Ένα νέο μουσείο αφιερωμένο στις προηγμένες τεχνολογικές εφευρέσεις των αρχαίων Ελλήνωνκαι πιο συγκεκριμένα στο πολύτιμο έργο του επιστήμονα Αρχιμήδη, λειτουργεί στην Αρχαία Ολυμπία και εντυπωσιάζει παρουσιάζοντας την τεχνολογική πρωτοπορία των προγόνων μας.

Πρόκειται για πενήντα απίστευτες εφευρέσεις της αρχαίας Ελλάδας που έχουν πλήρως ανακατασκευαστεί και καλύπτουν μια περίοδο από το 2000 π.Χ. μέχρι το τέλος του αρχαίου ελληνικού κόσμου. Ανάμεσά τους είναι η «Βίδα» του Αρχιμήδη , το «Ρομπότ-Υπηρέτης» του Φίλωνα, το «Αυτόματο Θέατρο» του Ήρωνος, αρχαίες πολεμικές μηχανές και φυσικά ο «υπολογιστής των Αντικυθήρων».

Δείτε τις πέντε πιο εντυπωσιακές εφευρέσεις που φιλοξενούνται στην έκθεση και τις ιστορίες τους:

Το «Ρομπότ – Υπηρέτης» του Φίλωνα

Φίλων ο «Βυζάντιος», επίσης γνωστός ως «Φίλων ο Μηχανικός». Υπήρξε σπουδαίος μαθηματικός και μηχανικός, ο οποίος έζησε κατά το δεύτερο μισό του του 3ου αιώνα π.Χ. Ανάμεσα στις πολλές εφευρέσεις του, ήταν ένα ανθρωπόμορφο ρομπότ, που εκτελούσε χρέη υπηρέτη.

Το ρομπότ κρατούσε μια κανάτα κρασιού στο δεξί του χέρι προκειμένου ο επισκέπτης να τοποθετεί ένα κύπελλο στην παλάμη του αριστερού του χεριού με αποτέλεσμα να χύνεται το κρασί και στη συνέχεια το νερό αν ήταν επιθυμητό.

Το ρομπότ ήταν αποτέλεσμα μιας πολύπλοκης κατασκευής από δεξαμενές, σωλήνες, σωλήνες αέρα και στριφογυριστών ελατηρίων τα οποία αλληλεπιδρούν με τις αλλαγές του βάρους και την πίεση του αέρα. Το αποτέλεσμα αυτού του περίπλοκου σχεδίου ήταν το «Ρομπότ – Υπηρέτης» του Φίλωνα.

Η «Βίδα ή Κοχλίας» του Αρχιμήδη

Αρχιμήδης ο Συρακούσιος (287 π.Χ – 212 π.Χ). Αρχαίος Έλληνας μαθηματικός, φυσικός, μηχανικός, εφευρέτης και αστρονόμος. Παρά το γεγονός ότι ελάχιστες λεπτομέρειες της ζωής του έγιναν γνωστές, ο ίδιος θεωρείται ως ένας από τους κορυφαίους επιστήμονες στην αρχαιότητα. Ένα μεγάλο μέρος του έργου του Αρχιμήδη στη Μηχανική,προέκυψε από την εκπλήρωση των αναγκών της προσωπικής του κατοικίας στις Συρακούσες.

Ο βασιλιάς Ιέρων ο Β΄ή τυραννικός ανέθεσε στον Αρχιμήδη να σχεδιάσει ένα πλοίο τεραστίων διαστάσεων γνωστό ως «Συρακουσία». Ο βασιλιάς ήθελε να το χρησιμοποιήσει για τη μεταφορά τουλάχιστον 600 ατόμων, σε πολυτελή ταξίδια, μεταφέροντας εφόδια αλλά και ως πολεμικό ναυτικό πλοίο.

Στο «Συρακουσία» υπήρχε ακόμα γυμναστήριο και ένας ναός αφιερωμένος στη θεά Αφροδίτη. Δεδομένου ότι σε ένα τέτοιο πλοίο θα εισέρρεαν σημαντικές ποσότητες νερού, η «βίδα» ή «κοχλίας» του Αρχιμήδη θα βοηθούσε στην απορρόφηση των υδάτων.

Η συσκευή περιείχε έναν περιστρεφόμενο κοχλία ο οποίος γυρνούσε χειροκίνητα, σε σχήμα λεπίδας μέσα σε έναν κύλινδρο. Η συγκεκριμένη συσκευή χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα για την άντληση υγρών και στερεών σε μορφή κόκκων όπως ο άνθρακας και το σιτάρι.

