"ἐὰν μὲν γὰρ ᾖς σώφρων καὶ ἀνδρεῖος καὶ τὴν τοῦ Διὸς ἐπιστάμενος τέχνην τὴν βασιλικήν, οὐθέν σε κωλύει τοῦ Διὸς εἶναι υἱόν· ἐπεὶ τοῦτό γε καὶ Ὅμηρόν φασι λέγειν, ὅτι πατήρ ἐστιν ὁ Ζεύς...

ὥσπερ τῶν θεῶν, καὶ τῶν ἀνδρῶν, ἀλλ᾽ οὐ τῶν ἀνδραπόδων οὐδὲ τῶν φαύλων τε καὶ ἀγεννῶν οὐδενός· ἐὰν δὲ δειλὸς ᾖς καὶ τρυφερὸς καὶ ἀνελεύθερος, οὔτε σοι θεῶν οὔτε ἀνθρώπων τῶνἀγαθῶν προσήκει" - (Βλ., Δίων Χρυσόστομος “Περί Βασιλείας” 4.21.2 – 4.23.1) 40-120 μ.Χ.

Δηλαδή:

“Αν είσαι σώφρων και ανδρείος και γνωρίζεις την βασιλική τέχνη του Διός, τίποτα δεν σε κωλύει το να είσαι υιός του Διός· αφού, καθώς λένε, αυτό το είπε ο Όμηρος, ότι πατήρ εστιν ο Ζευς, Θεών και ανδρών, αλλά όχι ανδραπόδων, ούτε φαύλων, ούτε αγενών· εάν είσαι δειλός, τρυφερός (=μαλθακός) και ανελεύθερος, δεν συγγενεύεις ούτε με τους Θεούς, ούτε με τους αγαθούς ανθρώπους”.

Οπότε έχουμε το εξής:

Διογενής/υιός Διός= σώφρων, ανδρείος και κάτοχος της τέχνης του Διός, ήτοι βασιλική (πολιτική). Άρα θα πρέπει να είσαι γνώστης/επιστήμων των πολιτικών αρετών, οι οποίες ως μας λέγει ο Δαμάσκιος:

“Ὅτι τρίται ὑπὲρ ταύτας αἱ πολιτικαί, μόνου οὖσαι τοῦ λόγου (ἐπιστημονικαὶ γάρ), ἀλλὰ λόγου κοσμοῦντος τὴν ἀλογίαν ὡς ὄργανον ἑαυτοῦ· διὰ μὲν φρονήσεως τὸ γνωστικόν, διὰ δὲ ἀνδρείας τὸ θυμοειδές, τὸ δὲ ἐπιθυμητικὸν σωφροσύνῃ, πάντα δὲ δικαιοσύνῃ· περὶ ὧν πλείω λέγει ἐν Πολιτείᾳ”. (Βλ., Δαμάσκιος «Υπόμνημα εις τον Πλάτωνος Φαίδωνα» 140).

Δηλαδή:

“Οι τρίτες είναι οι πολιτικές αρετές, που ανήκουν μόνο στο λόγο[1] (καθώς είναι επιστημονικές) αλλά του λόγου που κοσμεί την αλογία και την χρησιμοποιεί ως όργανό του. Το γνωστικό μέρος (δηλαδή το λογιστικό) το ελέγχει η φρόνηση, το θυμοειδές η ανδρεία, το επιθυμητικό η σωφροσύνη, και όλα αυτά μαζί η δικαιοσύνη. Περί αυτών αναφέρει στην Πολιτεία[2], ο Πλάτων”.

Ως εκ τούτου, για να είναι κάποιος Διογενής, θα πρέπει τα 3 μέρη της ψυχής του, να ελέγχονται πλήρως από τις πολιτικές αρετές, έτσι ώστε να είναι σώφρων (χαλιναγώγηση επιθυμιών), ανδρείος (χαλιναγώγηση θυμού), επιστάμενος της του Διός τέχνης (επιστήμη/γνώση-λόγος) και φυσικά αφού τον ύψιστο Δία τον ακολουθεί πάντα η Δίκη, να ελέγχονται και τα τρία μέρη από την δικαιοσύνη. Για αυτό, εξάλλου, λέω, ότι η δικαιοσύνη θα επικρατήσει ότι και αν συμβεί!

Επιπροσθέτως, καταλαβαίνουμε ότι όταν ο Όμηρος αναφέρει για “πατήρ Θεών και ανδρών”, ως άνδρες, δεν εννοεί το φύλλο, αλλά τον αγαθό άνθρωπο! Άρα, λοιπόν, ο “πατήρ Θεών και ανδρών”, είναι ο πατήρ Θεών και αγαθών ανθρώπων, ήτοι ο μέγιστος Ζευς!

Συγγραφέας: Γουλέτας Α. Παναγιώτης (Αλκίνοος),

14η Ἑκατομβαιῶνος του 4-ου έτους της 697-ης Ολυμπιάδας (06/07/2012)

[1] ”ἀτεχνῶς γάρ ἐστιν οἷον λόγος τὸ τοῦ Διὸς ὄνομα“. (Διότι, πράγματι, το όνομα του Διός είναι λόγος). (Βλ., Πλάτων «Κρατύλος» 396.a.2)

[2] 434.d.2 – 445.b.4. ellinikoarxeio.com

Η Ιλιάδα, το κατ’ εξοχήν έπος του Τρωικού πολέμου, αποτελεί μια επική αφήγηση 52 ημερών του δέκατου έτους του πολέμου, όταν οι Έλληνες αφού κατάκτησαν τις γύρω περιοχές, πολιορκούν στενότερα την Τροία.

Περιλαμβάνει κρίσιμες μέρες μαχών και νύχτες και μια σειρά μονομαχιών, που φαίνεται πως ήταν και η κύρια πολεμική τακτική των αντιμαχόμενων μερών. Άλλες απ’ αυτές ολοκληρώνονται, άλλες είναι αμφίρροπες ή ματαιώνονται "μεταφυσικά".

Η μονομανία μεταξύ του Πάρη και του Μενέλαου (ραψ.Γ), δεν είχε αδιαμφισβήτητο νικητή, λόγω θεϊκής παρέμβασης, της Αφροδίτης, που εξαφανίζει μέσα σε σύννεφο τον αγαπημένο της Πάρη.

Άλλη μονομαχία, στη ραψωδία Ζ, είναι αυτή του Διομήδη και του Γλαύκου, που δεν πραγματοποιείται, όταν στην καυχησιολογία για τη γενιά τους ανακαλύπτεται μια φιλική σχέση των παππούδων τους,την οποία και θεωρούν θείο κληροδότημα!

Η μονομαχία σταματά και μέσα στη λάβρα του πολέμου ανταλλάσσουν δώρα από την αρματωσιά τους. Άστραψε η ειρήνη αντί για το πολεμικό πυρ και μαλάκωσε ο πόλεμος.

Οι μονομάχοι του ομηρικού έπους, κυριευμένοι από τον οίστρο της μάχης, έτοιμοι να αλληλοσκοτωθούν, ξεπεζεύουν από τα άλογά τους, καρφώνουν στο χώμα τα ακόντιά τους, δίνουν σαν αδελφικοί φίλοι τα χέρια και ανανεώνουν την πίστη τους στην πατροπαράδοτη φιλία με μια συμπεριφορά ξένη προς τον πόλεμο.

Ανταλλάσσουν τα όπλα τους, κάτω από τα βλέμματα των αντιμαχόμενων μερών, και συμφωνούν να μην έλθουν ξανά αντιμέτωποι σε καμία από τις μάχες του πολέμου, αλλά την πολεμική τους ορμή να τη στρέφουν σε άλλους αντιπάλους!

Κι αυτό ήταν ένα θαύμα του ιερού θεσμού της φιλοξενίας!

Στη ραψωδία Η ο Έκτορας πρότεινε να λυθεί ο πόλεμος με μονομαχία ανάμεσα στον ίδιο και σε όποιον πολεμιστή διάλεγαν οι Αχαιοί.

Στην πρόκληση ανταποκρίθηκε ο Μενέλαος, αλλά τον συγκράτησε ο αδελφός του Αγαμέμνονας.

Ανάμεσα στους άλλους εννέα που προθυμοποιήθηκαν να μονομαχήσουν (Αγαμέμνων, Τυδείδης Διομήδης, οι Αίαντες, Ιδομενέας, Μυριόνης, Ευρύπυλος, Θόας, Οδυσσέας) επιλέγεται με κλήρο ο Αίαντας από τη Σαλαμίνα.

Αλλά επειδή η μονομαχία δεν κατέληγε σε κάποιον νικητή και έδειχνε ισοπαλία, μετά από μεσολάβηση των κηρύκων Ιδαίου και Ταλθύβιου, ο Αίαντας και ο Έκτορας σταματούν να μάχονται, γιατί έπεσε η νύχτα.

Οι δύο αντίπαλοι θαύμασαν το σθένος, την ικανότητα και την ανδρεία ο ένας του άλλου και αντάλλαξαν μεταξύ τους δώρα, κάτι που συνηθιζόταν στο τέλος μιας ισόπαλης μονομαχίας:

"Πλακώνει η νύχτα, ας γένει η χάρη της· καλό να την ακούμε.
Γύρισε τώρα στα πλεούμενα, τους Αχαιούς να φράνεις,
κι απ'όλους πιο πολύ τους φίλους σου, τα συμπαλίκαρά σου·
κι εγώ στου ρήγα Πρίαμου φτάνοντας το μέγα κάστρο απάνω
τους Τρώες θα φράνω, τις Τρωαδίτισσες τις μεγαλομαντούσες,
που σε όλων των θεών τη σύναξη δοξολογία θα κάνουν.
Μόν'έλα, δώρα συναλλήλως μας ν'αλλάξουμε πανώρια, τούτα για μας κανένας κάποτε για Τρώας να πει για Αργίτης:
"Εκείνοι οι δυο τους και πολέμησαν σε καρδιοφάουσα αμάχη,
και πάλε πριν χωρίσουν μόνιασαν και φύγαν φιλιωμένοι."»
Είπε, και παίρνει ασημοκάρφωτο σπαθί και του χαρίζει
μες στο θηκάρι του, που εκρέμουνταν από λουρί πανώριο.
Κι ο Αίας ζουνάρι λαμπροπόρφυρο στον Έχτορα χαρίζει.
Κι ως εχωρίσαν, τούτος τράβηξε για τους Αργίτες πίσω.."

Το δώρο σπαθί του Έκτορα, τραγική ειρωνεία, το χρησιμοποίησε ο Αίαντας στην αυτοκτονία του.

Τη ζώνη του Αίαντα χρησιμοποίησε αργότερα ο Αχιλλέας, όταν έσυρε νεκρό τον Έκτορα γύρω από τα τείχη της Τροίας και τον τάφο του Πατρόκλου.

Η Ιλιάδα, τελειώνει με την πυρά της σορού του Έκτορα, τον οποίο σκότωσε ο Αχιλλέας.

Το πάρσιμο της Τροίας είναι πια θέμα χρόνου...

Έξι άνδρες με άδοξο τέλος. Πώς έφυγαν από τη ζωή Μιλτιάδης, Θεμιστοκλής, Παυσανίας, Φειδίας, Θουκυδίδης και Πύρρος;

Μπορεί σήμερα να τους θεωρούμε ήρωες και σπουδαίους, να υποκλινόμαστε στα κατορθώματά τους και το μεγαλείο τους, μπορεί κάποιοι απ’ αυτούς (Μιλτιάδης, Θεμιστοκλής, Παυσανίας), να ηγήθηκαν των Ελλήνων στους (ελληνο)περσικούς πολέμους και να έχουν τεράστια συμβολή στις νίκες στον Μαραθώνα, τη Σαλαμίνα και τις Πλαταιές, μπορεί ο Θουκυδίδης να θεωρείται ο μεγαλύτερος ιστορικός και ο Φειδίας, ο μεγαλύτερος γλύπτης της αρχαιότητας.

Μπορεί ο Πύρρος να είχε περάσει όλη σχεδόν τη ζωή του πολεμώντας, συχνά στη πρώτη γραμμή. Μετά τον θρίαμβο και την αποθέωση όμως, ήρθαν η αμφισβήτηση, ο φθόνος, οι αποτυχίες, η εξορία και το άδοξο τέλος. Ο μόνος απ’ όλους που δεν αντιμετώπισε κάποια κατηγορία, αλλά σκοτώθηκε σε μάχη στο Άργος, όχι όμως από εχθρικό χτύπημα αλλά από κεραμίδι που του πέταξε μια γυναίκα, ήταν ο Πύρρος… Με το άδοξο και, τραγικό σε κάποιες περιπτώσεις, τέλος έξι μεγάλων ανδρών της αρχαιότητας, θα ασχοληθούμε σήμερα.

ΜΙΛΤΙΑΔΗΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΡΙΑΜΒΟ ΣΤΟΝ ΜΑΡΑΘΩΝΑ ΣΤΗΝ ΑΠΟΤΥΧΗΜΕΝΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΣΤΗΝ ΠΑΡΟ – Η ΔΙΚΗ ΚΑΙ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ

Ο Μιλτιάδης γεννήθηκε το 554 π. Χ. περίπου, ήταν Αθηναίος στρατηγός και πολιτικός και, όπως ξέρουμε, ο βασικός συντελεστής της νίκης των Ελλήνων στον Μαραθώνα, το 490 π. Χ. Μετά τη μεγάλη αυτή επιτυχία, τιμήθηκε ιδιαίτερα από τους συμπολίτες του και, έχοντας τη συναίνεση του Δήμου, ανέλαβε την άνοιξη του 489 π. Χ. επικεφαλής μιας εκστρατείας για εκκαθάριση των νησιών των Κυκλάδων από τις περσικές φρουρές που είχαν απομείνει και να τιμωρήσει όσα νησιά είχαν συμμαχήσει με τους Πέρσες. Οι πληροφορίες για την εκστρατεία αυτή, είναι συγκεχυμένες.

Τόσο οι αρχαίοι συγγραφείς (Ηρόδοτος, Έφορος, Διόδωρος, Κορνήλιος, Νέπως, Πλούταρχος), όσο και οι νεότεροι ιστορικοί (Λεγκράν, Γκλοτς, Μπέλοχ, Μπέρβε), δεν συμφωνούν μεταξύ τους. Υπάρχει μάλιστα μια άποψη, ότι ζήτησε από τους Αθηναίους 70 πλοία και στρατό, χωρίς να τους πει εναντίον ποιων θα εκστρατεύσει. Τους υποσχέθηκε απλά ότι αν τον ακολουθούσαν, θα τους γέμιζε με πλούτη. Ενθουσιασμένοι οι Αθηναίοι και έχοντάς του τυφλή εμπιστοσύνη μετά τον θρίαμβο στον Μαραθώνα, τον ακολούθησαν.

Φαίνεται ότι αφού οι Αθηναίοι αποβιβάστηκαν σε πολλά κυκλαδονήσια και έδιωξαν τις περσικές φρουρές έπλευσαν προς την Πάρο, με πρόσχημα ότι με μία τριήρη είχε βοηθήσει τους Πέρσες στον Μαραθώνα. Πολιόρκησαν το νησί και ο Μιλτιάδης ζήτησε από τους Παριανούς 100 τάλαντα για να λύσει την πολιορκία. Οι νησιώτες δεν δέχτηκαν, κλείστηκαν στην ακρόπολή τους και αντιστάθηκαν γενναία για 26 μέρες. Τότε ο Μιλτιάδης πληγώθηκε στο γόνατο και αναγκάστηκε να λύσει την πολιορκία. Επέστρεψε άπραγος στην Αθήνα, χωρίς να φέρει τα πλούτη που είχε υποσχεθεί. Αυτό δυσαρέστησε τους συμπολίτες του. Βρήκαν μάλιστα ευκαιρία οι Αλκμεωνίδες, αντίπαλοι του Μιλτιάδη, με επικεφαλής τον Ξάνθιππο, πατέρα του Περικλή, να τον κατηγορήσουν ότι έλυσε την πολιορκία της Πάρου γιατί δωροδοκήθηκε από τους Πέρσες.
 
Στη δίκη που ακολούθησε, ο Μιλτιάδης δεν μπόρεσε να υπερασπιστεί τον εαυτό του καθώς το τραύμα στον μηρό είχε εξελιχθεί σε γάγγραινα και ήταν κατάκοιτος. Οι φίλοι του που ανέλαβαν να τον υπερασπιστούν, ανέφεραν τόσο τη μάχη του Μαραθώνα όσο και την κατάληψη της Λήμνου από αθηναϊκά στρατεύματα, με επικεφαλής τον Μιλτιάδη. Ο μεγάλος στρατηγός, απέφυγε τη θανατική καταδίκη, αλλά τιμωρήθηκε με πρόστιμο 50 ταλάντων. Τόσα φαίνεται ότι ήταν τα έξοδα της εκστρατείας.

Ο Μιλτιάδης, πέθανε σύντομα από γάγγραινα (489 π. Χ.). Το πρόστιμο, πληρώθηκε από τον γιο του Κίμωνα (Ηρόδοτος), ενώ άλλες πηγές, αναφέρουν ότι πληρώθηκε από τον Καλλία, πλούσιο Αθηναίο που παντρεύτηκε την κόρη του Μιλτιάδη και αδελφή του Κίμωνα Ελπινίκη. Παρά την καταδίκη του, ο Μιλτιάδης τιμήθηκε από τους Αθηναίους. Τάφηκε στο πεδίο της μάχης του Μαραθώνα σε ξεχωριστό τάφο, του έστησαν πολλά αγάλματα, ενώ και στην απεικόνιση της μάχης του Μαραθώνα στην Ποικίλη Στοά, η μορφή του κατείχε περίοπτη θέση.

ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΡΙΑΜΒΟ ΣΤΗ ΣΑΛΑΜΙΝΑ ΣΤΗΝ ΑΥΛΗ ΤΟΥ ΑΡΤΑΞΕΡΞΗ – Η ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑ ΤΟΥ

Ο Θεμιστοκλής, γεννήθηκε το 526 π. Χ. περίπου. Είναι γνωστές η συμβολή του στην ανάδειξη της Αθήνας σε κυρίαρχη δύναμη στην Ελλάδα και, φυσικά, η ευφυής στρατηγική του κατά τη ναυμαχία της Σαλαμίνας, που οδήγησε στον ελληνικό θρίαμβο.

Το εντυπωσιακό στοιχείο είναι, ότι τιμήθηκε λιγότερο από τους ίδιους τους συμπολίτες του,απ’ ότι από τους υπόλοιπους Έλληνες! Στη Σπάρτη του επιφυλάχθηκε θριαμβευτική υποδοχή ενώ διακόπηκε η διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων (μοναδικό γεγονός στα χρονικά), για να τον αποθεώσει το πλήθος, καθώς θεωρήθηκε ότι σ’ αυτόν, ουσιαστικά, οφείλεται η νίκη στη Σαλαμίνα. Αντίθετα, οι Αθηναίοι δεν τον τίμησαν ούτε με τα «πρωτεία» ούτε με τα «δευτερεία» και κατά την εκλογή του 479 π. Χ. οι αντίπαλοί του Ξάνθιππος και Αριστείδης κατάφεραν να τον νικήσουν.

Το 478 π. Χ. επέστρεψε στην ενεργό πολιτική και ασχολήθηκε με την οχύρωση της Αθήνας και του Πειραιά, γεγονός που θορύβησε τους Αιγινήτες, τους Κορίνθιους και τους Σπαρτιάτες που έσπευσαν να διαμαρτυρηθούν.

Σιγά σιγά, η δημοτικότητα του Θεμιστοκλή, άρχισε να πέφτει. Κατηγορήθηκε για αυταρχισμό, περιφρόνηση των δημοκρατικών θεσμών, φιλοχρηματία και υπερφίαλη εγωπάθεια. Υπήρχε κάποια βάση σε αυτά, ωστόσο μεθοδεύονταν κυρίως από την αριστοκρατική μερίδα που δεν του συγχώρεσε τις πολιτικές και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις εναντίον της. Το 471 π. Χ. παρά την κατάρρευση των κατηγοριών για συνεργασία με τους Πέρσες εξοστρακίστηκε. Ενώ έμενε στο Άργος, οι Σπαρτιάτες επιχείρησαν να τον συλλάβουν. Κατόρθωσε όμως να διαφύγει στην Κέρκυρα, από εκεί στο βασίλειο των Μολοσσών (Ήπειρος) και στη συνέχεια στη Θεσσαλία. Στη συνέχεια, βρέθηκε στην Κύμη της Μικράς Ασίας, τις Αιγές, την Έφεσο και τα Σούσα όπου με επιστολή του, ζητούσε την προστασία του βασιλιά Αρταξέρξη Α’ (γιου του Ξέρξη).

Ο Αρταξέρξης, τον δέχτηκε με προθυμία και του παραχώρησε την ηγεμονία μιας μεγάλης περιοχής στη Μικρά Ασία. Ο Θεμιστοκλής έζησε σαν Πέρσης σατράπης, δείχνοντας ιδιαίτερες διοικητικές ικανότητες κυρίως στον χειρισμό οικονομικών θεμάτων. Για τον θάνατό του υπάρχουν δύο εκδοχές. Είτε ότι πέθανε από φυσικά αίτια (Θουκυδίδης), είτε ότι αυτοκτόνησε με δηλητήριο («ταύρειον αίμα»), για να μην αναγκαστεί να πάρει μέρος σε εκστρατεία εναντίον της Ελλάδας. Πάντως, πέθανε στη Μαγνησία της Μικράς Ασίας το 461 π. Χ. Τα οστά του, μεταφέρθηκαν αργότερα κρυφά στην Αθήνα.

ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ: Ο ΝΙΚΗΤΗΣ ΤΩΝ ΠΛΑΤΑΙΩΝ ΠΟΥ ΠΕΘΑΝΕ ΑΠΟ ΑΣΙΤΙΑ ΣΕ ΝΑΟ

Άδοξο ήταν το τέλος και του νικητή της μάχης των Πλαταιών (479 π. Χ.), Παυσανία.

Είναι άγνωστο πότε ακριβώς γεννήθηκε, πιθανότατα όμως, μεταξύ 515 π. Χ. και 510 π. Χ. Μετά τη νίκη στις Πλαταιές, οδήγησε τον ελληνικό στόλο πρώτα στην Κύπρο, της οποίας κατέλαβε ένα μεγάλο μέρος και στη συνέχεια στο Βυζάντιο, οχυρότατη και πλούσια σε εφόδια περσική βάση. Η επιτυχία που σημείωσε εκεί ήταν εύκολη. Παράλληλα, αποκόμισε πολλούς θησαυρούς και αιχμαλώτισε επιφανείς Πέρσες.

