Η αρπαγή της γης ήταν συνηθισμένο φαινόμενο στην Αθήνα του έβδομου π.Χ. αιώνα. Στα δικαστήρια, κέρδιζε όποιος είχε χρήματα να δωροδοκήσει τους δικαστές. Η προμήθεια έδινε κι έπαιρνε κι είχε ημιεπίσημα οριστεί στο 10%. Γι’ αυτό και τους δικαστές που δε δέχονταν να δωροδοκηθούν, τους έλεγαν αδέκαστους: Χωρίς το ένα δέκατο, χωρίς το 10%. Η κατάσταση έφτασε στο απροχώρητο, οι ξεσηκωμοί των αδικημένων διαδέχονταν ο ένας τον άλλο και ουσιαστικά βασίλευε η αναρχία και τι δίκιο του πιο δυνατού.

Η αυστηρή νομοθεσία του Δράκοντα (621 π.Χ.) δεν καλυτέρευσε τα πράγματα, καθώς η αριστοκρατία την χρησιμοποίησε για το δικό της συμφέρον. Μια ακόμα εξέγερση (616 ή 612 π.Χ.) ενός Κύλωνα πνίγηκε στο αίμα. Οι οπαδοί του σφάχτηκαν, αν και είχαν καταφύγει ικέτες σε ναό. Ένας λοιμός, που έπεσε στην πόλη, ερμηνεύτηκε ως θεία δίκη για το «Κυλώνειον άγος», όπως ονομάστηκε.

Ο επώνυμος άρχοντας Μεγακλής, της οικογένειας των Αλκμεωνιδών, θεωρήθηκε υπεύθυνος της σφαγής κι εξορίστηκε με όλη την οικογένειά του, ενώ ο σοφός Επιμενίδης ο Κρης κλήθηκε να εξαγνίσει την πόλη. Ο Επιμενίδης έκανε τον καθαρμό αλλά και πρότεινε στους Αθηναίους να αναθέσουν στον φίλο του, σοφό έμπορο Σόλωνα, να φτιάξει νέους νόμους. Ήταν το 594 π.Χ.

Όταν ο Σόλων προτάθηκε να γίνει νομοθέτης με δικτατορικές εξουσίες, ανήκε ήδη στη γενιά των σαραντάρηδων που πολλά υπόσχονταν στον πολιτικό στίβο της εποχής. Γεννήθηκε το 639 π.Χ. από πατέρα κατευθείαν απόγονο του θρυλικού τελευταίου βασιλιά Κόδρου (και μακρινού απόγονου του θεού Ποσειδώνα). Γεννήθηκε αριστοκράτης, γλέντησε στα νιάτα του για τα καλά, έγραψε ποιήματα, που υμνούσαν τη φιλία, κι ένα εμβατήριο, που ξεσήκωσε τους Αθηναίους να πάρουν τη Σαλαμίνα. Νωρίς, μπήκε δυναμικά στο εμπόριο και κατάφερε ν’ αποκτήσει τεράστια περιουσία, που του επέτρεπε να διαθέτει χρόνο για να φιλοσοφεί τη ματαιότητα της ζωής. Πριν να τον κατατάξουν στους Επτά Σοφούς της Αρχαιότητας, είχε κιόλας αναγνωριστεί, ως σοφός και μετρημένος άνθρωπος.

Έμβλημά του είχε το γνωμικό «μηδέν άγαν» (τίποτα υπερβολικό), που ο ίδιος πρωτοείπε και που τήρησε με ευλάβεια σε όλη του τη ζωή αλλά και στους νόμους του. Αυτή του, άλλωστε, η προσήλωση στη μετριοπάθεια αποτέλεσε και την κρυφή ελπίδα εκείνων που εισηγήθηκαν να του ανατεθούν οι τύχες της πόλης. Τους δικαίωσε πετυχαίνοντας το ακατόρθωτο: Να συμβιβάσει πλούσιους και φτωχούς για πρώτη και τελευταία φορά στην Παγκόσμια Ιστορία!

Όταν τον ερώτησαν, αν έχει τη γνώμη πως έδωσε στους Αθηναίους τους καλύτερους νόμους που μπορούσαν να θεσπιστούν, απάντησε θαρραλέα:

«Όχι! Τους έδωσα, όμως, τους καλύτερους, που μπορούσαν να δεχτούν»!

Με τους νόμους του, ο Σόλων επέβαλε τη λαϊκή συμμετοχή, άφησε μεγάλες αρμοδιότητες στους αριστοκράτες αλλά πέρασε την ως τότε ανεξέλεγκτη δράση τους μέσα από τους μηχανισμούς της έγκρισης από την πλειοψηφία. Καθιέρωσε, δηλαδή, την ισορροπία του ελέγχου, κάνοντας πράξη την περί ευνομούμενης πολιτείας φιλοσοφία του. Όταν τον ερώτησαν πώς αντιλαμβάνεται μια τέτοια πολιτεία, απάντησε:

«Είναι αυτή, της οποίας οι πολίτες υπακούουν στους κυβερνήτες τους και οι κυβερνήτες υπακούουν στους νόμους».

Του ζήτησαν να προχωρήσει στην ανακατανομή της γης, που οι αριστοκράτες είχαν ουσιαστικά αρπάξει. Αρνήθηκε τονίζοντας πως κάτι τέτοιο θα ισοδυναμούσε με αιτία εμφύλιου πολέμου. Θέσπισε, όμως, τη σεισάχθεια (την άρση βαρών, όπως θα τη λέγαμε σήμερα) και με μια μονοκονδυλιά έσβησε όλα τα χρέη, εκτός από τα εμπορικά, κι απαγόρευσε στο εξής, τον δανεισμό με ενέχυρο το σώμα του δανειζόμενου. Μια και κανένας δε χρωστούσε πια τίποτα σε κανέναν, όλοι όσοι είχαν γίνει δούλοι για χρέη ελευθερώθηκαν. Με χρήματα του κράτους ελευθερώθηκαν και όσοι είχαν πουληθεί έξω από την Αττική. Οι πλούσιοι τον κατηγόρησα ότι η νομοθεσία του ισοδυναμούσε με κατάσχεση αλλά δεν μπόρεσαν να τον διαβάλουν, επειδή γρήγορα γνωστοποιήθηκε ότι ο ίδιος ήταν μεγάλος πιστωτής και άρα μεγάλος χαμένος από τον ίδιο του τον νόμο. Δέκα χρόνια αργότερα, όλοι αναγνώριζαν ότι το μέτρο αυτό έσωσε την Αθήνα από την περιπέτεια μιας επανάστασης.

Η μεγάλη επιτυχία των νόμων του Σόλωνα εντοπίζεται στην επέκτασή τους σε πλούσιους και φτωχούς και στην καθιέρωση της συμμετοχής στα κοινά βάρη ανάλογα με τη δυνατότητα του καθένα. Ο τρόπος με τον οποίο αντιμετώπισε τη διαφθορά, δείχνει πως είχε μυαλό «περπατημένου» και οξυδερκούς ανθρώπου, ο οποίος κατανοεί ότι «το χρήμα δεν είναι το παν, πετυχαίνει όμως το παν». Με ένα πολυσυζητημένο νόμο, μείωσε το ύψος της προίκας, ώστε, στους γάμους, να πρυτανεύει η αγάπη και η θέληση για τη δημιουργία οικογένειας κι όχι το συμφέρον. Όταν, όμως, του ζήτησαν να νομοθετήσει εναντίον των αγάμων, αρνήθηκε:

«Μια γυναίκα είναι βαρύ φορτίο», είπε.

Το μεγάλο επίτευγμά του, πάντως, ονομάζεται Ηλιαία. Ήταν ένα δικαστήριο ενόρκων, το οποίο δίκαζε τα πάντα εκτός από τους φόνους και τις ιεροσυλίες, που παρέμειναν στη δικαιοδοσία του Αρείου Πάγου. Την αποτελούσαν 6.000 δικαστές, που κληρώνονταν μεταξύ όλων των ελεύθερων πολιτών. Σε κάθε δίκη, δίκαζαν πεντακόσιοι που ορίζονταν με κλήρο το πρωί κι ήταν υποχρεωμένοι να εκδώσουν απόφαση ως τη δύση του ηλίου.

«Διότι», όπως γράφει σκωπτικά ο Διογένης ο Λαέρτιος,

«ακόμα και για έναν Αθηναίο ήταν πολύ δύσκολο, σε μια μόνο μέρα, να δωροδοκήσει 500 δικαστές».

Κάποια άλλα από τα μέτρα που πήρε στον κοινωνικό τομέα, φανερώνουν σε ποιο σημείο κατάπτωσης είχε φτάσει η πόλη, που έμελλε, έναν αιώνα αργότερα, να σώσει την Ελλάδα από την περσική απειλή και να δημιουργήσει τον χρυσό αιώνα του πνεύματος και της τέχνης:

Οι γυναίκες απαγορευόταν να έχουν πάνω από τρεις φορεσιές, οι πομπώδεις τελετές τιμωρούνταν με βαριά πρόστιμα, οι πολυδάπανες θυσίες καταργήθηκαν, ενώ έτρωγε βαρύ πρόστιμο, όποιος το παράκανε με τα μοιρολόγια στις κηδείες. Έτσι, η επίδειξη χτυπήθηκε καίρια κι οι Αθηναίοι, θέλοντας και μη, οδηγήθηκαν στη σοφία του γνωμικού «παν μέτρον άριστον» (όλα με μέτρο).

Στα 572 π.Χ. σε ηλικία 67 χρόνων ο Σόλων αποσύρθηκε. Του πρότειναν να γίνει ισόβιος δικτάτορας. Αρνήθηκε:

«Η δικτατορία είναι ωραία τοποθεσία για να μένει κάποιος αλλά δεν προσφέρει τρόπο επιστροφής», είπε.

Ζήτησε από τους Αθηναίους να του ορκιστούν ότι θα εφαρμόζουν τους νόμους για τα δέκα επόμενα χρόνια κι έφυγε να γνωρίσει τον κόσμο.

Σόλων και Κροίσος - Gerard van Honthorst 1624

Πήγε στην Αίγυπτο, πέρασε από την Κύπρο, όπου τον παρακάλεσαν να τους φτιάξει νόμους, κι από εκεί πήγε στις Σάρδεις, στην αυλή του βασιλιά της Λυδίας Κροίσου, που θέλησε να του κάνει επίδειξη. Ο Λυδός τον περιέφερε στο παλάτι δείχνοντάς του τα συσσωρευμένα πλούτη κι έπειτα τον ρώτησε, ποιον θεωρούσε πιο ευτυχισμένο άνθρωπο στον κόσμο. Ο σοφός του απαρίθμησε περιπτώσεις ανθρώπων, που όλοι τους ήταν πια νεκροί. Ο Κροίσος διαμαρτυρήθηκε κι ο Αθηναίος του είπε το περίφημο:

«Μηδένα προ του τέλους μακάριζε» (μην καλοτυχίζεις κανέναν, πριν να δεις πώς πέθανε).

Επέστρεψε στην πατρίδα του πολύ γέρος και πανέτοιμος να δεχτεί τον θάνατο. Πικράθηκε, όταν είδε τον μακρινό του ξάδερφο, Πεισίστρατο, να εξαπατά συμμάχους και αντιπάλους και να γίνεται τύραννος. Τότε, σε ένδειξη διαμαρτυρίας, έβγαλε έξω από την πόρτα τα όπλα του και την ασπίδα, σημάδι ότι εγκαταλείπει την πολιτική, κι αναστέναξε:

«Κάθε Αθηναίος μόνος του έχει το βήμα της αλεπούς. Όλοι μαζί, όμως, περπατούν σα χήνες».

Πέθανε το 559 π.Χ. σε ηλικία 80 χρόνων.

Απόσπασμα από το Έθνος, 27/05/1997

Σε ένα κόσμο όπου ο θάνατος ήταν συνηθισμένος, οι μηχανές του θανάτουγινόταν όλο και πιο εκλεπτυσμένες.

Τα πιο πολλά θανατηφόρα όπλα του σήμερα έχουν ρίζες στους εφευρέτες του αρχαίου κόσμου…

-Φούρνοι που έψηναν ζωντανά τα θύματα & μηχανές αποκεφαλισμού που έδιναν τέλος στη ζωή ακαριαία.

-Ελέπολις, οι τρομακτικοί «ουρανοξύστες» των αρχαίων Μακεδόνων, από τα μεγαλύτερα κινούμενα οχήματα που χτίστηκαν ποτέ.

-Η τρομερή μυστηριώδης Ελληνική Φωτιά (Υγρόν Πυρ), σε χειροβομβίδες-προδρόμους της βόμβας μολότοφ…

Αυτή είναι η ιστορία από τα Θανάσιμα όπλα του Αρχαίου Κόσμου.

Το Ανοιχτό Μουσείο είναι η δράση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, με στόχο να γνωρίσει στο ευρύ κοινό τις πολύπλευρες εργασίες που διενεργούνται για την έρευνα, τη συντήρηση και την ανάδειξη των αρχαιοτήτων.

Τι συμβαίνει στα εργαστήρια συντήρησης, όταν οι αρχαιότητες ετοιμάζονται να συναντήσουν το φως της δημοσιότητας στους εκθεσιακούς χώρους του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, αλλά και να ταξιδέψουν σε μουσεία και εκθέσεις σε όλο τον κόσμο; Ποιες ειδικότητες συνεργάζονται για τη μελέτη, αποκατάσταση και φροντίδα των αρχαίων που φυλάσσονται στο Μουσείο;

Από τον Νοέμβριο 2016 έως τον Ιούνιο 2017 θεματικές παρουσιάσεις στους εκθεσιακούς χώρους και ξεναγήσεις στα εργαστήρια συντήρησης αποκαλύπτουν στους επισκέπτες τα μυστικά της συντήρησης, τιμώντας και υπενθυμίζοντας την υπεραιωνόβια προσφορά του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου ως κέντρου συντήρησης για όλη την Ελλάδα από την αρχή της λειτουργίας του.

Την Πέμπτη 16 Φεβρουαρίου και ώρα 12:00 θα πραγματοποιηθεί η δεύτερη παρουσίαση της δράσης του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου Ανοιχτό Μουσείο με τίτλο:

«Κρυφή φροντίδα: η προληπτική συντήρηση ως μέσο προστασίας»

Όπως στην ιατρική, έτσι και στη συντήρηση η πρόληψη είναι πιο σημαντική από τη θεραπεία. Αν και η «θεραπευτική» συντήρηση ενός αντικειμένου κάποιες φορές κρίνεται απαραίτητη, η θεραπεία από μόνη της δεν είναι αρκετή για να διατηρηθούν οι συλλογές για τις μελλοντικές γενεές. Τα αντικείμενα αναπόφευκτα φθείρονται με τον χρόνο. Οι προσπάθειες της προληπτικής συντήρησης στοχεύουν στο να περιορίσουν τη φθορά και τη διάβρωση των συλλογών βελτιώνοντας το περιβάλλον στο οποίο αυτές βρίσκονται. Τα μέτρα που λαμβάνονται περιλαμβάνουν τον έλεγχο της σχετικής υγρασίας/θερμοκρασίας και ρύπανσης, τον χειρισμό και συσκευασία των αντικειμένων, τον αποκλεισμό των βιολογικών παραγόντων, τον περιοδικό καθαρισμό των προθηκών, τον περιορισμό των  επιπτώσεων σε περίπτωση φυσικών καταστροφών.