Το περιστρεφόμενο «Αυτόματο Θέατρο» του Ήρωνα

Ήρων ο Αλεξανδρεύς (10-70 μ.Χ.). Ήταν Έλληνας μαθηματικός και μηχανικός, ο οποίος θεωρείται από τους μεγαλύτερους πειραματιστές της αρχαιότητας. Μια από τις πιο καλλιτεχνικές του δημιουργίες ήταν ένα «αυτόματο θέατρο», η οποία θεωρείται η πρώτη «ρομποτική».

Μέσα από τη συγκεκριμένη συσκευή παρουσίασε το έργο «Ναύπλιος», μια τραγική ιστορία που διαδραματίζεται την περίοδο μετά τον Τρωικό πόλεμο.

Το «αυτόματο θέατρο» ήταν μια κατασκευή που έφτανε το 1,5 μέτρο ύψος που έμοιαζε με ναό, διακοσμημένο με αγαλματίδια θεοτήτων και κινούταν βάσει μιας επιτυχημένης αλληλουχίας κινητήριων συστημάτων από σχοινιά και κόμπους που λειτουργούσαν με έναν περιστρεφόμενο οδοντωτό τροχό.

Το «Νύχι» ή «Σιδερένιο Χέρι» του Αρχιμήδη

Το «Νύχι» του Αρχιμήδη είναι ένα όπλο που λέγεται ότι είχε σχεδιαστεί για να υπερασπιστεί την πόλη των Συρακουσών. Επίσης γνωστό ως «Σιδερένιο Χέρι» αποτελείται από τον βραχίονα ενός γερανού που καταλήγει σε έναν μεταλλικό γάντζο.

Σε κάθε επίθεση γινόταν ταλάντευση του βραχίονα προς τα επάνω με αποτέλεσμα την εκτόπιση του πλοίου έξω από το νερό.

Πίνακας με το «Νύχι» του Αρχιμήδη από τον Giulio Parigi που έπειτα ονομάστηκε το «Σιδερένιο Χέρι» κυριολεκτικά.

Υπήρξαν σύγχρονα πειράματα για τον χρηστικό σκοπό της συσκευής, μέχρι το 2005 που η το τηλεοπτικό ντοκιμαντέρ «Superweapons of the Ancient World» κατασκεύασε μια εκδοχή της και κατέληξε ότι επρόκειτο για μια λειτουργική συσκευή.

Οι «Φλεγόμενοι Καθρέφτες» του Αρχιμήδη

Οι «Φλεγόμενοι Καθρέφτες» του Αρχιμήδη από τον Giulio Parigi

Τον 2ο αιώνα μ.Χ ο αρχαίος Λουκιανός γράφει ότι κατά την διάρκεια της πολιορκίας των Συρακουσών, ο Αρχιμήδης κατέστρεψε τα εχθρικά πλοία με την φωτιά. Αιώνες αργότερα ο Ανθέμιος ο Τραλλιανός αναφέρει το φλεγόμενο γυαλί ως όπλο του Αρχιμήδη.

Η συσκευή, που είναι γνωστή και ως οι «Ακτίνες Φωτός» του Αρχιμήδη χρησιμοποιήθηκε για να συγκεντρώσει το ηλιακό φως στα επερχόμενα πλοία, με αποτέλεσμα αυτά να παίρνουν φωτιά. Ύστερα από μεγάλη αμφισβήτηση έχει καταγραφεί πως η συγκεκριμένη εφεύρεση έχει κατασκευαστεί από γυαλισμένες μπρούντζινες ή χάλκινες ασπίδες, οι οποίες λειτουργούσαν ως καθρέφτες που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ώστε να συγκεντρώσουν το ηλιακό φως στα πλοία.

Ένα τεστ της ακτίνας φωτός του Αρχιμήδη έγινε το 1973 από τον Έλληνα επιστήμονα Ιωάννη Σακκά. Το πείραμα έλαβε χώρα στη ναυτική βάση του Σκαραμαγκά έξω από την Αθήνα.

Για αυτή τη περίπτωση χρησιμοποιήθηκαν 70 καθρέπτες, ο καθένας με χάλκινη επίστρωση και μέγεθος περίπου στα 1,5 επί 1m. Οι καθρέπτες στράφηκαν σε ένα ομοίωμα από κόντρα πλακέ ενός Ρωμαϊκού πολεμικού πλοίου, το οποίο βρισκόταν σε απόσταση κοντά στα 50m.