Έτσι όμως, έγινε αλαζόνας και υπερβολικά φιλόδοξος. Θέλησε να ζει ως Πέρσης μεγιστάνας, εγκατέστησε γύρω του σωματοφυλακή από Αιγύπτιους και Πέρσες, φορούσε βαρύτιμα περσικά ρούχα και ζούσε μέσα στη χλιδή. Έστειλε επιστολή στον Ξέρξη, την οποία διασώζει ο Θουκυδίδης, και του ζητούσε να τον παντρέψει με την κόρη του. Του έδινε παράλληλα την υπόσχεση ότι θα μετέβαλε τη Σπάρτη και την υπόλοιπη Ελλάδα σε περσική επαρχία. Ο Ξέρξης δέχτηκε ασμένως τις προτάσεις του Παυσανία, ο οποίος μεταμορφώθηκε σε τύραννο. Αυτό ενόχλησε πολύ τους Έλληνες συμμάχους και οι Σπαρτιάτες έφοροι ανακάλεσαν τον Παυσανία. Παράλληλα, οι Ίωνες της Μικράς Ασίας εγκατέλειψαν τη Σπάρτη και πρόσφεραν την ηγεσία των ενωμένων δυνάμεών τους στην Αθήνα, κάτι που αποτέλεσε την απαρχή της κατοπινής ναυτικής αθηναϊκής ηγεμονίας.

Στην πατρίδα του, ο Παυσανίας κατηγορήθηκε ως προδότης. Βρέθηκε ένοχος για ορισμένα μικρά παραπτώματα, ωστόσο απαλλάχτηκε από την κατηγορία της προδοσίας, είτε γιατί δωροδόκησε τους δικαστές με χρυσάφι, είτε γιατί έγιναν πιστευτά τα επιχειρήματά του, ότι οι επαφές του με τον Ξέρξη ήταν ένα πολεμικό τέχνασμα, παρόμοιο μ’ εκείνο του Θεμιστοκλή στη Σαλαμίνα.

Αργότερα, ο Παυσανίας πήγε πάλι στο Βυζάντιο, ως ιδιώτης αυτή τη φορά και συνέχισε τις συνεννοήσεις του με τον Ξέρξη. Οι Αθηναίοι τον υποχρέωσαν να καταφύγει στις Κολωνές της Τροίας. Από εκεί, ανακλήθηκε πάλι στη Σπάρτη, καθώς οι συμπολίτες του είχαν πληροφορηθεί τις ενέργειές του. Οι έφοροι είχαν ισχυρές ενδείξεις εναντίον του αλλά καμία απόδειξη. Τον κατηγόρησαν επίσης ότι προσπάθησε να υποκινήσει επανάσταση των ειλώτων, στους οποίους υποσχέθηκε την ελευθερία τους και πολιτικά δικαιώματα. Η μαρτυρία ενός είλωτα, ήταν δύσκολο να γίνει αποδεκτή, σε βάρος μάλιστα ενός διακεκριμένου Σπαρτιάτη. Ο Παυσανίας θα αθωωνόταν ξανά, αν ένας δούλος του, που εκτελούσε χρέη αγγελιοφόρου στις επαφές του με τον Αρτάβαζο, δεν παρουσίαζε μία επιστολή του Παυσανία που θα παρέδιδε στον Πέρση σατράπη. Και πάλι, οι έφοροι διατήρησαν τις επιφυλάξεις τους, μέχρι που άκουσαν τη συνομιλία του Παυσανία με τον αγγελιοφόρο του, κρυμμένοι στο ιερό του Ποσειδώνα στο Ταίναρο.

Από αυτή, προέκυπτε η σαφής ενοχή του στρατηγού. Αποφάσισαν να τον συλλάβουν. Όμως εκείνος ξέφυγε και ζήτησε άσυλο στο ναό της Χαλκιοίκου Αθηνάς. Οι πόρτες του ιερού χτίστηκαν για να πεθάνει ο Παυσανίας από ασιτία. Για να μην βεβηλωθεί ο ναός από τον θάνατό του, γκρέμισαν τη στέγη του και έβγαλαν από αυτή τον νικητή των Πλαταιών λίγο πριν ξεψυχήσει. Ο Ηρόδοτος που αναφέρει τα γεγονότα, αμφιβάλλει για την ενοχή του Παυσανία ενώ αντίθετα ο Θουκυδίδης την θεωρεί δεδομένη. Νεότερες έρευνες, έδειξαν ότι όντως ο Παυσανίας είχε παρεκτραπεί αλλά πλήρωσε ουσιαστικά την απώλεια της ηγεμονίας της Σπάρτης στον ελλαδικό χώρο.

ΦΕΙΔΙΑΣ: Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΓΛΥΠΤΗΣ ΜΕ ΤΟ ΘΛΙΒΕΡΟ ΤΕΛΟΣ

Ένας από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες της αρχαιότητας, ήταν αναμφίβολα ο Φειδίας. Γεννήθηκε στα τέλη του 6ου π. Χ. αιώνα ή στις αρχές του 5ου π. Χ. αιώνα. Το όνομά του είναι στενά συνδεδεμένο με εκείνο του Περικλή. Ο Περικλής του ανέθεσε τη γενική επιστασία της καλλιτεχνικής διακόσμησης των κτισμάτων της Ακρόπολης και κυρίως του Παρθενώνα. «Πάντα διείπε και πάντων επίσκοπος ήταν αυτώ» [τω Περικλεί].

Ο Φειδίας φιλοτέχνησε και το περίφημο χρυσελεφάντινο άγαλμα της Παρθένου Αθηνάς (438 π. Χ.). Όμως, πολιτικοί αντίπαλοι του Περικλή κατηγόρησαν τον Φειδία ότι είχε υπεξαιρέσει μέρος του ελεφαντοστού και του χρυσού του αγάλματος. Ο Φειδίας όμως, αποσπώντας χωρίς να προκαλέσει καμία ζημιά, τον χρυσό χιτώνα του αγάλματος και ζυγίζοντάς τον, απέδειξε τη συκοφαντία. Οι εχθροί του όμως, τον μήνυσαν και για ασέβεια, θεωρώντας πως απεικόνισε τον Περικλή και τον εαυτό του, ως «πρεσβύτη θαλερό» μάλιστα, στην ασπίδα της Θεάς. Σύμφωνα με τον Πλούταρχο, φυλακίστηκε και πέθανε στη φυλακή από ασθένεια ή από δηλητήριο που του έδωσαν ύπουλα οι εχθροί του Περικλή.
Σύμφωνα όμως με άλλη εκδοχή, δεν φυλακίστηκε αλλά φυγαδεύτηκε και πήγε στην Ηλεία, όπου κατασκεύασε το περίφημο χρυσελεφάντινο άγαλμα του Ολυμπίου Διός και σκοτώθηκε από τους Ηλείους αφού καταδικάστηκε σε θάνατο για δεύτερη φορά για παρόμοια αιτία.

Και πάλι δημιουργούνται προβλήματα σχετικά με το ποιο από τα δύο αγάλματα (του Δία ή της Αθηνάς) φιλοτεχνήθηκε νωρίτερα. Ο ναός του Ολυμπίου Δία, ολοκληρώθηκε το 456 π. Χ. Πιθανότατα ο Φειδίας εργάστηκε στην Ηλεία, επέστρεψε στην Αθήνα μετά από πρόσκληση του Περικλή και τα τελευταία χρόνια της ζωής του τα πέρασε στην Ηλεία. Ο Παυσανίας αναφέρει ότι το άγαλμα του Ολυμπίου Διός έφερε την υπογραφή του Φειδία και οι Ηλείοι τίμησαν τους απογόνους του με το αξίωμα των Φαιδρυντών, των καθαριστών του αγάλματος του Δία.

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ: Η ΕΙΚΟΣΑΕΤΗΣ (ΑΥΤΟ)ΕΞΟΡΙΑ

Ο μεγαλύτερος ιστορικός όλων των εποχών κατά πολλούς, ο Θουκυδίδης, γεννήθηκε στον Άλιμο της Αττικής γύρω στο 460 π. Χ. και ήταν γιος του Όλορου. Η οικογένειά του πρέπει να είχε θρακικό αίμα. Αυτό προκύπτει από το (θρακικό) όνομα του πατέρα του και τις μεγάλες εκτάσεις γης με μεταλλεύματα που είχε ο ιστορικός στη Σκαπτή Ύλη (αρχαία πόλη της Θράκης κοντά στη θάλασσα, απέναντι από τη Θάσο, περιοχή του νομού Καβάλας σήμερα).

Το 424 π. Χ. ο Θουκυδίδης ανέλαβε το αξίωμα του στρατηγού. Ως στρατηγός, στάλθηκε να υπερασπιστεί την Αμφίπολη από τον Λακεδαιμόνιο στρατηγό Βρασίδα. Δεν τα κατάφερε όμως και έσωσε μόνο το επίνειο της Αμφίπολης, την Ηιόνα. Κατηγορήθηκε τότε για προδοσία και καταδικάστηκε σε θάνατο. Γι’ αυτό αναγκάστηκε να αυτοεξοριστεί στα κτήματά του στη Σκαπτή Ύλη. Στην εξορία έμεινε για 20 χρόνια και ταξίδεψε στη Μακεδονία, την Πελοπόννησο και πιθανότατα σε όλους τους τόπους όπου είχε διεξαχθεί ο Πελοποννησιακός Πόλεμος. Με την 20ετή παραμονή του στην εξορία, μπόρεσε να δει αποστασιοποιημένος και ανεξάρτητος τα γεγονότα και να κρίνει το αθηναϊκό κράτος αντικειμενικά.

Το 404 π. Χ. δόθηκε γενική αμνηστία στους εξόριστους και ο Θουκυδίδης επέστρεψε στην Αθήνα. Σύμφωνα με μία εκδοχή, έμεινε στην πόλη ως τον θάνατό του (μεταξύ 399 π. Χ. και 396 π. Χ.), ενώ σύμφωνα με άλλη, απογοητευμένος απ’ όσα αντιμετώπισε επέστρεψε στη Σκαπτή Ύλη όπου και πέθανε.

ΠΥΡΡΟΣ: Ο ΘΡΥΛΙΚΟΣ ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ ΚΑΙ Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΣΤΟ ΑΡΓΟΣ

Ο βασιλιάς της Ηπείρου Πύρρος, γεννήθηκε το 319 π. Χ. Βασίλεψε δύο φορές (307 π. Χ. – 303 π. Χ. και 297 π. Χ. – 272 π. Χ.). Επέκτεινε σημαντικά το βασίλειό του και εκστράτευσε στην Ιταλία. Το 275 π. Χ. επέστρεψε στην Ελλάδα. Το 272 π.Χ. εκστράτευσε στη Σπάρτη καθώς ο βασιλιάς της Αρεύς έλειπε στην Κρήτη, δεν μπόρεσε όμως να την καταλάβει. Εγκατέλειψε την πολιορκία όταν έμαθε ότι κατευθυνόταν εναντίον του ο Αντίγονος Γονατά; και μπήκε αιφνιδιαστικά στο Άργος. Υπήρξε όμως μεγάλη σύγχυση στο στράτευμά του. Βλέποντας την απελπιστική κατάσταση, αφαίρεσε τα διακριτικά από το κράνος του και έφιππος όρμησε εναντίον των εχθρών. Τότε δέχτηκε χτύπημα από ένα ακόντιο που του τρύπησε την πανοπλία στον θώρακα.

Το τραύμα δεν ήταν σοβαρό και ο Πύρρος στράφηκε εναντίον αυτού που του επιτέθηκε. Ήταν ένας Αργείος, γιος μιας φτωχής, ηλικιωμένης γυναίκας που είχε καταφύγει στη στέγη ενός οικήματος για να έχει θέα της μάχης. Βλέποντας τον γιο της να κινδυνεύει άμεσα σήκωσε ένα κεραμίδι και το εκσφενδόνισε εναντίον του Πύρρου, ο οποίος δέχτηκε το χτύπημα κάτω από το κράνος με αποτέλεσμα να σπάσουν οι σπόνδυλοι στη βάση του τραχήλου. Ο Ηπειρώτης βασιλιάς έχασε τις αισθήσεις του και έπεσε από το άλογο. Ένας από τους στρατιώτες του Αντίγονου, ο Ζώπυρος, μαζί με δυο – τρεις ακόμα, τον αναγνώρισαν και τον έσυραν στο κατώφλι ενός σπιτιού, ενώ είχε αρχίσει να βρίσκει τις αισθήσεις του. Ο Ζώπυρος, αδίστακτα, τον αποκεφάλισε. Ο γιος του Αντίγονου Αλκυονέας, αφού βεβαιώθηκε για την ταυτότητα του νεκρού, πήρε ο ίδιος το κεφάλι του Πύρρου και το έφερε, θριαμβευτικά, μπροστά στον πατέρα του.

Έξαλλος ο Αντίγονος, άρχισε να ραβδίζει έξαλλος τον γιο του, αποκαλώντας τον άξεστο και βάρβαρο. Διέταξε να προετοιμαστούν τα λείψανα του Πύρρου για την τελετή της ταφής και της καύσης. Σε λίγο, ο Αλκυονέας, βρήκε εξουθενωμένο τον γιο του Πύρρου Έλενο και τον έφερε στον πατέρα του. Ο Αντίγονος, φρόντισε τον Έλενο, του έδωσε τα λείψανα του πατέρα του για να τα μεταφέρει στην Ήπειρο και φέρθηκε με επιείκεια στους άνδρες του.

Αυτό ήταν το άδοξο τέλος ενός από τους μεγαλύτερους στρατιωτικούς ηγέτες της αρχαιότητας, του Πύρρου. Είδαμε παραπάνω και το άσχημο τέλος πέντε ακόμα σπουδαίων ανδρών της αρχαιότητας.

Δυστυχώς, δεν ήταν οι μοναδικοί. Η ιστορία αυτού του τόπου, είναι γεμάτη από ιστορίες σπουδαίων ανθρώπων που έφυγαν από τη ζωή δολοφονημένοι, κυνηγημένοι ή πάμφτωχοι, έχοντας συχνά δώσει για την πατρίδα τα πάντα…

Το δελφικό μαντείοέχει αποκρυσταλλωθεί στις συνειδήσεις μας με τίτλους και διάσπαρτες γνώσεις, όπως Πυθία, Απόλλωνας, διφορούμενοι χρησμοί, «ήξεις αφήξεις», δάφνες, Δελφική Αμφικτυονία και τέτοια πράγματα.

Το σημαντικότερο μαντείο του αρχαιοελληνικού κόσμου, εκεί που έσπευδαν βασιλιάδες και νομοθέτες για να πάρουν χρησμό για τις κινήσεις τους, στον ίδιο τον ομφαλό της Γης, όπως πίστευαν βολικά οι αρχαίοι πρόγονοί μας, ήταν ωστόσο πολλά περισσότερα από μια ιέρεια που χρησμοδοτούσε με τη βοήθεια του Πύθιου Απόλλωνα.

Οι Δελφοί έγιναν το μεγαλύτερο μαντείο του γνωστού κόσμου, καθώς εκεί συνέρρεαν πολλοί ακόμα λαοί της Ανατολικής Μεσογείου (Λύδοι, Φρύγες, Αιγύπτιοι κ.λπ.) για να ακούσουν τη γνώμη των θεών για τα ανθρώπινα καμώματά τους. Την Πυθία να ακούσουν δηλαδή, το διάμεσο με το οποίο ο Απόλλωνας επικοινωνούσε με τους θνητούς επιβάλλοντας τη γνώμη του.

Οι ιστορικοί σκιαγραφούν βέβαια σήμερα μια τελείως διαφορετική εικόνα για τους Δελφούς, τον ρόλο τους στα ελληνικά πράγματα αλλά και το τι πραγματικά συνέβαινε πίσω από τις κλειστές πόρτες του μαντείου. Γιατί ξέρουμε πια καλά πως οι Έλληνες πίστευαν μεν στις μαντείες και αντλούσαν συμπεράσματα από πολλές μεταφυσικές πρακτικές (όπως η ιερομαντεία, η οιωνοσκοπία, η πυρομαντεία, η καπνομαντεία, η λιβανομαντεία, η οινομαντεία κ.ά.), δεν έπαυε όμως να είναι ο λαός που δάμασε τη φύση, απομάγευσε τον κόσμο και γέννησε τη λογική την ίδια.

Πώς γίνεται λοιπόν αυτοί που γέννησαν τη φιλοσοφία και την επιστήμη να πιστεύουν σε δεισιδαιμονίες και θεϊκές βουλές; Να βάσιζαν τρανές αποφάσεις για το ίδιο τους το μέλλον δηλαδή, όπως πού θα κάνουν αποικίες ή πώς θα αντιπαρατεθούν αποφασιστικά με υπέρτερους στρατούς, στις υπερφυσικές αποκρίσεις μιας ιέρειας που έπεφτε σε έκσταση;

Αν πρέπει να το πούμε, δεν το έκαναν. Όχι τουλάχιστον με τον τρόπο που θέλει η μυθιστορία. Το Μαντείο των Δελφών ήταν σημαντικότατο πολιτικό κέντρο της εποχής, η ίδια η έδρα της πανίσχυρης Δελφικής Αμφικτυονίας που διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στα ελληνικά πράγματα τουλάχιστον ως την ύστερη αρχαιότητα.

Μας το λέει εξάλλου και ο Όμηρος, σε εποχές πολύ πρώιμες ακόμα, βάζοντας στην «Ιλιάδα» τον Πολυδάμαντα να προσπαθεί να αποτρέψει τον Έκτορα από τη μάχη εναντίον των Αχαιών επισημαίνοντάς του έναν πολύ κακό οιωνό. Του τι απάντησε ο γνωστός ήρωας; «Ένας είναι ο καλύτερος οιωνός, ν’ αγωνιζόμαστε για την πατρίδα». Οι χρησμοί είχαν τη σημασία τους δηλαδή, εντός πλαισίου όμως πάντα!

Αυτό ήταν και οι διφορούμενοι χρησμοί των Δελφών (τους οποίους ξέρουμε τόσο από επιγραφές όσο και από τα έργα αρχαίων συγγραφέων), ένας νόμος της εποχής που επιβαλλόταν από τον ισχυρό και διορατικό, τη δελφική ένωση που ήξερε πολλά και διαδραμάτιζε τον δικό της σημαίνοντα ρόλο στα τεκταινόμενα.

Μας το λέει εξάλλου και ο Ηρόδοτος, πως τα εξαγόμενα από το στόμα της Πυθίας και καταγραμμένα από τους ιερείς της αποτελούσαν για τον ελληνικό κόσμο ρυθμιστικά άρθρα πίστης. Οι Δελφοί ήταν ένας από τους σπουδαιότερους ρυθμιστές της πολιτικής και πολεμικής πορείας των Ελλήνων, αποκτώντας δύναμη κολοσσιαίων διαστάσεων.

Δεν ήταν ένα ιερό που αποκαλυπτόταν απλώς η θεϊκή βούληση, αλλά ένας πανίσχυρος θεσμός, ένα κέντρο αποφάσεων που ευνοούσε ή αντιστρατευόταν κατά το δοκούν τους εκάστοτε φίλους και εχθρούς. Με τον ρευστό και πάντα ασαφή τρόπο των αρχαίων Ελλήνων.

Τους Δελφούς επικαλούνταν όλοι εξάλλου για να κάνουν ό,τι σκόπευαν να κάνουν και το μαντείο ασκούσε έτσι τη δική του πολιτική, μια πολιτική που όσοι βρίσκονταν απέναντι είχαν πάντα έναν κακό λόγο να πουν…

Ο χρησμός ως μέσο πλουτισμού και επιβολής

Το απλό γεγονός ότι όλοι έσπευδαν στους Δελφούς για να ακούσουν τον Απόλλωνα με το αζημίωτο κατέστησε το μαντείο παντοδύναμο σε οικονομικούς όρους. Χαρακτηριστικό είναι εδώ το γεγονός ότι ενώ η Πυθία χρησμοδοτούσε στις αρχές (τέλη 7ου αιώνα π.Χ.) μόνο μία μέρα τον χρόνο, όσο ο κόσμους αυξανόταν, οι χρησμοί καθιερώθηκαν να δίνονται μία μέρα τον μήνα (και εννιά μήνες τον χρόνο τώρα).

Η προσφορά και πάλι δεν επαρκούσε όμως, καθώς ο κόσμος πολύς και κάπως έπρεπε να εξυπηρετηθούν όλοι αυτοί, γι’ αυτό και οι ιερείς κατέληξαν και σε άλλου τύπου μαντείες (κυβομαντεία, κληρομαντεία κ.ά). Ακόμα και κληρώσεις έκαναν για τη σειρά προτεραιότητας και αργότερα σκάρωσαν και το τρικ της «προμαντείας» (το δικαίωμα «να συμβουλεύεσαι το μαντείο πριν από τους άλλους»), όπου αν ήσουν φίλος και πλήρωνες αδρά, γλίτωνες τις ατέλειωτες ουρές. Οι Χιώτες το ήξεραν αυτό καλά. Κι εκεί μάλιστα που κάποτε πρώτη προτεραιότητα είχαν οι Έλληνες (και πρωτίστως τα μέλη της Δελφικής Αμφικτυονίας), λίγο αργότερα όποιος έδινε τα περισσότερα ρωτούσε και πρώτος την Πυθία.

Πέρα βέβαια από την ιεροτελεστική προσφορά στο μαντείο (πίτες και ζώα για θυσία), καθώς κανείς δεν μπορούσε να πλησιάσει με άδεια χέρια, όλοι έδιναν το κατιτίς τους. Και όταν «κατιτίς», εννοούμε αυτό το 10% που απαιτούσε το μαντείο από τα λάφυρα των πολέμων στους οποίους ξαπέστελνε τις πόλεις-κράτη, αλλά και τεράστια χρηματικά ποσά ως αφιερώματα!

Ενδεικτική εδώ η περίπτωση του Βάττου Α’, ιδρυτή της Κυρήνης και πρώτου έλληνα βασιλιά της Αφρικής, ο οποίος είχε πάει στους Δελφούς ως φέρελπις νέος της Θήρας για να βρει θεραπεία για τα προβλήματα που είχε στον λόγο του. Τι του είπε να κάνει ο Απόλλωνας; Να εκστρατεύσει στη Λιβύη για να βρει τη λαλιά του! Όπως μας λέει ο Ηρόδοτος, ο Βάττος δυσανασχέτησε με τη χρησμοδότηση, λέγοντας πως η Πυθία του έδινε εντολή να κάνει ανέτοιμος μια πολεμική εκστρατεία και μάλιστα σε ένα μέρος που κανένας δεν γνώριζε,την άκουσε όμως και αποίκησε τελικά την Κυρήνη. Και στα «ψιλά» της ιστορίας μας, βρήκε και τη μιλιά του, αφού σύμφωνα με τον Παυσανία είδε ένα λιοντάρι «και τρόμαξε τόσο πολύ που λύθηκε η γλώσσα του».