H παρουσίαση διαρκεί μία ώρα, θα πραγματοποιηθεί στον εκθεσιακό χώρο της Αιγυπτιακής Συλλογής και θα περιλαμβάνει επιτόπια παρατήρηση των εκθεμάτων, παρουσίαση με powerpoint και επιδείξεις τεχνικών με χρήση ειδικών επιστημονικών οργάνων. Στη συνέχεια θα πραγματοποιηθεί επίσκεψη στο Εργαστήριο Συντήρησης Οργανικών Υλικών, όπου με την προσωπική επαφή με το εξειδικευμένο προσωπικό του Εργαστηρίου, οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν σημαντικές πτυχές της επιστημονικής του δραστηριότητας.

Για την παρακολούθηση της παρουσίασης απαιτείται η προμήθεια εισιτηρίου εισόδου στο μουσείο καθώς και η δήλωση συμμετοχής στις Πληροφορίες του μουσείου. Έναρξη δηλώσεων μισή ώρα πριν την παρουσίαση.

Στοιχεία επικοινωνίας:

Ώρες λειτουργίας (χειμερινό ωράριο): Τρίτη-Κυριακή 09:00-16:00 και Δευτέρα 13:00-20:00

Διεύθυνση: Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Πατησίων 44, Αθήνα 10682

Παρά το γεγονός ότι ήταν παιδιά του Δία, ο Απόλλωναςκαι η δίδυμη αδελφή του η Άρτεμις, γεννήθηκαν κάτω από τις απειλές της θεάς Ήρας που ποτέ δεν συγχώρεσε τη μητέρα τους, τη νύμφη Λητώ, την οποία και ανάγκασε σε εξορία.

Έτσι ο Απόλλωνας δεν μεγάλωσε στον Όλυμπο, αλλά περιπλανιόταν. Ήταν πολύ καλός μουσικός και άριστος τοξότης, τόσο ήπιος αλλά και τόσο σκληρός. Ήταν πολύ όμορφος, αλλά αυτό δεν τον εμπόδισε να γνωρίσει την απογοήτευση στην αγάπη.

Στην υπηρεσία του πατέρα του δημιούργησε το πρώτο ιερό χώρο των Δελφών, όπου θνητοί από όλο τον κόσμο κατέφθαναν για να κάνουν ερωτήσεις στην Πυθία.

Όμως ο Απόλλωνας προκάλεσε αρκετές φορές την οργή του Δία, θέτοντας σε κίνδυνο τον εαυτό του, φτάνοντας σχεδόν και ως τα βαθιά Τάρταρα.

Ένας Ελληνικής καταγωγής συνταγματάρχης, θα παραδώσει σήμερα στον Έλληνα γενικό πρόξενο στη Νέα Υόρκη το μεγάλο τμήμα ρωμαϊκής σαρκοφάγου που κατασχέθηκε από γκαλερί της Νέας Υόρκης. Πρόκειται για τον αναπληρωτή περιφερειακό εισαγγελέας του Μανχάταν, Mathew Bogdanos, γνωστό από την προστασία των ιρακινών αρχαιοτήτων κατά τον πόλεμο στο Ιράκ.

Ο κ. Bogdanos θα παραδώσει στον κ. Κωνσταντίνο Κούτρα το αρχαίο που είχε εξαχθεί παράνομα από τη χώρα μας σε ειδική τελετή, στο γραφείο του Περιφερειακού Εισαγγελέα και μετά αυτό θα αποσταλεί στην Ελλάδα- κατά πάσα πιθανότητα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

Το μαρμάρινο τμήμα ρωμαϊκής σαρκοφάγου  με την εξαιρετική παράσταση, ανακάλυψε σε γκαλερί της Νέας Υόρκης, όπου βρισκόταν προς πώληση, ο Έλληνας αρχαιολόγος και ερευνητής δρ Χρήστος Τσιρογιάννης. Ο δρ. Τσιρογιάννης ενημέρωσε αμέσως όλες τις αρμόδιες διωκτικές αρχές σε ΗΠΑ και Ελλάδα ότι το αρχαίο είχε περάσει από τον αρχαιοκάπηλο Beccina.

Η σαρκοφάγος  εντοπίστηκε στη γκαλερί ‘Royal-Athena Galleries’, ιδιοκτησίας του Jerome Eisenberg. Aναπαριστά μάχη μεταξύ Ελλήνων και Τρώων και το συγκεκριμένο τμήμα της εμφανίζεται επίσης σε τέσσερις φωτογραφίες τύπου Polaroid και αναφέρεται σε τρία χειρόγραφα σημειώματα, όλα προερχόμενα από το κατασχεμένο το 2001 (από τις ιταλικές και ελβετικές αρχές) αρχείο Beccina.

Όπως σημειώνει ο δρ. Τσιρογιάννης, «ο Beccina έχει ήδη καταδικαστεί, τόσο στην Ιταλία όσο και στην Ελλάδα, για αποδοχή και διακίνηση κλεμμένων αρχαιοτήτων, ενώ δεκάδες αρχαιότητες που απεικονίζονται στο αρχείο του, έχουν ήδη ταυτιστεί και επαναπατριστεί στην Ιταλία, αλλά και στην Ελλάδα (π.χ. το χρυσό μακεδονικό στεφάνι που επαναπατρίστηκε από το μουσείο Getty το 2007, υπόθεση της μαρμάρινης κεφαλής Ερμού που επαναπατρίστηκε το 2015)». Εκκρεμούν και άλλοι επαναπατρισμοί, σύμφωνα με ταυτίσεις που έχει κάνει ο αρχαιολόγος και ερευνητής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης.

Στον ιστότοπο γκαλερί Royal-Athena Galleries, το τμήμα της σαρκοφάγου είχε κατηγοριοποιηθεί από τον ειδικό στις ρωμαϊκές σαρκοφάγους δόκτορα Κοχ ως προερχόμενο από σαρκοφάγο εργαστηρίου που έχει δημιουργήσει και άλλη σαρκοφάγο, η οποία σήμερα εκτίθεται στο αρχαιολογικό μουσείο Θεσσαλονίκης.  Οι αρμόδιες δικαστικές Αρχές της Νέας Υόρκης προχώρησαν στην κατάσχεση αρχαίου και τώρα ήρθε η ώρα της επιστροφής στην πατρίδα. Όταν κατασχέθηκε, κατέβηκε και η σχετική ανακοίνωση από την ιστοσελίδα.

Η γκαλερί ‘Royal-Athena Galleries’ της Νέας Υόρκης, έχει  αναμειχθεί στην πώληση παράνομων αρχαιοτήτων, όπως π.χ. στην πώληση αγγείων προερχόμενων από την μεγάλη κλοπή του μουσείου της Κορίνθου το 1990, αρχαιότητες που τελικά, σχεδόν όλες, επαναπατρίστηκαν στην Ελλάδα. Επίσης, ο ιδιοκτήτης της γκαλερί, Jerome Eisenberg, έχει αναγκαστεί να επιστρέψει στην Ιταλία αρχαιότητες που απεικονίζονται στα κατασχεμένα αρχεία Medici και Becchina.

Πηγή: Αντ. Καρατάσου, Liberal, anaskafi

Η είδηση ότι ανακαλύφθηκε σπηλιά στην περιοχή του Κουμράν στο σημερινό Ισραήλ, που φιλοξενούσε κάποτε Χειρόγραφα της Νεκράς Θάλασσαςκαι η οποία συλήθηκε μάλλον από Βεδουίνους τη δεκαετία του 1950, έκανε χτες τον γύρο του κόσμου.

Όπως έκανε γνωστό ο αρχαιολόγος Δρ. Όρεν Γκάτφελντ, ένας από τους επικεφαλής των ερευνών, στην ιστοσελίδα του Εβραϊκού Πανεπιστημίου της Ιερουσαλήμ, «πρόκειται για μια από τις πιο εντυπωσιακές αρχαιολογικές ανακαλύψεις και η πιο σημαντική, τα τελευταία 60 χρόνια, στις σπηλιές του Κουμράν».

Γιατί όμως είναι τόσο σημαντική η ανακάλυψη, τη στιγμή μάλιστα που δεν εντοπίστηκαν χειρόγραφα; Ποιες είναι αυτές οι πολύτιμες γραφές και τι γνωρίζουμε για τον λαό που τις έκρυψε στις σπηλιές της περιοχής του; Η Βάλια Παπαναστασοπούλου, Αρχαιολόγος-Θεολόγος, με ειδικότητα σε θέματα Παλαιάς Διαθήκης (είναι Υποψήφια Διδάκτωρ Παλαιάς Διαθήκης στο Α.Π.Θ.), μίλησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ για το εύρημα που εντυπωσίασε τους ειδικούς, αλλά ίσως να μην έγινε αρκετά κατανοητό ως προς τη σημασία του από το ευρύ κοινό.

«Τα χειρόγραφα της Νεκράς Θάλασσας είναι ένας μεγάλος αριθμός χειρογράφων, τα οποία ανακαλύφθηκαν τυχαία το 1947 και στη συνέχεια με συστηματικές ανασκαφές σε ερείπια και σπηλιές σε περιοχές στην έρημο της Ιουδαίας. Έχουν ταξινομηθεί σε διάφορες συλλογές αναλόγως ως προς τον τόπο της εύρεσής τους. Μεταξύ αυτών των συλλογών περιλαμβάνονται και τα χειρόγραφα της Κοινότητας του Κουμράν (Qumran), τα οποία περιέχουν χειρόγραφα στην εβραϊκή, αραμαϊκή και ελληνική γλώσσα και βρέθηκαν σε 11 σπήλαια στην περιοχή γύρω από το Κουμράν. Τα χειρόγραφα αυτά τοποθετούνται χρονικά λίγο πριν την καταστροφή της περιοχής από τους Ρωμαίους, δηλαδή τον 1ο αι. μ.Χ.», ανέφερε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Παπαναστασοπούλου.

Ποια όμως ήταν αυτή η κοινότητα; «Η κοινότητα του Κουμράν είχε ιδρυθεί κατά την ελληνιστική περίοδο (περίπου μέσα 2ου αι. π.Χ.), κατά τη διάρκεια της οποίας στην Παλαιστίνη κυβερνούσαν οι Σελευκίδες. Την εποχή εκείνη πολλοί Ιουδαίοι είχαν ενστερνιστεί τον ελληνιστικό τρόπο ζωής και κυρίως οι αρχιερατικές οικογένειες και οι ανώτερες κοινωνικές τάξεις. Αυτό δημιούργησε ιδιαίτερη δυσαρέσκεια σε μεγάλη μερίδα του λαού, προκαλώντας εξεγέρσεις, όπως η λεγόμενη Μακκαβαϊκή επανάσταση, ενώ άλλοι ορθόδοξοι Ιουδαίοι ωθούνται προς την οργάνωση διαφόρων κινημάτων. Μεταξύ αυτών είναι και η κίνηση της ίδρυσης της Κοινότητας του Κουμράν. Ιδρυτής της ήταν ο λεγόμενος Διδάσκαλος της Δικαιοσύνης, ο οποίος ήρθε σε άμεση ρήξη με το ιερατείο της Ιερουσαλήμ», εξηγεί η ίδια.

Και πώς προέκυψαν τα πολύτιμα χειρόγραφα στις σπηλιές; «Η κοινότητα στο απομονωμένο περιβάλλον του Κουμράν ζούσε με έναν αυστηρό τρόπο, που θυμίζει κατά κάποιο τρόπο τις σημερινές μοναστικές κοινότητες. Διέθετε εγκαταστάσεις μελέτης και αντιγραφής των ιερών κειμένων, τράπεζα, εργαστήρια και δεξαμενές καθαρμών. Η ζωή τους διεπόταν από αυστηρούς και συγκεκριμένους κανόνες. Εξαιτίας της αναφοράς του Ιωσήπου και του Πλινίου του Πρεσβύτερου σε μία τέτοια κοινότητα που είχε το όνομα Εσσαίοι, η σύγχρονη έρευνα ταύτισε την Κοινότητα του Κουμράν με τους Εσσαίους. Όταν πλέον, η Κοινότητα εγκαταλείπεται εξαιτίας της κατάκτησης τους εβραϊκού κράτους από τους Ρωμαίους (68 π.Χ.), τα μέλη της φαίνεται πως φροντίζουν να κρύψουν τα πολύτιμα χειρόγραφά τους στις γύρω σπηλιές», σημειώνει η συνομιλήτρια του ΑΠΕ-ΜΠΕ.

Όσο για τη σπουδαιότητα των συγκεκριμένων χειρογράφων, η ίδια επισημαίνει: «Η σημασία τους είναι εξαιρετική για τη βιβλική επιστήμη και κυρίως για τη μελέτη του κειμένου της Παλαιάς Διαθήκης. Έχουν βρεθεί περίπου 900 χειρόγραφα, τα οποία μπορούν να χρονολογηθούν από τον 3ο π.Χ. μέχρι και τον 1ο μ.Χ. αι. Πέρα από τους κανόνες της διαβίωσης των μελών της Κοινότητας, βρέθηκαν και χειρόγραφα που περιέχουν βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης. Πρόκειται τόσο για μεγαλύτερα όσο και για μικρότερα αποσπάσματα και η σημασία τους έγκειται πως είναι αρχαιότερα από την επεξεργασία του κειμένου της Παλαιάς Διαθήκης, η οποία έγινε από τους Μασορίτες, έργο που ξεκίνησε από τον 7ο αι. μ.Χ. Σώζεται ολόκληρο το κείμενο του Ησαΐα, αλλά και αποσπάσματα από άλλα βιβλία του ιουδαϊκού κανόνα και ερμηνευτικά υπομνήματα σε αυτά. Αυτό σημαίνει πως πριν από την παγίωση του κανόνα της εβραϊκής Βίβλου από τους Μασορίτες κυκλοφορούσαν διάφοροι τύποι χειρογράφων με μεγαλύτερες ή μικρότερες αποκλίσεις από το σημερινό γνωστό βιβλικό κείμενο, γεγονός που εξηγεί, γιατί παρουσιάζονται διαφορές μεταξύ του κειμένου της Παλαιάς Διαθήκης και των αρχαίων μεταφράσεών της».

Στη σπηλιά, ωστόσο, δεν βρέθηκαν χειρόγραφα. Γιατί η ανακάλυψή της κρίθηκε τόσο σημαντική; «Η πρόσφατη ανακάλυψη του 12ου σπηλαίου στην περιοχή του Κουμράν αναμφίβολα έχει μεγάλη σημασία για την επιστήμη της μελέτης των κουμρανικών χειρογράφων. Βέβαια, μας αφήνει με τη γεύση του μισού, καθώς το σπήλαιο είχε ήδη συληθεί και δεν βρέθηκαν τα χειρόγραφα. Όμως, δεν παύει να μας δίνει την ελπίδα πως ίσως να υπάρχουν και άλλα ασύλητα σπήλαια που η αρχαιολογική έρευνα θα καταφέρει να εντοπίσει. Επιπλέον, όπως γίνεται συνήθως, αυτά τα χειρόγραφα αργά ή γρήγορα θα διοχετευθούν στην παράνομη αγορά των αρχαιοτήτων και θα φτάσουν κάποια στιγμή προς μελέτη και στα κατάλληλα επιστημονικά χέρια», καταλήγει η κ. Παπαναστασοπούλου.