Όταν οι καθρέπτες σημάδεψαν με ακρίβεια το πλοίο, αυτό έπιασε φωτιά μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα. Το πλοίο από κόντρα πλακέ ήταν επιστρωμένο με βαφή πίσσας, η οποία μπορεί να βοήθησε στην ανάφλεξη. Η επίστρωση με βαφή πίσσας ήταν κοινότοπη στα πλοία την κλασσική εποχή.

Στο κορυφαίο έργο της παγκόσμιας φιλοσοφίας «Πολιτεία», ο Πλάτωναςδεν περιγράφει τόσο τη σωστή οργάνωση ενός κρατικού σχηματισμού, όσο τη μάχη που διεξάγεται στην ψυχή του ανθρώπου ανάμεσα στη λογική και στις επιθυμίες, μία μάχη από την οποία θα κριθεί εάν τελικά κατορθώσει να γευτεί τη μοναδική γνήσια ηδονή, αυτή του ιδανικού βίου.

Τα τρία μέρη που αποτελούν την ψυχή, κατά τον Πλάτωνα, είναι: το επιθυμητικό, το θυμοειδές και το διανοητικό.

Το επιθυμητικό μέρος της ψυχής εκφράζει τις σωματικές ή «άλογες επιθυμίες» του ανθρώπου, όπως τις ανάγκες του σώματος (πείνα, δίψα, ερωτική διάθεση κ.α.). Είναι η έδρα επιθυμιών, πολύτροπων και πολυώνυμων. Η πραγματοποίηση αυτών των επιθυμιών συνιστά ηδονή, η οποία όμως, σύμφωνα με τον φιλόσοφο, είναι φαινομενική και επιφανειακή. Αν, για παράδειγμα, πεινάς και φας, έχεις απλά ικανοποιήσει την επιθυμία σου να σταματήσεις να πεινάς και τίποτα περισσότερο. Δεν μπορεί από το επιθυμητικό μέρος της ψυχής να προκύψει ουσιαστική ηδονή παρά απλή ικανοποίηση μίας σωματικής, άλογης ανάγκης.

Ψηλότερα αξιολογικά από το επιθυμητικό, βρίσκεται το θυμοειδές μέρος της ψυχής. Είναι το αγωνιστικό στοιχείο ή αλλιώς, το ριζικά βουλητικό στοιχείο. Πρόκειται για την ικανοποίηση της ανάγκης σου να αναγνωρίζεσαι από τους άλλους ανθρώπους ως αξιοπρεπής και έντιμος. Το θυμοειδές μέρος της ψυχής, μπορεί να οδηγήσει σε ρήξεις και μάχες για την υπεράσπιση της τιμής σου. Μπορεί να σε κάνει να επιζητάς αξιώματα και μεγαλύτερη αναγνώριση. Δεν σχετίζεται με υλικά αγαθά αλλά με την προστασία του «είναι» σου.

Το τρίτο μέρος της ψυχής είναι το λογιστικό ή διανοητικό. Αυτό, σύμφωνα με τον Πλάτωνα, θα πρέπει να «κυβερνά» την ψυχή με την συναίνεση του θυμοειδούς και την εκούσια υποταγή του επιθυμητικού. Το διανοητικό μέρος «στεγάζει» την ορθή κρίση και έλκεται από τις ευχαριστήσεις που παρέχει η διανοητική απασχόληση και η γνώση.

Οι ηδονές από την ικανοποίηση του διανοητικού είναι οι μόνες αληθινές και πραγματικές, κατά τον φιλόσοφο. Η επιδίωξη τους προσφέρει μόνιμη ανακούφιση από τον φαύλο κύκλο της επιθυμίας και την εκπλήρωσή της, αφού τα αντικείμενα της φιλοσοφικής γνώσης δεν θα εξαφανιστούν, όπως εξαφανίζονται, για παράδειγμα, οι τροφές που τρώμε, αλλά, ως αμετάβλητα και αθάνατα στοιχεία, θα προσφέρουν μία σταθερή κατάσταση πλήρωσης.