Σε μια άγνωστη ίσως πτυχή της δράσης του δελφικού μαντείου, αρκετές ελληνικές αλλά και ξένες πόλεις έφτιαξαν στους Δελφούς δικά τους θησαυροφυλάκια για τη φύλαξη των προσφορών τους. Τα ποσά ήταν τέτοια που κάπως έπρεπε να φυλάσσονται από τους επιτήδειους. Οι Δελφοί μάζεψαν τόσο πλούτο που η αξία του στην κλασική εποχή υπολογιζόταν στα 10.000 τάλαντα, δηλαδή 60.000.000 αττικές δραχμές!

Όσο για τους ίδιους τους χρησμούς, τους περίφημους χρησμούς των Δελφών που τέτοια επιρροή ασκούσαν στο πολιτικό σκηνικό της Ελλάδας, δεν ήταν παρά απλές συμβουλές. Γι’ αυτό και επαληθεύονταν οι προφητείες. Κι όταν δεν επαληθεύονταν, ήταν απλώς γιατί δεν είχαν ακολουθηθεί όπως έπρεπε. Τον συμβουλευτικό χαρακτήρα των χρησμών μάς τον καταμαρτυρεί τόσο ο Θουκυδίδης όσο και ο Πλούταρχος. Η Πυθία είπε, για παράδειγμα, στους Επιδάμνιους πως αν δεν πάρουν βοήθεια από την Κέρκυρα, ήταν υποχρεωμένοι να παραδώσουν την πόλη τους στην Κόρινθο. Τι άλλο να έκαναν δηλαδή σε ένα δίλημμα;

Την ίδια ώρα, πολλοί χρησμοί που έχουν φτάσει ως εμάς είτε αποδίδονται στη μυθική εποχή είτε είναι απλά πλαστοί. Είτε ήταν τόσο διφορούμενοι που ίσχυαν όποιο κι αν ήταν το αποτέλεσμα. Χαρακτηριστικές είναι εδώ οι στιγμές πριν από τον Πελοποννησιακό Πόλεμο, όταν οι Λακεδαιμόνιοι έστειλαν πρεσβεία στους Δελφούς για να ρωτήσουν τον Απόλλωνα «εάν πολεμήσουν, θα είναι καλύτερα τα πράγματα;». «Εάν πολεμήσουν με όλη τους τη δύναμη, θα νικήσουν», αποκρίθηκε η Πυθία. Καταλαβαίνουμε όλοι πως αυτό το «με όλη τους τη δύναμη» ήταν το ζύγι που θα έγερνε την πλάστιγγα κατά το δοκούν.

Περί κατάφωρα μεροληπτικής στάσης του μαντείου έχουν μιλήσει αρκετοί έλληνες ιστορικοί, λέγοντας πως έπαιρνε απροκάλυπτα το μέρος μιας παράταξης ή φυλής, αφήνοντας τότε τα διφορούμενα κατά μέρος. Τρανό παράδειγμα είναι εδώ ο Πελοποννησιακός Πόλεμος, όπου ο Απόλλωνας συντάχθηκε απροσχημάτιστα με τους Λακεδαιμόνιους. Και εξίσου μεγάλο οι Περσικοί Πόλεμοι, όπου βλέποντας τη λαίλαπα να κοντοζυγώνει οι Δελφοί κατηγορούνταν από τον ελληνικό κόσμο για… φιλοπερσική στάση. Παραέγιναν βλέπετε δυσοίωνοι οι χρησμοί της Πυθίας για τον ελληνικό κόσμο.

Το τι πράγματι συνέβαινε με τους χρησμούς των Δελφών μας το αποκαλύπτει ο Διόδωρος ο Σικελιώτης κατά τον 1ο αιώνα π.Χ., λέγοντας πως «αυτά που δεν πραγματοποιήθηκαν, δεν τα εξέτασε κανείς, αυτά που πραγματοποιήθηκαν, επιδοκιμάστηκαν από όλους, με αποτέλεσμα να αυξάνεται η φήμη του»…

Ο πρόδηλα πολιτικός ρόλος των Δελφών

Όπως μας αφηγείται ο Ηρόδοτος, η φήμη των Δελφών και η ηγετική τους θέση στον ελληνικό κόσμο ήταν τέτοια που καμιά αποικία δεν ιδρυόταν, κανένας κατακτητικός πόλεμος δεν γινόταν χωρίς τη βούλα τους. Όλες μα όλες οι ελληνικές αποικίες στην Κάτω Ιταλία και τον Εύξεινο Πόντο ιδρύθηκαν αποκλειστικά με γνωμοδότηση των Δελφών. Και είναι επίσης ενδεικτικό εδώ πως οι Δελφοί γνωρίζουν τη μεγαλύτερη ακμή τους στα χρόνια της εξάπλωσης του ελληνισμού στις γύρω περιοχές. Κάθε αποικία τιμούσε άλλωστε τον Απόλλωνα ως Αρχηγέτη και κάποιες μάλιστα έπαιρναν και το όνομα Απολλωνία για να μην απορεί κανείς σε ποιον πραγματικά λογοδοτούσαν.

Το ιερό των Δελφών έγινε εξάλλου σταδιακά κέντρο της σημαντικότερης αμφικτυονίας του ελληνικού κόσμου, της Δελφικής Αμφικτυονίας, μιας ομοσπονδιακής ένωσης δώδεκα φυλών Στερεάς και Θεσσαλίας που έδενε και έλυνε στον ελλαδικό χώρο. Οι πόλεμοι της αμφικτυονίας ήταν πάντα ιεροί πόλεμοι και μέσω αυτών οι Δελφοί γιγάντωσαν την πανελλήνια θρησκευτική και πολιτική τους επιρροή και επέκτειναν κατά πολύ τα εδάφη τους.

Ενδεικτικά της δύναμης των Δελφών ήταν και τα Πύθια, οι δεύτεροι σε σημασία μετά τους Ολυμπιακούς πανελλήνιοι αγώνες. Η πολιτική σημασία των Δελφών ήταν τέτοια που για χάρη τους ξέσπασε ο Β’ Ιερός Πόλεμος, για τον έλεγχο του μαντείου-χρυσωρυχείου πάντα. Οι Αθηναίοι βοήθησαν τους Φωκείς να εντάξουν το ιερό στην ομοσπονδία τους, προκαλώντας τη μήνη των Σπαρτιατών, οι οποίοι επανέφεραν προσωρινά τους Δελφούς στην πρότερη κατάστασή τους, αλλά οι Αθηναίοι αναδιπλώθηκαν και η πόλη αποδόθηκε τελικά στους Φωκείς.

Μέχρι τον Γ’ Ιερό Πόλεμο όλα αυτά, όταν με παρέμβαση του Φιλίππου οι Δελφοί επέστρεψαν στη Δελφική Αμφικτυονία, η οποία ελεγχόταν ωστόσο πια από τους πανίσχυρους Μακεδόνες. Ένας Δ’ Ιερός Πόλεμος θα ξεσπούσε λίγο αργότερα, καθώς το μαντείο παραήταν πλούσιο και σημαντικό για να μένει ανεξάρτητο.

Το γόητρο και το κύρος των Δελφών στον αρχαιοελληνικό κόσμο συνεχίζει να αναλύεται από την ιστορική κοινότητα, η οποία άφησε πίσω της τους λακωνικούς, δυσνόητους και αινιγματικούς χρησμούς για να αποκαλύψει την πραγματική λειτουργία ενός θεσμού μεγαλύτερου απ’ όσο μπορούσε προφανώς να ελέγξει κάποιος.

Δίπλα στην Πυθία είπε ο Λυκούργος πως κατέληξε στη νέα νομοθεσία της Σπάρτης (όπως μας λέει ο Πλούταρχος), υπό την άμεση επίβλεψη μάλιστα του Απόλλωνα, εγκαθιδρύοντας τελικά ένα καθεστώς πολιτικής και κοινωνικής ευνομίας στην πόλη του που δύσκολα θα γινόταν αλλιώς αποδεκτό από τους πολίτες. Το ίδιο μαντείο επικαλέστηκε και στα τελευταία του ο μεγάλος νομοθέτης, δεσμεύοντας κυβερνώντες και λαό να εφαρμόζουν το πολίτευμα που τους είχε δώσει ο ίδιος ο θεός. Όπως ξέρουμε, η λυκούργεια «Ρήτρα» έζησε περισσότερα από 500 χρόνια.

Το ίδιο δεν έκανε όμως και ο Σόλων ο Αθηναίος για να εγκαθιδρύσει νομοθετικά τη λαϊκή κυριαρχία και να ανατρέψει τους ανηλεείς Δρακόντειους Νόμους; Επικαλέστηκε απλώς χρησμό της Πυθίας για να περάσει τις σαρωτικότερες αλλαγές που έχει δει ποτέ δημοκρατική μεταρρύθμιση! Γιατί το έτσι το θέλησε το Μαντείο των Δελφών…

Γεννήθηκε και έζησε στην Αθήνα από το 470 π.Χ. έως το 399 π.Χ. Ήταν γιος του Σωφρονίσκου και της Φαιναρέτης από το δήμο της Αλωπεκής. Ο Έλληνας Αθηναίος φιλόσοφος, θεωρείται μία από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες του Ελληνικού και παγκόσμιου πνεύματος και πολιτισμού και ένας από τους ιδρυτές της Δυτικής φιλοσοφίας.

Ο Σωκράτηςείχε έναν πολυάριθμο κύκλο πιστών φίλων, κυρίως νέων απ’ όλη την Ελλάδα. Ορισμένοι από αυτούς έγιναν γνωστοί ως ιδρυτές φιλοσοφικών σχολών διαφόρων κατευθύνσεων. Οι γνωστότεροι ήταν ο Πλάτωνας και ο Αντισθένης στην Αθήνα, ο Ευκλείδης στα Μέγαρα, ο Φαίδωνας στην Ηλεία και ο Αρίστιππος στην Κυρήνη.

Ήταν γιος του Σωφρονίσκου και της Φαιναρέτης από το δήμο της Αλωπεκής. Οι πληροφορίες για τη ζωή του Σωκράτη είναι ποικίλες και διάφοροι αξιόλογοι συγγραφείς ασχολήθηκαν μαζί του. Έτσι, ο Πορφύριος μας πληροφορεί ότι ο Σωκράτης, όπως συνηθιζόταν στην αρχαία Αθήνα, ασχολήθηκε αρχικά με τη γλυπτική τέχνη, το επάγγελμα του πατέρα του, ο οποίος ήταν λιθοξόος, πριν το εγκαταλείψει «χάριν της παιδείας», όπως έγραψε αργότερα, ο Λουκιανός.

Στα 17 του χρόνια γνώρισε το φιλόσοφο Αρχέλαο, που του μετέδωσε το πάθος για τη φιλοσοφία και τον έπεισε να αφιερωθεί σ’ αυτήν. Ο ίδιος δήλωνε συχνά ότι άκουγε μέσα του μία φωνή που τον εμπόδιζε να πράττει ότι δεν ήταν σωστό, την οποία φωνή ονόμαζε «δαιμόνιο».

Στις φιλοσοφικές του έρευνες τον παρακολουθούσαν πολλοί, ιδιαίτερα νέοι, που ένιωθαν ευχαρίστηση ακούγοντας τον να μιλάει και να συζητάει για θέματα κοινωνικά, πολιτικά, ηθικά και θρησκευτικά. Έτσι σχηματίστηκε γύρω του ένας όμιλος, που δεν αποτελούσε όμως σχολή, γιατί ο Σωκράτης δεν δίδαξε συστηματικά, αλλά διαλεγόταν σε κάθε σημείο της πόλης, με ανθρώπους κάθε κοινωνικής τάξης και σε αντίθεση με τους σοφιστές δεν έπαιρνε χρήματα από τους μαθητές του.

Το 399 π.Χ. διατυπώθηκε εναντίον του κατηγορία για ασέβεια προς τους θεούς και για διαφθορά των νέων. Ο φιλόσοφος καταδικάστηκε, με βάση την κατηγορία, σε θάνατο. Ως σκοπιμότητα της κατηγορίας θεωρήθηκε η διδασκαλία του, η οποία επιδρούσε στους νέους, και με τον φιλελευθερισμό που τον διέκρινε, θεωρήθηκε ανατρεπτικός. Ουσιαστικό κίνητρο, όμως, υπήρξε η αντιζηλία του με σημαντικούς άνδρες της εποχής.

Στη διάρκεια της δίκης ο Σωκράτης έδειξε θάρρος και δεν κατάφερε να τον βγάλει από τη θεϊκή του αταραξία. Μετά την καταδίκη του παρέμεινε στο δεσμωτήριο 30 μέρες, γιατί ο νόμος απαγόρευε την εκτέλεση της θανατικής ποινής πριν από την επιστροφή του ιερού πλοίου από τις γιορτές της Δήλου. Από τον διάλογο του Πλάτωνα Κρίτων μαθαίνουμε ότι ο Σωκράτης θα μπορούσε να σωθεί, αν ήθελε, αφού οι φίλοι του είχαν τη δυνατότητα να τον βοηθήσουν να αποδράσει.

Ο Σωκράτης αρνήθηκε και, ως νομοταγής πολίτης και αληθινός φιλόσοφος, περίμενε τον θάνατο ειρηνικά και γαλήνια, και ήπιε το κώνειο, όπως πρόσταζε ο νόμος.

Ο Σωκράτης ξεκινάει την απολογία του λέγοντας ότι οι κατήγοροι του, είπαν τόσες αναλήθειες και τόσο πειστικά που λίγο ακόμα και θα έπειθαν και τον ίδιο για όλα αυτά. Οι κατήγοροι είχαν ήδη προτρέψει τους δικαστές να μην τον πιστέψουν διότι τάχα είναι δεινός ρήτορας, ο Σωκράτης όμως καταρρίπτει το επιχείρημα τους αυτό, με την απόδειξη ότι πρώτη φορά σε ηλικία εβδομήντα ετών παρουσιάζεται μπροστά σε δικαστήριο, οπότε είναι και εντελώς ξένος ως προς την γλώσσα που χρησιμοποιείται εκεί.

Στην συνέχεια ο Σωκράτης ενημερώνει τους δικαστές ότι υπάρχουν δύο ειδών κατήγοροι, οι πρόσφατοι Άνυτος, Μέλητος και Λύκωνας και οι παλαιότεροι.

Το κατηγορητήριο λοιπόν λέει”, συνεχίζει ο Σωκράτης, «ότι αυτός ερευνά με περιττό ζήλο τα φαινόμενα που συμβαίνουν κάτω από την γη και στον ουρανό, τα άδικα τα κάνει να φαίνονται δίκαια και όλα αυτά τα διδάσκει στους άλλους. Ο Σωκράτης καλεί όλους τους παρευρισκόμενους να πουν αν ποτέ τον άκουσαν να λέει κάτι από τα παραπάνω, όπως και το αν ποτέ πήρε χρήματα για την διδασκαλία του, όπως κάνουν πολλοί άλλοι, όχι κακώς. Κανείς δεν επιβεβαίωσε κάτι τέτοιο.

Σωκράτης λοιπόν αφού έδωσε εικόνα για την αιτία των πρώτων κατηγόρων συνεχίζει στην εξέταση των προσφάτων κατηγόρων ξεκινώντας από τον Μέλητο.

Ο Σωκράτης ξεκινάει επιθετικά λέγοντας ότι ένοχος είναι ο Μέλητος επειδή σέρνει σε δικαστήρια ανθρώπους προσποιούμενος ότι ενδιαφέρεται και φροντίζει για πράγματα που ποτέ δεν νοιάστηκε. Με τις ερωτήσεις του προτρέπει τον Μέλητο να επιδείξει ποιοι είναι αυτοί που ωφελούν τους νέους. Ο Μέλητος απαντάει ότι είναι οι όλοι οι δικαστές, οι ακροατές, οι βουλευτές, τα μέλη της εκκλησίας του δήμου, οι εκκλησιαστές κτλ. «Δηλαδή όλοι εκτός από εμένα έτσι;» ρωτάει ο Σωκράτης, «έτσι ακριβώς» απαντάει ο Μέλητος. Τότε ο Σωκράτης του λέει ότι «είναι δυνατόν στα άλογα οι πολλοί να τα εκπαιδεύουν και οι λίγοι δηλαδή οι ιπποκόμοι να τα διαφθείρουν; μάλλον το αντίθετο συμβαίνει…έτσι θα ήταν πολύ ευτυχισμένοι οι νέοι αν μόνο ένας υπήρχε να τους διαφθείρει και όλοι οι υπόλοιποι να τους ωφελούσαν».

Ο Άνυτος υποστήριξε μπρος στους δικαστές (εκ των υστέρων και εκ του ασφαλούς) ότι είτε από την αρχή δεν θα έπρεπε καθόλου να δικαστεί ο Σωκράτης είτε αφού ξεκίνησε η δίκη δεν γίνεται να μην καταδικαστεί εις θάνατον, διότι αν δεν καταδικάσουν τον Σωκράτη αυτός μετά θα καταστρέψει τα παιδιά τους και τους ίδιους με τις φιλοσοφίες του.

Στην συνέχεια ο Σωκράτης κάνει λόγο για το γνωστό «Σωκρατικό Δαιμόνιο» (στο οποίο στάθηκε ο Πλούταρχος με το βιβλίο του “Περί Σωκράτους Δαιμόνιον” ) εξηγώντας τον λόγο για τον οποίο δεν ασχολήθηκε ποτέ με την πολιτική.

«Ίσως σας φαίνεται παράξενο που ενώ τριγυρνάω ανάμεσα σας και σας συμβουλεύω, ποτέ δεν ανέβηκα στο βήμα μιλώντας στο πλήθος να συμβουλέψω την πόλη. Αιτία αυτού είναι εκείνο που πολλές φορές σε πολλά μέρη με έχετε ακούσει να λέω, ότι δηλ μέσα μου κάτι θεϊκό και δαιμόνιο, μια φωνή. Αυτή η φωνή υπάρχει από τότε που ήμουν παιδί, που πάντα την ακούω η οποία με αποτρέπει από κάτι που πρόκειται να κάνω αλλά ποτέ δεν με προτρέπει σε τίποτα. Αυτή λοιπόν με αποτρέπει να ασχοληθώ με την πολιτική, και ξέρετε καλά ότι αν είχα ασχοληθεί με την πολιτική από καιρό θα είχα αφανισθεί και ούτε εσάς θα είχα ωφελήσει ούτε και τον εαυτό μου».

Στην συνέχεια ο Σωκράτης περνάει στο σημείο της κατηγορίας περί των θεών. Καταρρίπτει την κατηγορία του άθεου εφόσον η ίδια η κατηγορία είναι ότι διδάσκει και φέρνει καινούριες θεότητες, οπότε δεν μπορεί να είναι άθεος. Και ενώ ο Μέλητος επιμένει στην κατηγορία ότι δεν πιστεύει σε θεούς, ο Σωκράτης απαντά ότι είναι δυνατόν να κατηγορείται για αθεΐα την στιγμή που εισάγει νέους θεούς;

Εδώ τελειώνει το πρώτο μέρος της απολογίας, το δικαστήριο αποφασίζει ότι είναι ένοχος με τριάντα ψήφους διαφορά, οπότε θα πρέπει να περάσει σε δευτερολογία για να επιχειρηματολογήσει επάνω στο φλέγον ζήτημα της ποινής που θα του επιβληθεί.

«Όντας βέβαιος ότι δεν έχω αδικήσει κανέναν, δεν πρόκειται φυσικά να αδικήσω τον εαυτό μου» συνεχίζει ο Σωκράτης.

Οι δικαστές όμως τον καταδίκασαν εις θάνατον και ο Σωκράτης κάνει τον επίλογο του.

Μετά ο Σωκράτης απευθύνεται σε αυτούς που έριξαν αθωωτική βουλή φανερώνοντας τους ότι η συνηθισμένη μαντική ικανότητα του δαιμονίου που του εμφανιζόταν πολύ συχνά, και που ακόμα για απλά πράγματα τον εμπόδιζε αν ήταν να πράξει κάτι που δεν ήταν σωστό, αυτή την φορά δεν τον εμπόδισε να μην πει αυτά που είπε στο δικαστήριο. Όπως λοιπόν φαίνεται ήταν γι αυτόν καλό.

Τέλος τους παροτρύνει να πιστέψουν ότι η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχει για τον καλόν άνθρωπο κανένα κακό, ούτε όταν ζει ούτε όταν πεθαίνει, και ότι δεν αμελούν οι θεοί να φροντίζουν για τις υποθέσεις τους.

Ο Σωκράτης κλείνει την απολογία του με τα εξής λόγια:

«Αλλά τώρα είναι ώρα να φύγουμε, εγώ για να πεθάνω και σεις για να ζήσετε…
Ποιοι από μας πηγαίνουν σε καλύτερο πράγμα είναι άγνωστο σε όλους εκτός από τον θεό».

Διαβάστε εδώ ολόκληρη την απολογία του Σωκράτη.

Στις 21 Ιουνίου..

Το μεγάλο θερινό Ηλιοστάσιο 

Το Θερινόν Ηλιοστάσιο, η μεγαλύτερη ημέρα του χρόνου στο βόρειο ημισφαίριο, αποτελούσε ανέκαθεν πολύ σημαντικό γεγονός για το ανθρώπινο γένος. Οι αρχαίοι πολιτισμοί διοργάνωναν πολυήμερες γιορτές για να τιμήσουν τον Ήλιο.

Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία ο Ήλιος ήταν Τιτανίδης, παιδί του Υπερίωνα και της Θείας. Είχε δύο αδελφές. Την Σελήνη και την Ηώ.

Από τον 5ο π.Χ. αιώνα με την επικράτηση στον ελληνικό χώρο του Δωδεκαθέου, ο Ήλιος ταυτιζόταν με τον Απόλλωνα, για τον λόγο αυτό ο Απόλλων καλείται και Φοίβος, που σημαίνει Λάμπων Θεός.