Πηγές: CNN, ΑΠΕ-ΜΠΕ

Σε «κρυφές κοιλάδες» στην Ιαπωνία, βρίσκονται γέφυρες φτιαγμένες από κλιματαριές και αναρριχώμενα φυτά που χρησιμοποιούσαν οι Σαμουράι!

Οι γέφυρες αυτές εκτιμάται πως δημιουργήθηκαν πριν από αιώνες από φυγάδες Σαμουράι και παράνομους, οι οποίοι έκαναν ασταθείς και πρόχειρες γέφυρες τις οποίες έκοβαν όταν πλησιάζαν οι διώκτες και οι εχθροί τους.

Η κοιλάδα, στην οποία διασώζονται τρεις από τις 13 γέφυρες αυτού του είδους, είναι η Ίγια (Iya Valley), με ομιχλώδη φαράγγια, ποτάμια, καλαμιές και αναρριχώμενα φυτά.

Οι γέφυρες αμπελιού (Vine Bridges), όπως λέγονται, βρίσκονται κατά μήκος του ποταμού Iya, και αποτελούν δημοφιλή τουριστικό προορισμό. Οι θρύλοι που τις συνοδεύουν, αναφέρουν πως δημιουργήθηκαν από πολεμιστές της φυλής Χέικε (Heike) που κατέφυγαν εκεί τον 12ο αιώνα.

Οι χορταρένιες γέφυρες μπορούσαν να φτιαχτούν εύκολα και να φτάσουν στα καταφύγια τους, ενώ παράλληλα αμύνονταν από τους εχθρούς γιατί τις έκοβαν όταν αυτοί πλησίαζαν.

Οι γέφυρες κατασκευάζονται από σανίδες που τοποθετούνται ανα 20 εκατοστά και δένονται με σκοινιά από χόρτα. Στις άκρες, η στήριξη τους γίνεται από τους κορμούς των αναρριχητικών φυτών ή από κλιματαριές. Κάτι που τις κάνει ιδιαίτερα ασταθείς.

Για να διατηρούνται μέχρι σήμερα, κάθε τρία χρόνια ανακατασκευάζονται. Η πιο μεγάλη γέφυρα είναι η Ιγια Καζουραμπάσι (Iya Kazurabashi), που φτάνει τα 40 μέτρα μήκος και έχει ύψος 15 μέτρα, πάνω από τα νερά του ποταμού.

Οι Αρχαίοι Έλληνες είχαν παρατηρήσει τις λίγες μέρες καλοκαιρίας που παρουσιάζονται το χειμώνα. Είναι μέρες ηλιόλουστες χωρίς σύννεφα και ανέμους

Αλκυονίδες Μέρες (Halcyon Days): Οι Αρχαίοι Έλληνες είχαν παρατηρήσει τις λίγες μέρες καλοκαιρίας που παρουσιάζονται το χειμώνα. Είναι μέρες ηλιόλουστες χωρίς σύννεφα και ανέμους. Η ονομασία τους προήλθε από τις αλκυόνες που τις μέρες αυτές γεννούν. Οι «Αλκυονίδες ημέρες» τοποθετούνται στο χρονικό διάστημα από την 15η Δεκεμβρίου έως και την 15η Φεβρουαρίου εκάστου έτους, με μεγαλύτερη συχνότητα το διάστημα 15-31 Δεκεμβρίου και 16-31 Ιανουαρίου.

Όπως λοιπόν μας λέει ο μύθος, η Αλκυόνη πριν γίνει πουλί ήταν μία πανέμορφη γυναίκα κόρη του Θεού των ανέμων Αίολου και της Ενάρετης.

Η Αλκυόνη ήταν παντρεμένη με τον Κήυκα.Η ένωσή τους ήταν τέλεια κι ένιωθαν τόσο ευτυχισμένοι, ώστε να νομίζουν ότι δεν ήταν κοινοί άνθρωποι. Σιγά σιγά, άρχισαν να πιστεύουν ότι είναι ισάξιοι των Θεών.
Ο Κήυκας θεώρησε τον εαυτό του ισάξιο του Δία και η Αλκυόνη ισάξιο της Ήρας.

Τόσο πολύ το πίστεψαν πού άρχισαν να φωνάζουν ο ένας τον άλλο με τα ονόματα Δίας και Ήρα, με αυτό τον τρόπο προκάλεσαν τους Θεούς και ιδιαίτερα τον Δία.

Όταν το έμαθε ο Δίας θύμωσε τόσο που μια μέρα που ο Κήυκας ήταν με το καράβι του στ’ ανοιχτά έριξε κεραυνό και το τσάκισε, με αποτέλεσμα αβοή8ητος καθώς ήταν να πέσει στα μανιασμένα κύματα ο Κήυκας να πνιγεί.

Όταν έμαθε η Αλκυόνη το γεγονός πήγε με αγωνία στ’ ακρογυάλι μήπως μπορέσει να βρει τον αγαπημένο της ζωντανό, το μόνο όμως που βρήκε ήταν λίγα σπασμένα ξύλα που είχε ξεβράσει το νερό, άρχισε τότε να κλαίει απαρηγόρητα, μερόνυχτα θρηνούσε τον χαμό του αγαπημένου της.

Ο Δίας στο τέλος την λυπήθηκε και την μεταμόρφωσε σε πουλί.

Η αλκυόνη φθάνει τα 18 εκατοστά σε μήκος, έχει κοντά και λεπτά πόδια

Ένα πανέμορφο πουλί που πήρε το όνομά της, και το οποίο ζει κοντά στη θάλασσα, σαν να περιμένει να εμφανιστεί μέσα από τα κύματα ο χαμένος Κήυκας..Το μαρτύριό της όμως δεν είχε τελειώσει, γεννούσε τα αυγά της, μέσα στη βαρυχειμωνιά και τα κλωσούσε στα βράχια της ακτής. Μα τα αγριεμένα κύματα ορμούσαν στη στεριά, σκαρφάλωναν στα βράχια, κατέστρεφαν τη φωλιά και τ’ αυγά της.

Για άλλη μία φορά ο Δίας έδειξε συμπόνια για την Αλκυόνη, δεκαπέντε μέρες στην καρδιά του χειμώνα, να κοπάζουν οι άνεμοι, να ζεσταίνει την πλάση ο ήλιος, μέχρι να μπορέσει η Αλκυόνη να κλωσήσει τ’ αυγά και να βγουν τα μικρά της από μέσα.

Ο Ρωμαϊκός Στρατός ήταν ένας από τους μεγαλύτερους και δυνατότερους της αρχαιότητας. Κατάφεραν να φτιάξουν μία τεράστια αυτοκρατορία που εκτεινόταν από την Βρετανία μέχρι τη Μέση Ανατολή. Η ζωή τους ακόμα προκαλεί ενδιαφέρον αφού διέφεραν από κάθε άλλο στρατό.

Ο στρατός, μέρος ενός μύθου

Λέγεται ότι ο Ρωμαϊκός στρατός δημιουργήθηκε από τον Ρωμύλο και τους 300 οπλίτες της ένοπλης φρουράς του που ονομάζονταν celeres. Με αυτό το τρόπο δίνουν μία μυθική διάσταση στο στρατό και δείχνουν τη σημαντικότητα του. Είναι και αυτός μέρος της δημιουργίας της Ρώμης.

Ο Ρωμύλος και ο Ρώμος τρέφονται από τη λύκαινα

Αντέγραψαν τους Έλληνες

Το πρώτο διάστημα της δημιουργίας της, η Ρώμη ήταν μία ακόμα μικρή πόλη-κράτος και ένα μεγάλο μέρος είχε καταληφθεί από Έλληνες αποίκους. Οι Ρωμαίοι επηρεάστηκαν σε κάποια πράγματα από τους Έλληνες. Υιοθέτησαν την στρατιωτική τους τακτική να φτιάχνουν φάλαγγες με καλά εξοπλισμένους οπλίτες. Προστατεύονταν με τις ασπίδες τους και μάχονταν με δόρατα. Η τακτική αυτή ακολουθήθηκε σε μεγάλες μάχες.

Η στρατολόγηση

Στο Ρωμαϊκό στρατό μπορούσαν να μπουν οι ελεύθεροι Ρωμαίοι άνδρες. Υπήρχαν οι λεγεωνάριοι και οι βοηθητικοί. Για να μπει κάποιος στη λεγεώνα έπρεπε να είναι άνω των 17. Οι κοντοί και αδύνατοι απορρίπτονταν. Η θητεία τους κρατούσε 25 χρόνια. Μία λεγεώνα αποτελούνταν από 4.000 μέχρι 6.000 στρατιώτες.

Βοηθητικοί γίνονται όσοι δεν ήταν Ρωμαίοι πολίτες. Έπαιρναν το ένα τρίτο του μισθού των λεγεωνάριων και φύλασσαν τα σύνορα και τα φρούρια. Στις μάχες πολεμούσαν στην πρώτη γραμμή αφού ήταν οι πρώτοι που “θα φαγωθούν”.

Οι δούλοι δεν επιτρεπόταν να στρατολογηθούν. Αν έβρισκαν κάποιον που προσποιούνταν τον ελεύθερο άνθρωπο, τον κατηγορούσαν για απάτη. Υπήρχαν όμως και ελεύθεροι Ρωμαίοι που δεν ήθελαν να καταταχθούν και έστελναν στη θέση τους τους δούλους τους. Αν γινόταν αντιληπτό, αυτοί που τιμωρούνταν ήταν οι ελεύθεροι άνδρες.

Η φάλαγγα των Ρωμαίων στρατιωτών

Ύπνος ίσον θάνατος

Οι κανόνες ήταν αυστηροί. Αν οι αξιωματικοί έπιαναν κάποιον να κοιμάται εν ώρα σκοπιάς ή άλλης κρίσιμης υπηρεσίας, τον τιμωρούσαν με θάνατο. Οι Ρωμαίοι στρατιώτες είχαν βρει τρόπο να τους ξεγελάνε. Χρησιμοποιούσαν την ασπίδα και το δόρυ ως στήριγμα και κοιμόντουσαν όρθιοι.

Στρατιώτες για όλες τις δουλειές

Ο ρωμαϊκός στρατός αποτελούνταν από ανθρώπους με εξαιρετικά προσόντα. Κουβαλούσαν τη βαριά πανοπλία τους και ήταν ικανοί να περπατήσουν μίλια ολόκληρα, κολυμπούσαν και περνούσαν ποτάμια φορώντας την.
Προς το τέλος της αυτοκρατορίας, οι Ρωμαίοι στρατιώτες είχαν και ένα αξιοθαύμαστο μηχανικό σώμα. Δημιουργούσαν γέφυρες, δρόμους μέχρι και υδραγωγεία.
Παράλληλα, είχαν και το ρόλο “αστυνομικών” αφού έπρεπε να επιβάλλουν την τάξη και να τιμωρήσουν τους εγκληματίες. Οι στρατηγοί αναλάμβαναν τη διοίκηση του στρατού των κατακτημένων περιοχών. Έκαναν όλη τη δουλειά που δεν έκανε ο Αυτοκράτορας και η Σύγκλητος.

Πιστοί στρατιώτες

Αρχικά, είχαν πολλούς θεούς. Πίστευαν ακόμα και σε θεούς περιοχών που κατακτούσαν, όπως την Ίσις της Αιγύπτου και τον Μιθρά του Ιράν. Έφτιαχναν ναούς και προσκυνήματα για να τους τιμήσουν.
Ακόμα και κάποιοι αυτοκράτορες ανακηρύσσονταν θεοί μετά το θάνατό τους. Κατά τον τέταρτο αιώνα οι Ρωμαίοι έγιναν Χριστιανοί.

Ο χάρτης της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στο απόγειό της

Μία τέχνη μόνο για τις νίκες τους

Η Ρωμαϊκή τέχνη πολλές φορές απεικόνιζε μάχες του Ρωμαϊκού στρατού εναντίον των εχθρών τους.
Φυσικά δεν έδειχνε ποτέ απώλειες εκτός από αυτές του αντιπάλου.

Χτισμένη πάνω σε χαμηλό λόφο, εποπτεύει την εύφορη κοιλάδα της Κάτω Μεσαράς και περιβάλλεται από επιβλητικούς ορεινούς όγκους. Η Φαιστός ήταν η δεύτερη σημαντικότερη πόλη της Κρήτηςκαι ο σημερινός αρχαιολογικός χώρος αποτελεί ανεκτίμητο θησαυρό του νησιού.

Το Μινωικό Ανάκτορο της Φαιστού βρίσκεται στα νότιο-κεντρικά του νησιού, εκεί που πρωτοαναπτύχθηκε η πόλη κατά τους προϊστορικούς χρόνους, δηλαδή από το 6.000 π.Χ. περίπου και μέχρι και τον 1ο π.Χ. αιώνα. Ήταν ένα από τα σημαντικότερα κέντρα του μινωικού πολιτισμού, με πλούτο και δύναμη, αναφέρεται στα κείμενα αρχαίων συγγραφέων όπως ο Διόδωρος, ο Στράβωνας και ο Παυσανίας, ενώ τη μνημονεύει και ο Όμηρος.

Το ανάκτορο χρονολογείται περίπου στο 2000 π.Χ. και βασιλιάς του υπήρξε ο αδελφός του Μίνωα, ο Ραδάμανθυς, γιος της Ευρώπης και του Δία. Σε αυτόν αποδίδεται η σύνταξη του Κρητικού Κώδικα, των κανόνων δικαιοσύνης που αργότερα υιοθέτησαν οι Σπαρτιάτες. Η δίκαιη κρίση του του χάρισε θέση «κριτή» στον Άδη, μετά τον θάνατό του.

Η πολυτάραχη ιστορία του ανακτόρου περιλαμβάνει το 1700 π.Χ. την πλήρη καταστροφή του από σεισμό. Ξαναχτίστηκε όμως άμεσα και παρέμεινε θρησκευτικό και λατρευτικό κέντρο στη νότια Κρήτη. Επιβίωσε και από δεύτερο σεισμό, το 1450 π.Χ., έκοψε δικό της νόμισμα και διατήρησε την ακμή της μέχρι τον 1ο π.Χ. αιώνα.

Στο σημερινό αρχαιολογικό χώρο η περιήγηση αρχίζει από τη βορειοδυτική αυλή ενώ στο επονομαζόμενο Αρχείο βρέθηκε ο περίφημος δίσκος της Φαιστού. Χρονολογείται πιθανώς στον 17ο αιώνα π.Χ. και είναι ένα από τα γνωστότερα μυστήρια της αρχαιολογίας, αφού ο σκοπός της κατασκευής του και το νόημα των όσων αναγράφονται σε αυτόν παραμένουν άγνωστα.

