωριείς (με κυρίαρχη τη Σπάρτη), οι Ίωνες (με κυρίαρχη την Αθήνα), οι Μάγνητες, οι Λοκροί (με μια ψήφο για τους Οζολούς και μία για τους Οπούντιους Λοκρούς), οι Οιταίοι, οι Αχαιοί, οι Φωκείς, οι Μαλιείς, οι Περραιβοί και οι Δόλοπες.

Παράλληλα στο συνέδριο εκπροσωπούνταν δίχως δικαίωμα ψήφου και οι Αιτωλοί, οι Ακαρνάνες, οι Ηλείοι, οι Αρκάδες, οι κάτοικοι της Τριφυλλίας και οι Δρύοπες. Αρχικά το συνέδριο φαίνεται να είχε ως καθήκον του την φροντίδα του ιερού της Δήμητρας, το οποίο βρισκόταν στην πόλη Ανθήλη κοντά στις Θερμοπύλες. Εκεί κοντά βρισκόταν ιερό του Αμφικτύονος, ενώ και η θεά Δήμητρα αποκαλούταν Αμφικτυονίς.

Προς επίρρωση της θέσης αυτής προστίθεται και το γεγονός ότι οι σύνοδοι της Αμφικτυονίας και στις Θερμοπύλες και στους Δελφούς ονομαζόταν Πυλαίες (Πυλαία εαρινή και Πυλαία μεταπωρινή), ενώ και ο ένας από τους δύο αντιπροσώπους, αυτός που αντιπροσώπευε την πόλη του στην συζήτηση των θεμάτων στο συνέδριο, ονομαζόταν πυλαγόρας – ο άλλος αντιπρόσωπος ονομαζόταν ιερομνήμονας και είχε καθήκον του να ψηφίζει για τα ζητήματα έπειτα από τη συζήτηση. Οι ονομασίες αυτές αναδεικνύουν εύγλωττα τη σχέση της Αμφικτυονίας με την περιοχή των Θερμοπυλών. Αργότερα η Αμφικτυονία ανέλαβε την φροντίδα του ιερού του Απόλλωνος στους Δελφούς, εντάσσοντας παράλληλα στον κύκλο της τις περισσότερες φυλετικές ομάδες.

1ος Ιερός Πόλεμος

Στις αρχές του 6ου π.Χ. αιώνα τα τέσσερα φυλετικά κράτη των Θεσσαλών (Ισταιώτιδα, Θεσσαλιώτιδα, Πελασγιώτιδα και Φθιώτιδα) συνέπηξαν στενή συμμαχία επιθετικού χαρακτήρα και άρχισαν να ενσωματώνουν σταδιακά στο κράτος τους διάφορες γειτονικές περιοχές. Στα πλαίσια της πολιτικής τους αυτής υπέταξαν διαδοχικά τους Μάγνητες, τους Αινιάνες και τους Μαλιείς, ενώ κατάφεραν να επικρατήσουν και επί των Φωκέων, εντάσσοντας και τις ψήφους των τελευταίων στο θεσσαλικό μέτωπο που ήλεγχε τη Δελφική Αμφικτυονία.

Η μοναδική φωκική πόλη που αντιστεκόταν στους Θεσσαλούς ήταν η παραλιακή πόλη της Κίρρας (η ύπαρξη και δεύτερης πόλης με το όνομα Κρίσσα, της οποίας η Κίρρα ήταν επίνειο ή η ταύτιση των δύο πόλεων είναι ακόμα θέμα υπό συζήτηση, ελλείψει μάλιστα και σαφών αρχαιολογικών δεδομένων). Η πόλη ήλεγχε το μοναδικό λιμάνι που εξυπηρετούσε τους Δελφούς και πλούτιζε από τα τέλη που επέβαλλε στους προσκυνητές και στα διαμετακομιζόμενα προϊόντα.

Παράλληλα όμως ήταν και διαβόητο ορμητήριο πειρατών που λυμαίνονταν τον κορινθιακό κόλπο με θύματα κυρίως πλοία γειτονικών παραλιακών πόλεων και πιστούς που επιθυμούσαν να κατευθυνθούν προς τους Δελφούς. Η εισβολή του θεσσαλικού ιππικού σταμάτησε μπροστά στα τείχη της Κίρρας.

Η προκλητική όμως στάση των κατοίκων της Κίρρας προκάλεσε την σύμπηξη ενός διευρυμένου μετώπου εναντίον της (μάλλον κατά το έτος 595 π.Χ. ή κατ'άλλους το 592 π.Χ.). Το συμβούλιο των Αμφικτυόνων κήρυξε ιερό πόλεμο κατά της Κίρρας λόγω ασέβειας και όρισε ως στόχους του πολέμου την καταστροφή των γαιών, την πώληση των κατοίκων ως δούλων και την αφιέρωση της χώρας στον Απόλλωνα, την Άρτεμη, την Λητώ και την Αθηνά Προνοία. Έτσι ξέσπασε ο Α΄ Ιερός Πόλεμος.

Την κύρια ευθύνη διεξαγωγής του πολέμου από πλευράς Αμφικτυονίας ανέλαβαν οι Θεσσαλοί στην ξηρά, ενώ τον θαλάσσιο αποκλεισμό πραγματοποίησε ο τύραννος της Σικυώνας Κλεισθένης, παρόλο που η πόλη του δεν αποτελούσε μέλος της Αμφικτυονίας. Πιθανότερη αιτία της πρωτοβουλίας του αυτής ήταν η θέληση του να τιμωρήσει του Κιρραίους για την πειρατική τους δράση, η οποία προκαλούσε ζημιά στο θαλάσσιο εμπόριο και στους κατοίκους των παραλιακών περιοχών της Σικυώνας. Με αυτούς συνέπραξαν και οι Αθηναίοι με στρατιωτικές δυνάμεις υπό της ηγεσία του Αλκμέωνος, του γιού του Μεγακλέους – άρχοντα στην Αθήνα της περίοδο των Κυλωνείων – σε μια αποστολή που ενδεχομένως ήταν αποτέλεσμα ιδιωτικής πρωτοβουλίας, αν και η έκταση των γεγονότων οδήγησε και στην ανάμειξη του ονόματος του Σόλωνα στο όλο εγχείρημα.

Οι υπόλοιπες πόλεις της συμμαχίας φαίνεται να συμμετείχαν με μικρές στρατιωτικές δυνάμεις. Οι Κίρρα από την άλλη, σχετικά απομονωμένη, φαίνεται να απολάμβανε την στήριξη των Δρυόπων και ενδεχομένως του Άργους και της Κορίνθου (εχθρών του Κλεισθένη της Σικυώνας).

Για την ίδια την πολιορκία της Κίρρας και την πτώση της οι πληροφορίες είναι συγκεχυμένες. Είναι σίγουρο, όπως προειπώθηκε, ότι ο αποκλεισμός της πόλης από στεριάς πραγματοποιήθηκε από τους Θεσσαλούς, ενώ ο θαλάσσιος αποκλεισμός (κεφαλαιώδους απ'ότι φαίνεται σημασίας για την πτώση της πόλης) ήταν έργο των Σικυωναίων.

Η πόλη πολιορκήθηκε στενά για δέκα χρόνια και τελικά υπέκυψε (μία άλλη θεωρία υποστηρίζει ότι η άλωση της πόλης πραγματοποιήθηκε νωρίτερα – το 592 π.Χ., όταν τα πηγάδια της πόλης δηλητηριάστηκαν με εντολή του Σόλωνα με τη χρήση του φυτού ελλέβορο, αλλά ή αντίσταση των Κιρραίων συνεχίστηκε για αρκετά ακόμα χρόνια στις κοντινές κορυφογραμμές που είχαν καταφύγει μέχρι οι Θεσσαλοί να κατορθώσουν να τους καθυποτάξουν οριστικά). Χρειάστηκαν πάντως αρκετά χρόνια μέχρι να καταστείλουν οι Θεσσαλοί όλες τις εστίες αντίστασης των Κιρραίων στα βουνά της περιοχής.

Τελικά όμως η Κίρρα υπέκυψε. Οι διακηρύξεις της Αμφικτυονίας εκτελέστηκαν κατά γράμμα: Οι κάτοικοι της Κίρρας εξανδραποδίστηκαν, η χώρα τους πέρασε από φωτιά και σίδερο, με τρόπο μάλιστα τόσο συστηματικό ώστε ακόμα και σήμερα δεν έχουν βρεθεί τα ερείπια της ιστορικής Κίρρας, ενώ η ύπαιθρος αφιερώθηκε στο θεό και απαγορεύτηκε το χτίσιμο οικιών ή η καλλιέργεια της γης στο Κρισσαίο πεδίο. Ως ανάμνηση της νίκης αυτής θεωρήθηκαν οι πυθικοί αγώνες του 582 π.Χ., που ακολούθησαν την οριστική κάμψη της αντίστασης των Κιρραίων στα βουνά.

Στους αγώνες αυτούς κατήγαγε νίκη και βραβεύτηκε ο Κλεισθένης της Σικυώνας. Οι Θεσσαλοί απέκτησαν το έλεγχο της περιοχής προσωρινά, για να απομακρυνθούν αρχικά 20 χρόνια αργότερα, όταν και ηττήθηκαν από τους Βοιωτούς, ενώ στα 510 π.Χ. οι ενωμένοι πια Φωκείς εξεγέρθηκαν κατά των Θεσσαλών και κατόρθωσαν στην μάχη της Υάμπολης να εκδιώξουν τους Θεσσαλούς από τα εδάφη τους.

2ος ιερός πόλεμος

Σε αντίθεση τόσο με τον πρώτο , όσο και με τους δύο επόμενους ιερούς πολέμους ο δεύτερος ιερός πόλεμος δεν έχει να παρουσιάσει ούτε μεγάλη χρονική έκταση αλλά ούτε και γεγονότα ιδιαίτερης αξίας. Πηγές για τα λίγα αυτά γεγονότα αποτελεί πρωτίστως ο Θουκυδίδης (Ιστοριών Βιβλίο Α) και ο Πλούταρχος (Βίοι Παράλληλοι Περικλής/ Φάβιος Μάξιμος). Σύμφωνα με αυτές η πόλη των Δελφών ανεξαρτητοποιήθηκε με το πέρας του Α'ιερού πολέμου και απέκτησε μεγάλο κύρος και ευημερία. Στα 457 π.Χ. όμως οι Αθηναίοι, μετά τη νίκη τους κατά των Βοιωτών στα Οινόφυτα και έχοντας αποκτήσει τον έλεγχο της Βοιωτίας και την υποστήριξη των Φωκέων, προχώρησαν και απέσπασαν την πόλη των Δελφών από την Αμφικτυονία για να την παραχωρήσουν στους Φωκείς, αποκτώντας έτσι έμμεσα για τους ίδιους τον έλεγχο του μαντείου.

Η πράξη τους αυτή προκάλεσε την οργή της Σπάρτης, με αποτέλεσμα στα 448 π.Χ. να ξεσπάσει μεταξύ Σπάρτης και Αθήνας σύγκρουση που ονομάστηκε Β΄ Ιερός Πόλεμος. Οι Λακεδαιμόνιοι εκστράτευσαν και απέδωσαν ξανά το μαντείο των Δελφών στους Αμφικτύονες, επαναφέροντας την προηγούμενη κατάσταση. Όμως λίγο αργότερα (η χρονολογία είναι ασαφής) ο Περικλής εκστράτευσε ξανά και έδωσε πάλι τον έλεγχο της πόλης στους Φωκείς.