Εκτός όμως από την Ελληνική μυθολογίααναφορές στον Θεό Ήλιο βρίσκουμε και σε άλλους λαούς. Συναντάμε λοιπόν τον Σαμάς των Βαβυλωνίων, τον Βάαλ των Ασσυρίων τον Ελ των Φοινίκων και των Χαναναίων, τον Μολώχ των Αμμωνιτών, τον Χιμώχ των Μωαβιτών, τον Άμμωνα Ρα και τον Φθά των Αιγυπτίων, τον Σούρυα των Ινδών, τον Μίθρα των Περσών, τον Σολ των Λατίνων, τον Γιαρίλα των Σλάβων, τον Μπελένος των Κελτών καθώς και τον θεό Ίντι στους Ίνκας και στους Ατζέκους.

Από τα προϊστορικά ακόμη χρόνια ο άνθρωπος υποδέχεται το καλοκαίρι με φωτιές τη νύχτα του Ηλιοτροπίου, την πιο μικρή νύχτα του χρόνου για το Βόρειο Ημισφαίριο, με τον Ήλιο να στρέφεται προς το καλοκαίρι. Η νύχτα της 21ης Ιουνίου είναι αυτή που ανάβουν οι φωτιές στο κατώφλι του καλοκαιριού. Οι φωτιές τη νύχτα του Ηλιοτροπίου έχουν σκοπό να εξαγνίσουν κάθε κακή τροπή, εξασφαλίζοντας στον Ήλιο τον αιώνιο δρόμο στο δώμα του ουρανού.

Στην Αρχαία Ελλάδα η νύχτα του Ηλιοτροπίου ήταν γιορτή ερωτικής μαγείας, με τους νέους να ανταλλάσσουν ερωτικούς όρκους και να πηδούν πάνω από τις φωτιές για να εξαγνίσουν αυτούς τους όρκους, αποδιώχνοντας κάθε επιβουλή. Ήταν οι φωτιές της τύχης, πηδώντας πάνω από τις φλόγες τρεις φορές. Οι Δρυίδες των αρχαίων Κελτών της Βρετανίας στο Stonehenge, έναν κύκλο μεγαλίθων που κατασκευάστηκε μεταξύ του 2500 π.Χ. και του 2000 π.Χ., γιόρταζαν τις «Φωτιές της ακτής».

Στα ερείπια του Stonehenge, η ανατολή του Θερινού Ηλιοστασίου εμφανίζεται στον ορίζοντα σε ευθυγράμμιση με την ογκώδη κύρια πέτρα του μνημείου. Κάθε χρόνο, τουρίστες από κάθε γωνιά του κόσμου το επισκέπτονται αυτή την ημέρα.

Στη Ρώμη γιόρταζαν τα «Βεστάλια», μια γιορτή προς τιμήν της θεάς Βέστα, που είναι η ελληνική θεά Εστία και αυτές οι γιορτές της φωτιάς διαρκούσαν μια ολόκληρη εβδομάδα. Οι Γαλάτες γιόρταζαν την Επόνα, μια θηλυκή θεότητα που την απεικόνιζαν συνήθως να καβαλά μια φοράδα. Οι Κέλτες της Ευρώπης υποδέχονταν και εκείνοι με φωτιές το καλοκαίρι, τη νύχτα του Ηλιοτροπίου. Νεαρά ζευγάρια πηδούσαν πάνω από τις φωτιές και πίστευαν πως όσο πιο ψηλά πηδήξουν πάνω από τις φλόγες, τόσο πιο πολύ θα μεγάλωναν τα σπαρτά. Στην αρχαία Κίνα αυτή η νύχτα ήταν αφιερωμένη στις θηλυκές δυνάμεις της Γης, τις Γιν. Οι ιθαγενείς φυλές της Αμερικής όπως οι Natchez έκαναν την γιορτή της πρώτης συγκομιδής.

Σε κανέναν δεν ήταν επιτρεπτό να μαζέψει το καλαμπόκι του πριν την λήξη της. Στην φυλή Χόπι οι άνδρες μεταμφιεζόταν σε Kachinas, σε πνεύματα – χορευτές της βροχής, που μεταφέρουν τα μηνύματα των ανθρώπων στους θεούς.

Στη σημερινή Ελλάδα, υπάρχουν ακόμη στη θέση εκείνης της γιορτής οι Φωτιές του Άη – Γιαννιού,του Κλήδονα, που σε κάποιες περιοχές τις λένε «του Άη – Γιαννιού του Ηλιοτροπιού», προσδιορίζοντας επακριβώς την καταγωγή του εορτασμού, που αντί για την 21η Ιουνίου, γίνεται την παραμονή του Άη – Γιάννη, δηλαδή τη νύχτα της 23ης Ιουνίου. Και σήμερα ακόμη, σε πολλά μέρη της Ελλάδας οι φωτιές ανάβουν με τη δύση του Ήλιου και στις φλόγες τους ρίχνονται τα ξερά στεφάνια της Πρωτομαγιάς, ενώ αυτοί που πηδούν ύστερα πάνω από τις φωτιές κάνουν κρυφές ευχές μέσα τους, ελπίζοντας να ευοδωθούν.

Φαίνεται ότι ούτε η χριστιανική θρησκεία κατάφερε τελικά να ξεριζώσει τις αρχαιότροπες αυτές δοξασίες, ακόμη και όταν οι τελετουργοί απειλήθηκαν με διωγμούς το 680 μ.Χ. από την 6ην Οικουμενική Σύνοδο..

Εικόνα © Αρχαία Ελληνικά

Πηγές: Olympia.gr, diadrastika.com

Η Αστρονομία συναντά τη μουσική

Στον ρυθμό της κοσμικής μουσικής που πρώτοι «άκουσαν» οι μυστικιστές μαθηματικοί του 6ου π.Χ. αιώνα εξακολουθεί να χορεύει η σύγχρονη Κοσμολογία.

Ενας Έλληνας καθηγητής Μουσικής και Πληροφορικής, με πανεπιστημιακές σπουδές στη Φυσική και ερευνητικό έργο στα Πυθαγόρεια Μαθηματικά απέδειξε ότι η «αρμονία των σφαιρών», η περίφημη πυθαγόρεια θεωρία, έχει ακριβή εφαρμογή σε όλους τους γνωστούς μας σήμερα πλανήτες.

Ο πρώην πρόεδρος της Ενωσης Ελλήνων Φυσικών, διευθυντής του Τομέα Τεχνολογίας Ηχου, Μουσικοπαιδαγωγικής και Βυζαντινής Μουσικολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Χαράλαμπος Σπυρίδης ανακοινώνει στο επιστημονικό συμπόσιο «Φιλοσοφία και Κοσμολογία» τους αριθμούς που εκφράζουν σε αστρονομικές μονάδες τις αποστάσεις των πλανητών από τον Ηλιο πιάνοντας το νήμα από τους Πυθαγορείους.

Ο κ. Σπυρίδης διατυπώνει «μια καθολική, εξαιρετικά απλή και κομψή σχέση» που εμπεριέχει μόνον τους αριθμούς 1, 2, 3, 4 της «ιερής τετρακτύος» των Πυθαγορείωνκαι το άθροισμά τους, τον «τέλειο» αριθμό 10.

Η «τετρακτύς» ήταν η βάση της πυθαγόρειας διδασκαλίας που πρέσβευε ότι οι ήχοι των ουράνιων σωμάτων συνθέτουν μία κοσμική μουσική, γιατί οι αποστάσεις και οι ταχύτητες των πλανητών και των απλανών αστέρων διέπονται από τους ίδιους αριθμητικούς λόγους που παράγουν και τη συμφωνία των ήχων.

Οι συμφωνίες των ήχων που παράγουν αρμονικό αποτέλεσμα έχουν μορφή απλών αριθμητικών σχέσεων: 2/1 (οκτάβα), 3/2 (πέμπτη), 4/3 (τετάρτη). Επομένως κατά τους Πυθαγορείους το μυστικό της μουσικής και της κοσμικής αρμονίας κρύβεται στις σχέσεις των τεσσάρων πρώτων φυσικών αριθμών (1, 2, 3, 4).

Ο Πυθαγόρας είναι ο πρώτος φιλόσοφοςπου συνδέει την Αστρονομία με τη Μουσική, υποστηρίζοντας ότι στο αρμονικό και σφαιρικό σύμπαν τα πάντα διέπονται από απλούς νόμους, που μπορούν να εκφρασθούν με τους αριθμούς της «ιερής τετρακτύος».

Με τη θεωρία της αρμονίας των σφαιρών, που συνδυάζει την κοσμική αρμονία με τη μουσική αρμονία, ο μεγάλος φιλόσοφος επιχείρησε να εξηγήσει τη θέση και την κίνηση των πλανητών στον ουράνιο θόλο. Χρησιμοποιώντας μουσικούς όρους, δηλαδή εύφωνα μουσικά διαστήματα, καθόρισε υπό μορφήν κλίμακας τις μεσοπλανητικές αποστάσεις.

Ακολούθως, αντιστοιχίζοντας τα μουσικά διαστήματα σε μετρικές αποστάσεις, κατόρθωσε πρώτος να υπολογίσει σε Δελφικά στάδια τις μεσοπλανητικές αποστάσεις των «ουρανίων γεννητών», όπως ονόμασε τα ουράνια σώματα ο Πλάτωνας παίρνοντας το νήμα από τον Πυθαγόρα.

Ο Πυθαγόρας τον 6ο π.Χ. αιώνα δέχθηκε ότι η μουσική απόσταση μεταξύ Γης και Σελήνης είναι ένας τόνος και η μετρική απόσταση μεταξύ τους είναι 126.000 Δελφικά στάδια, δηλαδή 22.371.300 μέτρα.

Σχεδόν 24 αιώνες μετά δύο Γερμανοί αστρονόμοι, ο Γιόχαν Μπόντε και ο Τίτιους, προσδιορίζουν τις θέσεις των γνωστών τότε πλανητών του ηλιακού μας συστήματος με ικανοποιητική ακρίβεια. Η εμπειρική ανακάλυψή τους, ανερμήνευτη μέχρι σήμερα, έμεινε γνωστή ως κανόνας των Μπόντε-Τίτιους.

Μέχρι τον Κρόνο ο κανόνας όχι μόνο δούλευε ικανοποιητικά αλλά και έμμεσα συνέβαλε στην ανακάλυψη της ζώνης των αστεροειδών ανάμεσα στον Άρη και τον Δία και του πλανήτη Ουρανού στα τέλη του 18ου αιώνα.

Ο κανόνας των Γερμανών αστρονόμων έπαψε να δίνει αξιόπιστα αποτελέσματα όταν επιχειρήθηκε να εφαρμοστεί στους «νεότερους» πλανήτες και στη ζώνη πέρα από τον Πλούτωνα, μία από τις συναρπαστικότερες περιοχές του ηλιακού συστήματος, γεμάτη αντικείμενα από βράχο και πάγο που περιστρέφονται γύρω από τον Ήλιο σε τεράστιες αποστάσεις.

Ο καθηγητής Σπυρίδης, μελετώντας επί σειρά ετών τις πλατωνικές απόψεις «περί των θείων γεννητών», τις οποίες συγκέρασε με την «αρμονία των σφαιρών» του Πυθαγόρα, ανακάλυψε ότι ο κανόνας των δύο Γερμανών αστρονόμων του 18ου αιώνα αποτελεί μία μαθηματική έκφραση της πυθαγόρειας μουσικής των σφαιρών.

Στο συμπόσιο του Πανεπιστημίου Αθηνών θα αποδείξει ότι κατάφερε να επεκτείνει την ακριβή εφαρμογή της πυθαγόρειας θεωρίας σε όλους τους γνωστούς πλανήτες, ενώ θα υποδείξει συγκεκριμένες θέσεις «πλανητικών» αντικειμένων μετά τον Πλούτωνα.

Όπως δήλωσε στον «Ε.Τ.», «η γέφυρα που κατασκευάσθηκε και συνδέει τον κόσμο των αστρονόμων με τον κόσμο των μουσικών διασφαλίζει την αιωνιότητα μιας συμπαντικής αρμονίας σε πλήρη εξέλιξη, η οποία θα προσδιορίσει το χωροχρόνο μέσω των γνώσεων της Αστρονομίας και της Μουσικής στην εκάστοτε εποχή».

[Πηγή: Γιούλη Μανώλη από Ελεύθερο Τύπο]

Στη δεκαετία του 1950, το Βρετανικό Μουσείο απέκτησε ένα αρχαίο γυάλινο ποτήρι που ονομάζεται Κύπελλο του Λυκούργου, εξαιτίας της απεικόνισης στην εξωτερική του πλευρά του θριάμβου του Διονύσου επί του βασιλιά Λυκούργου της Θράκης που είναι μπλεγμένος στα αμπέλια του (ο μύθος του βασιλιά Λυκούργου από το έκτο βιβλίο της Ιλιάδας του Ομήρου).

Η δεξιοτεχνία της κατασκευής είναι εξαιρετική καθώς το εσωτερικό είναι λείο, ενώ το εξωτερικό έχει ανάγλυφες διακοσμήσεις. Αυτή η κατηγορία των ρωμαϊκών αγγείων κατασκευάστηκε κατά τον 4ο αιώνα μ.Χ., ενώ περίπου πενήντα κύπελλα έχουν διασωθεί από τότε, λίγα σε καλή κατάσταση, με το Κύπελλο του Λυκούργου να είναι ένα από τα καλύτερα διατηρημένα.

Το συγκεκριμένο κύπελλο ξεχωρίζει γιατί παρουσιάζει ένα περίεργο οπτικό φαινόμενο που έχει απασχολήσει τους επιστήμονες εδώ και δεκαετίες. Υπό κανονικό φωτισμό, μοιάζει με πράσινο νεφρίτη, αλλά όταν φωτίζεται από πίσω, γίνεται κόκκινο και διαφανές. Αρχικά, οι ειδικοί δεν ήταν σίγουροι αν το κύπελλο ήταν από γυαλί ή από πολύτιμους λίθους. Μόλις το 1990, ανακάλυψαν γιατί άλλαζε χρώμα.

Φαίνεται ότι το γυαλί περιέχει ιχνοστοιχεία χρυσού και αργύρου σε πολύ μικρή ποσότητα (330 μέρη ανά εκατομμύριο αργύρου και 40 μέρη ανά εκατομμύριο χρυσού). Με κάποιο τρόπο, οι αρχαίοι Ρωμαίοι είχαν καταλάβει ότι όταν το φως χτυπάει το γυαλί, στο οποίο έχουν ενσωματωθεί μικρά σωματίδια χρυσού και αργύρου, αλλάζει το χρώμα του. Η σύγχρονη επιστήμη έχει ένα όνομα γι’ αυτό το αποτέλεσμα -διχρωτισμός, και το ποτήρι που εμφανίζει αυτό το φαινόμενο είναι γνωστό ως διχρωματικό γυαλί, ενώ ολόκληρη η διαδικασία παραπέμπει στη νανοτεχνολογία.

Ωστόσο, η απλή προσθήκη χρυσού και ασημιού στο γυαλί δεν θα παράγει αυτές τις μοναδικές οπτικές ιδιότητες. Γι ‘αυτό τα σωματίδια χρυσού και αργύρου πρέπει να σχηματίσουν υπομικροσκοπικούς κρυστάλλους ή κολλοειδή. Αυτά τα κολλοειδή προκαλούν φαινόμενα σκέδασης φωτός που έχουν ως αποτέλεσμα τις διχρωματικές επιδράσεις.

Η προσθήκη μετάλλων ή μεταλλικών οξειδίων στο γυαλί δεν ήταν άγνωστη στους ρωμαϊκούς κατασκευαστές γυαλιού. Για παράδειγμα, αδιαφανή κόκκινα και καφέ γυαλιά παρήχθησαν με την προσθήκη χαλκού. Ωστόσο,η αδυναμία ελέγχου της διαδικασίας χρωματισμού εξηγεί γιατί η τεχνολογία ποτέ δεν αναπτύχθηκε πέρα ​​από τον 4ο αιώνα μ.Χ. Ανάμεσα στα λίγα κομμάτια γυαλιών που κατασκευάστηκαν, το Κύπελλο του Λυκούργου είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα και ένα από τα πιο τεχνικά προηγμένα γυάλινα αντικείμενα που παρήχθησαν πριν από τη σύγχρονη εποχή. Πάντως, η παρουσία νανοσωματιδίων σε αυτά τα υλικά δεν σημαίνει ότι οι αρχαίοι άνθρωποι γνώριζαν για τη νανοτεχνολογία.

Ο Ian Freestone στο Ινστιτούτο Αρχαιολογίας του Πανεπιστημιακού Κολλεγίου του Λονδίνου, ο οποίος μελέτησε το Κύπελλο, πιστεύει ότι αυτοί οι αρχαίοι τεχνίτες “ήταν εξειδικευμένοι αλλά δεν ήταν νανοτεχνολόγοι. Δεν ήξεραν ότι εργάζονταν στην νανοκλίμακα”, λέει.

Ο Μέγας Αλέξανδροςέφτασε στην άκρη του τότε γνωστού κόσμου. Η ιστορία των κατακτήσεων και των ανακαλύψεων του είναι λίγο πολύ γνωστή. Λίγοι -σχετικά με το εγχείρημα- άνδρες και πολλή αποφασιστικότητα.

-Όμως πώς χρηματοδοτήθηκε η εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου;

-Είχε κρυφούς πόρους;

-Ίσως άγνωστα χρυσωρυχεία;

Οι πληροφορίες είναι αντικρουόμενες. Οι πιο πολλές πηγές μάλιστα, μιλούν για τεράστια χρέη που του άφησε ο Φίλιππος. Άλλες όπου πήρε πολύ λίγα χρήματα μαζί του στην Ασία. Και άλλες για περισσότερα χρήματα και πηγές εσόδων από χρυσωρυχεία στη Βόρεια Ελλάδα αρχικά και έπειτα στην Ασία.

Μήπως όταν ο Αλέξανδρος, όταν έγινε βασιλιάς, επανέλαβε τη γνωστή «επωδό» των Ελλήνων πολιτικών: «Παραλάβαμε καμένη γη από την προηγούμενη κυβέρνηση»; Όμως ο Φίλιππος δεν του άφησε καθόλου «καμένη γη». Του άφησε ένα οργανωμένο κράτος, με κατακτήσεις που απέφεραν έσοδα, και κυρίως χρυσωρυχεία και αργυρωρυχεία που του έδιναν συνεχώς μέταλλο για νομίσματα.

Ο Φίλιππος, γνωρίζοντας την ανάγκη για χρήματα, ώστε να υλοποιήσει την εκστρατεία που ονειρευόταν στην Ασία, είχε φροντίσει από πολύ νωρίς να βρει και να καταλάβει μέρη που υπόσχονταν έσοδα. Η πιο αποφασιστική ίσως πράξη ήταν το 357 π.Χ. (πριν ακόμα γεννηθεί ο Αλέξανδρος) όταν κατέλαβε την Αμφίπολη χρησιμοποιώντας πολιορκητικούς κριούς. Μαζί με την Αμφίπολη κέρδισε και τα χρυσωρυχεία του Παγγαίου - ό,τι καλύτερο είχε να προσφέρει η γη της Μακεδονίας και της Θράκης από χρηματοοικονομική άποψη.

Τα ορυχεία αυτά αποτέλεσαν τη ραχοκοκαλιά της χρηματοδότησης κάθε δραστηριότητας του Φιλίππου. Είχαν για το βασίλειο της Μακεδονίας την ίδια θέση που είχαν τα αργυρωρυχεία του Λαυρίου για τη δημοκρατία των Αθηνών έναν αιώνα πιο πριν: Παρείχαν σταθερό εισόδημα.

Σταθερό, όμως όχι αρκετό για τα σχέδια του Φιλίππου. Μέχρι το θάνατο του ο Φίλιππος οργανωνόταν, σχεδίαζε, εκστράτευε και κατακτούσε. Και η κάθε κατάκτηση κόστιζε. Δεν ήταν μονάχα τα συνηθισμένα στρατιωτικά έξοδα, καθώς ο Φίλιππος ήταν νεωτεριστής στην πολεμική τέχνη

Έμαθε να χρησιμοποιεί πολεμικές μηχανές που εκείνον τον καιρό αποτελούσαν πρόσφατες εφευρέσεις των Συρακούσιων: βαλλίστρες, πετροβόλα, καταπέλτες και ελεπόλεις (πύργους μάχης).

Όλα αυτά κόστιζαν, και ο Φίλιππος τα έφτιαχνε χωρίς να σκέφτεται τα έξοδα, καθώς πολιορκούσε και κατακτούσε τη μια πόλη μετά την άλλη, έτσι ώστε να εντάξει όλους στα μεγαλεπήβολα σχέδιά του.

Ο Φίλιππος ακόμα εξασφάλισε στη Θράκη χρυσωρυχεία - κοντά στην πόλη Κρηνίδες, που κατέλαβε και μετονόμασε σε «Φιλίππους». Λέγεται ότι μόνον τα χρυσωρυχεία στους Φιλίππους του απέδιδαν 1.000 τάλαντα χρυσού το χρόνο (26 τόνους). Χάρη σ'αυτά άρχισε να κόβει χρυσά νομίσματα που έγιναν το κοινότερο νόμισμα στον Ελληνικό Κόσμο.

Ο Αλέξανδρος συνέχισε να χρησιμοποιεί τα χρυσά και αργυρά νομίσματα του Φίλιππου, αλλά ακολούθως έδωσε έμφαση σε αργυρά νομίσματα που ακολουθούσαν το αθηναϊκό πρότυπο ως προς το βάρος τους (με τον Ηρακλή στη μια όψη και τον Δία στην άλλη). Η προτίμηση στα ασημένια δείχνει ίσως κάποια πιθανή έλλειψη σε χρυσό.

Έτσι, όταν ήρθε η «ώρα του Αλέξανδρου», εκείνος «κληρονόμησε από τον πατέρα του, μαζί με το στέμμα, όχι και λίγα χρέη» σύμφωνα με τον Κούρτιο και τον Αρριανό. Ο Αρριανός λέει ότι ο Αλέξανδρος βρήκε στα θησαυροφυλάκια λίγα χρυσά και ασημένια αντικείμενα. Από χρήματα, ούτε 60 τάλαντα. Από την άλλη, τα χρέη του Φιλίππου έφταναν κατ'άλλους τα 500 και κατ'άλλους τα 800 τάλαντα.