Ο δίσκος ανακαλύφθηκε το 1908 από τον Ιταλό αρχαιολόγο Λουίτζι Περνιέ και φυλάσσεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου. Οι προσπάθειες για την αποκρυπτογράφησή του είναι πολλές και έχει επιχειρηθεί να δοθούν διάφορες ερμηνείες, όπως ότι πρόκειται για προσευχή ή για ημερολόγιο ή και για την αφήγηση μιας ιστορίας. Ωστόσο καμία δεν έχει γίνει αποδεκτή κι ο δίσκος εξακολουθεί να παραμένει, για αιώνες, άλυτο μυστήριο.

Με μια νέα ενότητα εμπλουτίζεται, από τις 10 Φεβρουαρίου, η έκθεση «Πλεύσις - Ναυπηγική και Ναυσιπλοΐα των Ελλήνων από την αρχαιότητα έως τους νεότερους χρόνους», αφιερωμένη στις εκατοντάχρονες ερευνητικές προσπάθειες κατανόησης του Μηχανισμού των Αντικυθήρων.

Μέσα από σπάνια, πρωτοεμφανιζόμενα εκθέματα, πρώιμα και σύγχρονα ομοιώματα του Μηχανισμού, επεξηγηματικά κείμενα, σχέδια και φωτογραφίες, το Μουσείο Ηρακλειδών παρουσιάζει στο ευρύ κοινό σημαντικούς σταθμούς της έρευνας του πιο σύνθετου μηχανισμού της αρχαιότητας (2ος-1ος αιώνας π.Χ.), με στόχο την ανάδειξη της εξελιγμένης επιστημονικής γνώσης των αρχαίων Ελλήνων, τις μαθηματικές και τεχνολογικές τους κατακτήσεις και, κυρίως, το καινοτόμο πνεύμα τους.

Derek de Solla Price

Ανάμεσα στα άλλα, τα νέα αποκτήματα του Μουσείου Ηρακλειδών περιλαμβάνουν:

- Το ιστορικό, πρώιμο ομοίωμα του Μηχανισμού, που κατασκεύασε τη δεκαετία του ’50 από ένα κουτί πούρων και χαρτόνι ο Βρετανός φυσικός, μαθηματικός και ιστορικός των επιστημών, Derek de Solla Price – ο οποίος απέδειξε ότι δεν είναι αστρολάβος, όπως πίστευαν μέχρι τότε οι επιστήμονες, αλλά «το παλαιότερο δείγμα επιστημονικής τεχνολογίας που διασώζεται μέχρι σήμερα και αλλάζει τελείως τις απόψεις µας για την αρχαία ελληνική τεχνολογία» (περ. «Scientific American», 1959).

- Ένα από τα τρία αριθμημένα ορειχάλκινα ομοιώματα των μοντέλων του Μηχανισμού, που κατασκεύασε το 1980 ο Αμερικανός Καθηγητής Γεωφυσικής και Αστροφυσικής Robert Deroski, βασισμένος στις μελέτες του Price (ο οποίος δώρισε ένα από αυτά και στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο).

Robert Deroski

- Αδημοσίευτα τεχνικά σχέδια του Μηχανισμού του Derek de Solla Price.

Επιπλέον, στη νέα ενότητα θα εκτεθούν: Η νεότερη ανακατασκευή του Μηχανισμού, που κατασκευάστηκε με την επιμέλεια των Καθηγητών Δρ. Γιάννη Σειραδάκη και Δρ. Κυριάκου Ευσταθίου στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, σύμφωνα με τις ανακαλύψεις της διεθνούς έρευνας, καθώς και  μια σειρά από ραδιογραφίες του Μηχανισμού και άλλα αδημοσίευτα ντοκουμέντα του Πυρηνικού Φυσικού στον «∆ηµόκριτο», Χαράλαμπου Π. Καράκαλου, ο οποίος συνεργάστηκε στενά και βοήθησε αποφασιστικά τον Price στις μελέτες του στα μέσα του προηγούμενου αιώνα.

Γιάννης Σειραδάκης, Ομότιμος Καθηγητής Αστρονομίας ΑΠΘ.

Στο πλαίσιο της νέας ενότητας «Ένας Αρχαίος Ελληνικός Υπολογιστής», θα παρουσιαστεί για πρώτη φορά και μια σχεδιαστική επεξηγηματική αναπαράσταση του αρχαίου εργαστηρίου των άγνωστων δημιουργών του Μηχανισμού των Αντικυθήρων από τον αρχαιολόγο Γιάννη Νάκα σε συνεργασία με τον Γιάννη Σειραδάκη.

Επίσης, την Τρίτη 21 Φεβρουαρίου 2017, στις 7 μ.μ., στο κτήριο της Ηρακλειδών 16 στο Θησείο, ο Γιάννης Σειραδάκης, Ομότιμος Καθηγητής Αστρονομίας ΑΠΘ, θα δώσει διάλεξη  με τίτλο «Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων: Γενική περιγραφή και πρόσφατα ερευνητικά αποτελέσματα» (Είσοδος ελεύθερη. Θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας).

Χαράλαμπος Π. Καράκαλος

Πληροφορίες

Μουσείο Ηρακλειδών: Αποστόλου Παύλου 37 - Αθήνα, τηλ.: πληροφοριών - κρατήσεων: 211 0126486.

naftemporiki.gr

Τι κοινό μπορεί να είχαν οι δύο άνδρες που δεν συναντήθηκαν ποτέ μεταξύ τους;

Ένα από τα περίεργα "παιχνίδια"της ιστορίας αλλά και της ίδιας της ζωής είναι οι συμπτώσεις. Κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα αν πρόκειται για τυχαία γεγονότα ή για συμβάντα που κινούνται στα όρια του μεταφυσικού ή του υπερφυσικού. Μία από τις εντυπωσιακές συμπτώσεις της ιστορίας συνέδεσε κατά κάποιον τρόπο τον Μέγα Αλέξανδρο με τον Ηρόστρατο. Για τον Μέγα Αλέξανδρο δεν θα αναφερθούμε πολύ σ'αυτό το άρθρο. Θα γράψουμε μόνο, έχει ιδιαίτερη σημασία, ότι γεννήθηκε το 356 π.Χ., πιθανότατα τον Ιούλιο, στην Πέλλα και πέθανε το 323 π.Χ. στη Βαβυλώνα.

Ο ναός της Άρτεμης στην Έφεσο

Η θεά Άρτεμη λατρευόταν σχεδόν σε ολόκληρη την αρχαία Ελλάδα αλλά και σε πολλές περιοχές της Μικράς Ασίας. Μία από τις πόλεις αυτές ήταν η Έφεσος, που βρίσκεται απέναντι από τη Σάμο. Περίφημος ήταν ο ναός της Άρτεμης στην Έφεσο, γνωστός και ως Αρτεμίσιο.

Σχεδιάστηκε με εντολή του βασιλιά της Λυδίας Κροίσου, από τον Χερσίφρονα και τον Μεταγένη τον 6ο π.Χ. αιώνα και ολοκληρώθηκε τον 5ο π.Χ. αιώνα, γύρω στο 440 π.Χ. από τους αρχιτέκτονες Παιώνιο τον Εφέσιο και Δημήτριο. Το Αρτεμίσιο θεωρούνταν ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου.

Ηρόστρατος: Ο εμπρηστής του Αρτεμισίου

Ο Ηρόστρατος ήταν ένας Εφέσιος που έζησε το πρώτο μισό του 4ου π.Χ. αιώνα. Ήταν, και θα ήταν, παντελώς άγνωστος, αν δεν προέβαινε στην αποτρόπαια και εγκληματική ενέργεια του εμπρησμού του ναού της Άρτεμης στην Έφεσο το 356 π.Χ. που προκάλεσε την καταστροφή του. Μετά τη σύλληψή του, οι συμπολίτες του τον βασάνισαν σκληρά για να ομολογήσει τους λόγους που τον οδήγησαν σε αυτή την πράξη. Εκείνος ισχυρίστηκε ότι ήθελε μόνο να μείνει το όνομά του στην ιστορία, να περάσει στην αθανασία με αυτό τον εμπρησμό. Ο Ηρόστρατος εκτελέστηκε και απαγορεύτηκε οποιαδήποτε αναφορά του ονόματός του. Η απόφαση αυτή τηρήθηκε απ'όλους. Μόνο ο ιστορικός Θεόπομπος από τη Χίο (περ. 378 π.Χ.-325 π.Χ.) διέσωσε το όνομά του και ήταν ο πρώτος που τον ανέφερε, για να ακολουθήσουν ο Αιλιανός και ο Στράβωνας.

Σύμφωνα με την παράδοση, το ίδιο βράδυ με την πυρπόληση του Αρτεμίσιου από τον Ηρόστρατο γεννήθηκε ο Μέγας Αλέξανδρος. Αυτή λοιπόν είναι η παράξενη σύμπτωση που "συνδέει"τον Μακεδόνα στρατηλάτη με τον Εφέσιο εμπρηστή! Ο ιστορικός Ηγησίας ο Μάγνης, αστειευόμενος, έγραψε ότι η Άρτεμη δεν πρόλαβε να σώσει το ναό της, γιατί ήταν απασχολημένη με τον τοκετό της Ολυμπιάδας! Τον Ηγησία επέκρινε αργότερα για το "αστείο"του αυτό ο Πλούταρχος.

Η οικοδόμηση νέου ναού για την Αρτεμη στην Έφεσο - Το πέρασμα του Αλεξάνδρου στην πόλη

Με τη βοήθεια άλλων πόλεων, οι Εφέσιοι αρχίζουν να χτίζουν έναν καινούργιο ναό για την Άρτεμη. Το 335 π.Χ. η πόλη κυριεύεται από έναν Λυδό σατράπη, αλλά το 334 π.Χ. ο Μέγας Αλέξανδρος την απελευθερώνει και προσφέρεται να τελειώσει την ανέγερση του νέου Αρτεμίσιου. Ωστόσο, σύμφωνα με τον Στράβωνα (ΙΔ 641), οι Εφέσιοι δεν δέχτηκαν την πρόταση, λέγοντας πως δεν πρέπει ένας θεός να χτίσει ναό για έναν άλλο Θεό!

Τελικά, μετά από πολλά χρόνια, αποπερατώθηκε ο καινούργιος ναός, που ήταν μεγαλοπρεπέστερος από τον αρχικό!

Και αυτός ο ναός καταστράφηκε στις αρχές του 5ου αιώνα, με εντολή του Ιωάννη του Χρυσοστόμου! Είχε απομακρυνθεί από τον πατριαρχικό θρόνο και είχε εξοριστεί. Αυτό φαίνεται ότι έγινε γύρω στο 405 μ.Χ. παρά το νόμο του Αρκάδιου (399), με τον οποίο απαγορευόταν η καταστροφή των αρχαίων ναών.

Η ανακάλυψη των ερειπίων του Αρτεμισίου

Μόλις το 1869 ο Wood, ο οποίος εξερευνούσε από το 1863 τον χώρο της αρχαίας Εφέσου, βρήκε σε βάθος 8 μέτρων τα πρώτα ίχνη του ναού. Συνέχισε τις ανασκαφές του ως το 1874.
Τη σκυτάλη πήρε το 1895 το Πανεπιστήμιο της Βιέννης, που συνέχισε τις ανασκαφές υπό τη διεύθυνση του καθηγητή Otto Bennford. Το 1904-1905, στον χώρο του ναού, ο Βρετανός David Hogarth βρήκε ένα θησαυρό από 800 περίπου αντικείμενα.

Οι ανασκαφές σταμάτησαν τότε και συνεχίστηκαν μόλις το 1965 από τους Αυστριακούς.

Τον Σεπτέμβριο του 2016,η Τουρκία, λόγω της κόντρας της με την Αυστρία, έδωσε εντολή να σταματήσουν οι ανασκαφές στην Έφεσο, στην οποία απασχολούνταν και Έλληνες επιστήμονες

Τα παλιά χρόνια τα Πατήσια τα αποκαλούσαν «Παραδείσια» λόγω των ωραίων κήπων τους, γεμάτους πυκνούς κυπαρισσώνες.

Πολλά νερά, πολύ πράσινο, ξακουστή παραγωγή ντομάτας στα αμέτρητα περιβόλια, αργότερα και πατάτας, ιδεώδης τόπος να μένει κανείς! Δεν είναι τυχαίο ότι εδώ ήταν και η έδρα του Σουλτάνου, του πολυχρονεμένου Πατισάχ, στις λίγες του επισκέψεις στην Αθήνα. Πες πες οι πρόγονοι μας το «στου Πατισάχ», τους έφυγε κάποια στιγμή το «χ» και έμεινε παραφθαρμένο, όπως τόσες άλλες ονομασίες εκείνη την εποχή, το «Πατήσια»!

Σε αντίθεση με τα παραδείσια Πατήσια, η οδός που οδηγούσε σ’ αυτά, η συνέχεια της οδού του Αιόλου, η Πατησίων, δεν παρουσίαζε και κανένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Δεν έπαυε όμως να ήταν αγαπημένος, κυριακάτικος κυρίως, προορισμός για τους εποχούμενους τυχερούς των Οθωνικών χρόνων.

Ο περιηγητής Edmont About, που τόσα κείμενα μας άφησε για την Αθήνα του 1854, γράφει:

«Όταν έχεις διασχίσει όλη την οδόν Αιόλου έχοντας πίσω σου την Ακρόπολη και τους Αέρηδες, βλέπεις μπροστά σου έναν σκονισμένο δρόμο μήκους ενός χιλιομέτρου, που καταλήγει σε ένα μικρό χωριό. Αυτό το χωριό ήταν στην Τουρκοκρατία η έδρα του πασά. Το όνομα πασάς ή πατισάχ τού έχει μείνει, κάπως παρεφθαρμένο είναι αλήθεια. Οι Αθηναίοι το ονομάζουν Πατήσια. Ο δρόμος των Πατησίων είναι ο αθηναϊκός ιππόδρομος.

»Αν έλεγα ότι είναι ένας τόπος ψυχαγωγίας, θα έλεγα ψέματα... Ο δρόμος είναι κακοσυντηρημένος και άσχημα θα κρατούσε τη θέση του ανάμεσα στους δικούς μας κοινοτικούς δρόμους. Τα δέντρα με τα οποία επεχείρησαν να τον πλαισιώσουν ξεράθηκαν ή ξεραίνονται. Οι τέσσερες ή πέντε ταβέρνες που υψώνονται δεξιά και αριστερά, δεν είναι Παρθενώνες. Τα κριθαροχώραφα ή οι ακαλλιέργητες εκτάσεις που περνά ο δρόμος δεν κάνουν έναν επίγειο παράδεισο. 

»Ωστόσο οι περιπατητές που μαζεύονται σ’ αυτό το δρόμο μπορούν να βλέπουν, όταν το επιτρέπει η σκόνη, ένα από τα ωραία πανοράματα του κόσμου. Έχουν μπροστά τους την Πάρνηθα, κομμένη από μια χαίνουσα χαράδρα. Πίσω τους η Αθήνα και η Ακρόπολη. Δεξιά ο Λυκαβηττός. Αριστερά η θάλασσα, τα νησιά και τα βουνά του Μοριά.

»Ο κομψός κόσμος της Αθήνας έχει για κυριώτερη ψυχαγωγία του, χειμώνα-καλοκαίρι, τον περίπατο στην οδό Πατησίων. Φθάνουν εκεί με τα πόδια, με αμάξι και κυρίως με άλογο. Κάθε Έλληνας που βρίσκει να δανεισθεί τριακόσιες δραχμές, βιάζεται να αγοράσει ένα άλογο. Κάθε Έλληνας που έχει τρεις δραχμές τις διαθέτει νοικιάζοντας ένα άλογο».