3oς ιερός πόλεμος

Ο τρίτος ιερός πόλεμος ήταν ο τρίτος κατά σειρά πόλεμος που έγινε στην αρχαία Ελλάδα με αφορμή τον έλεγχο του μαντείου των Δελφών. Ο πόλεμος ξέσπασε το 356 π.Χ., όταν οι Φωκείς αρνούμενοι να υποστούν τις συνέπεις της τιμωρίας που τους επιβλήθηκε από το αμφικτυονικό συνέδριο, κατέλαβαν το μαντείο των Δελφών. Εναντίον τους τότε σχηματίστηκε ένας αντίπαλος συνασπισμός κάτω από την ηγεσία της Θήβας αρχικά και της Μακεδονίας στην συνέχεια με αποτέλεσμα την οριστική υποταγή των Φωκέων δέκα χρόνια μετά. Ο πόλεμος αυτός αποτέλεσε αφορμή για την πρώτη εμπλοκή της Μακεδονίας στις εξελίξεις της νότιας Ελλάδας.

Το 362 π.Χ. οι Φωκείς, σύμμαχοι τότε των Θηβαίων, αθέτησαν την υποχρέωσή τους να ενισχύσουν τον Θηβαϊκό στρατό στην εκστρατεία του στην Πελοπόννησο. Την στάση τους αυτή αποφάσισαν να τιμωρήσουν οι Θηβαίοι, κατηγορώντας τους στο Αμφικτυονικό συνέδριο για ιεροσυλία επειδή είχαν καλλιεργήσει μέρος των ιερών κτημάτων των Δελφών. Το Αμφικτυονικό συνέδριο αποφάσισε να τους επιβάλει βαρύ πρόστιμο το οποίο οι Φωκείς αδυνατούσαν να πληρώσουν. Σε συνέλευση που συγκάλεσαν οι Φωκείς ο Φιλόμηλος από την πόλη Λέδων έβγαλε ένα λόγο, πείθοντας τους Φωκείς ότι αυτό το ποσό ήταν υπέρογκο και ότι η μόνη τους επιλογή ήταν να αντισταθούν και να καταλάβουν τους Δελφούς.

Με τον τρόπο αυτό θα πετύχαιναν να ακυρώσουν την απόφαση εναντίον τους. Στο συνέδριο αυτό οι Φωκείς εξέλεξαν τον Φιλόμηλο στρατηγό ο οποίος στην συνέχεια αναζήτησε εξωτερική βοήθεια στους εχθρούς των Θηβαίων, Σπαρτιάτες. Οι Σπαρτιάτες ωφελούνταν από την ενίσχυση των Φωκέων αφού έτσι θα βρίσκονταν κοντά στην αντίπαλη Θήβα ασκώντας της πιέσεις. Έτσι προσέφεραν στους Φωκείς ένα ποσό 15 ταλάντων για να επανδρώσουν και να εξοπλίσουν στρατό. Οι Φωκείς κατόρθωσαν να δημιουργήσουν ένα στρατό 5.000 αντρών με τον οποίο κατέλαβαν το μαντείο των Δελφών. Ο Φιλόμηλος τότε οχύρωσε τους Δελφούς ενώ κατέστρεψε την πέτρα στην οποία ήταν καταγεγραμμένη η απόφαση για την τιμωρία τους.

Αμέσως τα μέλη της Δελφικής Αμφικτυονίας κάτω από την ηγεσία της Θήβας κήρυξαν στον πόλεμο στους Φωκείς. Με τους Φωκείς συμμάχησαν οι Αθηναίοι, οι Σπαρτιάτες και οι τύραννοι των Φερών της Θεσσαλίας. Τον πρώτο χρόνο του πολέμου οι Λοκροί της Άμφισσας προσπάθησαν να καταλάβουν το μαντείο αλλά απωθήθηκαν από τις δυνάμεις του Φιλόμηλου. Ένα χρόνο μετά ο Φιλόμηλος σκοτώθηκε στη μάχη που διεξήχθη στην πόλη Νέον της Φωκίδας, κοντά στην Τιθορέα σε μία σύγκρουση εναντίον των Βοιωτών. Τον διαδέχτηκε στην ηγεσία των Φωκέων ο Ονόμαρχος.

Ο Ονόμαρχος σύλησε τους θησαυρούς των Δελφών για να χρηματοδοτήσει έναν ισχυρό μισθοφορικό στρατό 20.000 πολεμιστών και 1000 ιππέων ενώ την ίδια περίοδο άρχισε να οχυρώνει τις Φωκικές πόλεις. Με τον στρατό αυτό εκστράτευσε κατά των γειτονικών Επικνημίδιων Λοκρών καταλαμβάνοντας το Θρόνιο. Επίσης εκστράτευσε κατά της Δωρίδας αλλά και της Βοιωτίας καταλαμβάνοντας τον Ορχομενό. Στην συνέχεια στράφηκε εναντίον της Θεσσαλίας προκαλώντας για πρώτη φορά την παρέμβαση των Μακεδόνων.

Το 354 π.Χ. κινήθηκαν εναντίον τους οι Μακεδόνες του Φιλίππου, γεγονός που αποτέλεσε την πρώτη εμπλοκή των Μακεδόνων στα γεγονότα της νότιας Ελλάδας. Αρχικά οι Μακεδόνες ηττήθηκαν σε δύο μάχες από τους Φωκείς. Θεωρείται πως σημαντικό ρόλο στην νίκη των Φωκέων έπαιξε η χρήση καταπελτών που χτυπούσαν την Μακεδονική φάλαγγα. Ο Φίλιππος κατάφερε να επιβληθεί των Φωκέων ένα χρόνο μετά το 353 π.Χ. στην μάχη του Κρόκιου Πεδίου κοντά στον Παγασητικό κόλπο. Στην μάχη αυτή σκοτώθηκε ο Ονόμαρχος και τον διαδέχτηκε στην συνέχεια ο Φάυλλος.

Στην συνέχεια ο Φίλιππος κινήθηκε κατά της Φωκίδας. Η κάθοδος των Μακεδόνων στην νότια Ελλάδα ανησύχησε τους Αθηναίους οι οποίοι έσπευσαν να αντιμετωπίσουν τους Μακεδόνες στις Θερμοπύλες και κατάφεραν να τους σταματήσουν. Την επόμενη χρονιά πέθανε ο Φάυλλος και στρατηγός των Φωκέων έγινε ο Φάλαιρος.

Τα επόμενα χρόνια οι Φωκείς εκστράτευσαν κατά της Βοιωτίας αλλά χωρίς επιτυχία. Κατόρθωσαν όμως στο διάστημα αυτό να διατηρήσουν τις κτήσεις τους. Η Φιλοκράτειος ειρήνη που υπογράφτηκε μεταξύ Αθηναίων και Μακεδόνων απομόνωσε τους Φωκείς που έμειναν χωρίς συμμάχους. Τελικά το 346 π.Χ. οι Φωκείς αναγκάστηκαν να παραδοθούν. Η ποινή που τους επιβλήθηκε ήταν πολύ σκληρή καθώς υποχρεώθηκαν να πληρώνουν 60 τάλαντα ετησίως για να ξεπληρώσουν τους θησαυρούς που αφαίρεσαν από τους Δελφούς ενώ τους αφαιρέθηκαν και οι δύο ψήφοι που είχαν στο Αμφικτυονικό συνέδριο, οι οποίοι δόθηκαν στους Μακεδόνες.

Βιβλιογραφία

Πρωτογενείς πηγές
Αισχύνη, Κατά Κτησιφώντος
Παυσανία, Ελλάδος περιήγησις
Στράβων, Γεωγραφικά
Θουκυδίδης, Ιστοριών Βιβλίο Α
Πλούταρχος, βίοι Παράλληλοι Περικλής/Φάβιος Μάξιμος
Διόδωρος, Ιστορική Βιβλιοθήκη
Πολύαινος, Στρατηγήματα
Δευτερογενείς πηγές
Boardman John, The Oxford History of the classical world, Oxford, 1993
Raaflaub Kurt, A companion to Archaic Greece, Blackwell Publishing Ltd. 2009
A. Erskine, A companion to ancient History, Blackwell Publishing Ltd, 2009, U.K.
Schuller W., Ιστορία της Αρχαίας Ελλάδας, μετάφραση Αφροδίτη Καμάρα, Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα, 2006
Wilcken U., Αρχαία Ελληνική Ιστορία, μετάφραση Ιωάννη Τουλουμάκου, εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα, 2006
Bengtson Η., Ιστορία της Αρχαίας Ελλάδας, μετάφραση Ανδρέα Γαβρίλη, εκδόσεις Μέλισσα, Αθήνα. 1991
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους τόμος Β, Εκδοτική Αθηνών Α.Ε., Αθήνα, 1973
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους τόμος Γ1, Εκδοτική Αθηνών Α.Ε., Αθήνα, 1973
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους τόμος Γ2, Εκδοτική Αθηνών Α.Ε., Αθήνα, 1973
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους τόμος Δ, Εκδοτική Αθηνών Α.Ε., Αθήνα, 1973
The Cambridge Ancient History, volume III.3, Cambridge University press, Cambridge, 2006
The Cambridge Ancient History, volume IV, Cambridge University press, Cambridge, 2006
The Cambridge Ancient History, volume V, Cambridge University press, Cambridge, 2006
Διόδωρος, Ιστορική Βιβλιοθήκη 16.24
Διόδωρος, Ιστορική Βιβλιοθήκη 16.25
Διόδωρος, Ιστορική Βιβλιοθήκη 16.33

Η πλειονότητα των πολιτισμών αναγνωρίζει το γεγονός ότι η ζωή ξεκίνησε μέσα από το νερό και αυτό αποτυπώνεται στους μύθους και στις παραδόσεις τους. Για παράδειγμα, πολλές από τις Νύμφες, όπως οι Ναϊάδες προστάτιδες των νερών, κατοικούσαν στα γλυκά νερά και διέθεταν μαγικές δυνάμεις. Στη συντροφιά τους συμμετείχαν νεράιδες και ξωτικά, ξωνέρια και στοιχειά, θεριά, τέρατα και άγνωστα πλάσματα.

Όλα αυτά πλημμύρισαν και τον ελληνικό λαϊκό πολιτισμό και συνόδευσαν τη ζωή των ανθρώπων στις καθημερινές τους δραστηριότητες. Αλλά ταυτόχρονα, οι λίμνες, τα έλη και άλλες υγροτοπικές περιοχές, ήταν και κοιτίδα παραδόσεων για ανεξήγητα φαινόμενα, μα και καταστάσεων που κάλυπταν με δέος, φόβο και φαντασία, τη συνύπαρξη του ανθρώπου με τη Φύση, από καταβολής κόσμου.

ΛΙΜΝΗ ΒΟΥΛΙΑΓΜΕΝΗΣ

Για τη λίμνη Βουλιαγμένη της Αττικής, αλλά και για άλλες λίμνες μιλούν για παράξενα υδρόβια όντα με τη μορφή κριαριού που ανέρχονταν από τα βάθη των λιμνών, έβγαιναν στα γειτονικά λιβάδια και απήγαγαν τα ζώα που έβοσκαν στην περιοχή. Στη συνέχεια τα έσερναν, πνίγοντάς τα στα βάθη των λιμνών. Στην Ελλάδα υπάρχουν περίπου 60 Δρακόλιμνες, με τις περισσότερες να χάνονται το καλοκαίρι και το φθινόπωρο, αναμένοντας τις βροχές του χειμώνα για να ξαναγεννηθούν. Ανάμεσα τους ξεχωρίζουν οι ορεινές αλπικές λίμνες που βρίσκονται σε απομονωμένες περιοχές και τροφοδοτούνται από τα χιόνια των ορεινών όγκων που λιώνουν την άνοιξη. Σύμφωνα με ένα μύθο, στις Δρακολίμνες του Σμόλικα και της Τύμφης ζούσαν δύο Δράκοι. Οι Δράκοι είχαν έχθρα μεταξύ τους και κάθε φορά που αγρίευαν πετούσαν ο ένας στον άλλο πέτρες.