Το τάλαντο ως μονάδα βάρους είχε 26 γραμμάρια, αλλά ως νομισματική μονάδα ισοδυναμούσε με 6.000 δραχμές, οπότε τα 60 τάλαντα ήταν 360.000 δραχμές εκείνης της εποχής. Με την αγοραστική δύναμη που είχε τότε η δραχμή (μια δραχμή τότε ισοδυναμούσε με ένα χαμηλό μεροκάματο και σε αγοραστική δύναμη ισοδυναμούσε με 10-20 ευρώ) ένας άνθρωπος αγόραζε τα αναγκαία για μια φτωχική μέρα. Δηλαδή τα 60 τάλαντα ήταν οι μισθοί 1.000 κακοπληρωμένων ανθρώπων για ένα χρόνο (κάπου 5-10 εκατομμύρια σημερινά ευρώ). Ο Αλέξανδρος όμως είχε μαζί του όταν ξεκίνησε για την Ασία τουλάχιστον 35.000 άνδρες. Αυτό συνεπάγεται οικονομική ανάγκη για περισσότερα από 2.000 τάλαντα.

Κάτι λοιπόν δεν πάει καλά. Είχε ο Αλέξανδρος άραγε «κρυφούς» πόρους; Άγνωστες χρηματικές πηγές ή χρηματοδότες;

Το σίγουρο είναι ότι ο Αλέξανδρος, μπροστά στα χρέη του, δεν είπε τίποτα ανάλογο με το νεοελληνικό: «Κύριοι, δυστυχώς, επτωχεύσαμε...». Ξεκίνησε με ότι είχε.

Όταν ξεκίνησε για την Ασία, πήρε τα 60 του τάλαντα και τρόφιμα για 30 μόνο μέρες (όπως αναφέρει ο Πλούταρχος, βασισμένος σε κάποια πηγή που ονομάζει Φύλαρχο). Οι σχετικές πηγές δίνουν κάπως διαφορετικούς αριθμούς, αλλά όλες συμφωνούν: χρήματα δεν υπήρχαν άφθονα. Ο Ονησίκρητος μιλά για χρέη 200 τάλαντα (σημ:στρατιωτικό δάνειο κατά τον Σαράντο Καργάκο), ενώ ο Αριστόβουλος γράφει ότι το κόστος της προπαρασκευής ήταν 70 τάλαντα. Όλα αυτά βρίσκονται να απέχουν πολύ από τα (στο ελάχιστο) αναγκαία 2.000 τάλαντα.

Βέβαια, στην Ασία τα πράγματα άλλαξαν. Προχωρούσε κατακτώντας το πλουσιότερο κράτος του κόσμου και εξασφάλιζε τα αναγκαία από λάφυρα του εχθρού - όπως ακριβώς στην άλλη άκρη της Γης, στην Κίνα, συνιστούσε στους στρατηγούς ο συγγραφέας της Τέχνης του Πολέμου, Σουν Τζου.

Οι κατακτημένες σατραπείες «πρόσφεραν» και αυτές ό,τι μπορούσαν από τα δικά τους έσοδα (ο Αλέξανδρος φρόντισε να μην αλλάξει τη διοικητική δομή των κατακτημένων τόπων ώστε να συνεχίσει να λειτουργεί ομαλά το «κράτος»). Επίσης, φαίνεται από τις διηγήσεις που άφησαν άνθρωποι που τον συνόδευαν ότι είχε μαζί του εμπειρογνώμονες μεταλλοδίφες (ερευνητές κοιτασμάτων ή γεωλόγους, θα λέγαμε σήμερα) τους οποίους έστελνε να «ακολουθήσουν» κάθε φήμη για χρυσωρυχεία που συναντούσε.

Η αναζήτηση πόρων τον απασχολούσε μέχρι το θάνατο του, ακόμα και όταν είχε πια στη διάθεση του όλο το χρυσάφι των Μεγάλων Βασιλέων της Περσίας - έναν απίστευτο θησαυρό.

Πέθανε ενώ τα καράβια του ήταν έτοιμα να ξεκινήσουν εκστρατεύοντας στην Αραβία, που λεγόταν ότι ήταν πλούσια σε χρυσό.

Μπορεί το ξεκίνημα για τον Αλέξανδρο να ήταν δύσκολο από οικονομική άποψη, αλλά το τέλος ήταν χωρίς τέτοια προβλήματα και, επιπλέον, έφερε μια καινούρια εποχή στα οικονομικά. Όταν ο Αλέξανδρος κατέλυσε το Περσικό κράτος του Δαρείου, το 329 π.Χ., και μπήκε στα παλάτια των Περσών, βρέθηκε μπροστά στους μεγαλύτερους θησαυρούς της Ιστορίας.

Ο θησαυρός του Δαρείου ήταν ουσιαστικά όλοι οι θησαυροί όλων τον κρατών της Μεσοποταμίας συσσωρευμένοι από την αυγή της Ιστορίας τους.

Το χρυσάφι 3.000 χρόνων! Από τα χρόνια των Σουμερίων, και καθώς ο ένας λαός κατακτούσε τον άλλον και τα κράτη και οι αυτοκρατορίες της περιοχής διαδεχόταν το ένα το άλλο, το χρυσάφι και οι θησαυροί του καθενός άλλαζαν κάθε φορά. Ο Δαρείος είχε θησαυρούς και λάφυρα που προέρχονταν από την Ελλάδα, παρμένους τον καιρό των Περσικών Πολέμων και ιδιαίτερα του Ξέρξη και φερμένους από τους βασιλιάδες πριν από αυτόν. Είχε, ακόμα, θησαυρούς από τους διάφορους λαούς που εκείνος και οι προκάτοχοι του είχαν κατακτήσει.

Αυτοί, όμως, δεν ήταν τίποτε μπροστά στους θησαυρούς που είχε βρει ο Κύρος, ο πρώτος βασιλιάς των Περσών, από τους Μήδους, και στους θησαυρούς που είχαν αρπάξει οι Μήδοι από τους Βαβυλώνιους όταν κατάστρεψαν τη Βαβυλώνα. Και βέβαια οι Βαβυλώνιοι είχαν θησαυρούς και λάφυρα από τους λαούς που εκείνοι είχαν κατακτήσει, Ασσύριους και άλλους.

Ο θησαυρός του Δαρείου έδειξε ότι τα λεφτά δεν φέρνουν τη νίκη. Ούτε την αγοράζουν, αν ο αντίπαλος είναι ο Αλέξανδρος. Αυτό ήταν ένα από τα μαθήματα που θα πήρε ο Πέρσης βασιλιάς.

Όταν ο Αλέξανδρος αποφάσισε να μεταφέρει το θησαυρό του Δαρείου, χρειάστηκαν 20.000 μουλάρια και 5.000 καμήλες. Περισσότερος πλούτος από όσον είχε δει ποτέ του ο ελληνικός κόσμος, που λέγεται ότι ισοδυναμούσε με 12 εκατομμύρια λίβρες ασήμι. Μόνο η σκηνή με το θρόνο του Δαρείου χάρισε στον Αλέξανδρο θησαυρό αξίας 3.000 τάλαντων (περισσότερο από μισό δισεκατομμύριο ευρώ). Ο Δαρείος βέβαια ίσως αποζητούσε εκδίκηση: Χρησιμοποιώντας μια, άγνωστη ίσως, μορφή ψυχολογικού πολέμου, του φόρτωσε μαζί με το χρυσάφι και τις γυναίκες του. Με το θησαυρό ο Αλέξανδρος βρήκε τη μητέρα του Δαρείου, τη γυναίκα του και το χαρέμι του!

Οι θησαυροί αυτοί, που ήταν περισσότεροι από το χρυσάφι που είχαν δει ποτέ τους οι Έλληνες, καθόρισαν τελικά και την Ελληνική Ιστορία, γιατί αυτοί ήταν που «χρηματοδότησαν» τους ατελείωτους πολέμους μεταξύ των «Επιγόνων» - των διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Αποτελούν ακόμα «σταθμό» και στην Ιστορία της Οικονομίας: Η ύπαρξη και η κυκλοφορία του δημιούργησε πρώτη φορά «πληθωριστικές τάσεις». Η Ιστορία του πληθωρισμού αρχίζει τη στιγμή που ο Αλέξανδρος ξεκίνησε να βγάζει το χρυσάφι του Δαρείου από τις αποθήκες και να το μοιράζει στους Έλληνες!

Η συνέπεια ήταν ότι οι Έλληνες έγιναν (αθέλητοι) εφευρέτες ΚΑΙ του πληθωρισμού. Με τόσα χρήματα και πλούτο να έχουν βγει από τα θησαυροφυλάκια και να κυκλοφορούν στην αγορά, σε συνδυασμό με τις στρατιωτικές ανάγκες που δημιουργούσαν οι εκστρατείες, η προσέλκυση νέων στρατιωτών και οι ατέλειωτοι πόλεμοι μεταξύ των διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου προκάλεσαν αυξήσεις στα πάντα. Τα ημερομίσθια τετραπλασιάστηκαν, το ίδιο και οι τιμές και το κόστος διαβίωσης.

Τα χρυσωρυχεία και αργυρωρυχεία του Φίλιππου και του Αλέξανδρου έδωσαν ώθηση και στην κοπή νομισμάτων. Τα νομίσματα του Αλέξανδρου συνέχισαν να «κόβονται» επί χρόνια μετά το θάνατο του. Αυτά ίσως να μπορούν να δώσουν και μια ένδειξη για τη γεωγραφική θέση των πηγών των πολύτιμων μετάλλων.

Μονάχα όσο ζούσε ο Αλέξανδρος υπήρχαν 25 διαφορετικές κοπές νομισμάτων: δύο στη Μακεδονία, μία στην Αίγυπτο και είκοσι τρεις στην Ασία. Γίνεται φανερό από την κοπή των νομισμάτων ότι το κέντρο βάρους και οι πηγές των πολύτιμων μετάλλων είχαν μετακινηθεί Ανατολικά.

Ωστόσο, σε ποσότητα φαίνεται ότι η μεγαλύτερη παραγωγή έβγαινε στη Μακεδονία. Εκεί κόβονταν τα μεγαλύτερα χρυσά νομίσματα, ενώ άλλου τα μικρότερα και τα αργυρά. Αυτό δείχνει ότι η μεγάλη πηγή χρυσού βρισκόταν ακόμα στη Μακεδονία.

Μετά το θάνατο του Αλέξανδρου τα νομισματοκοπεία έγιναν 31, και ακόμα 100 χρόνια αργότερα «τετράδραχμα» του Αλέξανδρου κόβονταν σε 51 μέρη, πράγμα που δείχνει ότι & πηγές των μετάλλων ήταν πολύ πλούσιες και συνέχισαν να τροφοδοτούν με νομίσματα τον ελληνικό κόσμο που είχε επιδοθεί σε ένα άνευ προηγουμένου αλληλοφάγωμα αγνοώντας τα «σύννεφα από τη Δύση», την ανερχόμενη δύναμη της Ρώμης.

Το μεγαλύτερο μέρος από το θησαυρό του Δαρείου πήγε στην Πέλλα.

Ο Αλέξανδρος έστειλε τεράστιες ποσότητες από τον περσικό θησαυρό πίσω στη Μακεδονία. Ξέρουμε πως ακόμα και 150 περίπου χρόνια αργότερα είχε απομείνει μεγάλη ποσότητα στην Πέλλα, αρκετή για να εντυπωσιάζει τους νέους κατακτητές, τους Ρωμαίους.

Ο Πλούταρχος στο έργο του Βίοι Παράλληλοι (Τιμολέων-Αιμίλιος Παύλος) περιγράφει το θησαυρό που έφερε στη Ρώμη ο Αιμίλιος Παύλος μετά τη νίκη του κατά του Περσέα. Τα λάφυρα περνούσαν σε πομπή επί τρεις μέρες:

«Την πρώτη μέρα πέρασαν 250 άμαξες φορτωμένες με ανδριάντες, εικόνες και αγάλματα. Την επομένη πέρασαν και πάλι άμαξες με μακεδόνικα όπλα κι ακολούθησαν 3.000 άνδρες που ανά τέσσερις κουβαλούσαν ένα ασημένιο δοχείο γεμάτο ασημένια νομίσματα, ενώ άλλοι κουβαλούσαν διάφορα πολύτιμα αντικείμενα και διακοσμητικά. Την τρίτη μέρα κουβαλήθηκαν 77 χρυσά δοχεία μέσα στα οποία υπήρχαν χρυσά νομίσματα - όπως είχε γίνει με τα ασημένια!»

Περισσότερα από 150 χρόνια ξοδέματος σε εξοπλισμούς, πολέμους, σπατάλες και τις «υπερβολές» που χαρακτήριζαν την Ελληνιστική εποχή των διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου και ο θησαυρός ήταν ακόμα τόσο μεγάλος, ώστε να θαμπώσει τους Ρωμαίους.

Πώς θα ήταν δηλαδή στην αρχή, όταν ο Αλέξανδρος τον αντίκρισε;

Για κάποιον απίθανο λόγο ούτε ο Περσέας, μπροστά στο σοβαρότερο κίνδυνο της ζωής και της βασιλείας του, αλλά ούτε και οι πριν από αυτόν βασιλείς της Μακεδονίας «εξαργύρωσαν» τους «θησαυρούς» του Δαρείου για να ενισχύσουν την άμυνα τους ή να χρηματοδοτήσουν τα πολεμικά τους σχέδια. Οι Ρωμαίοι βρήκαν τόσο χρυσάφι, που αν ο Περσέας το είχε χρησιμοποιήσει,ίσως να μη χανόταν η Μακεδονία. Ωστόσο, οι άνθρωποι συμπεριφέρονται πάντα περίεργα με τους θησαυρούς τους.

Μπορεί να πεινούν, αλλά το χρυσάφι που κληρονόμησαν συχνά αρνούνται να το αποχωριστούν.

Έμαθαν και εκείνοι το μάθημα που είχε μάθει ο Δαρείος πριν από αυτούς: ότι δεν νικά πάντα ο πλουσιότερος. Είναι ειρωνικό, αλλά η Ελλάδα μοιάζει να πνίγηκε στο χρυσάφι της. Όταν είχε περισσότερο πλούτο «πέρα από κάθε φαντασία», τότε χάθηκε.

Τα χρυσωρυχεία του Αλέξανδρου υπήρχαν. Δεν ήταν μύθος, ούτε και ήταν άγνωστα. Βρέθηκαν να χρηματοδοτούν την πιο παράτολμη εκστρατεία των αιώνων και βοήθησαν στη δημιουργία του μεγαλύτερου μέχρι σήμερα κράτους στον κόσμο. Το ότι το κράτος εκείνο τελικά δεν «κράτησε» είναι μια άλλη ιστορία, ίσως όχι εντελώς άσχετη με τον πλούτο που είχε. Από αυτή την άποψη, δεν θα ήταν υπερβολικό να πούμε ότι τα χρυσωρυχεία του Αλέξανδρου έπαιξαν ρόλο «ζωής και θανάτου» στην Ιστορία της ανθρωπότητας γενικά και της Ελλάδας ειδικότερα.

Πηγή: Αρχαιολογικά μυστήρια στην Ελλάδα ~ Εκδ. Αρχέτυπο

«Η πιο ωραία εμπειρία που μπορούμε να έχουμε, είναι το μυστηριώδες. Είναι το πρωταρχικό συναίσθημα που βρίσκεται στη βάση της αληθινής τέχνης και της αληθινής επιστήμης», είχε πει κάποτε ο Άλμπερτ Αϊνστάιν. Κάπως έτσι μπορεί να αποτυπωθεί αυτό που θα δει κάποιος, εάν πάει μέχρι τα νότια της Αττικής, για να δει από κοντά το Σπήλαιο Νυμφολήπτου, γνωστό και ως Σπήλαιο Πανός και Σπήλαιο Αρχέδημου.

Ωστόσο, η προειδοποίηση στην πινακίδα που υπάρχει πάνω στη σιδερένια περίφραξη που «αγκαλιάζει» στο σπήλαιο, είναι σαφής: Απαγορεύεται η είσοδος. Κίνδυνος ατυχήματος. Οπότε, πρέπει ο κάθε ένας που θα αποφασίσει κάτι παράτολμο, να σκεφτεί ένα άλλο γνωμικό του Γερμανού φυσικού, το «Δεν μπορώ να πιστέψω ότι ο Θεός παίζει ζάρια με τον κόσμο».

Βέβαια, πριν φτάσει κανείς μέχρι εκεί, θα πρέπει να είναι αποφασισμένος για... περιπέτεια. Υπάρχουν δύο τρόποι για μετάβαση στο Σπήλαιο Νυμφολήπτου. Και στους δύο, βασική προϋπόθεση είναι να πάει μέχρι τις νότιες πλαγιές του Υμηττού, στα βόρεια της Βάρης και ανατολικά της Βούλας. Εκεί, υπάρχει ένας χωματόδρομος στα δεξιά του ασφάλτινου δρόμου, ο οποίος έπειτα από περίπου 2,5 χιλιόμετρα οδηγεί ακριβώς πάνω από το σημείο που βρίσκεται το σπήλαιο.

Όμως, θα χρειαστεί όχημα 4x4, διότι ένα συμβατικό Ι.Χ. θα... ταλαιπωρηθεί αρκετά. Υπάρχει φυσικά και η λύση του περπατήματος, για όσους δεν έχουν θέμα να κάνουν χιλιόμετρα με τα πόδια. Ο άλλος τρόπος είναι να πάει μέχρι το τέλος του ασφάλτινου δρόμου, να παρκάρει εκεί το όχημά του και στη συνέχεια να αρχίσει την ανάβαση προς τα επάνω, από ένα όχι και τόσο προσβάσιμο μονοπάτι. Για την ακρίβεια, δεν υπάρχει μονοπάτι και πρέπει να το δημιουργήσει αυτός που θα πάρει την απόφαση να ανηφορίσει (αν όχι να σκαρφαλώσει) για περίπου 300 με 400 μέτρα. Εμείς, επιλέξαμε το δεύτερο...

Με το που φτάσει κάποιος εκεί, θα βρει μια σιδερένια κατασκευή, η οποία ουσιαστικά προστατεύει το σπήλαιο - κυρίως από πτώσεις βράχων. Το μάτι θα πέσει άμεσα στις δύο μεγάλες πινακίδες που υπάρχουν. Η μια έχει μια περίληψη ιστορικών στοιχείων, που καταδεικνύουν τη σημαντικότητα του σπηλαίου και η άλλη ξεκαθαρίζει τους κινδύνους εισόδου σε αυτό. Και αυτό γιατί στο σημείο που προβλέπεται να υπάρχει πόρτα, πόρτα δεν υφίσταται.

Με άλλα λόγια, όποιος θέλει, μπορεί να μπει. Μόνο που θα διαπιστώσει ότι η κατάβαση προς τα ενδότερα του σπηλαίου, είναι πολύ πιο δύσκολη από την ανάβαση της πλαγιάς για να φτάσει εκεί.

Τόσο ο συντάκτης του κειμένου όσο και ο φωτογράφος του newsbeast.gr, Γιάννης Κέμμος, καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι είναι άκρως επικίνδυνο να γίνει έστω και απόπειρα κατάβασης στο σπήλαιο. Άλλωστε, ειδικοί δεν είμαστε. Για τον λόγο αυτό απευθυνθήκαμε στον πλέον ειδικό, τον καθηγητή Παλαιοανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρόεδρο της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας, Κωνσταντίνο Μερδενισιάνο, ο οποίος μας απέστειλε τις φωτογραφίες από το εσωτερικό του σπηλαίου που βλέπετε στο θέμα, καθώς και αρκετό υλικό σχετικά με την ιστορία του σπηλαίου και το πόσο σημαντικής ιστορικής σημασίας είναι.

Δια χειρός Αρχέδημου, έγινε λατρευτικός χώρος...

Το σπήλαιο είναι ένας σημαντικός αρχαιολογικός χώρος, διότι το εσωτερικό του είναι διακοσμημένο από τον Θηραίο (δηλαδή από τη Θήρα, τη σημερινή Σαντορίνη) γλύπτη Αρχέδημο, κάτι που χρονολογούνται να έγινε στο γ'τέταρτο του 5ο αιώνα π.Χ. Εκείνος εγκαταστάθηκε εκεί λίγο πριν τον Πελοποννησιακό Πόλεμο. Το σκηνικό ήταν αυτό που τον έκανε να εμπνευστεί και για να τιμήσει τις Νύμφες, οι οποίες σύμφωνα με τον μύθο κατοικούσαν στο δάσος, αλλά και τον θεό Απόλλωνα, καθώς και τον Πάνα, μετατρέποντας το σπήλαιο σε λατρευτικό χώρο, παραμένοντας τέτοιο μέχρι τον 3ο αιώνα π.Χ., όταν και εγκαταλείφθηκε, όπως ενημερώνει και η πινακίδα που βρίσκεται έξω από τη σιδερένια περίφραξη.

Από τον Αρχέδημο έχουν χαραχθεί στα τοιχώματα πέντε επιγραφές, αλλά και ανάγλυφα. Σε μια από αυτές τις επιγραφές, που διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση, φαίνεται ο ίδιος να γίνεται Αθηναίος πολίτης του δήμου των Χολλειδών. Επίσης, διατηρείται ένα σημαντικό ανάγλυφο, που απεικονίζει τον ίδιο να κρατά σμίλη και σφυρί και ένα ακέφαλο άγαλμα θεάς καθισμένη σε θρόνο.

Μετά την εγκατάλειψη του σπηλαίου, ακολούθησε ένα διάλειμμα πέντε αιώνων, μέχρι την περίοδο του Μέγα Κωνσταντίνου 307-337 μ.Χ. -όπως αναφέρουν τα στοιχεία που μας απέστειλε ο κ. Μερδενισιάνος. Σύμφωνα με την πινακίδα στην είσοδο της σιδερόφρακτης κατασκευής, το σπήλαιο άρχισε να χρησιμοποιείται πάλι από τους νεοπλατωνικούς, στα χρόνια του Ιουλιανού του Παραβάτη. Στις ανασκαφές που έγιναν, βρέθηκαν ένας σιδερένιος σταυρός και κάποια νομίσματα της εποχής, που αποδεικνύουν ότι χρησιμοποιούταν κατά την ίδια περίοδο από Χριστιανούς. Ο κύκλος αυτός κλείνει τον 4ο αιώνα μ.Χ., πιθανότατα λόγω καταστροφικής επίθεσης που δέχθηκε το σπήλαιο από Χριστιανούς που επιχείρησαν να το μετατρέψουν σε χριστιανικό ασκητήριο. Έτσι εξηγούνται και τα ευρήματα που προαναφέρθηκαν.