Η Πατησίων αναβαθμίζεται

Η όψη της Πατησίων αλλάζει στις περιόδους της Belle Époque (1880-1910) και ιδιαίτερα εκείνης του Μεσοπολέμου που ακολούθησε (1910-1940). Πατήσια και Πατησίων αναβαθμίζονται, γεμίζουν ταβέρνες, μπυραρίες κέντρα αναψυχής και κινηματογράφους, ενώ εξωραϊσμοί και πλατείες συμμαζεύουν το προηγούμενο αδιάφορο τοπίο του δρόμου. Σημαντικό ρόλο έπαιξε και το τραμ (γραμμή 3) που έφτανε μέχρι το τέρμα της Πατησίων. Εκεί συναντούσε και το «Θηρίο»  που ανέβαινε αγκομαχώντας προς Κηφισιά. Ο δρόμος τότε έκλεινε με μια χονδρή αλυσίδα που έκανε αρκετή εντύπωση στους ευφάνταστους προγόνους μας, ώστε να ονομάσουν το μέρος «Αλυσίδα»! Η δημιουργία τέλος άλλου ένα πράσινου πάρκου, εναλλακτικά προς τον Βασιλικό Κήπο, από τα μέσα της δεκαετίας του 30, του πάρκου του Πεδίου του  Άρεως, έφερε ακόμη περισσότερο κόσμο στην περιοχή.

Μια διαφορετική και σίγουρα ωραία εικόνα έδινε η οδός Πατησίων κάθε Πέμπτη και Κυριακή, κατά την περίοδο της Belle Époque. Εδώ συναντούσε κανείς ρομαντικούς περιπατητές, κυρίες με φέσια και άλλες, ντυμένες με ευρωπαϊκά φορέματα περιπάτου, ηδυπαθείς δανδήδες και ποιητές ντυμένους σε στιλ λόρδος Βύρων! Όλοι πήγαιναν στις παραστάσεις της μπάντας του στρατού που δινόντουσαν επάνω σε μια πολυγωνική εξέδρα κοντά στη περιοχή όπου αργότερα θα δημιουργηθεί το Πεδίο του Άρεως. Από εκεί πήρε μάλιστα τ’ όνομά του ο γειτονικός οικισμός: «Πολύγωνο»!

Η εικόνα των περιπατητών ήταν ιδιαίτερα σουρεαλιστική, αφού οι προτιμήσεις τους, για το ποιά μεριά πεζοδρομίου θα διάλεγαν, γινόταν με καθαρά ταξικά κριτήρια! Η αριστοκρατία πήγαινε δεξιά ενώ φαντάροι, νταντάδες, υπηρέτες και λοιπός λαουτζίκος πήγαιναν αριστερά!

Τα Πατήσια όμως έχουν μεγάλη ιστορία για να τελειώσει σε ένα σημείωμα, γι’ αυτό και θα επανέλθουμε σύντομα.

Θωμάς Σιταράς (Αθηναιογράφος) paliaathina.com

Ήταν υπναγωγία (1)ή κοιμόμουν; Κοιμόμουν νομίζω, γιατί είδα το Μορφέα (2) να σιμώνει σιωπηλά και να μου γνέφει να τον ακολουθήσω. Προχώρησα. Σκοτάδια, ημίφως, δεν ξέρω αν φώτιζε το λυχνάρι ή ο χρόνος που εξατμίστηκε, ύστερα φως, πολύ φως και να ’μαι εγώ πίσω στα παιδικάτα μου. Θα ’μουν 5-6 χρονών ίσως, δεν πήγαινα ακόμα σχολείο (3).

Εικόνα 1α, β: Αττικός ευθρόμορφος αστράγαλος. Αποδίδεται στο ζωγράφο του Σωτάδη. Εικονίζεται πιθανόν ο Ήφαιστος με Νηρηίδες. Περίπου 460-450 π.Χ. Βρέθηκε στην Αίγινα. Τώρα στο Βρετανικό Μουσείο, Λονδίνο

Εικόνα 2: Μαρμάρινο άγαλμα παιδιού ρωμαϊκής περιόδου. Cleveland Museum of Art

Να, εκεί είμαι. Στο αίθριο του πατρικού μου. Απ’ τη μισάνοιχτη πόρτα βλέπω τη μανούλα να υφαίνει στην κάμαρη. Κάτω οι αγνύθες (4), πάνω τα στημόνια και τα υφάδια, κροκί το ύφασμα. Λες να φτιάχνει χιτωνίσκο για μένα; Θα ήθελα πολύ έναν τέτοιο. Αυτός που φοράω δεν μου αρέσει, είναι μεγάλος και με εμποδίζει να τρέχω και να σκαρφαλώνω. Ήταν του αδελφού μου, αλλά αυτός μεγάλωσε και δεν τον φοράει πια. Αλήθεια, πού πήγε; Πάλι έφυγε;

Εικόνα 3: Οικία με αυλή στο Ερκολάνο, αυτοκρατορικής εποχής

Πάλι μόνος μου θα παίξω; Ούτε δραπετίνδα (5)ούτε ψηλαφίνδα (6) ούτε απόρραξη (7)μπορώ, αφού χρειάζονται δύο παιδιά και παραπάνω. Την παλιο-Διδώ, την κόρη της δούλης μας της Γλαύκης, ένα παλιοκόριτσο που με ζηλεύει, δεν τη θέλω καθόλου πια. Όλο με τραβολογάει και πέφτω και χτυπάω τα γόνατά μου, και μια φορά μου έσπασε το αγαπημένο μου άλικο (8) περιστεράκι. Επίτηδες το έκανε η κακιά. Την είδα που κρυφογελούσε! «Κατά λάθος»είπε, έριξε και κάτι δάκρυα στα ψέμματα και δεν την τιμώρησε ο πατέρας. Αλλά εγώ έκλαιγα, έκλαιγα, έκλαιγα. Ο πατέρας είπε ότι θα μου αγοράσει άλλο, καινούργιο και πιο ωραίο, αλλά εγώ ήθελα αυτό! Το επιδιόρθωσε λίγο, δένοντας τα σπασμένα κομμάτια τού πηλού με λιναρόσχοινο, αλλά του κάκου! Το περιστέρι μου δεν είχε πια φτερά για να πετάξει…ούτε διάθεση…

Εικόνα 4: Πλαταγή (κουδουνίστρα) σε μορφή περιστεριού. 4ος αι. μ.Χ. Από την ανασκαφή για το Μετρό Αθηνών (Στ. Ελευθεράτου, Το Μουσείο και η ανασκαφή. Ευρήματα από τον χώρο ανέγερσης του Νέου Μουσείου της Ακρόπολης, Αθήνα 2006, αρ. 438).

Ο Τιμαγόρας Τιμαγόρα και τα αθύρματά του. Εγώ. Νάτο το πλουμιστό αλογάκι μου, με δυο ρόδες παρακαλώ, να τρέχει σβουν-σβουν-σβουν στις πλάκες της αυλής να παραλάβει τη Λευκοθέα, την πλαγγόνα (9)της Διδούς, για να την πάει στη θάλασσα. Και άσε την παλιο-Διδώ να σκούζει! Δεν θα μας πιάσει, όπως τρέχουμε σαν τον άνεμο!

Εικόνα 5: Πήλινο αλογάκι με ρόδες από την Αθήνα. 4ος αι. μ.Χ.

Εικόνα 6: Πήλινο αλογάκι που θα είχε πιθανόν πήλινους τροχούς. 4ος αι. μ.Χ. Από την ανασκαφή για το Μετρό Αθηνών (Στ. Ελευθεράτου, Το Μουσείο και η ανασκαφή. Ευρήματα από τον χώρο ανέγερσης του Νέου Μουσείου της Ακρόπολης, Αθήνα 2006, αρ. 439).

Εικόνα 7: Πλαγγόνα με κινητά μέλη

Είπα θάλασσα! Πόσο μ’ αρέσει η θάλασσα! Μια φορά την είδα με παιδικά μάτια, με πήγε ο πατέρας, τότε που είχε μια δουλειά στο λιμάνι. Με κρατούσε απ’ το χέρι και περπατούσε γοργά και γω έτρεχα να τον προφτάσω, λαχάνιαζα, αλλά δε με ΄νοιαζε. Χαιρόμουν που έβγαινα απ’ το σπίτι. Φοβόμουν κιόλας…πολύς ο κόσμος, φασαρία πολλή, πραμάτειες δω και κει, άμαξες πάνω κάτω, μεγάλοι οι δρόμοι, μεγάλα τα σπίτια, μεγάλοι οι άνθρωποι…σαν τον πατέρα.

Εικόνα 8: Παράσταση ενός αγοριού που παίζει με πηνίο (γιο-γιο) στο εσωτερικό μετάλλιο (tondo) μιας αττικής κύλικας του 440 π.Χ. περίπου. Antikensammlumg Museum, Βερολίνο

Εικόνα 9: Πήλινο γιο-γιο ελληνιστικής περιόδου

Όταν μεγαλώσω, θα γίνω και γω σαν τον πατέρα. Μεγάλος! Και θα πηγαίνω με το γιο-γιο (10)και τον τροχό μου (11) όπου θέλω…στη θάλασσα. Και θα παίζω με όποιον θέλω, ίσως με κείνο το αγοράκι στο παραδίπλα σπίτι που είδα μια φορά απ΄ τη μισάνοιχτη πόρτα της αυλής να παίζει αστραγάλους (12)στο δρόμο, αλλά  η μανούλα δε με αφήνει να το πλησιάσω, γιατί είναι, λέει, νόθο. Μάλλον άρρωστο θα εννοεί, αλλά εμένα μια χαρά μου φάνηκε! Και οι αστράγαλοι είναι το αγαπημένο μου παιχνίδι! Έχω πολλούς τέτοιους, κοκκάλινους και χάλκινους, σκέτους και χρωματιστούς. Μερικοί ήταν του αδελφού μου, αλλά τώρα δεν παίζει πια και μου τους έδωσε προσωρινά μέχρι να τους προσφέρει στους θεούς (13). Τελειώνει το σχολείο και είναι σα μεγάλος! Μάλλον γι’ αυτό δε μου δίνει σημασία…

Εικόνα 10: Οστέινοι και χάλκινοι αστράγαλοι (κότσια)

Ο Τιμαγόρας Τιμαγόρα και τα αθύρματά του. Εγώ. Όταν ήμουν πιο μικρός, έπαιζα πολύ με την πλαταγή (14)και ύστερα με το στρόβιλο (15). Μου άρεσε να τον βλέπω να γυρίζει ατέλειωτα σε ένα στριφογυριστό τρελό χορό, μόνος του πάνω στην πλακόστρωτη αυλή και να σταματά απότομα στο κατώφλι της κάμαρης σα να σκούντησε την ξεχασμένη συνοδό του.

Εικόνα 11: Πλαταγή (κουδουνίστρα), β’ μισό 3ου-4ος αι. μ.Χ. Ίσως εικονίζεται ο Αγαθός Δαίμων ή ο Τελεσφόρος. Από την ανασκαφή για το Μετρό Αθηνών (Στ. Ελευθεράτου, Το Μουσείο και η ανασκαφή. Ευρήματα από τον χώρο ανέγερσης του Νέου Μουσείου της Ακρόπολης, Αθήνα 2006, αρ. 437).

Εικόνα 12: Στρόμβος (σβούρα) κλασικών χρόνων. Από την ανασκαφή για το Μετρό Αθηνών (Στ. Ελευθεράτου, Το Μουσείο και η ανασκαφή. Ευρήματα από τον χώρο ανέγερσης του Νέου Μουσείου της Ακρόπολης, Αθήνα 2006, αρ. 440).

Καμιά φορά παίζω και με τα ζάρια του αδελφού μου. Τα ρίχνω και τα ξαναρίχνω, όπως κάνουν οι μεγάλοι, αλλά βαριέμαι γρήγορα. Αυτό δεν είναι παιχνίδι για μένα ακόμα.

Εικόνα 13: Οστέινα ζάρια

Εικόνα 14: Οστέινος κύβος (ζάρι). 3ος-6ος αι. μ.Χ. Από την ανασκαφή για το Μετρό Αθηνών (Στ. Ελευθεράτου, Το Μουσείο και η ανασκαφή. Ευρήματα από τον χώρο ανέγερσης του Νέου Μουσείου της Ακρόπολης, Αθήνα 2006, αρ. 346).

Όταν μεγαλώσω και γίνω σαν τον πατέρα, θα πάρω τα αθύρματα μαζί μου. Θα τα βάζω κάτω απ’ το μαξιλάρι μου και θα παίζω τα βράδια, όταν θα ’χω τελειώσει τις δουλειές των μεγάλων. Άραγε, οι μεγάλοι γιατί δεν παίζουν; Γιατί ξεχνούν τα αθύρματά τους; Γιατί ξεχνούν να είναι παιδιά; Γι’ αυτό είναι συνέχεια κατσούφηδες και βιαστικοί, όλο απασχολημένοι με δουλειές;!

Εγώ τα δικά μου αθύρματα θα τα πάρω μαζί μου, ακόμα και στην πικρή λίμνη που μου ΄πε η μανούλα ότι πάνε οι γέροι και δεν ξαναγυρίζουν πια (16). Θα τα πάρω μαζί μου. Ναι. Θα τα πάρω όλα…

Εικόνα 15: Ανάγλυφο σε κίονα του ναού της Εφεσίας Αρτέμιδος. Πιθανόν ο Θάνατος ως φτερωτός νέος
με ξίφος. Περίπου 325-300 π.Χ.

Γέρασα. Πότε άραγε; Εγώ είμαι παιδί. Να, ακόμα παίζω στην αυλή, το βλέπω ολοκάθαρα μπροστά μου. Δεν μπορεί. Πώς άσπρισαν και αραίωσαν μεμιάς τα μαλλιά μου; Πώς βάρυνα και κείτομαι ανήμπορος στην κλίνη; Σε ποια ρωγμή του Καιρού (17)χάθηκε η νιότη και η ζωή μου;

Γέρασα εδώ και χρόνια, τρέχοντας να προλάβω τα μάταια τα ανθρώπινα, θαρρώ. Δεν κοιμόμουν και δεν ήταν ο Μορφέας ούτε ο Ύπνος. Ήταν ο δίδυμος αδελφός του, ο φτερωτός Θάνατος. Ζώντας, έτρεχα σ’ αυτόν. Και ο χρόνος εξατμίστηκε… εξαερώθηκε…δεν το κατάλαβα…όλα που ήτανε να γίνουν, καμώθηκαν έτσι ή αλλιώς, άθελα ή θελητά, σωστά και λάθος… και άξαφνα τέλειωσαν χωρίς να το θέλω, χωρίς να ρωτηθώ… σε μια πρόσκαιρη ζωή, σε μια στιγμή, σε μιαν ανάσα, σ’ ένα ρόγχο…Πού πήγε η ζωή μου; Τα αθύρματά μου θέλω! Ακούτεεε!!! Τα αθύρματάαα μουου!