ΛΙΜΝΗ ΤΥΜΦΗ

Ο μύθος εξηγεί, σύμφωνα με τους ντόπιους, το γιατί οι όχθες της Δρακολίμνης του Σμόλικα έχουν άσπρο χρώμα με διάσπαρτες μαύρες πέτρες και οι όχθες της λίμνης της Τύμφης έχουν μαύρο χρώμα με διάσπαρτες άσπρες πέτρες. Σύμφωνα με άλλο θρύλο, ένα βράδυ βγήκε από τα νερά της Δρακολίμνης τού Σμόλικα ένα μεγάλο άγριο κριάρι, που πρώτη φορά το έβλεπαν οι γύρω βοσκοί. Το κριάρι βέλαξε, καλώντας τα πρόβατα που έβοσκαν στο βουνό γύρω από τη λίμνη, και τότε όλα έτρεξαν ξοπίσω του. Τότε κι’ εκείνο πήδησε μέσα στη Δρακολίμνη και τα νερά κατάπιαν τα κοπάδια των τσοπάνηδων, που απόμειναν μονάχοι να κλαίνε την ξαφνική συμφορά τους. Το μεγάλο εκείνο κριάρι ήταν ο Δράκος της λίμνης τού Σμόλικα, πού είχε επιθυμήσει αρνίσιο κρέας. Από τότε, οι Σαρακατσάνοι αποφεύγουν να βοσκούν τα κοπάδια τους κοντά στις Δρακολίμνες.

ΛΙΜΝΗ ΣΜΟΛΙΚΑ

Σύμφωνα με το θρύλο, οι Δράκοι δεν επιτρέπουν να αναμειχθεί στις λίμνες τους κανένας άλλος και βομβαρδίζουν με άγριο χαλάζι εκείνον πού θα επιχειρίσει να το κάνει. Οι κάτοικοι στα Ζαγόρια διηγούνται, ότι ο Αλή Πασάς. τον Ιούλιο τού 1814, θέλησε να ανεβάσει πάνω στη Δρακολίμνη της Γκαμήλας δύο βάρκες, δύο μονόξυλα, από τη λίμνη των Ιωαννίνων. Κατόρθωσε να φέρει τις βάρκες του ως την κορυφή των Ζαγοριών, αγγαρεύοντας άντρες και γυναίκες της περιοχής.

ΛΙΜΝΗ ΓΚΑΜΗΛΑΣ

Η μια βάρκα όμως καταστράφηκε και διαλύθηκε επί τόπου και από τότε ή κορυφή εκείνη ονομάζεται Μονόξυλο. Την άλλη την ανέβασαν ως το χωριό Ροδόβολη. Ξαφνικά ξέσπασε απροσδόκητα τρομερή καταιγίδα με βροχή, κεραυνούς και χοντρό χαλάζι, που αναποδογύρισε τις τέντες τού Πασά και κατέστρεψε τη βάρκα.

ΑΛΠΙΚΟΣ ΤΡΙΤΩΝ - ΚΑΤΟΙΚΟΣ ΤΩΝ ΔΡΑΚΟΛΙΜΝΩΝ

Τόσο πολύ τρομοκρατήθηκε ο Αλή Πασάς από τη φοβερή εκείνη χαλαζοθύελλα, ώστε καβάλησε αμέσως το άλογό του και μέσα από στενά μονοπάτια κατρακύλησε ως το Σκαμνέλι. Μόλις εγκατέλειψε το βουνό αμέσως η καταιγίδα σταμάτησε και ο ουρανός καθάρισε. Εκείνος όμως δεν τόλμησε να ξαναγυρίσει. Λίγο διάστημα αργότερα, κάποιος Φάλαρης προσπάθησε κι’ αυτός ν’ ανεβάσει βάρκα στη μια Δρακολίμνη. Αλλά και αυτός δέχθηκε επίθεση σφοδρότατης χαλαζοθύελλας. Από τότε κανείς ποτέ, δεν επιχείρησε να ανεβάσει βάρκα στις Δρακολίμνες. 

Ο Ήταυρος, ήταν το μυθολογικό πλάσμα που ζούσε στις λίμνες Κωπαίδα, Κάρλα, αλλά και στον Οζερό, και στο μεγάλο βάλτο στην περιοχή Κάραβας της Θεσσαλίας.

Το 1890, ο εφημερίδες ‘’Εφημερίς’’ και ‘’Αθηναϊκή’’, αναδημοσιεύουν άρθρο της Λαρισινής εφημερίδας ‘’Σάλπιγξ’’, που αναφέρεται στο μυστηριώδες βουητό που άκουγαν πολλοί στην περιοχή της Θεσσαλίας. Οι ερμηνείες εδώ περνούσαν, από το άδειασμα των υπόγειων υδάτων της Θεσσαλίας προς στη θάλασσα, στο πλάσμα που κατοικούσε στα βαθύτερα σημεία των λιμνών και των ποταμών της περιοχής, τον ‘’ Ήταυρο ή Νήταυρο ή Γήταυρο’’

Στις Σέρρες, αναφέρεται ότι κάποιος, καθηγητής Θ. Θεοδωρίδης, βεβαίωσε σε ανακοίνωσή του στις τότε εφημερίδες, ότι στον ποταμό Άγιο Γεώργιο, μισή ώρα απόσταση από την πόλη, είχε εμφανιστεί και ακουγόταν για πολλά χρόνια ο ‘’ Ήταυρος’’. Σε ένα έλος, κοντά το μοναστήρι της Λεσσινιώτισας, τρεις ώρες απόσταση από το Αιτωλικό, ο καθηγητής της βοτανικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Σπ. Μηλιαράκης, σε μια επιστολή του, το 1903, περιγράφει μια εμπειρία που είχε, καθώς πήγαινε για σχετική μελέτη στην περιοχή. Όπως λέει, ενώ βρισκόταν πάνω σε ένα κάρο μαζί άλλους δύο συνεπιβάτες, γιατρούς που συμμετείχαν στην έρευνά του, άκουσαν από τον αγωγιάτη, τον οδηγό του κάρου, να μιλά για τον Ήταυρο, ένα μυθικό πλάσμα.

Όπως τους είπε το άκουγαν πάρα πολλοί κάτοικοι των γύρω χωριών, κανείς όμως, μέχρι στιγμής δεν είχε μπορέσει να το δει. Όταν έφτασαν στο έλος παρέμειναν για δύο περίπου ώρες. Βρίσκονταν σε ένα απροσπέλαστο σημείο όταν σε μια απόσταση περίπου εκατό βήματα από αυτούς άκουσαν τους επανειλημμένους, περίεργους βρυχηθμούς ενός ζώου. Ο καθηγητής Μηλιαράκης υποστηρίζει ότι ποτέ δεν είχε ξανακούσει κάτι ανάλογο, αλλά ο ήχος έμοιαζε με αυτό του βοδιού, ήταν όμως πιο σύντομος και την συγκεκριμένη στιγμή πιο ασθενής. Δυστυχώς, και εξαιτίας του άβατου της περιοχής δεν μπόρεσε να πλησιάσει μέσα στους καλαμιώνες για να δει τι ήταν αυτό το πλάσμα που τους προκαλούσε.

ΑΜΒΡΑΚΙΚΟΣ

Στους καλαμιώνες του Αμβρακικού κόλπου, αλλά και σε λιμνοθάλασσες και ποταμούς και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, κάθε άνοιξη και φθινόπωρο οι βρυχηθμοί του ''θεριού''Ήταυρου, δονούσαν την περιοχή και σκορπούσαν το φόβο. Αυτοί που το ‘’είδαν’’ περιέγραφαν ένα γιγαντιαίο ταύρο ή βούβαλο. Ιδιαίτερα στην περιοχή της Κάρλας και της Κωπαΐδας, δεμένο με μύθους και θρύλους αιώνων, ήταν το “θεριό του βάλτου”, λόγω του απόμακρου μουγκρίσματός του που δεν εντοπιζόταν εύκολα.

Πολύ αργότερα οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι η πιο πάνω φωνή προέρχεται από το υδρόβιο πτηνό τον ''Ήταυρο''.  Ένα είδος μικρού μοναχικού ερωδιού, σχετικά σπάνιου αλλά με μεγάλη εξάπλωση, που ζει, πετάει, τρέφεται, ζευγαρώνει και αναπαράγεται σε περιοχές με καλαμιώνες και υδρόβια βλάστησης.

ΤΟ ΠΤΗΝΟ ΗΤΑΥΡΟΣ

Το χαρακτηριστικό της φωνής του είναι οι κραυγές που μοιάζουν με το μουγκρητό του βοδιού, τις βραδινές ώρες και μάλιστα την περίοδο της Άνοιξης, τότε που κλωσά τα αυγά του. Η φωνή του, αλλά και ο βιότοπός του αποτέλεσαν την βάση για τις ονομασίες που του έχουν αποδοθεί. Ο λαός το αποκαλεί νυχτοκόρακα, αφού αναπτύσσει έντονη δραστηριότητα τις βραδινές ώρες.Το άλλο του όνομα είναι ‘’Τρανομουγκάνα’’, που προέρχεται από τη φωνή του, η οποία μοιάζει με μουγκανητό και ακούγεται δυνατά και μακριά. Οι Λατινικές του ονομασίες είναι Ardea stellaris (ερωδιός ο αστερίας, από το φτέρωμά του) και Butaurus stellaris από το butor, δηλαδή βούταυρος των Γάλλων (bos + Taurus). Του έχουν δοθεί και άλλες ονομασίες. Aπό τους Γερμανούς Rohrbruller (μυκητής των καλαμιώνων), Moorochse (βόδι των ελών), Riedochse (βόδι των καλαμιώνων) κ.α.

Κατά τη διαδικασία τη αποξήρανσης της Κωπαΐδας, από το 1834 μέχρι το 1931, ένας ανεξήγητος βόμβος-βρυχηθμός τάραζε διαρκώς τη ζωή των κατοίκων σε όλα τα χωριά και τους μικρούς οικισμούς που βρίσκονταν περιμετρικά από τη λίμνη.

ΚΩΠΑΙΔΑ

Ειδικότερα, τους καλοκαιρινούς μήνες, τα ήσυχα βράδια μέσα από τα κοάσματα των βατράχων, ο υπόκωφος βρυχηθμός ήταν ανεπανάληπτος. Σε κάποιες περιπτώσεις οι κάτοικοι άναβαν φωτιές στα σημεία που έβλεπαν προς τη λίμνη, πιστεύοντας ότι αυτό το ‘’κάτι’’ που τους απειλούσε, θα συναντούσε εμπόδια, αν επιχειρούσε να κατευθυνθεί προς αυτούς. Ακόμη, γίνονταν και δεήσεις στις εκκλησίες, για να λυτρωθούν από το μυστηριώδες πλάσμα που όπως έλεγαν ‘’η ύπαρξή του και η εκδήλωση της παρουσία του απειλούσε το μέλλον τους, την περιουσία τους, ίσως και την ίδια τους τη ζωή’’. Μετά το 1858 και ενώ κάποια τμήματα της λίμνης εξακολουθούσαν να καλύπτονται από νερά και καλαμιώνες, στα σημεία που αποστραγγίζονταν οι κάτοικοι των παρόχθιων οικισμών έβγαζαν μέσα από τη λάσπη μεγάλες ποσότητες ψαριών που τα κάπνιζαν για να τα συντηρήσουν.