Ξανά στο φως λόγω του Άγγλου περιηγητή Τσάντλερ

Το σπήλαιο έγινε ξανά γνωστό κατά τα νεότερα χρόνια, το 1765, από τον Άγγλο περιηγητή, Ρίτσαρντ Τσάντλερ. Αμέσως προσέλκυσε μεγάλο ενδιαφέρον, καθώς πέρα από το εντυπωσιακό σταλακτικό και σταλαγμιτικό διάκοσμο, που διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση (όπως αποδεικνύουν και οι φωτογραφίες από το εσωτερικό του), βρέθηκε και πλήθος αρχαίων μνημείων. Έκτοτε, αποτέλεσε τόπο επίσκεψης των ξένων περιηγητών που επισκέπτονταν την Αττική. Μέχρι και ο Λόρδος Βύρωνας, αλλά και το βασιλικό ζεύγος του Όθωνα και της Αμαλίας το επισκέφθηκαν, προκειμένου να θαυμάσουν τον «κρυφό» αυτόν χώρο.

Τα ανάγλυφα σώθηκαν από τους αρχαιοκάπηλους του 18ου και 19ου αιώνα, διότι θεωρήθηκαν άχρηστα. Στις αρχές του 20ού αιώνα την ανασκαφή και την έρευνα ανέλαβε η Αμερικάνικη Σχολή Κλασικών Σπουδών, που είχε έδρα την Αθήνα. Το 1902 βρέθηκαν πάνω από 1.000 πήλινα πλούσια διακοσμημένα λυχνάρια και αναθηματικές λίθινες επιγραφές του 4ου αιώνα.

Τα περισσότερα ευρήματα φυλάσσονται πλέον στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών... Πάντως, σύμφωνα με τις επιγραφές, υπήρχαν και άλλα μεγαλύτερα ανάγλυφα, τα οποία εικάζεται ότι βρίσκονται σε μουσεία του εξωτερικού.

Πρόσβαση μόνο με τη συνοδεία ειδικών

Το άνοιγμά του σπηλαίου, με διαστάσεις 5 επί 2 μέτρα, είναι σχεδόν κάθετο και στο χείλος του έχουν σκαλιστεί σκαλοπάτια, τα οποία σήμερα μπορούν να χαρακτηριστούν έως και κατεστραμμένα. Η κύρια αίθουσα του σπηλαίου, με μήκος 26 μέτρα, πλάτος 23 μέτρα και ύψος 10 μέτρα ήταν το ιερό, ενώ χωρίζεται από ένα τοίχο από σταλακτίτες σε δύο τμήματα.

Όλα αυτά, δεν είχαμε την ευκαιρία να τα δούμε, καθώς μια κατάβαση προς τα ενδότερά του -επαναλαμβάνουμε- θα ήταν εξαιρετικά επικίνδυνη. Τα υποτυπώδη σκαλοπάτια είναι ιδιαίτερα γλιστερά και ένα λάθος βήμα θα μπορούσε να είναι έως και μοιραίο. Άλλωστε, το σπήλαιο ουσιαστικά δεν είναι επισκέψιμο. Μόνο οι ειδικοί, δηλαδή οι σπηλαιολόγοι, με τον κατάλληλο εξοπλισμό μπορούν να μπουν μέσα σε αυτό... Όμως, η μαγεία δεν παύει να υφίσταται. Αναβλύζει από τα βάθη του, με την ενέργεια που απελευθερώνει και τη νιώθεις όταν βρίσκεται κάποιος εκεί.

Μέχρι να υπογραφεί η Ειρήνη του Καλλία το 449 π.Χ., Έλληνες και Πέρσες πολεμούσαν επί μισό σχεδόν αιώνα.

Οι Περσικοί Πόλεμοι, τα λεγόμενα «Μηδικά», σφράγισαν την Ελληνική ιστορία στο πρώτο μισό του 5ου αιώνα π.Χ. και ήταν αποφασιστικής σημασίας για την πορεία του ελληνισμού και την ίδια την επιβίωσή του.

Όλα ξεκίνησαν όταν ο Κύρος Β’ κατέκτησε την Ιωνία, γεγονός που προκάλεσε την Ιωνική Επανάσταση και έπεισε τον Δαρείο να τιμωρήσει την Αθήνα για τη συνδρομή της στις ιωνικές πόλεις. Μαρδόνιος, Δάτης και Αρταφέρνης προσπάθησαν να κατακτήσουν ελληνικές πόλεις-κράτη, υπέστησαν ωστόσο συντριπτικές ήττες, με τελευταία και καλύτερη την ήττα των Περσών στον Μαραθώνα.

Όταν το τιμόνι της Περσικής Αυτοκρατορίας ανέλαβε ο Ξέρξης, μετά τον θάνατο του Δαρείου, αυτό θα σηματοδοτούσε τη δεύτερη και μαζικότερη κάθοδο των Περσών στον ελλαδικό χώρο. Ο νέος βασιλιάς ήθελε να κατακτήσει τώρα όλη την Ελλάδα και το έβαλε σκοπό ζωής εκεί στο 480 π.Χ.

Παρά τις παρθενικές στρατιωτικές του επιτυχίες σε Θερμοπύλες και Αρτεμίσιο, οι Έλληνες αναδιπλώθηκαν και κατάφεραν μια νέα σειρά ηχηρών πληγμάτων στον εχθρό, τόσο στη Ναυμαχία της Σαλαμίνας όσο και στις Πλαταιές και τη Μυκάλη τελικά. Η αποφασιστική μάχη ήταν ωστόσο αυτή που δόθηκε στην πεδιάδα των Πλαταιών κατά τον Αύγουστο του 479 π.Χ., όταν η περσική απειλή αποδυναμώθηκε τόσο που έπαψε ουσιαστικά να είναι απειλή.

Και οι Έλληνες πέρασαν πράγματι στην αντεπίθεση! Επιτέθηκαν στη Μικρά Ασία και φρόντισαν να ιδρύσουν τη Συμμαχία της Δήλου το 478 π.Χ., την πολιτική και στρατιωτική ένωση 150 περίπου ελληνικών πόλεων-κρατών με ρητό στόχο να «εκδικηθούν τα δεινά που υπέφεραν λεηλατώντας την επικράτεια του (Πέρση) βασιλέως», όπως μας παραδίδει ο Θουκυδίδης.

Η Δηλιακή Συμμαχία συνέχισε πράγματι τον πόλεμο με τους Πέρσες για τρεις δεκαετίες ακόμα και τους έπληξε παντού, από τη Θράκη και την Αίγυπτο ως τη Μικρά Ασία και την Κύπρο. Η ελληνική προέλαση ήταν τόσο σφοδρή που έπεισε την Περσία των Αχαιμενιδών να συνάψει σύμφωνο ειρήνης με τους Έλληνες, δίνοντας τέλος σε μια μακρά πολεμική περίοδο που θα μπορούσε να είχε αλλάξει την ελληνική ιστορία.

Όλα κρίθηκαν εξάλλου στις λεπτομέρειες, αλλά και το ελληνικό δαιμόνιο αναμφίβολα, και η Μάχη των Πλαταιών είναι εδώ ενδεικτική για το πώς κινήθηκαν και αναχαίτισαν τελικά τη λυσσαλέα περσική εισβολή…

Το προοίμιο της μάχης

Μετά την καταστροφική για τους Πέρσες Ναυμαχία της Σαλαμίνας τον Σεπτέμβριο του 480 π.Χ., ο Ξέρξης αναγκάστηκε να υποχωρήσει ταπεινωμένος στη Μικρά Ασία με το μεγαλύτερο μέρος του στρατού του, αφήνοντας τον Μαρδόνιο με τις επίλεκτες δυνάμεις των 300.000 αντρών που διάλεξε προσωπικά για τη συνέχιση της εκστρατείας.

Αφού ξεχειμώνιασε στη Θεσσαλία και τη Βοιωτία, την άνοιξη του 479 π.X. ήταν έτοιμος να επιτεθεί εκ νέου κατά της κατεστραμμένης Αθήνας. Και οι περιστάσεις ήταν ευνοϊκές για τον πέρση εισβολέα, καθώς οι σχέσεις μεταξύ των Ελλήνων μόνο καλές δεν ήταν. Οι πόλεις-κράτη της Πελοποννήσου αρνήθηκαν να στείλουν στρατό να βοηθήσει την Αθήνα και οι Αθηναίοι απέσυραν τελικά τον στόλο τους από την πανελλήνια ναυτική δύναμη.

Την ίδια ώρα, ο Μαρδόνιος ξαπέστειλε τον υποτελή του Αλέξανδρο Α’ της Μακεδονίας (τον αποκαλούμενο «Φιλέλληνα») για να πείσει την Αθήνα να προδώσει το κοινό των Ελλήνων, τάζοντάς της ηγετική θέση στη νέα κατάσταση που απεργάζονταν οι Πέρσες για τα ελληνικά πράγματα. Συμμάχους ήθελε τους Αθηναίους και τους υποσχέθηκε όχι μόνο την πλήρη ανοικοδόμηση της πόλης τους, αλλά να τους κάνει και ηγεμόνες όλης της Ελλάδας.

Μετά τη μάχη στις Θερμοπύλες και τη Ναυμα­χία του Αρτεμισίου εξάλλου, ο περσικός στρατός είχε λεηλατήσει την έρημη Αθήνα, που απώλεσε το γόητρό της. Σμπαραλιασμένη και ερειπωμένη μεν, δεν είχε πει ωστόσο την τελευταία της λέξη. Οι Αθηναίοι ανέθεσαν στον Αριστείδη να δώσει την πρέπουσα απάντηση στους Πέρσες, στον αντιπρόσωπό τους δηλαδή, τον μακεδόνα βασιλιά. Και όπως μας πληροφορεί ο Ηρόδοτος, του είπαν: «Όσο ο ήλιος εξακολουθεί τον δρόμο του, οι Αθηναίοι δεν πρόκειται να γίνουν σύμμαχοι των Περσών. Κι επειδή έχουν τις ελπίδες στους θεούς, που τα ιερά και τα αγάλματά τους εμόλυναν και κατέστρεψαν οι Πέρσες, θα εξακολουθήσουν να πολεμούν για την ελευθερία τους».

Ο Αριστείδης είχε όμως και ένα μήνυμα για τους Σπαρτιάτες, που βλέποντας τον Αλέξανδρο Α’ στην Αθήνα έστειλαν τη δική τους αντιπροσωπεία μην τυχόν και δελεαστούν οι Αθηναίοι και συμμαχήσουν με τους Πέρσες. «Ούτε τόσο χρυσάφι υπάρχει στη γη, ούτε χώρες τόσο πλούσιες, για να δεχθούμε να προδώσουμε την πατρίδα μας και να γίνουμε φίλοι των Περσών. Βιαστείτε μόνο να στείλετε βοήθεια, γιατί ο Μαρδόνιος γρήγορα θα έλθει εναντίον μας», τους είπαν οι Αθηναίοι.

Το αυθάδες «όχι» της Αθήνας προκάλεσε τη μήνη του Μαρδόνιου, που εισέβαλε για άλλη μια φορά στην Αττική, την κατέστρεψε εκ νέου, λεηλατώντας ό,τι δεν είχε λεηλατήσει λίγο πρωτύτερα δηλαδή, και στρατοπέδευσε τελικά στη Βοιωτία. Ήταν σαφές πως αυτή η μάχη με τον περσικό στρατό θα έκρινε τη μοίρα του ελληνισμού, που είχε βρεθεί σε εξόχως δεινή θέση…

Η Μάχη των Πλαταιών που απομάκρυνε τον περσικό κίνδυνο

Παρά το γεγονός ότι οι Αθηναίοι κάλεσαν τους Σπαρτιάτες σε άμεση βοήθεια, εκείνοι γιόρταζαν τα Υακίνθια και η απάντησή τους δεν ερχόταν. Ο Μαρδόνιος είχε στρατοπεδεύσει με τους 300.000 του στη Βοιωτία (και άλλους 50.000 έλληνες συμμάχους αναφέρει ο Ηρόδοτος), στα σύνορα των Πλαταιών, για να εκμεταλλευτεί τις πεδιάδες και να μπορεί να κινηθεί το πανίσχυρο ιππικό του, συνθέτοντας μια ιδιαιτέρως δυσχερή κατάσταση για τον ελληνισμό. Όπως μας λέει ο Ηρόδοτος, όποιος έπαιρνε τη νίκη, έπαιρνε ουσιαστικά και τον πόλεμο.

Οι Σπαρτιάτες πείστηκαν τελικά να στείλουν στρατό, μια είδηση που προκάλεσε ευχάριστη έκπληξη στην Αθήνα, και το ευτύχημα για την ιστορία μας ήταν πως οι Λακεδαίμονες είχαν αρχηγό τον εκλεκτό Παυσανία.

Όπως μας λέει ο Ηρόδοτος, το κοινό των Ελλήνων κατάφερε να μαζέψει 38.700 οπλίτες και άλλους 69.500 βοηθητικούς και ελαφρά οπλισμένους. Επικεφαλής τέθηκε ο Παυσανίας, αν και αρχηγός των Αθηναίων παρέμενε ο Αριστείδης (κάτι που μας λέει ο Ηρόδοτος πως προκαλούσε προβλήματα στις διαταγές και τον συντονισμό) και ήταν πράγματι η πολυπληθέστερη ελληνική στρατιά που συγκροτήθηκε ποτέ, αν και έπασχε σε ένα ιδιαιτέρως τρωτό σημείο: δεν είχαν άλογα.

Ο Μαρδόνιος κινήθηκε προς τις Πλαταιές με σκοπό να βγάλει τους Έλληνες στο ανοιχτό πεδίο και να εκμεταλλευτεί το ιππικό του. Ο Παυσανίας δεν τσίμπησε και παρέμεινε στα υψώματα, αποκρούοντας τελικά την επίθεση του περσικού ιππικού. Το οποίο παρά τις αρχικές του επιτυχίες, έχασε τον Μασίστιο και αναγκάστηκε να οπισθοχωρήσει.

Η δεύτερη φάση της περίφημης μάχης δεν θα ερχόταν παρά οχτώ μέρες αργότερα, όταν κατέφτασαν ελληνικές ενισχύσεις (Θεσπιείς). Ο Μαρδόνιος επιδόθηκε σε δολιοφθορά, ανακόπτοντας τις γραμμές ανεφοδιασμού του ελληνικού στρατού, ο οποίος παρατάχθηκε στις Πλαταιές με αρκετά παρατράγουδα ασυνεννοησίας, έχοντας αποσυρθεί μέσα στο σκοτάδι της νύχτας.

Η επεισοδιακή υποχώρηση των Ελλήνων έπεισε τον Μαρδόνιο πως οι περιστάσεις ήταν κατάλληλες για επίθεση. Τα βέλη των Περσών έπλητταν τμήματα του ελληνικού στρατού, οι Σπαρτιάτες ήταν καθηλωμένοι από το εχθρικό ιππικό και οι Αθηναίοι δεν είχαν προσέλθει ακόμα στη μάχη. Και μέσα σε όλα, ο Παυσανίας δεν διέταζε αντεπίθεση καθώς οι οιωνοί ήταν κακοί!

Όταν βελτιώθηκαν κάπως οι βουλές των θεών, όταν επιτέθηκαν οι Τεγεάτες αψηφώντας τον αρχιστράτηγο κοντολογίς, ο Παυσανίας αναγκάστηκε να ξεκινήσει τις εχθροπραξίες. Η μάχη ήταν λυσσαλέα, καθώς και οι δύο πλευρές ήταν εκεί για τη νίκη. Παρά τις υπέρτερες περσικές δυνάμεις, οι Έλληνες συνέχιζαν να σπάνε τις γραμμές της άμυνάς τους. Και τότε συνέβη αυτό που θα έγερνε την πλάστιγγα: ο Σπαρτιάτης Αείμνηστος κατάφερε να σκοτώσει τον Μαρδόνιο, τον οποίο προστάτευαν οι χίλιοι επίλεκτοι της προσωπικής του φρουράς!

Στο πανδαιμόνιο που επικράτησε, οι Έλληνες κατέσφαξαν τους Πέρσες, από τους οποίους σώθηκαν κοντά 43.000 άντρες, οι 40.000 εκ των οποίων ήταν οι δυνάμεις του Αρτάβαζου που δεν είχαν κατέβει στη μάχη. Στην άλλη άκρη του πεδίου, οι Αθηναίοι υποχρέωναν τους Θηβαίους -σύμμαχοι των Περσών- σε πανωλεθρία, αναγκάζοντάς τους σε άτακτη υποχώρηση.

Οι Πέρσες έχασαν 257.000 άντρες και οι Έλληνες 1.360, όπως αναφέρει ο Πλούταρχος. Ο Κτησίας εκτιμά πάντως τις περσικές δυνάμεις στους 120.000 άντρες (και 7.000 έλληνες σύμμαχοι). Οι σημερινοί ιστορικοί πιστεύουν πως ο περσικός στρατός αποτελούνταν από 80.000 άντρες. Ο Διόδωρος στέλνει τις ελληνικές απώλειες στις 10.000.

Την ίδια μέρα, ο ελληνικός στόλος επιτέθηκε στον περσικό στα ανοιχτά της Μυκάλης, μετρώντας έναν ακόμα εμφατικό θρίαμβο που απομάκρυνε μια και καλή την ασύμμετρη περσική απειλή. Η δεύτερη μηδική εισβολή στον ελλαδικό χώρο ήταν παρελθόν. Τώρα ήταν σειρά των Ελλήνων να περάσουν στην αντεπίθεση, εγκαινιάζοντας μια νέα σειρά αντιπαραθέσεων για τα επόμενα τριάντα χρόνια.

Παρά τη λαμπρή νίκη των Ελλήνων, ένα μικρό και ταπεινό περιστατικό από τη Μάχη των Πλαταιών έμελλε να ζήσει τη δική του ζωή, μιας και αποκαλύπτει ποιοι πραγματικά ήταν οι αρχαίοι πρόγονοί μας. Όπως ξέρουμε, ο Ξέρξης έσπευσε να αποκεφαλίσει το πτώμα του Λεωνίδα της Σπάρτηςμετά τη μάχη των Θερμοπυλών. Όταν λοιπόν είδε τον Μαρδόνιο να πέφτει νεκρός στο πεδίο της μάχης, ο Αιγινήτης Λάμπωνας πρότεινε στον Παυσανία να εκδικηθεί για τον αποκεφαλισμό του σπαρτιάτη βασιλιά παίρνοντας λάφυρο το κεφάλι του Πέρση.

Τι του απάντησε ο Παυσανίας, κατσαδιάζοντάς τον; «Λάμπωνα, αυτές τις πράξεις τις κάνουν οι βάρβαροι, όχι οι Έλληνες»…

Οι Αρχαίοι Έλληνεςδεν ονόμαζαν ποτέ τίποτα στην τύχη, έτσι και στους θεούςτους που για αυτούς συμβόλιζαν τις εκφάνσεις και τις αρετές που περιέχει η μία και μοναδική Θεία Ουσία έδιναν τις κατάλληλες ονομασίες οι οποίες ήταν στην κυριολεξία πνευματικοί κώδικες.

Ήρα: Γιά το όνομα τής σεπτής Βασίλισσας των Θεών δύο είναι οι σοβαρότερες ετυμολογικές εκδοχές. Είτε προέρχεται από την δασυνόμενη λέξη «ώρα», η οποία πρωτίστως υποδηλώνει την «χρονική περίοδο», είτε από την επίσης δασυνόμενη λέξη «ήρως», που σημαίνει «ήρωας», οπότε Ήρα είναι είτε η χρονική περίοδος είτε η ηρωίδα. Το όνομα απαντά και ως Ήρη ή Ηρώ.

Αθηνά: Η ετυμολόγηση τού πανάρχαιου ονόματος τής Παρθένου Αθηνάς έχει γνωρίσει διάφορες απόπειρες.

Εδώ παρατίθεται προς κρίση η γνώμη τού υπογράφοντα. Το όνομα προέρχεται από το στερητικό...«α-» και την λέξη «θήνιον», η οποία, κατά τον λεξικογράφο Ησύχιο, σημαίνει «γάλα», οπότε Αθηνά είναι «εκείνη που δεν έλαβε γάλα», «εκείνη που δεν θήλασε», υπονοώντας σαφώς την γέννηση τής Θεάς από την κεφαλή τού Δία, απ’ όπου η Αθηνά εξήλθε πάνοπλη και ετοιμοπόλεμη.

Άρτεμις: Το όνομα τής Αειπαρθένου Αρτέμιδος προέρχεται από το επίθετο «αρτεμής», δηλαδή «σώος, ακέραιος, υγιής», το οποίο, με την σειρά του, συντίθεται από τις λέξεις «άρτιος» (τέλειος, πλήρης) και «τέμνω» (κόβω, τεμαχίζω). Άρτεμις, λοιπόν, είναι η σώα, η ακέραια, η υγιής. Στην κλασική ελληνική γλώσσα, το όνομα κλίνεται «η Άρτεμις, τής Αρτέμιδος», με κλητική «Άρτεμις», ενώ στην νέα ελληνική υπάρχουν δύο τρόποι: είτε «η Άρτεμη, τής Άρτεμης», με κλιτική «Άρτεμη», είτε «η Άρτεμις, τής Αρτέμιδας», με κλιτική «Άρτεμις».

Δήμητρα: Το όνομα τής καρποφόρου Θεάς τής γονιμότητας προέρχεται από τις λέξεις «δα» ή «δη» και «μήτηρ». Η πρώτη σημαίνει «γη» και η δεύτερη «μητέρα», άρα Δήμητρα είναι η Μητέρα Γη. Το αρσενικό όνομα Δημήτριος σημαίνει «εκείνον που ανήκει στην Δήμητρα», «εκείνον που είναι τής Δήμητρας».

Εστία: Το όνομα τής σεμνής Εστίας προέρχεται είτε από το ρήμα «έζομαι», που σημαίνει «καθίζω τον εαυτό μου, διαμένω», οπότε Εστία είναι η διαμονή, είτε από το ρήμα «ίστημι», δηλαδή «στήνω, ιδρύω, ανεγείρω», οπότε Εστία είναι η κατοικία. Ο σημερινός όρος «εστία» συμπεριλαμβάνει αμφότερες τις έννοιες.

Αφροδίτη: Το όνομα τής ερωτικής Θεάς προέρχεται από την λέξη «αφρός» και το ρήμα «δίω» (φεύγω, απομακρύνομαι ταχέως), άρα Αφροδίτη είναι «εκείνη που φεύγει μέσα από τον αφρό».