--------------------------------------

*Αθύρματα = παιχνίδια. Kυρίως τα αλογάκια με τροχούς, που σέρνονταν με σχοινί.

Σιγιλλάρια νευροσπαστούμενα = βλέπε σημείωση 9

(1) Υπναγωγία = το ανάμεσα ύπνου-ξύπνιου. Σύμφωνα με τον ορισμό της Βικιπέντια, περιλαμβάνει έντονες ονειρικές, ακουστικές, οπτικές ή απτές αισθήσεις που συχνά συνοδεύονται από υπνοπαράλυση και σχετίζονται με τη μετάβαση από την κατάσταση εγρήγορσης στον ύπνο.

(2) Μορφέας = Αδελφός ή γιος του Ύπνου και της Νύχτας ή της Πασιθέας, και του Ερέβους. Ήταν ο φτερωτός θεός των ονείρων και κυβερνούσε τις ανθρώπινες μορφές που παρουσιάζονταν στα όνειρα. Βοηθοί του ήταν ο Φάντασος για τα άψυχα αντικείμενα και ο Φοβήτορας για τα ζώα.

(3) σχολείο = στην αρχαία Αθήνα σχολείο πήγαιναν τα αγόρια, αλλά πιθανότατα και τα κορίτσια από 6-7 χρονών και άνω, συνήθως με τη συνοδεία κάποιου έμπιστου οικιακού δούλου. Το σχολείο ήταν το σπίτι του παιδαγωγού δασκάλου και έκεί διδάσκονταν ανάγνωση, γραφή, αριθμητική, μουσική, παράλληλα με άθληση από τον παιδοτρίβη. Οι πιο πλούσιες οικογένειες μπορούσαν να εξασφαλίσουν κατ’ οίκον διδασκαλία. Παρότι τα κορίτσια δεν παρακολουθούσαν πιθανώς όλο τον κύκλο των μαθημάτων, και εκπαιδεύονταν στα βασικά από τη μητέρα τους, εντούτοις αρκετές γυναίκες, ιδίως των ανώτερων κοινωνικο-οικονομικών τάξεων  ήταν εγγράμματες και λίαν μορφωμένες. 

(4) αγνύθες = πήλινα υφαντικά βάρη

(5) δραπετίνδα = κρυφτό. Το ίδιο μάλλον ήταν και η αποδιδρασκίνδα ή φυγίνδα

(6) ψηλαφίνδα ή μυίνδα ή χαλκή μυία = τυφλόμυγα

(7) απόρραξις = παιχνίδι με μπάλα από δέρμα ζώου ή από ραμμένα κομμάτια υφάσματος γεμισμένα με άχυρα και/ή αλογότριχες. Κάθε παιδί έριχνε τη μπάλα στο έδαφος με δύναμη, ώστε να αναπηδήσει. Νικητής ήταν αυτός που η μπάλα του αναπηδούσε τις περισσότερες φορές. Εκτός από την απόρραξη, άλλα ομαδικά παιχνίδια ήταν η ακινητίνδα, δηλαδή τα σημερινά αγαλματάκια ακούνητα, αμίλητα και αγέλαστα, ο ασκωλιασμός δηλαδή παιδιά που έβαζαν το ένα τους πόδι μέσα σε φουσκωμένο σακί αλειμμένο με λάδι, προσπαθώντας να ισορροπήσουν, σαν το σημερινό κουτσό. Επίσης η βασιλίνδα, κάτι σαν το κλέφτες και αστυνόμοι, τα πεντάλιθα, τα σημερινά πεντόβολα, η χυτρίνδα, όπου ένα παιδί καθόταν στο έδαφος, παριστάνοντας τη χύτρα. Ένα άλλο, κάνοντας το φύλακα της χύτρας, έτρεχε γύρω από το καθισμένο παιδί, στηρίζοντας το αριστερό του χέρι πάνω στο καθήμενο. Τα υπόλοιπα προσπαθούσαν να αγγίξουν τη χύτρα, χωρίς να ακουμπήσουν το φύλακα ή να χτυπηθούν από αυτόν. Το κολλαβίζειν, το σημερινό μπιζ, η σκαπέρδα, δηλαδή η διελκυστίνδα με σχοινί περασμένο σε πάσσαλο, μπηγμένο στο έδαφος. Κάθε ομάδα τραβώντας δυνατά το σχοινί προσπαθούσε να φέρει την άλλη προς τον πάσσαλο.

(8) άλικος = κατακόκκινος

(9) πλαγγόνα = πήλινη κούκλα. Αυτές που είχαν κινητά μέλη σαν μαριονέτες (νευρόσπαστα) ήταν αγαπημένα παιχνίδια των κοριτσιών, που τις έντυναν με κομματάκια υφάσματος που περίσσευαν στο σπίτι. Ονομάζονταν και «δαίδαλα», καθώς η σύλληψη της κατασκευής τους αποδιδόταν στον Δαίδαλο. Λατρεύω τη φράση του Μάρκου Αυρηλίου για τα «σιγιλλάρια νευροσπαστούμενα», τα ανδρείκελα, τα ανθρωπάρια μαριονέτες (Μάρκος Αυρήλιος, Τα ες αυτόν 7, 3). Ήταν αγαπημένη φράση και του Σεφέρη. Αξίζει για τη σοφία που περικλείει να διαβαστεί όλο το απόσπασμα. Κείμενο και μετάφραση στο σύνδεσμο:

www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/anthology/literature/browse.html?text_id=503

(10) γιο-γιο = το αρχαίο πηνίο, γνωστό παιχνίδι ήδη από τον 5ο αι. π.Χ. Το γιο-γιο αποτελείται από δύο δίσκους που ενώνονται στο κέντρο με έναν κυλινδρικό άξονα. Πάνω στον άξονα στερεωνόταν η αρχή μιας κλωστής, που στη συνέχεια τυλιγόταν γύρω του. Αφήνοντάς το να πέσει η κλωστή ξετυλιγόταν, ενώ με μια κίνηση του χεριού ξαναμαζευόταν γύρω από τον άξονα.

(11) Τροχός = ήταν διαμέτρου από 0,80-1,30μ., συνήθως χάλκινοι σαν τη σημερινή ρόδα που παίζουν τα παιδιά.

(12) αστράγαλοι = κότσια (τα) ή κόττα (τα). Τα κότσια ήταν αστράγαλοι μικρών μηρυκαστικών ζώων (συνήθως παίρνονταν από τα πίσω πόδια κατσικιών και αρνιών). Τοποθετούνταν σε κύκλο και όποιο παιδί κατάφερνε - χτυπώντας τα από απόσταση - να τα βγάλει έξω από τον κύκλο, κέρδιζε αντίστοιχα κότσια.  Το παιχνίδι αστραγαλισμός παιζόταν και με κύβους, πεσσούς, μικρούς καρπούς, καρύδια κλπ.

(13) Τα παιδικά παιχνίδιαπροσφέρονταν στους θεούς κατά την ενηλικίωση των παιδιών σε διαβατήριες τελετές αποχωρισμού από την παιδική ηλικία. Συχνά τα βρίσκουμε σε ιερά, αλλά και σε τάφους ως αφιερώματα (κτερίσματα) παιδιών που πέθαναν πριν ενηλικιωθούν. Τα κορίτσια αφιέρωναν τις πλαγγόνες, μαζί με άλλα παιχνίδια και βοστρύχους από τα μαλλιά τους, στην Άρτεμη, προστάτιδα σε κάθε μεταβατική φάση στη ζωή του ανθρώπου και της σύλληψης παιδιών στα ανδρόγυνα, και στην Αφροδίτη, θεά του έρωτα και της γονιμότητας, τις παραμονές του γάμου τους.

(14) πλαταγή = κρότος, πάταγος. Εδώ σημαίνει πήλινη κουδουνίστρα. Στο εσωτερικό της ακόμα και ένα χαλικάκι ή ένας βώλος πηλού έκανε τον θόρυβο που έπρεπε για να απασχοληθεί το μωρό, αλλά και για να ξορκιστούν τα κακά πνεύματα που πλησίαζαν στην κούνια του. 

(15) στρόβιλος ή βέμβιξ ή βόμβυκας ή στρόμβος ή κώνος = σβούρα. Δημοφιλέστατο παιδικό παιχνίδι. Ακόμα και ο προστάτης των παιδικών παιχνιδιών Ερμής έχει απαθανατισθεί να απολαμβάνει το παιχνίδι αυτό. Οι στρόβιλοι ήταν γνωστοί από τους προϊστορικούς χρόνους, διαδόθηκαν όμως ιδιαιτέρως από τους αρχαϊκούς χρόνους και εξής. Κατασκευάζονταν από ξύλο, ορείχαλκο και συχνότερα από πηλό. Κάποιοι ήταν διακοσμημένοι με φύλλα κισσού ή ανθέμια ή έφεραν παραστάσεις ζώων. Η παλιότερη αναφορά του στρόβιλου βρίσκεται στην ομηρική Ιλιάδα.

(16) λίμνη Αχερουσία = η χώρα του Άδη

(17) Καιρός = θεός της ευνοϊκής χρονικής στιγμής, δηλαδή της ευκαιρίας, γνωστός ήδη τον 5ο αι. π.Χ., αλλά πολύ αγαπητός την ελληνιστική και ρωμαϊκή περίοδο. Οι Ρωμαίοι τον ονόμαζαν Tempus. Ο Παυσανίας αναφέρει βωμό του στην Ολυμπία. Άγαλμά του με φτερά στα πόδια, γιατί πετά γρήγορα και χάνεται, είχε φιλοτεχνήσει ο Λύσιππος στη Σικυώνα. Αργότερα, ο Καιρός πήρε τη σημασία της λέξης Χρόνος.

Πρόσθετες πληροφορίες

• Anne Pearson, H αρχαία Ελλάδα, εκδ. Αστέρη Δελασθάνη
• Πωλ Φωρ, Η καθημερινή ζωή στην αρχαία Ελλάδα
• https://olympia.gr/2016/12/03/%CE%BC%CE%B5-%CE%B1%CF%85%CF%84%CE%AC-%CF%84%CE%B1-%CF%80%CE%B1%CE%B9%CF%87%CE%BD%CE%AF%CE%B4%CE%B9%CE%B1-%CE%AD%CF%80%CE%B1%CE%B9%CE%B6%CE%B1%CE%BD-%CF%84%CE%B1-%CF%80%CE%B1%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%AC/
• http://www.romanoimpero.com/2009/07/la-vita-dei-romani.html
• http://el.m.wikipedia.org/wiki/Επίσκυρος

Βασιλική Χριστοπούλου, Αρχαιολόγος

Περνώντας από μια σιδερένια πεζογέφυρα στο κέντρο της Φρανκφούρτης, δεν μπορεί παρά να εκπλαγεί κανείς διαβάζοντας μια επιγραφή σε αρχαία ελληνικά να δεσπόζει στην κορυφή της γέφυρας. Σε μια πόλη που είναι οικονομικό κέντρο της Ευρώπης, μια τέτοια επιγραφή μας γεμίζει με υπερηφάνεια αλλά και θλίψη καθώς δεν το συναντάμε και εύκολα στη χώρα μας.

Η επιγραφή αναφέρει: «ΠΛΕΩΝ ΕΠΙ ΟΙΝΟΠΑ ΠΟΝΤΟΝ ΕΠ ΑΛΛΟΘΡΟΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ». Πρόκειται για απόσπασμα από την Οδύσσεια του Ομήρου (Α,183) που σε ελεύθερη μετάφραση θα πει: «πλέοντας σε σκοτεινό πέλαγος προς αλλόγλωσσους ανθρώπους».

Με την ευκαιρία και για την ακρίβεια των γραφομένων, οίνωψ πόντος κυριολεκτικά σημαίνει πέλαγος με την όψη του κρασιού («κρασάτο», «βαθυκόκκινο»), χαρακτηρισμός μάλλον αταίριαστος για πέλαγος, άρα μεταφράζουμε «σκοτεινό» («σκουρόχρωμο»).

Στη βάση της γέφυρας υπάρχει σχετική επιγραφή που μεταφράζει στα γερμανικά: “Auf weinfarbenem Meer segelnd zu anderen Menschen”.

Οι στίχοι του Ομήρου επιλέχτηκαν συμβολικά γιατί η γέφυρα ενώνει δύο διαφορετικές περιοχές της Φρανκφούρτης πάνω από τα σκούρα νερά του ποταμού Μάιν.

Γενικά, πέρα από τη χρήση των ομηρικών στοίχων, είναι μια πολύ όμορφη ενέργεια να κοσμούνται σημεία μιας πόλης με αποσπάσματα από γραφές σπουδαίων ανθρώπων.

Εικόνα: Ζευς με κέρατα κριού-έκθεση Beim Zeus-στο Kempten-2016

Ο Δίαςή Ζεύς γιός του Κρόνου και της Ρέας ήταν ο μέγιστος θεός του αρχαιοελληνικού δωδεκάθεου ο πατέρας θεών και ανθρώπων, εκτός απο την επίσημη σύζυγο του Ήρα αναφέρονται πληθώρα απο γυναίκες και ερωμένες με τις οποίες απέκτησε αμέτρητα παιδιά.

Ως σύζυγοι του Διόςαναφέρονται οι παρακάτω:

1η η ΜΗΤΙΣ

ΜΗΤΙΣ = Η πονηριά, η καπατσοσύνη.

Αυτή επέτρεψε στον πρωτόγονο Άνθρωπο να επιβιώσει στην άγρια Φύση. Ο Άνθρωπος, ακόμη, δεν καλλιεργεί, δεν ζει σε οργανωμένες κοινωνίες.

Με αυτήν αποκτά το πρώτο τέκνο του, την ΑΘΗΝΑ (θεά της Σοφίας), μ` έναν τρόπο εξαιρετικά συμβολικό. Η ΜΗΤΙΣ είναι έγκυος στην Αθηνά, όταν ο Ζευςς την καταπίνει, εξ αιτίας χρησμού ότι κάποιο επόμενο τέκνο του, θα τον ανατρέψει-καταστρέψει.

Η Μήτις παρέμεινε μόνιμα στην κοιλιά του ενώ η ΑΘΗΝΑ εξήλθε αργότερα από το κεφάλι του.

Συμβολισμός: Η Πονηριά (Πανουργιά) «χωνεύεται» (εξελίσσεται) και αν και παραμένει (δεν χάνεται),«μεταλλάσσεται» σε ΣΟΦΙΑ.

ΣΟΦΙΑ = σύνδεση της γνώσης με την εμπειρία, η σφαιρική κρίση, η αντίληψις καταστάσεων και γεγονότων.

Αν παραμείνει μόνον «πονηριά», θα καταστρέψει τον φορέα της.

2η η ΘΕΜΙΣ

ΘΕΜΙΣ = Αυτό που έχει τεθεί (τίθημι), αυτό που ισχύει.

Εδώ εμφανίζεται η «Δικαιοσύνη», ο Άνθρωπος δημιουργεί «κοινωνίες» με κανόνες δικαιοσύνης.

Με τις κόρες τους, τις ΩΡΕΣ (= Εποχές) και τις ΜΟΙΡΕΣ (= μοιρασιά, μερίδιο), δηλώνεται ότι ο Άνθρωπος, αρχίζει να οργανώνει την ζωή του ανάλογα με τις εποχές και ν` αντιλαμβάνεται ότι λαμβάνει «μερίδιο» ανάλογα με τις πράξεις του (και όχι με βάση το «πεπρωμένο» του).