ΕΡΓΑ ΑΠΟΞΗΡΑΝΣΗΣ ΤΗΣ ΛΙΜΝΗΣ

Λέγεται, ότι προς τα βαθύτερα σημεία των αποξηραμένων τμημάτων, συναντούσαν ερείπια σπιτιών που βρίσκονταν εκεί πριν τα νερά δημιουργήσουν τη λίμνη. Οι ανακαλύψεις αυτές έδωσαν αφορμή για την ανάπτυξη μιας ‘’υπερφυσικής’’ ερμηνείας, γύρω από την προέλευση του βόμβου. ‘’ Προερχόταν από τις ψυχές των νεκρών κατοίκων των βουλιαγμένων χωριών, όταν εντελώς ξαφνικά, σε ένα βράδυ, ορμητικά νερά που προκάλεσαν πρωτοφανείς βροχές, έφτασαν από τους γύρω ορεινούς όγκους και κατέκλυσαν όλο τον κάμπο αφανίζοντας κάθε σημάδι ανθρώπινης ύπαρξής κάτω από τη λάσπη’’.  Πίστευαν έτσι ότι ο βόμβος ήταν όλες οι φωνές μαζί που προειδοποιούσαν για επικείμενες συμφορές, πολέμους, αρρώστιες, σεισμούς. πλημμύρες κλπ. Και μπορεί αυτή η εκδοχή να απέβλεπε στο να κρατήσει τους κατοίκους στην περιοχή, δίνοντας μια διάσταση προειδοποίησης και σωτηρίας στη ύπαρξη του βόμβου. Ο γέροντες όμως βεβαίωναν, ότι αυτός ακούστηκε κατά την επανάσταση του 1821, την επιδημία της χολέρας το 1854 και την επανάσταση στην Κρήτη το διάστημα 1866-1869, συνδέοντας έτσι τη φήμη με την πραγματικότητα.

Όπως μας πληροφορούν ντόπιοι λαογράφοι, μετά το 1858, τη χρονιά που ο βόμβος ήταν πιο έντονος και για πολλές μέρες ειδικά αμέσως μετά τις πρώτες φθινοπωρινές βροχές, μεσολάβησε ένα χρονικό διάστημα περίπου 12 ετών για να ξανακουστεί. Στα κατοπινά χρόνια, ο ήχος αυτός ακουγόταν πολύ λιγότερες μέρες, πιο αδύναμος, ενώ μέχρι και σήμερα κάποιοι ισχυρίζονται ότι τα ήσυχα καλοκαιρινά βράδια μπορεί κανείς να αντιληφθεί ένα μυστηριώδης μουγκρητό.

Παράξενοι Ήχοι και Πλάσματα σε άλλες λίμνες. Υπόκωφοι βόμβοι, αντίστοιχοι με αυτόν που ακουγόταν στην Κωπαΐδα, έχουν αναφερθεί και σε άλλες λίμνες και υδάτινες συγκεντρώσεις, διάσπαρτα στην Ελλάδα. Τα φαινόμενα αυτά μάλιστα ήταν τόσο έντονα όσο και η ανησυχία και ο φόβος που προκαλούσαν. Οι εφημερίδες της εποχής στέκονταν ιδιαίτερα σ΄ αυτά αποτυπώνοντας την ανησυχία όλων. Η εφημερίδα της εποχής ‘’Ευνομία’’, το Σεπτέμβριο του 1862, αναφέρεται σε ένα παράδοξο ‘’ζωολογικό’’ φαινόμενο, όπως το χαρακτηρίζει, που συνέβη στο έλος των Καφυών ή αλλιώς λίμνη Κανδήλα, στην Πελοπόννησο.

ΛΙΜΝΗ ΚΑΝΔΗΛΑ

Σε αυτό το έλος, μερικοί κάτοικοι υποστήριζαν ότι είδαν ένα τεραστίων διαστάσεων φίδι, ενώ κάποιοι άλλοι ένα πλάσμα που έμοιαζε με ιπποπόταμο. ‘’Ο βρυχηθμός του προκαλούσε τρόμο, και από τα σημεία όπου περνούσε σχημάτιζε τάφρο, ενώ τα κυνηγετικά σκυλιά απομακρύνονταν στην παρουσία του πανικόβλητα’’. Το πλάσμα όπως πίστευαν ερχόταν από τα βαθιά χάσματα στις καταβόθρες που υπήρχαν στην λίμνη.

Τον Απρίλιο του 1898 πάλι, η αθηναϊκή εφημερίδα ‘’Άστυ’’ αναμεταδίδει μια είδηση που προερχόταν από το Αγρίνιο. Σύμφωνα με αυτή οι χωρικοί που εργάζονταν γύρω από την λίμνη Τριχωνίδα, άκουγαν καθημερινά φοβερούς βρυχηθμούς, σαν λιονταριού, που προέρχονταν από το μέσο της λίμνης. Στο σημείο εκείνο, πυκνοί σχηματισμοί μικρών και μεγάλων δέντρων, καλαμιές και βρύα διαμόρφωναν ένα μικρό βαλτώδες δάσος. Οι κάτοικοι πολλές φορές περικύκλωσαν με όπλα τη λίμνη αλλά δεν κατάφεραν να δουν κάτι. Κάποιες φορές επιδίωξαν να πλησιάσουν το σημείο εκείνο με πλωτές σχεδίες. 'Όταν πλησίαζαν οι φωνές γίνονταν εντονότερες, αλλά τα άφθονα χόρτα, οι πυκνοί καλαμιώνες και η λάσπη εμπόδιζαν τις σχεδίες να πλησιάσουν περισσότερο.

ΛΙΜΝΗ ΤΡΙΧΩΝΙΔΑΣ

Στην Τριχωνίδα έσπευδαν κάτοικοι και άλλων περιοχών για να δουν το ‘’μυστηριώδες’’ υδρόβιο πλάσμα, όπως εκτιμούσαν. Δεν το κατάφεραν όμως. Οι βρυχηθμοί κράτησαν αρκετό χρονικό διάστημα, μέχρι που τελικά σταμάτησαν. Οι μαρτυρίες ήταν πολλές, είχαν όμως ιδιαίτερη σημασία, καθώς προέρχονταν από ανθρώπους που η επαγγελματική τους ιδιότητα συνυφασμένη με το πνευματικό τους επίπεδο δρούσε πολλαπλασιαστικά στην αποδοχή των όσων υποστήριζαν. Οι κάτοικοι πάντως, περιέγραφαν ότι το πλάσμα που προκαλούσε το τρομακτικό μουγκρητό είχε την μορφή ενός γιγαντιαίου βατράχου.

Στη Ναύπακτο, εκεί που εκβάλλει ο ποταμός Μόρνος, άκουγαν ‘’το σκουλήκι της γης’’, έτσι το αποκαλούσαν, να μουγκρίζει προμηνύοντας συμφορές. Το μυθικό τέρας έμοιαζε με μαύρο γιγαντόσωμο ταύρο, βουβάλι, τεράστιο σκουλήκι ή ακόμα και δράκοντα.

ΕΚΒΟΛΕΣ ΜΟΡΝΟΥ

Μια Γαλλική επιστημονική αποστολή, το 1793 στις εκβολές του Αχελώου, ήρθε να αποκαλύψει συγκλονιστικά στοιχεία συγκεντρωμένα από μάρτυρες πού βρέθηκαν παρόντες σε περιστατικά. Από το ποτάμι, ένα γιγαντιαίο υδρόβιο φίδι αιφνιδίαζε βοσκούς που πλησίαζαν τα κοπάδια τους στις όχθες του, σκοτώνοντας κάποιους από αυτούς και σκορπίζοντας τα κοπάδια. Αυτά τα γεγονότα τα συνέδεαν ακόμα μια φορά με επικείμενες συμφορές. Αντίστοιχες παραδόσεις στο χώρο της Ευρώπης συναντάμε και στην περιοχή της Κορσικής, που λέει για ένα πλάσμα που έβγαινε από μια λίμνη που την αποκαλούσαν ‘’Χρυσή’’, και βγάζοντας κραυγές έτρεχε στα βουνά, κάθε φορά που προμηνυόταν μια συμφορά.

Για τη δημιουργία της Μ.Πρέσπας ο σχετικός μύθος λέει ότι ‘’πριν πολλά χρόνια, στη μέση της λίμνης Αχρίδας (βρίσκεται στα σημερινά Σκόπια), έμενε ένα τεράστιο, τρομακτικό τέρας που αναποδογύριζε τις βάρκες όσων προσπαθούσαν να περάσουν απέναντι.

ΜΕΓΑΛΗ ΠΡΕΣΠΑ

Ο προστάτης της περιοχής Άγιος Ναούμ, αποφάσισε να βοηθήσει τους ντόπιους ωθώντας και απομονώνοντας το τέρας προς το γειτονικό βουνό. Το τέρας στην προσπάθειά του να ξεφύγει, τσακίστηκε στα βράχια της λίμνης και έκανε μια μεγάλη τρύπα χαμηλά στο βουνό. Έτσι, το νερό της Αχρίδας άρχισε να χύνεται από την άλλη πλευρά του βουνού, σχηματίζοντας μια άλλη λίμνη, τη Μεγάλη Πρέσπα.

Για να επιδιώξει κάποιος να δώσει πειστικές ερμηνείες για όλα αυτά που συνέβαιναν στις τότε Ελληνικές λίμνες, θα πρέπει να δεχθεί την επιστημονική εκδοχή του φυσικού φαινομένου για κίνηση υδάτων και ρευμάτων αέρα στο υπέδαφος των λιμνών είναι εξίσου πιθανές. Αυτή η άποψη έχει αναφερθεί αρχικά από τον Αριστοτέλη. ‘’Ο βόμβος ή το μούγκρισμα που προέρχεται από διάφορες υδάτινες συγκεντρώσεις (λίμνες, βαλτωμένα σημεία των ποταμών, έλη), παράγεται στα στάσιμα σημεία των υδάτων (τα λεγόμενα δέλτα των ποταμών), εκεί δηλαδή που το νερό εκβάλλει στη θάλασσα.

Και αυτό γιατί υπάρχει εκτόνωση συσσωρευμένου αέρα σε υπόγειες σήραγγες, από στενότερα σημεία σε άλλα πλατύτερα’’. Αν και μερικοί επιστήμονες της εποχής αμφέβαλλαν γι αυτό, με το επιχείρημα ότι δεν είχαν παρατηρήσει οι ίδιοι ‘’κοχλασμό’’ του νερού όταν ο βόμβος ακουγόταν, ωστόσο τα σημερινά δεδομένα αφήνουν περιθώρια για κάτι τέτοιο. Έρευνες με μηχανήματα ανίχνευσης της μορφολογίας του υπεδάφους των λιμνών, δείχνουν ότι πολλές από τις σήραγγες και τις καταβόθρες, είναι ικανές να εγκλωβίσουν μεγάλες ποσότητες αέρα ανάλογα με το άδειασμα ή το γέμισμά τους με νερό, απόρροια των κλιματολογικών συνθηκών (οι βόμβοι ακούγονταν κυρίως στη μετάβαση από τη ξηρασία στην πλημμύρες αλλά και αντίστροφα).

Όταν η αρχαία Ελληνική φιλοσοφία, εμπνέει...

Σωκράτης και Διοτίμα, Πανεπιστήμιο Ανατολικής Αυστραλίας.

«Κανένας απ'τους θεούς δεν φιλοσοφεί ούτε επιθυμεί να γίνει σοφός (άλλωστε είναι) και κανένας άλλος δεν φιλοσοφεί, ενώ είναι σοφός. Όσο κι αν σου φαίνεται παράξενο ούτε οι αμαθείς φιλοσοφούν ή επιθυμούν σοφοί να γίνουν, γιατί η ίδια η αμάθεια, τους κρατάει αιχμάλωτους, καθώς πιστεύουν ότι τους είναι αρκετό, το να μην είναι καλοί και αγαθοί και φρόνιμοι. Εξάλλου, αυτός που δεν έχει συναίσθηση της ένδειάς του, δεν επιθυμεί εκείνο που δεν νομίζει ότι χρειάζεται»

Πλάτων «Συμπόσιο»

Στα βορειοδυτικά του Λουτρακίου και μετά το καταπράσινο χωριό της Περαχώρας, κοντά στο Φάρο του ακρωτηρίου Μαλαγκάβι σώζονται τα ερείπια του περίφημου ιερού της Ήρας.

Το Ηραίο της Περαχώραςαποτελείται από δύο τμήματα και για το λόγο αυτό πιστευόταν μέχρι πρόσφατα ότι επρόκειτο για δύο ιερά, αφιερωμένα στην Ήρα Ακραία (=στο άκρο της στεριάς) και στην Ήρα Λιμενία (=του λιμανιού). Νεότερες ανασκαφές έχουν οδηγήσει σήμερα τους ερευνητές στην άποψη ότι υπήρχε ένα και μόνο ιερό, της Ήρας Ακραίας - Λιμενίας.