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η ετυμολόγηση τού ονόματος από τον παράλληλο τύπο «Αβροδίτη», ο οποίος σημαίνει «αβροδίαιτη», δηλαδή «εκείνη που διάγει βίο τρυφηλό».

pronews.gr

Η Ποτίδαιαήταν αρχαία πόλη του Θερμαϊκού Κόλπου στη Μακεδονία και ειδικότερα στην ανατολική ακτή του, κοντά στη χερσόνησο της Παλλήνης (σημερινής Κασσάνδρας) της Χαλκιδικής, ακριβώς στη θέση της σημερινής Νέας Ποτίδαιας.

Ήταν αρχαία δωρική πόλη που ιδρύθηκε από Κορίνθιους αποίκους γύρω στο 600 π.Χ., όπως σημειώνει ο Θουκυδίδης, και ίσως επί εποχής του Περιάνδρου, στα δυτικά της Χαλκιδικής, που τότε ανήκε στην ευρύτερη περιοχή της Θράκης. Η Ποτίδαιαεμπορευόταν κυρίως με τη Μακεδονία.

Το 479 π.Χ. πολιορκήθηκε από τον Αρτάβαζο που ηγούνταν μεγάλης στρατιάς και συνόδευε τον Ξέρξη τον οποίον όμως η πόλη αντιμετώπισε νικηφόρα. Αργότερα υποχρεώθηκε να ενταχθεί στην Αθηναϊκή Συμμαχία, στην πραγματικότητα ως πόλη φόρου υποτελής. Παρά όμως την υποτέλειά της αυτή προς τους Αθηναίους, η Ποτίδαια συνέχισε να διατηρεί άριστες σχέσεις με την μητρόπολή της την Κόρινθο. Έτσι το 432 π.Χ. η Ποτίδαια αποστάτησε από την Αθηναϊκή Συμμαχία, συμμαχώντας με την Κόρινθο και τον Περδίκα. Η αποστασία παρέσυρε και άλλες πόλεις με συνέπεια να αποτελέσει μια από τις αιτίες του Πελοποννησιακού πολέμου.

Το 430 π.Χ., μετά τη Μάχη της Ποτίδαιας, η οποία στην πραγματικότητα ήταν διετής πολιορκία, η πόλη αναγκάσθηκε να παραδοθεί λόγω λιμού που είχε ενσκήψει όπου κατά τον Θουκυδίδη οι κάτοικοι έφθασαν στο σημείο να τρώνε πτώματα. Οι Αθηναίοι εγκατέστησαν στη συνέχεια 1.000 εποίκους κληρούχους, (αφού μετέφεραν τους Ποτιδαιείς κατοίκους στην Όλυνθο).

Στο τέλος του Πελοποννησιακού Πολέμου η Ποτίδαια περιήλθε στον έλεγχο των Λακεδαιμονίων, οπότε και συμμετείχε στο Κοινό των Χαλκιδέων. Το 363 π.Χ. οι Αθηναίοι την ανακατέλαβαν αλλά το 356 π.Χ. αναγκάσθηκαν να την εγκαταλείψουν στον Φίλιππο, ο οποίος την κατέστρεψε και παραχώρησε τα εδάφη της στην Όλυνθο.

Του Άγγελου Ζαχαρόπουλου

Όλα ξεκίνησαν το 330 μ.χ. όταν ο Μέγας Κωνσταντίνος μετέφερε την έδρα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας από τη Ρώμη στην Κωνσταντινούπολη την οποία ο ίδιος είχε ιδρύσει στη θέση της παλαιάς πόλης του Βύζαντος, αποικίας των Μεγαρέων.

Εξήντα πέντε χρόνια αργότερα (395 μ.χ.), η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία διασπάστηκε στη Δυτική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (ΔΡΑ) με έδρα τη Ρώμη και στην Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (ΑΡΑ) με έδρα την Κωνσταντινούπολη. Συνέβη όμως η Πολυεθνική ΑΡΑ να περιλαμβάνει λαούς που μιλούσαν κατά βάση την Κοινή Ελληνιστική γλώσσα. Είχε φροντίσει γι’αυτό ο ίδιος ο Μεγαλέξανδρος κατά τη σύντομη βασιλεία του.

Όπως αναφέρει ο Πλούταρχος: "Αλέξανδρος, τρισμυρίους παίδας Περσών επιλεξάμενος, εκέλευσε γράμματα μανθάνειν ελληνικά". Ήταν μια αρχή. Την προσπάθεια συνέχισαν αποτελεσματικά οι διάδοχοί του.

Την συνοψίζει ο Καβάφης στο ποίημα με τον τίτλο: 200 π.χ.:

"Εμείς οι Αλεξανδρείς, οι Αντιοχείς, οι Σελευκείς
Και οι πολυάριθμοι επίλοιποι Έλληνες Συρίας και Αιγύπτου,
Και οι εν Μηδία, και οι εν Περσίδι, και όσοι άλλοι,
Με τις εκτεταμένες επικράτειες, με την ποικίλη δράση
Των στοχαστικών προσαρμογών,
Και την Κοινήν Ελληνική Λαλιά
Ως μέσα στη Βακτηριανή την πήγαμε ως τους Ινδούς."

Έξαλλου, ο Κικέρων (1ος αιώνας π.χ.), μέγιστος των Ρωμαίων ρητόρων, συγγραφέας και πολιτικός, απευθυνόμενος σε φίλο του, έγραψε: "Αν νομίζουν μερικοί ότι, γράφοντας στίχους στα λατινικά και όχι στα ελληνικά, θα αποκτήσουν μεγαλύτερη δόξα, πλανώνται πλάνην οικτράν. Η ελληνική γλώσσα ομιλείται από όλα σχεδόν τα έθνη."Ο ίδιος είπε: "ει οι θεοί διαλέγονται, την των ελλήνων γλώτταν χρώνται."Ήταν λάτρης του πολιτισμού και της γλώσσας των ελλήνων, όπως και οι περισσότερες μεγάλες ρωμαϊκές προσωπικότητες. Είχαν λάβει ελληνική μόρφωση και μιλούσαν ελληνικά. Ο Οράτιος έγραψε: "Η υποδουλωμένη Ελλάδα κατέκτησε τον τραχύ κατακτητή της."Ο νικητής του Αντωνίου και της Κλεοπάτρας στο Άκτιο (331 π.χ.) Οκτάβιος, ο οποίος έγινε αυτοκράτορας με το όνομα Αύγουστος, ήθελε να πιστεύει, καθώς και άλλοι Ρωμαίοι, ότι ήταν απόγονοι ελλήνων αποίκων. Την άποψη αυτή υποστήριξε στο έργο του "Ρωμαϊκή Αρχαιολογία"ένας σημαντικός παράγων του ελληνισμού της Ρώμης, ο Διονύσιος ο Αλικαρνασεύς. Ο Αύγουστος πέθανε με ένα στίχο του Μενάνδρου στα χείλη. Ο Ιούλιος Καίσαρ ξεψύχησε με το ελληνικό: "Και συ τέκνον Βρούτε"; Ο Νέρων έλεγε ότι γι’αυτόν μία γλώσσα υπήρχε, η ελληνική. Μετέφραζε Αισχύλο και διέπρεψε ως ερμηνευτής τραγωδιών. Ο Κλαύδιος, ακόμα και στις παρεμβάσεις του στη Σύγκλητο χρησιμοποιούσε την ελληνική γλώσσα.

Όλα αυτά και κυρίως οι μαρτυρίες του Κικέρωνα, αλλά και του Καβάφη, όπως την εκφράζει στο προαναφερθέν ποίημά του, δείχνουν πόσο είχε ριζώσει στον τότε γνωστό κόσμο η ελληνική γλώσσα. Ήταν, κατά συνέπεια, αναπόφευκτο να έχουμε διγλωσσία στην Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία : Επίσημη γλώσσα του κράτους, η λατινική, καθομιλουμένη η κοινή ελληνιστική. Αυτό κράτησε μέχρι τον 7ον αιώνα μ.χ. Τότε, ο Αυτοκράτωρ Ηράκλειος καθιέρωσε ως επίσημη γλώσσα της αυτοκρατορίας την ελληνική.

Η ελληνική γλώσσα βγήκε λοιπόν νικήτρια στη διαμάχη με τη λατινική. Έτσι, η πολυεθνική Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, βυζαντινή, όπως συνηθίζουμε να την ονομάζουμε, από δίγλωσση έγινε μονόγλωσση με μοναδική γλώσσα την ελληνική. Η πασίγνωστη βυζαντινολόγος, κυρία Αρβελέρ θεωρεί ότι άκριτα την ονομάζουμε "βυζαντινή". "Ρωμανία"ήταν το όνομά της. Την άποψη αυτή υποστηρίζει και ένας άλλος βυζαντινολόγος, του Kings’College του Λονδίνου, ο κ. Διονύσης Σταθακόπουλος στο προσφάτως κυκλοφορήσαν βιβλίο του "Μικρή Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας". Κι’αυτό μέχρι το 800 μ.χ., οπότε, όπως αναφέρει ο κ. Σταθακόπουλος, πολλοί άρχισαν να αποκαλούν ελληνική την αυτοκρατορία. Η κυρία Αρβελέρ επαναλαμβάνει στο πρόσφατο βιβλίο της "πόσο ελληνικό είναι το Βυζάντιο ;"αυτό που έγραψε και αλλού : "Αδιόρθωτοι εμείς (οι Νεοέλληνες) ονειροπόλοι, μιλάμε για Αγία Σοφιά και κλαίμε για την Πόλη."Ανεξάρτητα από το πού βρίσκεται η ιστορική αλήθεια, ως ελληνική έχει εγγραφεί στο ελληνικό συλλογικό υποσυνείδητο η βυζαντινή ή, όπως αλλιώς έχει ονομασθεί, η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Εδώ έχει θέση αυτό που έγραψε ο Βολταίρος : "Στην ζωή είναι αδιάφορο αν κάτι είναι πέρα για πέρα αληθινό ή αν έχει περάσει για αληθινό". Ούτως ή άλλως, ήταν μία λαμπρή νίκη της πανίσχυρης, της υπέροχης ελληνικής γλώσσας. Μία κατάκτηση χωρίς πολέμους, αιματοχυσίες και βαρβαρότητες.

Εν κατακλείδι, έχουμε μεν ένα πολυεθνικό κράτος, αλλά ελληνόφωνο και με ελληνική παιδεία. Κράτος ελληνικό, σύμφωνα με τη ρήση του Ισοκράτη: "Έλληνες είσιν οι της ημετέρας παιδείας μετέχοντες."Την ίδια ιδέα εξέφρασε, 18 αιώνες αργότερα και ο βυζαντινός φιλόσοφος Πλήθων ο Γεμιστός : "Έλληνες εσμέν ως ή τε ή φωνή και η πάτριος παιδεία μαρτυρούσιν."Αυτό το ελληνόφωνο κράτος έσωσε δύο φορές την Ευρώπη από την ισλαμική αραβική πλημμυρίδα τον 7ο και 8ο αιώνα. Το υποστήριξε ο διάσημος ιστορικός René Gousset της Γαλλικής Ακαδημίας, υπενθυμίζοντας ότι: Οι Άραβες είχαν πολιορκήσει την Κωνσταντινούπολη το 673 και αποκρούστηκαν από τον Κωνσταντίνο Πωγωνάτο, καθώς και το 717 και αποκρούστηκαν από τον Λέοντα Ίσαυρο. Τι θα γινόταν αν ο βυζαντινός φράχτης είχε υποχωρήσει; Απλούστατα, η αδύνατη τότε Ευρώπη θα είχε κατακλυσθεί από τη μουσουλμανική πλημμυρίδα με αποτέλεσμα: Καμία Αναγέννηση δεν θα ήταν δυνατή αφού το ευρωπαϊκό ποτάμι θα είχε αποκοπεί από την ελληνική πηγή του. Όταν το 1453 πραγματοποιήθηκε η μουσουλμανική κατάκτηση από τους Τούρκους, η Δύση είχε φθάσει στην ακμή της και μπορούσε να αντισταθεί και να πραγματοποιήσει την αναγέννηση, με τη βοήθεια και των Ελλήνων που είχαν έρθει από το Βυζάντιο. Όπως και έγινε με τις δύο αποτυχημένες οθωμανικές πολιορκίες της Βιέννης, τον 16ο και τον 17ο αιώνα. Το ίδιο είχε συμβεί 12 αιώνες πρωτύτερα όταν η Ελλάδα αντιστάθηκε επιτυχώς στον Δαρείο και στον Ξέρξη. Αν αυτό δεν είχε συμβεί και η Αθήνα, μαζί με ολόκληρη την Ελλάδα είχε απορροφηθεί από την περσική αυτοκρατορία, ο δυτικός πολιτισμός θα είχε στραγγαλιστεί στο λίκνο του.

Επανερχόμενοι στο θέμα της ελληνικής γλώσσας, σημειώνουμε ότι, καθόλη την χιλιόχρονη βυζαντινή περίοδο, αλλά και αργότερα, η γλώσσα μας εμφανίζεται με δύο μορφές:

- Την Κοινή Ελληνιστική η οποία εξελίσσεται μακριά από κάθε σχολική επιρροή. Μέσω αυτής εκφράζεται ο απλός λαός.

- Την Αττικίζουσα λόγια, αριστοκρατική. Μέσω αυτής εκφράζεται η κρατική εξουσία και βασικά, η εκκλησία.

Ας δούμε τώρα, πολύ συνοπτικά, πώς δημιουργήθηκε και πώς εξελίχθηκε αυτή η διμορφία της ελληνικής γλώσσας. Αναφέρεται και ως διγλωσσία, αδόκιμα, εφόσον πρόκειται για δύο μορφές της ίδιας γλώσσας. Στην κλασσική περίοδο του ελληνισμού υπήρχαν διάφορες διάλεκτοι (Αττική, Ιονική, Δωρική, Αιολική, Μακεδονική κ.α.). Τη γλωσσική ενότητα του ελληνισμού προετοίμασαν οι εμπορικές συναλλαγές, οι πανελλήνιοι αγώνες, τα κοινά Ιερά (Δελφοί, Ολυμπία, Ελευσίνα), η λογοτεχνία και οι διάφορες συμμαχίες μεταξύ των πόλεων – κρατών. Αποφασιστική ώθηση για την ομογενοποίηση, απλούστευση και σταθερότητα της γλώσσας έδωσε η μακεδονική ηγεμονία. Ωστόσο, η διάλεκτος που χρησίμευε ως οδηγός για την ομογενοποίηση ήταν η Αττική , την οποία, άλλωστε, είχε υιοθετήσει η μακεδονική δυναστεία ως επίσημη γλώσσα του Βασιλείου.

Έτσι προέκυψε η Κοινή Ελληνιστική, η οποία διαδόθηκε στα πέρατα των κατακτήσεων του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Όπως ήταν φυσικό, στην ομιλούμενη από διάφορα έθνη Κοινή Ελληνιστική, παρεισέφρησαν ξένες λέξεις και οι άνθρωποι συχνά εκφραζόντουσαν με "βαρβαρισμούς", και "σολοικισμούς". Την τάση αυτή αναφέρει πολύ εκφραστικά ο Καβάφης στο ποίημα "Ηγεμών εκ Δυτικής Λιβύης". Ήταν μια εξέλιξη που δεν άρεσε στην πνευματική ελίτ της Αθήνας, αλλά και της ελληνόφωνης Ρώμης. Αντέδρασε λοιπόν με το σύνθημα : "πίσω ολοταχώς στον δόκιμο αττικό λόγο του Λυσία και του Πλάτωνα."Έτσι δημιουργήθηκε το αττικιστικό κίνημα που αποτέλεσε, από τον 1ο αιώνα, την απαρχή της διμορφίας της ελληνικής γλώσσας. Οι υπέρμαχοι της γλωσσικής καθαρότητας και ανεπιμειξίας δεν ήθελαν να αποδεχτούν την αυταπόδεικτη αλήθεια ότι η γλώσσα εξελίσσεται. Το ποτάμι της Κοινής Ελληνιστικής είχε ωστόσο προχωρήσει και ήταν αδύνατον να γυρίσει πίσω.

Στις τάξεις των Αττικιστών είχαν προσχωρήσει και οι πολέμιοι του Χριστιανισμού. Αυτοί, ως εκπρόσωποι της υψηλής διανόησης, καταφρονούσαν, τόσο την απλοϊκή διδασκαλία, όσο και την ανεπιτήδευτη γλώσσα των Ευαγγελίων. Παρά ταύτα, η επίσημη Χριστιανική Εκκλησία αποδέχτηκε ουσιαστικά τον αττικισμό. Στην Αττικίζουσα λόγια εκφράστηκαν οι Μεγάλοι Πατέρες της Εκκλησίας, με τους "μελιρρύτους ποταμούς της σοφίας"τους. Σ’αυτήν γράφτηκαν τα πρακτικά των 6 Οικουμενικών Συνόδων που διαμόρφωσαν την ορθοδοξία. Στον αττικισμό καταλογίζεται ο διχασμός, η διμορφία της ελληνικής γλώσσας η οποία ταλαιπώρησε το έθνος επί δύο χιλιάδες χρόνια και βάθυνε το χάσμα μεταξύ πεπαιδευμένων και απλού λαού. Θετική θεωρείται η συμβολή του αττικισμού στην προστασία της γραπτής κυρίως γλώσσας από την αθρόα εισροή λατινικών λέξεων, καθώς και στην υπεράσπιση της πολιτιστικής κληρονομιάς του κλασσικού κόσμου από την μισαλλοδοξία των φανατικών πρώτων χριστιανών.

Η εξέλιξη της ελληνικής γλώσσας πέρασε από διάφορα στάδια. Προς το τέλος του "ελληνικού Μεσαίωνα", όπως έχει ονομασθεί η περίοδος της οθωμανικής κυριαρχίας, διάφοροι έλληνες λόγιοι της διασποράς,ασχολήθηκαν σοβαρά με τη γλώσσα. Προσπάθησαν να διαμορφώσουν ένα γλωσσικό όργανο που θα επέτρεπε στο έθνος να πλησιάσει τα πολιτιστικά επιτεύγματα της Δύσης (διαφωτισμός) και να προετοιμαστεί για την επανάσταση. Εμφανίζονται δύο ακραίες απόψεις : Ο Ευγένιος Βούλγαρης και μερικοί άλλοι πίστευαν ότι μόνο η αρχαία γλώσσα μπορούσε να αποδώσει με ακρίβεια τα υψηλά φιλοσοφικά νοήματα. Στην αντίπερα όχθη, οι Ιωάννης Βούλγαρης και Αθανάσιος Ψαλίδας ήθελαν η γλώσσα να γράφεται όπως μιλιέται, π.χ."γραφί Ρομέου προς Ρομέο για τη γλόσα του". Βρέθηκε όμως ο Αδαμάντιος Κοραής (1748 – 1833), ο οποίος χάραξε τη μέση οδό διακηρύττοντας ότι : αφενός, η επιστροφή στην αρχαία είναι αδύνατος, αφετέρου, επιβάλλεται η ανάγκη καθαρισμού της καθομιλουμένης από πλήθος ξένων λέξεων, κυρίως τουρκικών ώστε, με κατάλληλο εμπλουτισμό από την αρχαία γλωσσική παράδοση, να ανεβεί ποιοτικά. Ο καθαρισμός αυτός της καθομιλουμένης συνεχίστηκε από τους λογίους του 19ου αιώνα και έτσι προέκυψε η καθαρεύουσα, η οποία υπήρξε η επίσημη γλώσσα του κράτους μέχρι το 1976. Τότε, με νόμο, καθιερώθηκε η καθομιλουμένη (δημοτική) ως επίσημη γλώσσα του κράτους και μ’αυτόν τον τρόπο έληξε το "γλωσσικό ζήτημα"που διήρκησε δύο αιώνες.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η σημερινή καθομιλουμένη διαφέρει πολύ από εκείνη της περιόδου τουρκοκρατίας, όταν η σχολική εκπαίδευση ήταν σχεδόν ανύπαρκτη, Κατά τη διάρκεια της συνύπαρξης καθαρεύουσας και δημοτικής λειτούργησε ένα είδος όσμωσης μεταξύ των δύο μορφών της γλώσσας. Πολλές από τις καινούργιες λέξεις προερχόμενες από την αρχαία παράδοση, οι οποίες είχαν εισαχθεί στην καθαρεύουσα, περνούσαν σταδιακά στην καθομιλουμένη με ρυθμό ανάλογο του ρυθμού αύξησης των ατόμων που ακολουθούσαν Μέση Εκπαίδευση. Επίσης, στη σύγχρονη μορφή της γλώσσας, προφορικής και γραπτής, έχουν ενσωματωθεί και εκφράσεις της αρχαίας ή της λόγιας καθαρεύουσας. Την εμπλουτίζουν και την καθιστούν πιο εκφραστική. Πχ. Τουτέστιν, εντούτοις, εν τω μεταξύ, φερειπείν, ειρήσθω εν παρόδω, θεού θέλοντος κλπ.

* Ο κ. Άγγελος Ζαχαρόπουλοςείναι Επίτιμος Διευθυντής Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Τ. Γενικός Διευθυντής Υπουργείου Γεωργίας

Η απόλυτη «χρονομηχανή» περιήγησης στην αρχαία Αθήνα τon 5o π.Χ αιώνα την χρυσή εποχή του Περικλέους.

Η εμπειρία είναι συναρπαστική καθώς η δημιουργική ομάδα της Ubisoft στα στούντιο του Κεμπέκ έκανε εξαιρετική δουλεία δίνοντας απίστευτη έμφαση στην αισθητική τελειότητα και στην ιστορική ακρίβεια.

Μια ακόμη σπουδαία αρχαιολογική ανακάλυψη στην Αίγυπτο. Το άγαλμα μιας Σφίγγαςβρέθηκε μέσα σε ναό.

Η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως το άγαλμα Σφίγγας κατά τη διάρκεια εργασιών για την άντληση υδάτων από τον φαραωνικό ναό Κομ Όμπο στην πόλη του Ασουάν της νότιας Αιγύπτου, αναφέρει στην ιστοσελίδα του το BBC. Το υπουργείο Αρχαιοτήτων ανακοίνωσε ότι το άγαλμα του μυθικού αυτού τέρατος, με κεφάλι ανθρώπου και σώμα λιονταριού, είναι κατασκευασμένο από ψαμμόλιθο.

Πιθανόν να χρονολογείται από την ελληνιστική περίοδο και τη δυναστεία των Πτολεμαίων, που κυβέρνησαν την Αίγυπτο από το 305 πΧ μέχρι το 30 πΧ και την ρωμαϊκή κατάκτηση της Αιγύπτου.

Δύο ανάγλυφα από ψαμμόλιθο του βασιλιά Πτολεμαίου του Ε΄βρέθηκαν επίσης πρόσφατα μέσα στον ίδιο ναό.