Ο Άνθρωπος δεν έχει «πεπρωμένο». Το δημιουργεί μόνος του με τις πράξεις του και τις παραλείψεις του. «Αιτία ελομένου Θεός αναίτιος» = Ο Θεός είναι αναίτιος για ό,τι (με ελεύθερη βούληση) επιλέγει ο Άνθρωπος.

3η η ΕΥΡΥΝΟΜΗ

ΕΥΡΥΝΟΜΗ = Εύρος + Νόμος (οι νόμοι διευρύνονται).

Εμφανίζεται το ΚΑΛΛΟΣ, ο θαυμασμός της μορφής (ευμορφία, ομορφιά).

Ο Άνθρωπος ξεπερνά την ζωώδη σεξουαλική ικανοποίηση και αρχίζει να θαυμάζει τα φυσικά προσόντα κάθε ατόμου αλλά και της Φύσεως.

Οι κόρες τους, οι 3 ΧΑΡΙΤΕΣ (ΑΓΛΑΪΑ, ΕΥΦΡΟΣΥΝΗ, ΘΑΛΕΙΑ):

ΑΓΛΑΪΑ = φωτεινή, λαμπερή.

ΕΥΦΡΟΣΥΝΗ = η έχουσα καλή φρόνηση.

ΘΑΛΕΙΑ = η δροσιά.

Δηλώνουν την νέα κατάσταση στην εξέλιξη του Ανθρώπου.

4η η ΔΗΜΗΤΡΑ

ΔΗΜΗΤΡΑ = Η Μήτρα Γη, η Μητέρα Γη.

Έχουμε την κατανόηση των καιρικών φαινομένων, την καλλιέργεια της γης, την εξέλιξη του Ανθρώπου και την μόνιμη εγκατάστασή του σε εδάφη που του εξασφάλιζαν την διατροφή του.

Με την κόρη του «ΠΕΡΣΕΦΟΝΗ» δηλώνεται η περιοδική γονιμότητα της γης, που επιτρέπει την επιβίωση (θεά των καρπών της γης).

5η η ΜΝΗΜΟΣΥΝΗ

ΜΝΗΜΟΣΥΝΗ = Η σύνδεση παρελθόντος και παρόντος.

Οι Λαοί αρχίζουν να καταγράφουν την μνήμη τους, δημιουργία της ιστορίας.

Με τις κόρες του απ’ αυτήν, τις 9 ΜΟΥΣΕΣ:

Κλειώ (Ιστορία),

Ευτέρπη (Λυρική Ποίηση),

Θάλεια (Κωμωδία),

Μελπομένη (Τραγωδία),

Τερψιχόρη (Χορός),

Ερατώ (Ερωτική Ποίηση),

Πολυμνία (Θρησκ. Ποίηση),

Ουρανία (Αστρονομία),

Καλλιόπη (Έπος).

ο Άνθρωπος δημιουργεί την ποίηση, το θέατρο (τραγωδία – κωμωδία), την ζωγραφική, την μουσική, τον χορό, την αστρονομία, τις τέχνες.

Κι αυτό, αμέσως μετά την καλλιέργεια της Γης!

6η η ΜΑΙΑ

ΜΑΙΑ = Σοφή γυναίκα (ρ. μάω = ερευνώ, ζητώ να μάθω εις βάθος).

Εμφάνιση της ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ. Με την ΜΑΙΑ γεννά τον ΕΡΜΗ (ΕΡΜΙΑ), προστάτη της διανοήσεως των γραμμάτων των επιστημών, του εμπορίου, της επικοινωνίας, δηλαδή προστάτη όλων όσων είχαν προηγουμένως εμφανισθεί.

ΕΡΜΙΑΣ από το ειρμός (= σύνδεση) + Μα (Μαία) + ίας (αέναος κίνηση).

7η η ΗΡΑ

ΗΡΑ = αναγραμματισμός του ΑΗΡ. Ενώνει και (συν)εξουσιάζει τον ουράνιο κόσμο με τον γήινο.

Η ΕΠΙΣΗΜΗ σύζυγος στο Δωδεκάθεο.

Σηματοδοτεί την μητρότητα, την οικογενειακή ζωή, τον έγγαμο βίο, την γονιμότητα, την «ουσία» που απαιτεί η εξέλιξη των πάντων.

Τέκνα τους η ΕΙΛΕΙΘΥΑ (έλευσις, γέννηση), η ΗΒΗ (νεότης), ο ΑΡΗΣ (πόλεμος -καταστροφή) = ο κύκλος της ζωής εκείνα τα χρόνια.

ΟΛΕΣ οι άλλες θηλυκές οντότητες, ήταν ερωμένες.

Προφανώς όχι τυχαία, όπως φαίνεται από τα προηγούμενα, και μάλλον πρέπει να υποδηλώνει την περαιτέρω διαδικασία διαμορφώσεως του ΕΛΛΟΓΟΥ ΟΝΤΟΣ, που ονομάσθηκε ΑΝΘΡΩΠΟΣ (= «α θρώσκει ά ώποπε», δηλαδή αυτός που κρίνει αυτά που του συμβαίνουν και τροποποιεί ανάλογα τις αποφάσεις του και τις πράξεις του.

Στην Ελληνική μυθολογία, ο Ιξίων (Ιξίωνας)ήταν ένας από τους Λαπίθες, βασιλιάς της Θεσσαλίας (με έδρα πιθανόν την Ιωλκό) και γιος του Φλεγύα. Γιος του ήταν ο Πειρίθους. Έλαβε ως σύζυγο τη Δία, θυγατέρα του Δηιονέα ή Δηίονα, υιού του Αιόλου, βασιλέα της Φωκίδας. Υποσχέθηκε στον πεθερό του ένα πολύτιμο δώρο, αθέτησε όμως την υπόσχεσή του. Ο Δηϊονεύς σε αντίποινα έκλεψε μερικά από τα άλογα του Ιξίονα. Ο τελευταίος απέκρυψε την οργή του και προσκάλεσε τον πεθερό του σε εορταστικό γεύμα στη Λάρισα.

Μόλις έφτασε ο Δηϊονέας, ο Ιξίωνας τον δολοφόνησε, σπρώχνοντάς τον στην πυρά. Με τη φρικτή αυτή πράξη, ο Ιξίωνας παραβίασε τον ιερό για τους Έλληνες νόμο της φιλοξενίας, προστάτης του οποίου ήταν ο Ξένιος Ζεύς. Οι γειτονικοί άρχοντες, προσβεβλημένοι, αρνήθηκαν να του προσφέρουν άσυλο ή να εκτελέσουν τα τελετουργικά που θα του επέτρεπαν να αποκαθαρθεί από την ενοχή του. Έκτοτε, ο Ιξίωνας κηρύχθηκε εκτός νόμου, έζησε ως απόβλητος και τον απέφευγαν οι πάντες. Σκοτώνοντας τον πεθερό του, έγινε ο πρώτος άνθρωπος στην Ελληνική μυθολογία που σκότωνε συγγενή του. Η τιμωρία που επέσειε κάτι τέτοιο ήταν τρομερή.

Κάποτε, ο Ιξίωνας, για να ξεφύγει από τους διώκτες του, κατέφυγε ικέτης σε ναό του Δία. Εκείνος συμπόνεσε τον Ιξίωνα, για την κατάσταση και τον έφερε στον Όλυμπο μαζί του.

Ο Ιξίοναςλοιπόν από τη μια στιγμή στην άλλη βρέθηκε ανάμεσα στους 12 Θεούς του Ολύμπου, έλαβε την αθανασία τρώγοντας την θεϊκή τροφή τους, την αμβροσία, και πίνοντας το νέκταρ και ζούσε ανάμεσα τους. Σύντομα άρχισε να ποθεί την Ήρα, την βασίλισσα των υπολοίπων Θεών και την προστάτιδα του γάμου. Αρχικά η Ήρα προσπάθησε να τον αποκρούσει διακριτικά, σύντομα όμως οι βλέψεις του Ιξίονα έγιναν εμφανείς και στους υπόλοιπους Θεούς, ακόμα και στον Δία. Για αυτό το λόγο κάλεσε κοντά του μια νύμφη του ουρανού, τη Νεφέλη, και της έδωσε τη μορφή της Ήρας. Ο Ιξίονας λοιπόν πέφτοντας στην πλάνη αυτή ενώθηκε με τη Νεφέλη κι από την ένωση αυτή γεννήθηκε ο πρώτος Κένταυρος. Εξοργισμένος όμως ο Δίας με την αισχρότητα αλλά και την ασέβεια που του επέδειξε ο Ιξίονας, του επέβαλε ένα τρομερό αιώνιο μαρτύριο, μιας κι εκείνος δε μπορούσε να πεθάνει αφού είχε γίνει αθάνατος.

Ο Ιξίωναςκεραυνοβολήθηκε και αποβλήθηκε από τον Όλυμπο. Ο Δίας διέταξε τον Ερμή να δέσει τον Ιξίωνα σ'έναν τροχό. Έτσι δεμένος, ο Ιξίωνας περιφέρεται αιώνια στον Τάρταρο.

Το όργανο της τιμωρίας του Ιξίονα, ο τροχός, σπάνια περιγράφεται. Κατά τον Σχολιαστή των “Φοινίκων” του Ευριπίδη (1185), ο τροχός αποτελούνταν από φλεγόμενες ακτίνες. Ο Απολλώνιος ο Ρόδιος (3,62) παραδίδει πως ο Ιξίοναςσυγκρατούνταν στον τροχό από χάλκινα δεσμά, ενώ κατά τον Βιργίλιο (Γεωργικά 3, 38 και Myth. Vat. I 14, II 106) από φίδια. Επίσης και πάλι κατά τον Βιργίλιο (Γεωργικά 4, 484) τον τροχό με τον Ιξίονα κατεδίωκαν δύο φίδια – σε σχέση ίσως με το πρώτο έγκλημα, καθώς η τιμωρία για την παρενόχληση της Ήρας ήταν ο αέναα σε κίνηση τροχός.

Βιβλίο H’ ϶ϵ Πολιτεία Πλάτωνος ϶ϵ

514 a

Να φανταστείς τους ανθρώπους σαν μέσα σε μια σπηλιά, κάτω από την γη η οποία έχει την είσοδο της ανοιχτή προς το φως. Εκεί βρίσκονται από παιδικής ηλικίας άνθρωποι δεμένοι και ακινητοποιημένοι, έτσι ώστε να βλέπουν μόνο μπροστά τους. Από ψηλά και μακριά έρχεται σε αυτούς λίγο φως από φωτιά. Μεταξύ της φωτιάς και των δεσμωτών υπάρχει μια οδός που στο πλάι της είναι χτισμένο ένα τοιχίο όπως τα παραβάν που βάζουν μπροστά τους οι ταχυδακτυλουργοί. Φαντάσου τώρα, παράλληλα και πίσω από το τοιχίο, ανθρώπους να κουβαλούν πράγματα, και άλλοτε να μιλούν και άλλοτε όχι.

Οι δεσμώτες αυτοί δεν βλέπουν παρά μόνο σκιές. Αυτά που θα έβλεπαν (οι σκιές) θα νόμιζαν ότι είναι τα ίδια τα αντικείμενα, αυτού καθ εαυτού, και γενικά οι δεσμώτες δεν θα θεωρούσαν για αληθινό τίποτε άλλο εκτός από τις κατασκευασμένες σκιές. Αν κάποιος λοιπόν λυνόταν από τα δεσμά του και αναγκαστικά σηκωνόταν όρθιος, έστρεφε το κεφάλι του (που πριν δεν μπορούσε λόγω των δεσμών), και κοιτούσε την φωτιά, όλα αυτά θα τα έκανε με πόνο, και από την λάμψη της φωτιάς θα αδυνατούσε να δει καθαρά εκείνα τα αντικείμενα που μέχρι εκείνη την στιγμή έβλεπε τις σκιές τους. Τι νομίζεις ότι θα έλεγε αυτός, αν του έλεγε κάποιος ότι αυτά που έβλεπε πριν ήταν οφθαλμαπάτες, και ότι τώρα είναι πιο κοντά στην πραγματικότητα; Θα βρίσκονταν σε δύσκολη θέση, θα νόμιζε ότι εκείνα που έβλεπε τότε ήταν αληθινά αντί αυτών που βλέπει τώρα. Μήπως αν τον ανάγκαζε κανείς να δει το φώς, δεν θα πονούσαν τα μάτια του, και δεν θα έφευγε για να επιστρέψει στα προηγούμενα για να βλέπει άνετα;

Αν κάποιος τον τραβούσε προς τα έξω στο φως μέσα από ανηφορικό και δύσβατο δρόμο, δεν θα υπέφερε με αγανάκτηση; Και αν έβγαινε στο φως του ήλιου, θα μπορούσε να δει έστω και ένα από αυτά που εμείς θεωρούμε αληθινά;Θα είχε ανάγκη λίγο χρόνο για να συνηθίσει, προκειμένου να βλέπει εκείνα που βρίσκονται επάνω. Στην αρχή θα έβλεπε ευκολότερα τις σκιές, μετά τα είδωλα των ανθρώπων, και εν τέλει τα αληθινά αντικείμενα. Και μετά από όλα αυτά θα μπορούσε να δει τον ήλιο, και να σκεφθεί ότι αυτός είναι που δίνει τις εποχές και τον κύκλο του έτους, και εποπτεύει όλα όσα είναι στον κόσμο τον ορατό.

Όταν θα θυμάται την πρώτη του κατοικία, και την (ελλειπή) σοφία που είχαν (με τους συνδεσμώτες του), δεν θα καλοτύχιζε τον εαυτό του, και δεν θα λυπόταν τους άλλους;Αν υπάρχουν έπαινοι και βραβεία μεταξύ των δεσμωτών, γι αυτόν που βλέπει πανοραμικά και καθαρά, όσα περνούν από μπροστά τους ποια είναι πρώτα και ποια δεύτερα και ποια συγχρόνως, θα μπορεί να προφητεύει όσα πρόκειται αν ακολουθήσουν, νομίζεις ότι αυτός θα ζήλευε τέτοια βραβεία και εξουσίες;Αν αυτός ο άνθρωπος, ξανακατέβαινε στην σπηλιά και καθόταν πάλι στον πάγκο του, δεν θα ήταν τα μάτια του γεμάτα σκοτάδι, αφού θα ήταν έξω από το φως του ήλιου;

Κι αν έλεγε την γνώμη του στους άλλους αιώνιους δεσμώτες για τις σκιές, πριν ακόμα αποκατασταθεί η όραση του (δεν χρειάζεται βέβαια και πολύς χρόνος να ξανασυνηθίσει κανείς), δεν θα προξενούσε γέλια, και δεν θα έλεγαν οι άλλοι, ότι ανεβαίνοντας επάνω στο φως γύρισε με χαλασμένα μάτια, και πως δεν αξίζει ούτε να δοκιμάσει κανείς να ανέβει επάνω; Και αν κάποιος επιχειρούσε να τους ελευθερώσει και αν τους ανεβάσει επάνω, αν θα τους ήταν εφικτό, θα τον συλλάμβαναν και θα τον σκότωναν;

theseus-aegean

Οι Έλληνες στους Ελληνιστικούς χρόνους είχαν δώσει ονόματα πλανητικών θεοτήτων στις 7 ημέρες της εβδομάδος. Προτού την υιοθέτηση της εβδομάδας υπήρχαν άλλοι τρόποι διαίρεσης του μήνα. Η προγενέστερη χρονική διαίρεση στην αρχαία Ελλάδαήταν εκείνη των δέκα ημερών (τρία δεκαήμερα του μήνα).