Στο νοτιότερο τμήμα του ιερού -γνωστού παλαιότερα ως ιερό της Ήρας Ακραίας - η λατρεία άρχισε κατά τη γεωμετρική περίοδο. Γύρω στο 800π.Χ οικοδομήθηκε ο πρώτος αψιδωτός ναός της Ήρας, από τον οποίο σήμερα δε σώζεται τίποτα. Κατά τον 6ο αι. π.Χ. ένας καινούριος ναός της Ήρας κτίστηκε λίγο δυτικότερα. Ήταν δωρικού ρυθμού, με ορθογώνια κάτοψη και διαστάσεις 10,30Χ31μ. Συνοδευόταν από βωμό στα ανατολικά, ο οποίος ήταν επιμήκης και έφερε διακόσμηση τριγλύφων.

Τον 4ο αι. πΧ προστέθηκαν γύρω από το βωμό 8 ιωνικοί κίονες, που βαστούσαν ένα στέγαστρο για την προστασία των ιερέων και της ιερής φωτιάς από τους ισχυρούς ανέμους της περιοχής. Ανατολικότερα οικοδομήθηκε κατά τον 4ο αι. π.Χ μια διώροφη στοά σχήματος Γ, με δωρικούς κίονες στο ισόγειο και ιωνικούς στον πρώτο όροφο. Ένα κτίριο που αποκαλύφθηκε στα δυτικά του δωρικού ναού έχει ερμηνευθεί ως αγορά με θρησκευτική και εμπορική χρήση.

Σε απόσταση 200μ ανασκάφτηκε το δεύτερο τμήμα του ιερού, που είχε αρχικά ταυτιστεί με το λεγόμενο ιερό της Ήρας Λιμενίας. Η άποψη αυτή, που εκφράστηκε από τον καθηγητή H. Payne, βασίστηκε στην ύπαρξη ενός ορθογώνιου οικοδομήματος των αρχαϊκών χρόνων, που θεωρήθηκε ως ναός της Ήρας. Ο επόμενος ανασκαφέας, καθηγητής R. Tomlison, ερεύνησε το χώρο συστηματικά και ερμήνευσε το εν λόγω κτίριο ως εστιατόριο για τις λατρευτικές ανάγκες των πιστών. Φαίνεται λοιπόν ότι η βασική λατρεία θα ασκείτο στο νότιο τμήμα, στο λιμάνι, ενώ στην περιοχή του εστιατορίου θα βρίσκονταν βοηθητικές εγκαταστάσεις για τους λατρευτές.

Ανάμεσα στους δύο χώρους υπήρχε μια ιερή λιμνούλα, που συγκρατούσε τα βρόχινα νερά. Επιχώσθηκε ήδη τον 4ο αι. π.Χ.και κατά τις ανασκαφές αποκαλύφθηκαν μέσα στην επίχωση γύρω στις 200 χάλκινες φιάλες (ιερά τελετουργικά σκεύη). Πολύ κοντά ήλθε στο φως και μια υδατοδεξαμενή, με αψιδωτές τις στενές πλευρές της και με μία στήριξη της στέγης. Πρόκειται για ένα ενδιαφέρον υδροσυλλεκτικό έργο του 4ου αι. πΧ με άριστη στεγανότητα.

Τη ζωή και το νομοθετικό έργο του περίφημου αρχαίου Σπαρτιάτη νομοθέτη Λυκούργου, την καλύπτει η ομίχλη των μύθων και των θρύλων της αρχαιότητας και μερικοί ιστορικοί των νεότερων χρόνων υποστήριξαν ότι αυτός δεν ήταν ιστορικό πρόσωπο αλλά συμβολική μορφή.

Βασιλιάς της Σπάρτης, δεν είναι απόλυτα εξακριβωμένο πότε έζησε, αν και κάποιες πηγές αναφέρουν τον 7ο π.Χ. αιώνα. Ταξίδεψε σε πολλά μέρη της γης, επισκέφτηκε την Κρήτη και, πολύ πιθανό, την Αίγυπτο, τη Λιβύη και την Ιβηρία. Επιστρέφοντας στη Σπάρτη φρόντισε να μεταρρυθμίσει το σπαρτιατικό πολίτευμα. Ο μύθος λέει ότι έφυγε από τη Σπάρτη για πάντα, ώστε να μην αλλάζουν τη νομοθεσία του οι συμπολίτες του, που είχαν ορκιστεί να μην το κάνουν παρά μόνο αν κάποτε επέστρεφε.

Σχετικά με τη χρονολόγηση του βίου του υπάρχουν ιδιαίτερα πολλές αντιφάσεις:

Ο Αριστοτέληςτον τοποθετεί ως σύγχρονο του Ιφίτου, ο οποίος έζησε γύρω στα 884 π.Χ. Με τη συνδρομή του Ιφίτου ο Λυκούργος εγκαθίδρυσε την ιερή εκεχειρία της Ολυμπίας, σύμφωνα με την οποία απαγορεύονταν όλες οι πολεμικές συγκρούσεις κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων και προστάτευε τους Ηλείους από οποιαδήποτε ενδεχόμενη εχθρική επίθεση.

Ο Ξενοφώνδιαφοροποιείται σημαντικά από τον Αριστοτέλη, τοποθετώντας τον περισσότερο από 200 χρόνια νωρίτερα, δηλαδή στην εποχή των Ηρακλειδών.

Ο Τίμαιος, προκειμένου πιθανόν να υπερκεράσει αυτή τη δυσχέρεια, υπέθεσε ότι υπήρχαν δύο πρόσωπα με το όνομα "Λυκούργος".

Από αυτές τις αποκλίσεις φαίνεται ότι το όνομα του Λυκούργου δεν εμφανίζεται στον κατάλογο των Σπαρτιατών βασιλέων, ένα από τα παλαιότερα "έγγραφα"στην ελληνική ιστορία.

Ως εκ τούτου, είναι κατανοητό πως ο Ηρόδοτος μπορούσε να αποκαλεί "Λυκούργο"τον κηδεμόνα του ανεψιού του Λαβώτα, ενώ ο Σιμωνίδης τον αναφέρει ως γιο του Πρύτανι, αδελφού του Ευνόμου, Ο Διονύσιος τον θέλει θείο του Ευνόμου και οι κοινότερες αναφορές τον θέλουν γιο του Ευνόμου και κηδεμόνα του ανεψιού του Χαριλάου.

Οι κυριότερες μεταρρυθμίσεις του Λυκούργου ήταν:

Η σιδερένια πειθαρχία των πολιτών κι η κοινή μόρφωση των αγοριών και των κοριτσιών καθώς κι η σκληραγώγησή τους από την παιδική ηλικία.

Η απαγόρευση της χρήσης ασημένιων και χρυσών νομισμάτων, αλλά μόνο σιδερένιων, για να είναι βαριά και να δυσκολεύουν τους Σπαρτιάτες στη μεταφορά τους.

Η υποχρέωση της υποταγής των νεότερων στους γεροντότερους, καθώς κι άλλες σχετικές με τη διακυβέρνηση της πολιτείας.

Οποιοσδήποτε προσπαθούσε να καταλάβει την εξουσία, αναγκάζονταν να φορέσει κρεατικά, και να θυσιάσει τον εαυτό του στα άγρια σκυλιά του Λυκούργου.

Αυτοί οι θεσμοί στάθηκαν ως οι θεμελιώδεις αρχές του σπαρτιατικού πολιτεύματος.

Το Φιλιππείοήταν ναός εντός του ιερού χώρου της Άλτεως, δυτικά του ναού της Ήρας και ήταν το μοναδικό κυκλικό οικοδόμημα στην αρχαία Ολυμπία.

Το Φιλιππείο, σύμφωνα με τον Παυσανία, ήταν κυκλικός περίστυλος ναός με κίονες πάνω σε κυκλική μαρμάρινη κρηπίδα με τρία σκαλοπάτια. Υπήρχαν δεκαοκτώ ιωνικοί κίονες με βάσεις απλού αττικού ιωνικού ρυθμού που πάνω τους στηρίζετο πώρινος ιωνικός θριγκός, ενώ στο εσωτερικό του σηκού, περιμετρικά, υπήρχαν εννέα κορινθιακοί ημικίονες και ημικυκλικό βάθρο, όπου τοποθετήθηκαν 5 χρυσελεφάντινα αγάλματα της μακεδονικής βασιλικής οικογένειαας.

Η κορυφή της στέγης κατέληγε σε κεφάλι παπαρούνας που συγκρατούσε όλες τις δοκούς και ήταν καλυμμένη με μαρμάρινα κεραμίδια. Οι Γερμανοί αρχαιολόγοι κατατάσσουν την εσωτερική του αίθουσα στον ιωνικό ρυθμό. Ο αρχιτράβος και η ζωφόρος είναι από ένα ενιαίο μάρμαρο. Ο σιμός μαρμάρινος, διακοσμημένος με λεοντοκεφαλές και πλατανόμορφα κεραμίδια.

Η κατασκευή του ναού ξεκίνησε από τον Φίλιππο Β'μετά τη νίκη του στη μάχη της Χαιρώνειας το 338 π.Χ. και ήταν αφιερωμένος στον Δία.

Το Φιλιππείο σήμερα

Η κατασκευή ολοκληρώθηκε από τον γιο του, Μέγα Αλέξανδρο, ο οποίος πρόσθεσε στο εσωτερικό του ναού χρυσελεφάντινα αγάλματα, φιλοτεχνηθέντα από τον γλύπτη Λεωχάρη, που απεικόνιζαν μέλη της οικογένειάς του. Το μνημείο, εκτός από αναθηματικό χαρακτήρα είχε και λατρευτικό, αφού χρησιμοποιήθηκε για τη λατρεία της βασιλικής οικογένειας της Μακεδονίας.

Καλλιτεχνική αναπαράσταση του ναού (κάθετη τομή) από τον αρχιτέκτονα Φρίντριχ Άντλερ

Αναπαράσταση του ναού (οριζόντια τομή)

τοῦτο τὸ οἴκημα ἔστι μὲν κατὰ τὴν ἔξοδον τὴν κατὰ τὸ πρυτανεῖον ἐν ἀριστερᾷ, πεποίηται δὲ ὀπτῆς πλίνθου, κίονες δὲ περὶ αὐτὸ ἑστήκασι: Φιλίππῳ δὲ ἐποιήθη μετὰ τὸ ἐν Χαιρωνείᾳ τὴν Ἑλλάδα ὀλισθεῖν. κεῖνται δὲ αὐτόθι Φίλιππός τε καὶ Ἀλέξανδρος, σὺν δὲ αὐτοῖς Ἀμύντας ὁ Φιλίππου πατήρ: ἔργα δέ ἐστι καὶ ταῦτα Λεωχάρους ἐλέφαντος καὶ χρυσοῦ, καθὰ καὶ τῆς Ὀλυμπιάδος καὶ Εὐρυδίκης εἰσὶν αἱ εἰκόνες.

— Παυσανίου Ἑλλάδος Περιήγησις 5. Ἠλιακῶν Α'

ΛΑΜΔΑ - Το έβδομο σύμφωνο στο Ελληνικό αλφάβητο και χαρακτηρίζεται υγρό ημίφωνο.Αν λοιπόν είναι ιερός αριθμός το επτά (σεπτά) τότε είναι πολύ πιθανό και το γράμμα να έχει μια κρυμμένη ιερότητα στην δομή του.Σχηματικά το Λ μοιάζει να απεικονίζει, την εκπομπή από ένα συγκεκριμένο σημείο, που καταλήγει σε μία συγκεκριμένη και ορισμένη περιοχή.