Το άγαλμα έχει ύψος 38 εκατοστά και διάμετρο 28 εκατοστά.

Ο γενικός διευθυντής του τμήματος αρχαιοτήτων του Ασουάν, ο Άμπντουλ Μονέιμ Σαϊντ, δήλωσε ότι οι επιστήμονες θα χρειαστούν περαιτέρω μελέτες στη Σφίγγα για να αποσπάσουν περισσότερες πληροφορίες για την προέλευσή της.

Τι συμβολίζει η Σφίγγα

Η Σφίγγα αντιπροσώπευε την βασιλική εξουσία στη φαραωνική Αίγυπτο συνδυάζοντας την σωματική δύναμη ενός λιονταριού με την ανθρώπινη εξουσία ενός βασιλιά. Η διασημότερη είναι η Μεγάλη Σφίγγα της Γκίζας.

Η δυναστεία των Πτολεμαίων, που ιδρύθηκε από τον ομώνυμο στρατηγό του Μεγάλου Αλεξάνδρου, κυβέρνησε την Αίγυπτο επί περίπου τρεις αιώνες. Τελευταίο μέλος της δυναστείας ήταν η Κλεοπάτρα.

Ο βίος του φιλοσόφου Παρμενίδη τοποθετείται στο β’ μισό του 6ου και το α’ μισό του 5ου αιώνα π.Χ.

Στον Θεαίτητο του Πλάτωνα ο Σωκράτης διηγείται το πώς συνάντησε, σε νεαρή ηλικία ο ίδιος, το γέροντα Παρμενίδη, τον οποίον αποκαλεί σεβάσμιο και επιβλητικό, όπως ο Όμηρος τον Πρίαμο.

Ο βίος του φιλοσόφου Παρμενίδη —πιστεύεται ότι καταγόταν από αρχοντική οικογένεια— τοποθετείται στο β’ μισό του 6ου και το α’ μισό του 5ου αιώνα π.Χ.

Πατρίδα του ήταν η Ελέα της Κάτω Ιταλίας, για την οποία κάναμε λόγο στα πρόσφατα άρθρα που αφορούσαν τον Ξενοφάνη τον Κολοφώνιο.

Μάλιστα, ο τελευταίος θεωρήθηκε από την αρχαία ιστορία της φιλοσοφίας δάσκαλος του Παρμενίδη και —ως εκ τούτου— ιδρυτής της Ελεατικής Σχολής.

Οφείλουμε, όμως, να σημειώσουμε ότι η άποψη αυτή της άμεσης εξάρτησης αμφισβητήθηκε από το γερμανό φιλόλογο Karl Reinhardt (1886-1958) στο συγγραφικό έργο του για τον Παρμενίδη και την ιστορία της ελληνικής φιλοσοφίας.

Σε κάθε περίπτωση, οι φιλοσοφικές ιδέες του Ξενοφάνη επηρέασαν μέχρις ενός σημείου τον Παρμενίδη.

Από τη μυθική θέαση και το απόφθεγμα προς την ορθολογιστική θεώρηση τού είναι και το επιχείρημα

Πέραν αυτού, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Ελέα, λόγω της γειτνίασής της προς τα κέντρα του πυθαγορισμού, δέχτηκε την επιρροή των πυθαγόρειων ιδεών.

Επίσης, έχει διατυπωθεί κατ’ επανάληψιν ο ισχυρισμός ότι ο Παρμενίδης είχε σχέσεις με τον Ηράκλειτο, κάτι που είναι δύσκολο να επιβεβαιωθεί.

Επιπροσθέτως, αρκετές σκέψεις του Παρμενίδη προϋποθέτουν τη γνώση των απόψεων του Αναξίμανδρου και του Αναξιμένη, των σπουδαίων αυτών προσωκρατικών φιλοσόφων από τη Μίλητο, την ιωνική μητρόπολη.

Όμως, σημαντικότερο από όλες τις προαναφερθείσες υποτιθέμενες σχέσεις είναι το γεγονός ότι στην περίπτωση του Παρμενίδη η ελληνική σκέψη κατακτά μια νέα περιοχή του πνεύματος με πρωτόγνωρη αποφασιστικότητα.

Ο ελεάτης φιλόσοφος χαράσσει νέους δρόμους, καθώς στρέφεται από τη μυθική θέαση και το απόφθεγμα προς την ορθολογιστική θεώρηση τού είναι και το επιχείρημα.

Οι παλαιότεροι Ίωνες εκκινούσαν από την εμπειρία του κόσμου που αποκτούσαν με τις αισθήσεις τους και αναζητούσαν την πρώτη αρχή αυτής της πολυμορφίας και το μηχανισμό της εξέλιξής της. Ο Παρμενίδης είναι εκείνος που υπερβαίνει αυτόν τον κόσμο του ορατού και αναζητεί την αλήθεια με τη δύναμη του πνεύματός του.

Το ένα και μοναδικό αληθινό ον, που είναι αγέννητο και άφθαρτο

Τη βρίσκει στο ένα και μοναδικό ον, που είναι αγέννητο και άφθαρτο. Η αιωνιότητά του προϋποθέτει ότι αυτό δεν έχει ούτε παρελθόν ούτε μέλλον, αλλά είναι πάντα παρόν και υπαρκτό. Το αληθινό ον, που δεν ανέχεται κανένα μερισμό και καμία μεταβολή, είναι κάτι συνεχές, ακίνητο και ομοειδές, που μπορεί να παρομοιαστεί με μια σφαίρα.

Επίσης, το πραγματικό αυτό ον πουθενά δε διακόπτεται από το μη ον, το μη είναι, καθώς «υπάρχει μόνο το είναι, το μηδέν δεν υπάρχει».

Μολονότι ο Παρμενίδης φθάνει σε αυτήν την απόλυτη αντίληψη του όντος ξεπερνώντας τον κόσμο των αισθήσεων με το δρόμο του πνεύματος, και μάλιστα ταυτίζει το ον με τη σκέψη, αυτό το ον δεν εξαϋλώνεται, ώστε να γίνει καθαρή έννοια. Μάλλον νοείται ως κάτι αντικειμενικό, χωρίς να έχουμε περισσότερες πληροφορίες για την ποιότητά του.

Αξιοσημείωτο είναι, επίσης, ότι ο Παρμενίδης αντιλαμβανόταν το αληθινό ον ως πεπερασμένο, θέση που προξένησε δυσκολίες στους οπαδούς του και γρήγορα εγκαταλείφθηκε.

Κατά τον Παρμενίδη, αντιμέτωπος με τον κόσμο του όντος, που είναι προσιτός στη σκέψη του σοφού, έρχεται ο κόσμος των φαινομένων, που είναι γέννημα ανθρώπινων απόψεων. Έτσι, απέναντι στο ένα και μοναδικό αληθινό ον στέκουν πολλές και διάφορες δοξασίες (δόξαι).

Η σχέση του κόσμου της δοξασίας και του κόσμου του αληθινού όντος

Στην περιοχή του αισθητού κόσμου, της εμπειρικής γνώσης, της αισθησιοκρατικής περί κόσμου δοξασίας, ανήκει η κοσμολογία του Παρμενίδη. Σύμφωνα με αυτήν, το βασικό λάθος των ανθρώπων είναι ότι στη θέση του ενός, του αδιαίρετου, τοποθετούν μια δυάδα, τη φωτιά (το φωτεινό στοιχείο) και τη νύχτα (το σκοτεινό στοιχείο), που αντιπροσωπεύουν την ενεργητική και την παθητική αρχή του κόσμου.

Μέσα από αυτήν την πλάνη, που επεκτείνεται στο καθετί, αναπτύσσεται με εσωτερική συνέπεια ο κόσμος της δοξασίας. Το μόνο κοινό που έχουν με το αληθινό ον τα δύο αντίθετα στοιχεία, η φωτιά και η νύχτα, είναι ότι δεν μπορούν να αλλάξουν τη φύση τους. Έτσι, αποκρούονται ερμηνείες του κόσμου όπως εκείνη του Αναξιμένη, και στη θέση τους εμφανίζεται στο προσκήνιο η έννοια της ανάμειξης (κράσης).

Ο βαθμός και ο τρόπος της ανάμειξης των δύο αρχών, που δεν τις βρίσκουμε παντού με την ίδια αναλογία, είναι σημαντικός για την κοσμολογία του φαινομενικού κόσμου: όπου κυριαρχεί η ενεργητική αρχή, το φωτεινό στοιχείο, η ζωή και η συνείδηση τού είναι κορυφώνονται.

Το δυσκολότερο και άλυτο ακόμη πρόβλημα που έθεσε ο Παρμενίδης είναι η σχέση του κόσμου της δοξασίας και του κόσμου του αληθινού όντος. Με άλλα λόγια, έως ποιο βαθμό προσεγγίζει την αλήθεια ή συμμετέχει στο πραγματικό ον η κοσμολογία που κατασκευάστηκε από τα στοιχεία φωτιά και νύχτα.

Ο θαρραλέος διανοούμενος, ο «άνθρωπος που ξέρει»

Ο Παρμενίδης εξέθεσε τις απόψεις του σε ένα εξάμετρο διδακτικό ποίημα, που έφερε τον τίτλο Περί Φύσεως και από το οποίο σώζονται σημαντικά τμήματα. Σε αυτό διαπιστώνουμε μεν επιρροές από τον Ησίοδο και την παλαιότερη χορικολυρική ποίηση, αλλά το σημαντικότερο στοιχείο είναι αναμφίβολα η αυτοτέλεια αυτού του ανθρώπου.

Στο προοίμιο του εν λόγω ποιήματος ο Παρμενίδης ταξιδεύει με το άρμα του προς το φωτεινό βασίλειο της αλήθειας, συνοδευόμενος από τις Ηλιάδες, θεϊκές κόρες. Από την περιοχή της νύχτας το άρμα φθάνει στην πύλη που χωρίζει το σκοτάδι (την άγνοια και την αυταπάτη) από την ημέρα (τη φωτισμένη γνώση). Η Δικαιοσύνη (Δίκη), η κλειδοκράτειρα, πείθεται από τις κόρες του Ήλιου να ανοίξει την επιβλητική πύλη.

Μια θεά, που δε γνωρίζουμε το όνομά της,υποδέχεται τον θαρραλέο αυτόν διανοούμενο και του αποκαλύπτει τον κόσμο της αλήθειας, του όντος, και τον κόσμο της φαινομενικής πραγματικότητας, της δόξης.

Στους ανωτέρω στίχους ο Παρμενίδης έδωσε μορφή στο πνευματικό βίωμά του. Η Κάτω Ιταλία υπήρξε από νωρίς ένας τόπος μύησης στα μυστήρια, και η γνωστοποίηση της αλήθειας στον κόσμο του φωτός δεν μπορεί να πραγματωθεί χωρίς να στηριχτεί σε αυτά.

Η αποκάλυψη που περιγράφει ο ποιητής δεν είναι τίποτα άλλο παρά η συνάντηση στο πεδίο της γνώσης αυτού που υπάρχει μέσα στον ίδιον, τον «άνθρωπο που ξέρει», και αυτού που αποτελεί επενέργεια της θεότητας.

Υπάρχει μόνο το είναι, το μηδέν δεν υπάρχει

Συμπερασματικά, ο Παρμενίδης απορρίπτει τη γνώση που βασίζεται στην εμπειρία και τις αισθήσεις, και την αναπληρώνει με τη νόηση (το νοείν), τη μόνη που μπορεί να μας οδηγήσει στην ουσία των όντων, στην αλήθεια.

Υποστηρίζει, επίσης, ότι η πλάνη των αισθήσεων αρχίζει από τη φαινομενική αλλαγή και τη φθορά, ενώ πίσω από αυτές υπάρχει το αμετάβλητο είναι.

Εξάλλου, ο Παρμενίδης συνδυάζει το αίτημα της έρευνας του φυσικού κόσμου με την αναγκαιότητα της αντικειμενικής αλήθειας, σύμφωνα με την οποία κάτι είτε υπάρχει είτε δεν υπάρχει. Τίποτα δε γεννιέται από το κενό.

Στον επίλογο της ενότητας που αφορά το σπουδαίο ελεάτη φιλόσοφο και τη διδασκαλία του, η οποία υπήρξε ιδιαίτερα σημαντική για την ανάπτυξη της ελληνικής σκέψης, παραθέτουμε δύο αποσπάσματα από το ποίημά του Περί Φύσεως:

Κι η θεά με καλοδέχτηκε, πήρε το χέρι το δεξί μου
στο δικό της και με τούτα τα λόγια με προσφώνησε:
«Καλώς όρισες, νέε, εσύ που έρχεσαι στο σπίτι μου συνοδεμένος
από αθάνατους ηνίοχους, με τ’ άλογα που σε κουβαλούν.
Δεν σ’ έβαλε μοίρα κακή σ’ αυτό το δρόμο, που τόσο μακριά
είναι απ’ των ανθρώπων τα βήματα,
αλλά η δικαιοσύνη. Πρέπει όλα να τα μάθεις,
την ήσυχη καρδιά της στρογγυλής Αλήθειας
και τις ιδέες των θνητών τις ψεύτικες.
Αλλά θα μάθεις και πώς πρέπει να ’ναι οι γνώμες των ανθρώπων
για να έχουν βάση και να διαπερνούν τα πάντα».

Ότι λέγεται και νοείται πρέπει αναγκαία να είναι·
γιατί υπάρχει μόνο το είναι, το μηδέν δεν υπάρχει.

Σύμφωνα λοιπόν με ερευνητές του Τμήματος Αρχαιολογίας και Αρχαίας Ιστορίας του Πανεπιστήμιου τou Leicester, είναι πιθανό ένα αίνιγμα 2.700 ετών να βρήκε την απάντησή του!

Το μυστήριο γύρω από το Μαντείο των Δελφών, ήταν το εξής: πώς κατάφερναν οι αρχαίοι από όλη την Ελλάδα – συχνά και από τη Μεσόγειο-, να μαζεύονται από παντού μία συγκεκριμένη ημερομηνία στο Μαντείο, αφού δεν υπήρχε κάποιο κοινό ημερολόγιο για όλες τις περιoxές;

Αρχικά οι χρησμοί της Πυθίας δίνονταν μόνο μια φορά το χρόνο, στις 7 του Βυσίου μήνα, δηλαδή στις 7 Φεβρουαρίου. Αργότερα, το Μαντείο άρχισε να χρησμοδοτεί στις 7 κάθε μήνα εκτός από τους τρεις του χειμώνα (Νοέμβριο, Δεκέμβριο, Ιανουάριο) αφού -σύμφωνα με τον μύθο- ο Απόλλωνας έφευγε τότε από τους Δελφούς και πήγαινε στους Υπερβορείους.

Και η πιθανή λύση του!

Οι ερευνητές του Leicester, σκέφτηκαν πως ένας τρόπος υπήρχε να γνωρίζουν οι άνθρωποι από όλη την αρχαία Ελλάδα την ακριβή ημέρα που το Μαντείο χρησμοδοτούσε: να παρακολουθούν την κίνηση κάποιων άστρων στον ουρανό. Αφού μελέτησαν δεκάδες αρχαία χειρόγραφα, παρατήρησαν ότι ο αστερισμός του Δελφινιού αναδυόταν στον ανατολικό ορίζοντα στα τέλη Δεκεμβρίου με αρχές Ιανουαρίου, ακριβώς δηλαδή την περίοδο που πολλές πόλεις έκαναν τελετές και θυσίες στον Δελφίνιο Απόλλωνα.

Το περίεργο ήταν ότι αυτούς τους μήνες το Μαντείο δεν χρησμοδοτούσε- όπως θα περίμενε κανείς αν ίσχυε ότι οι άνθρωποι συνδύαζαν τις θυσίες στον Απόλλωνα με τους χρησμούς της Πυθίας. Τι ήταν λοιπόν εκείνο που έκανε τους αρχαίους από την Ελλάδα και τη Μεσόγειο να επισκέπτονται τους Δελφούς, έναν μήνα μετά από τις τελετές αυτές;

Η λύση στο μυστήριο ήρθε όταν οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι ψηλοί βράχοι που υψώνονται στην περιοχή των Δελφών καθυστερούν την ανατολή των άστρων του Δελφινιού κατά ένα μήνα. Δηλαδή εκείνοι που ήθελαν να συμβουλευτούν τον Απόλλωνα, έφταναν στους Δελφούς από διάφορα μέρη και παρατηρούσαν τον ουρανό, μέχρι να δουν τον αστερισμό του Δελφινιού να εμφανίζεται στον ανατολικό ορίζοντα. Αυτό γινόταν με καθυστέρηση ενός μηνός από ότι στις πεδινές περιοχές, άρα στις αρχές Φεβρουαρίου!

Συμβαίνει άραγε και σήμερα;

Και αν αναρωτιέστε κατά πόσο θα μπορούσαμε σήμερα να παρατηρήσουμε το αντίστοιχο φαινόμενο στον ουρανό, η απάντηση έρχεται και πάλι από το Πανεπιστήμιο του Leicester. » Το μεγάλο πρόβλημα είναι η φωτορύπανση που υπάρχει πλέον σε όλες τις μεγάλες πόλεις. Αν ο ουρανός στους Δελφούς είναι αρκετά σκοτεινός, ίσως να είστε τυχεροί και να δείτε το «Δελφίνι» να αναδύεται όχι όμως στις αρχές Φεβρουαρίου όπως στην αρχαιότητα αλλά μάλλον έναν μήνα μετά».

Πηγή: diadrastika.com

«Εξερεύνησα τον εαυτό μου», λέει ο Ηράκλειτος, ο οποίος δεν υπήρξε μαθητής κανενός.

Αναζήτησε την αλήθεια για τη ζωή βαθιά μέσα στο μυαλό του, εξέτασε προσεκτικά τα δεδομένα που του έδωσαν οι πέντε αισθήσεις του και κατέγραψε τις διαπιστώσεις του, με τον δικό του ιδιαίτερο τρόπο που δεν θυμίζει κανέναν άλλον.

Λόγω της έλλειψης γνώσης για το σύνολο του έργου του, καθώς λίγα έχουν διασωθεί, αλλά και για την αινιγματική φύση της φιλοσοφίας του, καλείται «Σκοτεινός».

Ο Ηράκλειτοςείναι γνωστός για την ιδέα της συνεχούς αλλαγής που διέπει ως νόμος το σύμπαν. Δική του είναι η φράση «Κανείς δεν μπορεί να μπει στο ίδιο ποτάμι δύο φορές».

Πίστευε στο ότι ο κόσμος δημιουργείται από τη «φωτιά», την αντίθεση και τον πόλεμο μεταξύ των αντιθέτων, στο οποίο συμπληρώνει: «τα εναντιόδρομα έχουν ενιαία φορά – από τα αντίθετα γεννιέται η ωραιότερη αρμονία».

Ας δούμε 14 ρήσεις του που καταγράφτηκαν από ιστορικούς:

Πηγή βίντεο: OiEllines, Εικόνα © Αρχαία Ελληνικά

Το Φιλιππείοήταν ναός εντός του ιερού χώρου της Άλτεως, δυτικά του ναού της Ήρας και ήταν το μοναδικό κυκλικό οικοδόμημα στην αρχαία Ολυμπία.

Το Φιλιππείο, σύμφωνα με τον Παυσανία, ήταν κυκλικός περίστυλος ναός με κίονες πάνω σε κυκλική μαρμάρινη κρηπίδα με τρία σκαλοπάτια. Υπήρχαν δεκαοκτώ ιωνικοί κίονες με βάσεις απλού αττικού ιωνικού ρυθμού που πάνω τους στηρίζετο πώρινος ιωνικός θριγκός, ενώ στο εσωτερικό του σηκού, περιμετρικά, υπήρχαν εννέα κορινθιακοί ημικίονες και ημικυκλικό βάθρο, όπου τοποθετήθηκαν 5 χρυσελεφάντινα αγάλματα της μακεδονικής βασιλικής οικογένειαας.

Η κορυφή της στέγης κατέληγε σε κεφάλι παπαρούνας που συγκρατούσε όλες τις δοκούς και ήταν καλυμμένη με μαρμάρινα κεραμίδια. Οι Γερμανοί αρχαιολόγοι κατατάσσουν την εσωτερική του αίθουσα στον ιωνικό ρυθμό. Ο αρχιτράβος και η ζωφόρος είναι από ένα ενιαίο μάρμαρο. Ο σιμός μαρμάρινος, διακοσμημένος με λεοντοκεφαλές και πλατανόμορφα κεραμίδια.

Η κατασκευή του ναού ξεκίνησε από τον Φίλιππο Β'μετά τη νίκη του στη μάχη της Χαιρώνειας το 338 π.Χ. και ήταν αφιερωμένος στον Δία.

Το Φιλιππείο σήμερα

Η κατασκευή ολοκληρώθηκε από τον γιο του, Μέγα Αλέξανδρο, ο οποίος πρόσθεσε στο εσωτερικό του ναού χρυσελεφάντινα αγάλματα, φιλοτεχνηθέντα από τον γλύπτη Λεωχάρη, που απεικόνιζαν μέλη της οικογένειάς του. Το μνημείο, εκτός από αναθηματικό χαρακτήρα είχε και λατρευτικό, αφού χρησιμοποιήθηκε για τη λατρεία της βασιλικής οικογένειας της Μακεδονίας.

Καλλιτεχνική αναπαράσταση του ναού (κάθετη τομή) από τον αρχιτέκτονα Φρίντριχ Άντλερ

Αναπαράσταση του ναού (οριζόντια τομή)

τοῦτο τὸ οἴκημα ἔστι μὲν κατὰ τὴν ἔξοδον τὴν κατὰ τὸ πρυτανεῖον ἐν ἀριστερᾷ, πεποίηται δὲ ὀπτῆς πλίνθου, κίονες δὲ περὶ αὐτὸ ἑστήκασι: Φιλίππῳ δὲ ἐποιήθη μετὰ τὸ ἐν Χαιρωνείᾳ τὴν Ἑλλάδα ὀλισθεῖν. κεῖνται δὲ αὐτόθι Φίλιππός τε καὶ Ἀλέξανδρος, σὺν δὲ αὐτοῖς Ἀμύντας ὁ Φιλίππου πατήρ: ἔργα δέ ἐστι καὶ ταῦτα Λεωχάρους ἐλέφαντος καὶ χρυσοῦ, καθὰ καὶ τῆς Ὀλυμπιάδος καὶ Εὐρυδίκης εἰσὶν αἱ εἰκόνες.

— Παυσανίου Ἑλλάδος Περιήγησις 5. Ἠλιακῶν Α'