Ήταν μία περίοδος ανανέωσης, κατά την οποία οι Έλληνες συναντάν τους πολιτισμούς της Ανατολής (αιγυπτιακός, μεσοποταμιακός, περσικός, ινδικός, φοινικικός, συριακός, γηγενείς μικρασιατικοί πολιτισμοί, κ.α.) με τους οποίους βρίσκονται σε διαρκή αλληλεπίδραση, από την οποία προκύπτει ο ελληνιστικός. Η ελληνιστική κοινή, δηλαδή τα απλοποιημένα Ελληνικά κυριαρχούν σε όλη την ανατολική Mεσόγειο και αναδεικνύονται στη διεθνή γλώσσα της εποχής αυτής. Είναι η εποχή των μεγάλων ελληνιστικών μοναρχιών και των συμπολιτειών, αλλά και της παρακμής και της πτώσης του πολιτικού συστήματος που είχε κυριαρχήσει και ακμάσει στην μητροπολιτική Ελλάδα και στις αποικίες της για περίπου 5 αιώνες, της πόλης-κράτους.

Ωστόσο, εύλογα ανακύπτουν ορισμένα ερωτήματα. Όπως τι το ιδιαίτερο έχει η επταδική διαίρεση; Ή γιατί ένας συγκεκριμένος πλανήτης αντιστοιχεί σε μια συγκεκριμένη ημέρα και πώς έγινε η αρχή της έναρξης των ημερών της εβδομάδας.Η ονομασίες των ημερών πιστεύετε οτι επηρεάστηκαν απο την Αστρολογία των Ελληνιστικών χρονών και τα κείμενα του Ερμή του Τρισμέγιστου.

Κατά την ελληνιστική και τη ρωμαϊκή εποχή οι διδασκαλίες του Ερμή του Τρισμέγιστου εξελληνίστηκαν και απέκτησαν έναν λιγότερο πρακτικό και πιο φιλοσοφικό χαρακτήρα, επικεντρωμένο στο μυστικισμό και την αλχημεία ως οδό για τη θεουργία. Έτσι προέκυψε ο Ερμητισμός, ως κίνημα των κατώτερων κοινωνικών τάξεων της κατεχόμενης Αιγύπτου, το οποίο διαδόθηκε ευρύτατα στη ρωμαϊκή Ανατολή κατά τους πρώτους μεταχριστιανικούς αιώνες. Οι Έλληνες που είχαν σπουδάσει στην Αίγυπτο και αλλού ήταν γνώστες των γραπτών του Ερμή του Τρισμέγιστου,αλλά δε μιλούσαν ανοικτά για αυτά τηρώντας όρκους μυστικότητας.

Έτσι, η πρώτη ημέρα ήταν αφιερωμένη στον Ήλιο (Κυριακή), η δεύτερη στην Σελήνη (Δευτέρα), η τρίτη στον Άρη (Τρίτη), η τέταρτη στον Ερμή (Τετάρτη), η Πέμπτη στον Δία (Πέμπτη), η έκτη στην Αφροδίτη (Παρασκευή) και η έβδομη στον Κρόνο (Σάββατο). Από τους Έλληνες οι ονομασίες των ημερών πέρασαν στους Ρωμαίους, χωρίς μεταβολές, αλλά μεταφρασμένες στην λατινική γλώσσα. Αργότερα τις συναντούμε και σε άλλες διαλέκτους.

Για παράδειγμα, η Δευτέρα ονομάζεται στα ιταλικά Lunedi από το Dies Lunae (ημέρα της Σελήνης), ενώ στα αγγλικά λέγεται Monday από την Μόνα, αρχαία ονομασία της Σελήνης. Η Τρίτη ονομάζεται Martedi από Dies Martis (ημέρα του Άρη), ενώ στα αγγλικά λέγεται Tuesday προς τιμή του θεού του νόμου Tiw. Η Τετάρτη ονομάζεται Mercoledi από το Dies Mercury (ημέρα του Ερμή), ενώ στα αγγλικά λέγεται Wednesday από τον αντίστοιχο θεό των Τευτόνων, τον Βόταν ή Οντίν.

Η Πέμπτη ονομάζεται Giovedi από το Dies Jovis (ημέρα του Δία), ενώ στα αγγλικά λέγεται Thursday από τον σκανδιναβό θεό Θορ. Η Παρασκευή ονομάζεται Venerdi από το Dies Veneris (ημέρα της Αφροδίτης), ενώ στα αγγλικά λέγεται Friday και στα γερμανικά Freitag από την θεά του έρωτα Φρυγία, ταυτόσημη της Αφροδίτης. Οι Άγγλοι ονομάζουν το Σάββατο Saturday από το Saturn day (ημέρα του Κρόνου), και λένε την Κυριακή Sunday από το Sun day (ημέρα του Ηλίου).

ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΟΝΟΜΑΣΙΕΣ ΤΩΝ ΗΜΕΡΩΝ

Δευτέρα ……………………………ΗΜΕΡΑ ΣΕΛΗΝΗΣ ΑΡΤΕΜΙΔΟΣ

Τρίτη ……………………………….ΗΜΕΡΑ ΑΡΕΩΣ

Τετάρτη …………………………….ΗΜΕΡΑ ΕΡΜΟΥ

Πέμπτη …………………………….ΗΜΕΡΑ ΔΙΟΣ

Παρασκευή ………………………..ΗΜΕΡΑ ΑΦΡΟΔΙΤΗΣ

Σάββατο …………………………...ΗΜΕΡΑ ΚΡΟΝΟΥ

Κυριακή ……………………………ΗΜΕΡΑ ΗΛΙΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΟΣ

ΟΙ ΜΗΝΕΣ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΕ ΟΡΙΣΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ       ΑΤΤΙΚΗ            ΣΠΑΡΤΗ        ΔΕΛΦΟΙ

Ιανουάριος      ΓΑΜΗΛΙΩΝ          ΑΓΝΩΣΤΟΣ      ΔΑΔΑΦΟΡΙΟΣ

Φεβρουάριος     ΑΝΘΕΣΤΗΡΙΩΝ       ΕΛΕΥΣΙΝΙΟΣ    ΠΟΙΤΡΟΠΙΟΣ

Μάρτιος         ΕΛΑΦΗΒΟΛΙΩΝ       ΓΕΡΑΣΤΙΟΣ     ΒΥΣΙΟΣ

Απρίλιος        ΜΟΥΝΥΧΙΩΝ         ΑΡΤΕΜΙΣΙΟΣ    ΑΡΤΕΜΙΣΙΟΣ

Μάιος           ΘΑΡΓΗΛΙΩΝ         ΔΕΛΧΙΝΙΟΣ     ΗΡΑΚΛΕΙΟΣ

Ιούνιος         ΣΚΙΡΟΦΟΡΙΩΝ       ΦΛΙΑΣΙΟΣ      ΒΟΑΘΟΟΣ

Ιούλιος         ΕΚΑΤΟΜΒΑΙΩΝ       ΕΚΑΤΟΜΒΕΥΣ    ΙΛΑΙΟΣ

Αύγουστος       ΜΕΤΑΓΕΙΤΝΙΩΝ      ΚΑΡΝΕΙΟΣ      ΘΕΟΞΕΝΙΟΣ

Σεπτέμβριος     ΒΟΗΔΡΟΜΙΩΝ        ΠΑΝΑΜΟΣ       ΒΟΥΚΑΤΙΟΣ

Οκτώβριος       ΠΥΑΝΕΨΙΩΝ         ΗΡΑΣΙΟΣ       ΗΡΑΙΟΣ

Νοέμβριος       ΜΑΙΜΑΚΤΗΡΙΩΝ      ΑΠΕΛΛΑΙΟΣ     ΑΠΕΛΛΑΙΟΣ

Δεκέμβριος      ΠΟΣΕΙΔΕΩΝ         ΔΙΟΣΘΥΟΣ      ΑΓΝΩΣΤΟΣ

ΟΙ ΜΗΝΕΣ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν δώδεκα (12) μήνες, όπως έχουμε και εμείς σήμερα. Στην αρχαία Αθήνα κάθε μήνας είχε 30 ημέρες (πλήρης μήνας) ή 29 ημέρες (κοίλος μήνας).

Οι μήνες αυτοί και οι αντιστοιχίες τους με τους σημερινούς αναφέρονται παρακάτω:

ΑΤΤΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ

Εκατομβαίων (30 ημέρες) 16 Ιουλίου - 15 Αυγούστου

Μεταγειτνιών (29 ημέρες) 16 Αυγούστου - 15 Σεπτεμβρίου

Βοηοδρομιών (30 ημέρες) 16 Σεπτεμβρίου - 15 Οκτωβρίου

Πυανεψιών (29 ημέρες) 16 Οκτωβρίου - 15 Νοεμβρίου

Μαιμακτηριών (30 ημέρες) 16 Νοεμβρίου - 15 Δεκεμβρίου

Ποσειδεών (29 ημέρες) 16 Δεκεμβρίου - 15 Ιανουαρίου

Γαμηλιών (30 ημέρες) 16 Ιανουαρίου - 15 Φεβρουαρίου

Ανθεστηριών (29 ημέρες) 16 Φεβρουαρίου - 15 Μαρτίου

Ελαφηβολιών (30 ημέρες) 16 Μαρτίου - 15 Απριλίου

Μουνιχιών (29 ημέρες) 16 Απριλίου - 15 Μαϊου

Θαργηλιών (30 ημέρες) 16 Μαϊου - 15 Ιουνίου

Σκιροφοριών (29 ημέρες) 16 Ιουνίου - 15 Ιουλίου

Η πρώτη ημέρα κάθε μήνα ονομαζόταν νουμηνία.

Theseus Aegean

Η εκκλησία του Ιουστινιανού... στάθηκε όρθια.

Αρχαιολόγοι της Εφορείας Αρχαιοτήτων Λάρισας έστησαν τη μοναδική παλαιοχριστιανική εκκλησία που βρέθηκε στα παράλια της Θεσσαλίας (εξαιρούνται οι αρχαιότητες της Νέας Αγχιάλου), στο Κάστρο της Βελίκας Λάρισας, και χρονολογείται στον 6ο μ.Χ. αιώνα, στους χώρους του Διαχρονικού Μουσείου Λάρισας.

Η έκθεση με τίτλο «Κάστρο Βελίκας. Ένας οχυρωμένος οικισμός του Ιουστινιανού» θα μείνει ανοιχτή για το κοινό μέχρι τις 10 Μαΐου και παρουσιάζει την εκκλησία σε φυσικό μέγεθος με τα αυθεντικά μέλη.

Οι επισκέπτες έχουν την αίσθηση ότι μεταφέρονται μέσα στην εκκλησία, ενώ βλέπουν τα ιερά σκεύη, ανάμεσά τους και το σπάνιο δισκοπότηρο, εύρημα μοναδικό για τα ελληνικά χρονικά, το οποίο είχε αποκαλύψει το «Εθνος» τον Ιούλιο του 2014.

Πρόκειται για μια κύλικα με ψηλό πόδι, ύψους 10 εκατοστών, που δεν φέρει διάκοσμο ή κάποια επιγραφή και οι αρχαιολόγοι υποθέτουν ότι ήταν το άγιο ποτήρι της εκκλησίας. «Για πρώτη φορά εκτίθενται τα σημαντικότατα ευρήματα της ανασκαφής στο Κάστρο Βελίκας. Στην έκθεση κυριαρχεί η εκκλησία του κάστρου, το πιο σημαντικό από τα ανασκαμμένα κτίρια, που ερευνήθηκε σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, μαζί με τα γλυπτά και τα ιερά του σκεύη» λέει στο «Εθνος» η προϊσταμένη της ΕΦΑ Λάρισας, Σταυρούλα Σδρόλια.

Η έκθεση περιλαμβάνει επίσης πλήθος από πιθάρια και αντικείμενα καθημερινής χρήσης, καθώς παρουσιάζονται οι αποθήκες του οικισμού και η οικία του διοικητή που βρέθηκε στη νότια πλευρά του Κάστρου Βελίκας.

Η εκκλησία του Κάστρου είναι μια τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική του 6ου αιώνα μ.Χ. και οι ανασκαφές έφεραν στο φως κίονες, τμήματα μαρμάρινων κιονίσκων από την Αγία Τράπεζα, θραύσματα από θωράκια, ιερά σκεύη και νομίσματα για τη χρονολόγησή της με ασφάλεια.

Πιθάρια από τον οικισμό του Κάστρου Βελίκας και Αγιο Δισκοπότηρο που έχει συντηρηθεί και παρουσιάζεται στην έκθεση στο Διαχρονικό Μουσείο

Ιδρύθηκε την εποχή του αυτοκράτορα Ιουστινιανού (527-565 μ.Χ.) και η κόγχη της βρέθηκε να εφάπτεται στο τείχος. Πιθανόν ύστερα από μεγάλη καταστροφή οι κάτοικοι τη μετέφεραν εκεί ίσως για να δείξουν την ιερότητα του τείχους -σαν να τους έσωσε από κάτι. Το Κάστρο της Βελίκας αποτελεί τη βυζαντινή οχύρωση της Ιουστινιάνειας περιόδου. Χτίστηκε στη θέση της Ακρόπολης της αρχαίας Μελιβοίας, της πόλης του ομηρικού βασιλιά Φιλοκτήτη.

Οι ανασκαφές που έγιναν από την κ. Σδρόλια και τον καθηγητή Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Γιάννη Βαραλή αποκάλυψαν έναν μεγάλο αριθμό από εμπορικά αγγεία, που συνεχίζουν για πάνω από 1.000 χρόνια να κυκλοφορούν στις ίδιες εμπορικές διαδρομές του Αιγαίου και της Μαύρης Θάλασσας μεταφέροντας την αγροτική παραγωγή, μέταλλα, κεραμικά και άλλα προϊόντα.

Ξεχωρίζουν επίσης τα μεταλλικά εργαλεία για τις εργασίες στο σπίτι και στην ύπαιθρο, οι εμπορικοί αμφορείς με την ποικιλία των σχημάτων, και το τοπικό εργαστήριο παραγωγής ανάγλυφων σκευών, που συντελούν στην κατανόηση πολλών πτυχών της ζωής σε έναν οχυρό οικισμό της εποχής.

«Το Κάστρο της Βελίκας είχε την τύχη να διασωθεί μέχρι σήμερα χωρίς μεταγενέστερες επεμβάσεις και να μπορεί να μας αποκαλύψει πολλά μυστικά για τη ζωή των ανθρώπων της εποχής» μας λέει η κ. Σδρόλια.

ΜΑΡΙΑ ΡΙΤΖΑΛΕΟΥ, ethnos.gr