Ετυμολογικά η ονομασία ΛΑ+Μ+ΔΑ, αν αναλυθεί οδηγεί σε ένα απλό συμπέρασμα, το οποίο όπως όλα τα απλά πράγματα πιθανόν να κρύβει μια μεγάλη αλήθεια.Η συλλαβή ΛΑ σημαίνει ουράνια προέλευση, το γράμμα Μ την μίξη, και το ΔΑ την Γή και μεταφορικά το γήινο. Νοηματικά λοιπόν με απλά λόγια σημαίνει την ουράνια παρέμβαση στα γήινα. Η συλλαβή το ΛΑ ορίζεται σε διάφορα λεξικά σαν επιτατικό μόριο, και σύμφωνα με την ιδιότητα του αυτή μεγεθύνει ή υπερυψώνει την έννοια της λέξεως.

Η αρχαία λέξη Λας πελασγικής προέλευσης, αρχικά σήμαινε το ουράνιο, το πνευματικό ,και στην εξέλιξή της τον λίθο την πέτρα. Για το πώς εξελίχθηκε εννοιολογικά η λέξη αυτή, υπάρχει μια επιχειρηματολογία απλή αλλά με λογική βάση. Στο απώτατο παρελθόν, οι συνθήκες του περιβάλλοντος δημιουργούσαν καταστάσεις και φαινόμενα, πολλά από τα οποία έχουν αποδειχθεί από την σύγχρονη επιστήμη.

Η Γη μας εκτός των άλλων δεχόταν πλήθος ουρανίων σωμάτων, και σε ποικίλα μεγέθη. Αυτά τα σώματα αφού διέγραφαν μια φωτεινή πορεία στην ατμόσφαιρα, κάτι σαν μικροί κομήτες κατέληγαν στο έδαφος, όπου έχαναν την φωτεινή τους ιδιότητα και μέρος από την μάζα τους, σαν απλές πέτρες. Αυτή η φυσική διεργασία και η μεταβολές της, εξηγούν και την διαδικασία της εννοιολογικής μεταβολής της λέξεως.

Υπάρχουν όμως και πολλά στοιχεία στην εξέλιξη μας που προσδίδουν ένα ιδιαίτερο νόημα στον λίθο που μοιάζει υπερβολικό, αν δεν αποδεχθούμε την προηγούμενη ανάλυση. Στην Ελληνική μυθολογία οι άνθρωποι γεννήθηκαν από πέτρες που έριχναν πίσω τους ο Δευκαλίων και η Πύρα.

Στην Χριστιανική θρησκεία ο Χριστός, μετονόμασε τον πρώτο των μαθητών του από Σίμωνα σε Πέτρο λέγοντας «σε αυτόν τον λίθο θα οικοδομήσω την εκκλησία μου». Ακόμη και στην εφαρμογή του το Λ σε φυσικά μεγέθη ( κορυφές βουνών, με πρώτη την πυραμίδα του Ταϋγέτου), έχει την ιδιότητα του συλλέκτη ενέργειας από το ουράνιο στερέωμα. Επίσης σε τεχνητές ανθρώπινες κατασκευές μεγάλου η μικρού μεγέθους, η ιδιότητα του αυτή δεν έχει μόνο συμβολική αλλά και ουσιαστική σημασία.

Οι πυραμίδες, απομεινάρια αρχέγονων πολιτισμών,(Ατζέκων, Ίνκας, Μάγιας, Ελλήνων, Αιγυπτίων κ.α) που μας είναι ακόμη άγνωστοι, δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια τρισδιάστατη εφαρμογή του Λ. Μεταγενέστερο δείγμα, που εξακολουθεί να υπάρχει και σήμερα είναι ο τρόπος κατασκευής της στέγης των σπιτιών μας, που με το σχήμα τους επιδιώκουν να είναι μόνιμοι δέκτες, εκείνου που χαρίζεται στην Γή από τον ουρανό.

Δεν χρειάζονται περισσότερα, αν και πιστεύω πώς υπάρχουν, για να δηλώσουν την σημασία του Λγια τα γήινα, που πιθανόν να αποτελεί την γενεσιουργό αιτία, του ανθρώπου, σύμφωνα με την έννοια του άνω+ θρώσκω. Με απλά λόγια υπάρχουν σαφείς ενδείξεις πώς το Λ συμβολίζει την διαδικασία της επέμβασης του ουρανού στην Γή, και οδήγησε στην εξέλιξη.

Τα σύμβολο Λ το βρίσκουμε διαδεδομένο σε όλη την Γή, σε σημαντικούς προγενέστερους πολιτισμούς (Ίνκας, Ατζέκοι κ.α), αλλά είναι και το κυρίαρχο σύμβολο των Λακεδαιμονίων. Η απλοϊκή εξήγηση πώς είναι το αρχικό γράμμα της ονομασίας της φυλής των Λακεδαιμονίων, δεν είναι πειστική, επειδή ανάγεται σε προγενέστερους χρόνους, πιθανόν πολλές χιλιετίες.

Πρώτοι κάτοικοι της Λακωνικής αναφέρονται οι Λέλεγες, και ομίχλη καλύπτει την προέλευσή τους. «Το τε γάρ των Πελασγών ην φύλον και των Καυκώνων και Λελέγων. Είρηται δ΄ότι πολλαχού της Ευρώπης το παλαιόν ετύγχανε πλανώμενα». - Στραβων 12 8 Πιθανόν να ήταν υπογένος των Πελασγών, επειδή σύμφωνα με όσα γνωρίζουμε το ανθρώπινο είδος που κατοικούσε την γεωγραφική περιοχή της ανατολικής Μεσογείου ήταν οι Πελασγοί. Με βάση την πληροφορία πώς ο πρώτος βασιλιάς τους Λέλεγας ήταν αυτόχθων, στον οποίο οφείλουν και την ονομασία τους, πρόκειται για γήινα όντα.

Κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες και σε απροσδιόριστο χρόνο δέχτηκαν εκουσίως ή ακουσίως την ουράνια επίδραση και μάλιστα κατ επανάληψη ΛΕ ΛΕ. Επειδή στην συμπαντική αρμονία, για όλα υπάρχει αιτία και αποτέλεσμα, ποιος μπορεί να ήταν ο λόγος για ένα τέτοιο γεγονός; Την απάντηση μας δίνει, η προσπάθεια ερμηνείας ενός άλλου σημαντικού και πολυσυζητημένου γράμματος της Ελληνικής αλφαβήτου. Είναι το Έψιλον για το οποίο έγραψε ο Πλούταρχος και κοσμούσε την μετώπη του Απολλώνιου ναού, απλό ή και αντίρροπο. Εφόσον υποθέσαμε πώς το Λ είναι το σύμβολο της δράσης του ουρανού προς την Γή, φυσικό επακόλουθο είναι η αντίδραση. Το Ε λοιπόν αντιδρά και μεταδίδει την δράση, ούτως ώστε να εξαπλωθεί σε ολόκληρη την Γή.

Πράγματι το Λ σχηματικά μοιάζει με την προβολή σήματος, Η κατεύθυνση του είναι από πάνω προς τα κάτω, ενώ το Ε μοιάζει με προβολή σήματος σε οριζόντια κατεύθυνση, και θυμίζει μια συμβατική κεραία εκπομπής. (Φαντασθείτε το σχήμα του αρχαίου Ε, σαν δύο Λ, εφαπτόμενα). Είναι λοιπόν οι Λέλεγες η αφομοίωση της ουράνιας παρέμβασης σε ανθρώπινο επίπεδο, και αναλαμβάνουν την υποχρέωση της εξάπλωσής της σε όλη την Γή; Πολύ πιθανόν. Από τις ανθρώπινες και μόνο δραστηριότητες αυτή η λογική αποδεικνύεται σε πλείστες όσες περιπτώσεις. Το σχέδιο η απόφαση, εκπονείται και κάποιοι αναλαμβάνουν την υλοποίηση.

Στην χριστιανική θρησκεία τον ρόλο αυτό ανέλαβαν οι απόστολοι. Στην τέχνη επίσης της αγιογραφίας είναι πολλές οι περιπτώσεις που βρίσκουμε τον συμβολισμό του Λ, με κυρίαρχες εκείνη που απεικονίζουν το αστέρι της Βηθλεέμ κατά την γέννηση, και την θεϊκή παρουσία, κατά την βάφτιση, την επιφοίτηση αλλά και την Ανάσταση. Υπάρχει ένα λογικό ερώτημα, και πρέπει να επιχειρηθεί η απάντηση του. Ποια είναι η εννοιολογική διαφορά της λέξεως ΔΑ με την λέξη ΓΥΙΑ, μεταγενέστερα ΓΑΙΑ και ΓΗ.

Το ΔΑ ορίζει την αρχική δημιουργία του στερεώματος, ενώ το δεύτερο ΓΥΙΑ ΓΑΙΑ τον διαχωρισμό σε στεριά και θάλασσα, και την γενετική ικανότητα.

Η σύγχρονη λέξη ΓΥΙΟΣ καλύπτει αυτή την έννοια και ερμηνεύεται σαν γέννημα της Γής. Στην αντίθετη περίπτωση η λέξη ΘΥΓΑΤΕΡΑ έχει σαν ερμηνεία την ικανότητα της Γής να γεννά. Είναι αυταπόδεικτη και η μεγαλοσύνη που προσδίδεται στην έννοια του Λ μέσα από την μουσική , και συγκεκριμένα στην νότα ΛΑ, που αποδίδει την χαρά και την ευτυχία της ζωής.

Ένα πλήθος σημαντικότατων λέξεων στην Ελληνική γλώσσα αλλά και διεθνώς προσθέτουν επιχειρήματα στην σημαντική σημασία του Λ. Λόγος = Θεός, νους, λογική Λαλώ = ομιλώ Λαός = σύνολο ανθρώπων Τέλος στην επιστήμη εκτός των άλλων, το λ΄ σαν αριθμητικό είναι το τριάντα, σαν πεζό συμβολίζει το μήκος κύματος στην φυσική, και την σταθερά ραδιενεργούς διάσπασης, και είναι σίγουρο πώς αυτά είναι τα ελάχιστα που μπόρεσα να συλλέξω.

Εν αρχή ήν ο λόγος - αλλά ποιος μίλησε πρώτος (μετά το Θεό) και πότε; Παραμένει άγνωστο, αν και οι περισσότεροι επιστήμονες πιστεύουν ότι η ομιλία εμφανίσθηκε μετά την εξέλιξη του «έμφρονος ανθρώπου» (Homo sapiens)πριν από περίπου 350.000 χρόνια και θεωρούν ότι πιθανότατα έχει ιστορία μικρότερη των 200.000 ετών.

Όμως μερικοί διαφωνούν, θεωρώντας ότι η ομιλία είναι πολύ παλαιότερη και μάλιστα υποστηρίζουν πως η γλώσσα ήταν αναγκαία για τα θαλασσινά ταξίδια. Σύμφωνα με τη νέα επίμαχη θεωρία, ήταν το είδος που είχε προηγηθεί, ο «όρθιος άνθρωπος» (Homo erectus)αυτός που ‘εφηύρε’ τον λόγο και τον χρησιμοποίησε, μεταξύ άλλων, για να κυνηγήσει, αλλά επίσης προκειμένου πρώτος να μαγειρέψει και να φτιάξει πλοία, που του επέτρεψαν να επεκταθεί σε πολλά νησιά ανά τον κόσμο, ένα από τα οποία ήταν και η Κρήτη.

Μιλώντας στο ετήσιο συνέδριο της Αμερικανικής Ένωσης για την Προώθηση της Επιστήμης (AAAS) στο Όστιν του Τέξας, ο καθηγητής γλωσσολογίας και ανθρωπολογίας Ντάνιελ Έβερετ του Πανεπιστημίου Μπέντλεϊ της Μασαχουσέτης, συγγραφέας του βιβλίου «Πώς ξεκίνησε η γλώσσα», υποστήριξε ότι μέχρι σήμερα έχουν υποτιμηθεί οι ικανότητες του Homo erectus. Μολονότι και άλλοι επιστήμονες δεν έχουν αποκλείσει ο Erectus να έφτιαχνε κάποιου είδους πλεούμενα, ο Έβερετ είναι ο πρώτος που συνδέει αυτές τις ικανότητες ναυπήγησης και ναυσιπλοΐας με την εμφάνιση της γλώσσας.

Όπως είπε, ίχνη του Erectus έχουν βρεθεί σε διάφορα μέρη χωρίς σύνδεση με την Αφρική, την «κοιτίδα» του σύγχρονου ανθρώπου, όπως η νήσος Φλόρες της Ινδονησίας και η Κρήτη. Οπότε προκύπτει το ερώτημα πώς έφθασε εκεί. «Οι Erectus ταξίδεψαν με πλοίο έως την Κρήτη και διάφορα άλλα νησιά. Το έκαναν από πρόθεση», είπε ο Έβερετ.

«Όλοι λένε ότι ο Homo erectus ήταν ένα πιθηκοειδές χαζό πλάσμα, αλλά εγώ θέλω να δώσω έμφαση στο ότι ήταν αντίθετα το εξυπνότερο πλάσμα που περπάτησε ποτέ στη Γη. Είχε ικανότητες σχεδιασμού. Έφτιαξε εργαλεία και τα πιο απίστευτα από αυτά ήσαν σκάφη που διέπλεαν τον ανοιχτό ωκεανό. Οι ωκεανοί ποτέ δεν αποτέλεσαν εμπόδιο για τα ταξίδια του Erectus. Ταξίδεψε σε όλον τον κόσμο σε ομάδες τουλάχιστον των 20 ατόμων», δήλωσε ο Έβερετ, σύμφωνα με τις βρετανικές «Τelegraph» και «Guardian».

Όπως τόνισε, δεν είναι δυνατό να κάνει κάποιος τέτοια ταξίδια στη θάλασσα, χωρίς να μπορεί να επικοινωνήσει. «Δεν μπορείς να ταξιδέψεις απλώς πάνω σε ένα κορμό που επιπλέει. Πρέπει να κάνεις κουπί. Και όταν κωπηλατείς, πρέπει να είσαι σε θέση να πεις ”κάνε κουπί προς τα εκεί” ή ”σταμάτα το κουπί”. Χρειάζεσαι επικοινωνία με σύμβολα και όχι με μουγκρητά» υποστήριξε.

Ο «όρθιος άνθρωπος» εμφανίσθηκε στην Αφρική πριν από περίπου 1,8 εκατ. χρόνιακαι θεωρείται ο πρώτος που άφησε την «μαύρη» ήπειρο για να μεταναστεύσει σε άλλες. Ήταν ουσιαστικά το πρώτο μέλος του γένους «άνθρωπος» (Homo), δηλαδή το πρώτο ανθρώπινο είδος και είχε τον μεγαλύτερο εγκέφαλο (γύρω στα 950 κυβικά εκατοστά) από όλα τα έως τότε προανθρώπινα είδη. Σύμφωνα με τον Έβερετ, ζούσε σε εξελιγμένους οικισμούς, με χωριστά τμήματα για τα φυτά, τα ζώα, τη διαμονή του και τις κοινοτικές δραστηριότητες.

«Ο Homo erectus μίλησε και εφηύρε το αντίστοιχο μοντέλο-Τ της Ford για τη γλώσσα. Εμείς μιλάμε πια τη μορφή Tesla της γλώσσας, αλλά το μοντέλο-Τ δεν ήταν μια πρωτο-γλώσσα, ήταν μια πραγματική γλώσσα. Ο Homo erectus αξίζει περισσότερο σεβασμό...Απλώς κληρονομήσαμε τον γλωσσικό κόσμο που εφηύρε για εμάς», ανέφερε ο αμερικανός επιστήμων.

Όμως άλλοι επιστήμονες δεν έδειξαν εξίσου πρόθυμοι να αποδεχθούν αυτή τη θεωρία. Ο επιφανής καθηγητής παλαιοανθρωπολογίας Κρις Στρίνγκερτου Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Λονδίνου δήλωσε: «Δεν δέχομαι ότι ο Erectus έφτιαξε βάρκες για να φθάσει στη νήσο Φλόρες. Μάλλον τα τσουνάμι θα μετέφεραν τους πρώτους ανθρώπους πάνω σε σχεδίες από βλάστηση. Όσο για τη γλώσσα, ο ”άνθρωπος της Χαϊδελβέργης” (Homo heidelbergensis), που έζησε πριν από 600.000 έως 300.000 χρόνια, είχε αρκετά πολύπλοκη ζωή για να αποκτήσει την ικανότητα ομιλίας, αν και όχι στο επίπεδο της σύγχρονης γλώσσας. Για τον Erectus δεν είμαι και τόσο σίγουρος...».

Προσέθεσε ότι η κατασκευή και η χρήση εργαλείων δεν αποτελούν πειστικό επιχείρημα ότι συνοδεύθηκαν από τη γλώσσα. Όπως είπε, «οι χιμπατζήδες και τα κοράκια φτιάχνουν και χρησιμοποιούν εργαλεία, χωρίς να έχουν μια ανθρώπινη μορφή της γλώσσας».

(Με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ)

Ένα ακέφαλο άγαλμα της θεάς Αφροδίτηςανακαλύφθηκε στο εργοτάξιο του Μετρό Θεσσαλόνικης. Την είδηση για το σημαντικό αρχαιολογικό εύρημα δημοσιοποίησε ο πρόεδρος της εταιρείας Γιάννης Μυλόπουλος.

Σύμφωνα με ανάρτησή του κ. Μυλόπουλου το άγαλμα βρέθηκε στο εργοτάξιο της Αγίας Σοφίας, κοντά στο εντυπωσιακό Κρηναίο οικοδόμημα.

«Το πιο πρόσφατο ανάμεσα στα 300.000 και ίσως ένα από τα πιο... καλλίγραμμα ευρήματα των αρχαιολογικών ανασκαφών του Μετρό Θεσσαλονίκης, είναι αυτή η ακέφαλη Αφροδίτη. Βρέθηκε στο εργοτάξιο της Αγ. Σοφίας, πολύ κοντά στο εντυπωσιακό Κρηναίο οικοδόμημα» γράφει στην ανάρτησή του ο πρόεδρος της εταιρείας «Αττικό Μετρό Α.Ε.».

Κατά την αρχαιότητα τα σημεία που θεωρούνταν πύλες προς τον Κάτω Κόσμοχρησιμοποιούνταν ως χώροι τελετουργιών και λατρευτικών δραστηριοτήτων: Αρχαίοι Έλληνες, Ρωμαίοι και άλλοι έκαναν εκεί θυσίες, και σε κάποιες περιπτώσεις τα ζώα που προσφέρονταν πέθαιναν από μόνα τους, ενώ οι ιερείς έμεναν αβλαβείς, ενισχύοντας την πεποίθηση περί παρουσίας του υπερφυσικού.

Νέα έρευνα σε μία από αυτές τις «πύλες» δίνει απαντήσεις σχετικά με αυτό το φαινόμενο: Όπως αναφέρεται σε δημοσίευμα στην ιστοσελίδα του Science, η πύλη αυτή ανακαλύφθηκε πριν επτά χρόνια στην αρχαία ελληνική πόλη της Ιεράπολης της Φρυγίας (Μικρά Ασία- σημερινή Τουρκία), η ίδρυση της οποίας τοποθετείται στην Ελληνιστική Περίοδο- στις αρχές του 2ου αιώνα π.Χ. (αν και θεωρείται πως στην περιοχή υπήρχε οικισμός και ιερά από παλαιότερα, εξ ου και το όνομα της πόλης).

Η πύλη είναι μια πέτρινη σήραγγα που οδηγεί σε ένα σπήλαιο, και ήταν χτισμένη σε έναν τοίχο μιας ορθογώνιας, ανοικτής αρένας, πάνω από την οποία βρισκόταν ένας ναός και περιτριγυριζόταν από πέτρινα καθίσματα για τους επισκέπτες. Η πόλη η ίδια βρίσκεται πάνω σε μια από τις πιο ενεργές από γεωλογικής άποψης ζώνες της περιοχής: Πριν από 2.200 χρόνια, οι θερμές πηγές της πιστευόταν πως είχαν θεραπευτικές ιδιότητες. Ωστόσο, ένα βαθύ ρήγμα κάτω από την Ιεράπολη αναδίδει συνέχεια ηφαιστειακό διοξείδιο του άνθρακα, το οποίο είναι ορατό ως «ομίχλη». Η πύλη και το σπήλαιο- γνωστό επίσης ως «Πλουτώνειον», από τον θεό του Κάτω Κόσμου, Πλούτωνα- βρίσκονταν ακριβώς πάνω από το ρήγμα αυτό, και το 2011 αρχαιολόγοι διαπίστωσαν πως είναι ακόμα θανατηφόρα, καθώς πουλιά τα οποία πετούσαν κοντά της πέθαιναν από ασφυξία.

Μια ερευνητική ομάδα με επικεφαλής τον Χάρντι Πφαντς, ηφαιστειακό βιολόγο του Πανεπιστημίου του Ντούισμπουργκ-Έσσης στη Γερμανία, μελέτησε ενδελεχώς τη φονικότητα της πύλης-ιερού. Ο Πφαντς και οι συνάδελφοί του μέτρησαν τη συγκέντρωση διοξειδίου του άνθρακα στην αρένα με το πέρασμα του χρόνου: Την ημέρα, η θερμότητα του ήλιου διασκορπίζει το αέριο, ωστόσο τη νύχτα αυτό (το οποίο είναι λίγο βαρύτερο από τον αέρα) αναδίδεται σε κύμα και σχηματίζει μια «λίμνη» διοξειδίου του άνθρακα στο καλυμμένο κάτω μέρος της αρένας. Το νέφος αυτό είναι ιδιαίτερα θανάσιμο κατά την αυγή, όταν η συγκέντρωση διοξειδίου του άνθρακα 40 εκατοστά πάνω από το πάτωμα της αρένας φτάνει το 35%, αρκετό για να προκαλεί ασφυξία και να σκοτώνει ζώα ή ακόμα και ανθρώπους μέσα σε λίγα λεπτά, σύμφωνα με τον Πφαντς. Αλλά οι συγκεντρώσεις μειώνονται σημαντικά με το ύψος.

Οι ευνούχοι ιερείς, αναφέρεται στο δημοσίευμα του Science, πιθανότατα έκαναν τις θυσίες τους μόνο το πρωί ή τις βραδινές ώρες, όταν η συγκέντρωση του αερίου ήταν υψηλότερη, εκτιμά ο Πφαντς. Τα ζώα δεν ήταν αρκετά ψηλά για να βρίσκονται τα κεφάλια τους εκτός της «λίμνης» του διοξειδίου του άνθρακα, και, καθώς ζαλίζονταν, τα κεφάλια τους βρίσκονταν ακόμα πιο χαμηλά, εκθέτοντάς τα σε υψηλότερες συγκεντρώσεις διοξειδίου του άνθρακα, με αποτέλεσμα τον θάνατό τους από ασφυξία. Ωστόσο οι ιερείς ήταν αρκετά ψηλοί για να παραμένουν τα κεφάλια τους πάνω από τα αέρια αυτά- και ενδεχομένως να στέκονταν και πάνω σε πέτρες. «Ήξεραν πως η θανάσιμη ανάσα του Κέρβερου έφτανε μέχρι ένα συγκεκριμένο ύψος»λέει σχετικά ο Πφαντς.

Ο αρχαίος Έλληνας ιστορικός Στράβων, που επισκέφθηκε το Πλουτώνιο της Ιεράπολης πριν από περίπου 2.000 χρόνια, έγραψε επίσης πως οι ιερείς μπορούσαν ακόμα και να βάλουν τα κεφάλια τους μέσα στην πύλη, χωρίς παρενέργειες. Ο Στράβων πίστευε ότι αυτό ενδεχομένως να οφειλόταν στο ότι ήταν ευνούχοι, αλλά ο Πφαντς εκτιμά ότι απλά γνώριζαν το χημικό προφίλ του περιβάλλοντος της περιοχής- για παράδειγμα, θεωρεί πως μάλλον μεριμνούσαν να αποφεύγουν να πλησιάζουν πολύ την πύλη άλλη ώρα της ημέρας από το μεσημέρι, όταν το ιερό ήταν σχετικά ασφαλές.

Ωστόσο, ο αρχαιολόγος Φρανσέσκο ντ’Άντρια, του Πανεπιστημίου του Σαλέντο στην Ιταλία, ο οποίος ηγήθηκε της ομάδας που ανακάλυψε το Πλουτώνειο της Ιεράπολης το 2011, δεν είναι τόσο σίγουρος, καθώς η ομάδα του βρήκε πολλά αρχαία φανάρια γύρω από την πύλη, κάτι που υποδεικνύει ότι οι ιερείς ενδεχομένως να την πλησίαζαν και τη νύχτα, παρά τα επικίνδυνα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα.

Πηγή: Κ. Μαυραγάνης, The Huffington Post

Είναι πραγματικά εκπληκτικό το τι μπορεί να βρει κανείς κατά τύχη στο Διαδίκτυο: Ως γνωστόν, στους δαιδαλώδεις «διαδρόμους» του μπορούν να βρεθούν από άγνωστα «διαμαντάκια», μέχρι καρποί/ προϊόντα λειτουργίας νοσηρών εγκεφάλων- σίγουρα πάντως, ο χάρτης που ακολουθεί ανήκει στην πρώτη κατηγορία.

Ο εν λόγω χάρτης είναι εμπνευσμένος από τον χάρτη «Αχαιοί και Τρώες» (Achaeans and Trojans), του Greek Mythology Link, ιστοσελίδας που δημιούργησε ο Κάρλος Παράντα- συγγραφέας του «Genealogical Guide to Greek Mythology». Σε αυτόν εμφανίζονται όλοι οι ήρωες της Ιλιάδας και οι καταγωγές τους, σε μια μοναδική αναπαράσταση των πρωταγωνιστών και δευτεραγωνιστών του αθάνατου ομηρικού έπους, τόσο από την πλευρά των Αχαιών όσο και των Τρώων.

Όσοι λοιπόν θέλετε να φρεσκάρετε τις γνώσεις σας σχετικά με τον «θεϊκό» Αχιλλέα, τον πολυμήχανο Οδυσσέα, τους «γαύρους» γιους του Ατρέα, ή πολύ απλά σας συγκινούσαν/ συγκινούν τα έπη του Ομήρου, ρίξτε μια ματιά στον χάρτη που ακολουθεί:

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/17/Homeric_Greece-en.svg

(κάντε κλικ πάνω του, και μετά ξανά, για να τον δείτε σε μεγαλύτερο μέγεθος).

Πηγή: Κ. Μαυραγάνης, Huffington Post

Είναι ηλικίας 2.500 ετών και περιέχει 40 πέτρινα φέρετρα, περίπου 1.000 αγάλματα και μια μάσκα χρυσού

Στην πόλη Αλ-Μίνια (al-Minya), μια ομάδα αρχαιολόγων ανακάλυψε μια αρχαία πόλη των νεκρών. «Αυτό είναι μόνο η αρχή», δήλωσε ο υπουργός Αιγυπτιακών Αρχαιοτήτων Καλέντ ελ-Ενάνι (Chaled al-Enani).

Γερμανοι και Αιγύπτιοι αρχαιολόγοι, όπως αναφέρει η Deutsche Welle, ανακάλυψαν μια αρχαία νεκρόπολη με δεκάδες σαρκοφάγους και καλλιτεχνικους θησαυρούς κατά μήκος του Νείλου. Η νεκρόπολη βρέθηκε στην πόληΑλ-Μίνια στην Άνω Αίγυπτο και χρονολογείται από 2500 ετών, περιέχει 40 πέτρινα φέρετρα, περίπου 1.000 αγάλματα και μια μάσκα χρυσού, δήλωσε ο υπουργός Αρχαιοτήτων από τον χώρο της ανασκαφής. Επιπλέον, έχουν βρεθεί κεραμικά, κοσμήματα και άλλα αρχαία αντικείμενα.

Οι ανασκαφές ξεκίνησαν πέρυσι, σύμφωνα με το υπουργείο, και υποστηρίχθηκαν από ερευνητικές ομάδες από το Μόναχο και το Hildesheim. «Αυτή είναι μόνο η αρχή μιας νέας ανακάλυψης και νομίζω ότι χρειαζόμαστε τουλάχιστον πέντε χρόνια για να ολοκληρωθεί το έργο για τη νεκρόπολη», δήλωσε ο ελ-Ενάνι. Τα ευρήματα θα δώσουν σημαντικές πληροφορίες για τη ζωή των αρχαίων Αιγυπτίων.

Τους τελευταίους μήνες, το Τμήμα Αρχαιοτήτων στην Αίγυπτο παρουσίασε μια σειρά ανακαλύψεων από τον μεγάλο πολιτισμό των αρχαίων Αιγυπτίων.

Μια ιταλική ερευνητική ομάδα είχε ξεκινήσει στα τέλη Ιανουαρίου νεες ερευνες στον τάφο του Φαραώ Τουταγχαμών στο Λούξορ.

Νωρίτερα αυτό το μήνα, οι επιστήμονες κοντά στις πυραμίδες είχαν βρει έναν τάφο ηλικίας άνω των 4000 ετών. Η σαρκοφαγος λέγεται ότι ανήκει σε μια ιέρεια που ονομάζεται Hat Bet. Κοντά στο μοναδικό παγκόσμιο θαύμα της αρχαιότητας, το νέο Αιγυπτιακό Μουσείο θα ανοίξει στο τέλος του χρόνου, αντικαθιστώντας το εκθεσιακό κέντρο στο κέντρο της πόλης του Καΐρου.

«Δήλος 1873-1913: Εικόνες μιας αρχαίας πόλης που έφερε στο φως η ανασκαφή»: αυτός είναι ο τίτλος του τρίγλωσσου λευκώματος (στα Ελληνικά, τα γαλλικά και τα αγγλικά) που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μέλισσα και τη Γαλλική Σχολή Αθηνών, με επιμέλεια του Jean-Charles Moretti, επικεφαλής των γαλλικών ανασκαφών στη Δήλο.

Η Δήλος υπήρξε η γενέτειρα του Απόλλωνα. Οι αρχαίοι Έλληνες ποιητές την εξύμνησαν πολλές φορές γι'αυτό, μιλώντας για την ιερότητά της: ένας μικρός, βραχώδης και άσημος τόπος που έγινε μέσα από τη μυθολογία και την ποίηση ο ιερός χώρος του θεού του φωτός και της μουσικής και πορεύτηκε επί αιώνες μέσα στη δόξα του: από τον 16ο αι. π. Χ., όταν εγκαταστάθηκαν στις Κυκλάδες οι Μυκηναίοι, μέχρι και το 88 π. Χ., όταν ο Μιθριδάτης εξεστράτευσε από τον Πόντο εναντίον του νησιού, καταστρέφοντας τα πάντα. Την τελειωτική καταστροφή σήμαναν τους επόμενους αιώνες οι επιδρομές των Σλάβων και των Σαρακηνών, που οδήγησαν στην απόλυτη ερήμωση (τα αρχαία ερείπια κατέληξαν να προσφέρουν οικοδομικά υλικά για τα γύρω νησιά).

Παρά τον εκμηδενισμό της, η Δήλος δεν υποχώρησε ποτέ από τη δημόσια μνήμη και ήδη από τον 18ο αιώνα άρχισαν οι αρχαιολογικές έρευνες, που χρηματοδοτήθηκαν σε πρώτη φάση από τη Ρωσία. Η πρώτη καθαρά επιστημονική ανασκαφή στη Δήλο ξεκίνησε επί βασιλείας Γεωργίου του Α', το 1873, από τη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή Αθηνών. Η Γαλλική Σχολή ήρθε στην Ελλάδα τον Σεπτέμβριο του 1846, επί βασιλείας του Όθωνα και πρωθυπουργίας του Ιωάννη Κωλέττη, που ήταν (καθόλου τυχαία) αρχηγός του Γαλλικού Κόμματος.

Ο Κωλέττης προχώρησε στην απόφαση για την εγκατάσταση της Γαλλικής Σχολής ύστερα από συνεννοήσεις που είχε με τον Γάλλο πρέσβη στην Αθήνα, στο πλαίσιο της σύσφιξης των σχέσεων του νεοσύστατου ελληνικού βασιλείου με τη μεγάλη δύναμη της Γαλλίας. Οι ανασκαφές θα εγκαινιαστούν το 1873 και θα συνεχιστούν μέχρι το 1894, οπότε και διακόπτονται λόγω της στροφής του αρχαιολογικού ενδιαφέροντος της Γαλλικής Σχολής στους Δελφούς. Το 1902 η Γαλλική Σχολή ξεκινάει εκ νέου τις ανασκαφές στη Δήλο, τώρα με γενναία χρηματοδότηση. Οι ανασκαφές διακόπτονται και πάλι το 1914, λόγω του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, για να κάνουν μια νέα εκκίνηση μετά τη λήξη του.

Αυτή είναι η αρχαιολογική ιστορία την οποία αφηγείται το φωτογραφικό υλικό που παρουσιάζεται στον τόμο «Δήλος 1873-1913». Φωτογραφίες που μας υποβάλλουν σε πολλαπλές εικόνες: από την Αφροδίτη (επίσης γεννημένη στη Δήλο), και τον Πάνα, τους ναούς του Απόλλωνα και τις διάφορες αρχαϊκές κόρες μέχρι τους κίονες και τα βλοσυρά πέτρινα λιοντάρια. Φωτογραφικά στιγμιότυπα που έχουν να πουν πολλά όχι μόνο για τις εμβληματικές μορφές οι οποίες στοιχειώνουν τον σημαντικότερο ιερό τόπο της ελληνικής αρχαιότητας, αλλά και για τους ανθρώπους (αρχαιολόγους, αρχιτέκτονες και εργατικό προσωπικό) που δούλεψαν επί δεκαετίες στα ερείπιά του.

Ο επιμελητής του λευκώματος Ζ. Σ. Μορετί, παλαιό μέλος της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής στην Αθήνα, είναι σήμερα ερευνητής στο Ινστιτούτο Έρευνας για την Αρχαία Αρχιτεκτονική του CNRS, υπεύθυνος του γραφείου της Λυόν. Οι εργασίες του έχουν να κάνουν με τα οικοδομήματα που προορίζονταν για θεάματα στην αρχαιότητα. Δουλεύει τακτικά στην Ελλάδα, όπου έχει μελετήσει επίσης το θέατρο της Δήλου και το θέατρο του 'Αργους.

Σημειώνεται ότι, παράλληλα με τους Γάλλους, στη Δήλο εργάστηκαν και πολλοί Έλληνες αρχαιολόγοι, άλλοτε ως επόπτες των ανασκαφών εκ μέρους του ελληνικού κράτους ή ως έφοροι αρχαιοτήτων, και άλλοτε ως διευθυντές του αρχαιολογικού μουσείου του νησιού: από τον Π. Καββαδία και τον Δ. Φίλιο (κατά τη διάρκεια του 19ου αι.) μέχρι τον Δ. Σταυρόπουλο, τον Α. Κεραμόπουλο και τον Δ. Πίππα (από το 1894 μέχρι το 1929). Έτσι άλλωστε θα ολοκληρωθεί η σύνθετη προσπάθεια για τη συγκρότηση της πολιτικής και μνημειολογικής ιστορίας της Δήλου και των Κυκλάδων.

Πηγή: in.gr, με πληροφορίες από ΑΠΕ - ΜΠΕ