Ο Πλάτωνας χρησιμοποιεί μία εικόνα για να δείξει την εσωτερική μάχη που διεξάγεται στον άνθρωπο μεταξύ των τριών μερών της ψυχής του. Σε αυτήν την μάχη, το λογιστικό μέρος εκπροσωπείται από τον άνθρωπο, το θυμοειδές από ένα λιοντάρι και το επιθυμητικό από ένα πολυκέφαλο θηρίο. Εάν ο άνθρωπος αφήσει το λιοντάρι και το θηρίο να ισχυροποιηθούν εις βάρος του λογιστικού, τότε εκείνα θα αντιμάχονται με σφοδρότητα, οδηγώντας τον σε μία ακόλαστη ζωή, έρμαιο των αντίρροπων επιθυμιών και παθών του, όπως και των ξεσπασμάτων της οργής του. Εάν όμως ο άνθρωπος (το λογιστικό) καταφέρει να δαμάσει το θηρίο (βουλητικό) με τη βοήθεια του λιονταριού (θυμοειδούς), τότε θα μπορέσει να πειθαρχήσει τις επιθυμίες του και να εκριζώσει τα πάθη του, ώστε να απολαύσει την ηδονή της αρμονίας στην ψυχή του.

Θα ήταν λάθος όμως εάν αυτή η θεώρηση οδηγούσε στο συμπέρασμα ότι ο άνθρωπος μπορεί, ή οφείλει να προσπαθεί, να εκμηδενίσει το θηρίο ή το λιοντάρι μέσα του. Αντίθετα, ο Πλάτωνας προτείνει στον άνθρωπο να ικανοποιεί έμμετρα το επιθυμητικό του, ώστε αυτό να μην παθιάζεται ούτε από τη στέρηση, ούτε από την υπερπλήρωσή του, και έτσι, στην κατάσταση ηρεμίας, να αφήνει απερίσπαστο το λογιστικό κομμάτι της ψυχής να αφοσιώνεται στην αναζήτηση της γνώσης, που είναι η υπέρτατη ηδονή.

Όταν το λογιστικό μέρος καρπώνεται τις ηδονές που αναζητεί, τότε όλα τα μέρη της ψυχής θα είναι ικανοποιημένα,ενώ εάν επικρατήσουν οι ηδονές κάποιου άλλου μέρους, τότε θα αναστατωθεί όλη η τάξη της ζωής του ανθρώπου, οπότε κανένα μέρος δεν θα ικανοποιείται όπως του αρμόζει.

Ο Πλάτωνας (Αλληγορία της Φιλοσοφίας) – Paolo Veronese – 1560

ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟΣ ΒΙΟΣ: Ο ιδανικός βίος, σύμφωνα με τον Πλάτωνα και πως μπορεί να επιτευχθεί

Τα τρία μέρη της ψυχής και η επικράτηση τους σε κάθε άνθρωπο καθορίζουν και τα τρία είδη βίου που δύναται να έχει: φιλοσοφικός βίος για τον άνθρωπο που κυριαρχείται από το λογιστικό, φιλότιμος βίος για εκείνον που κυριαρχείται από το θυμοειδές και φιλοκερδής βίος για εκείνον που κυριαρχείται από το επιθυμητικό.

Μπορεί και στις τρεις κατηγορίες ανθρώπων να φαντάζει ότι ηδονικότερος βίος είναι ο δικός τους, στην πραγματικότητα όμως, μόνο ο φιλόσοφος έχει τη γνώση ότι ο δικός του βίος είναι ο ηδονικότερος κι αυτό γιατί ο ίδιος έχει γνωρίσει τις ηδονές των άλλων δύο, ενώ οι άλλοι δεν έχουν καταφέρει να γνωρίσουν τις δικές του. Ο φιλόσοφος επίσης, έχει τη δυνατότητα να αποτιμήσει τον βίο του ως «όλον» και να καταλήξει στην υπεροχή του από τους βίους των άλλων, χρησιμοποιώντας την εμπειρία και τη λογική του, κάτι που οι άλλοι δεν είναι σε θέση να κάνουν.

Τρεις βασικές αρετές χαρακτηρίζουν τον ενάρετο βίο, σύμφωνα με τον Πλάτωνα: η σωφροσύνη, η ανδρεία και η σοφία. Αν σε αυτές προστεθεί και μία τέταρτη, η δικαιοσύνη, η οποία αντιστοιχεί στην ισορροπία του συνόλου, τότε έχουμε έναν δίκαιο άνθρωπο, έναν άνθρωπο που έχει καταφέρει να εναρμονίσει τα τρία μέρη της ψυχής του κάτω από την ηγεμονία του διανοητικού.

Με την υπεροχή του διανοητικού, ο άνθρωπος είναι σε θέση να ελέγχει τις επιθυμίες του και, με εγκράτεια και σωφροσύνη, να μετασχηματίζει το πάθος του σε ανδρεία. Με άλλα λόγια, κυβερνώντας τα άλλα μέρη, ο λογισμός προσφέρει στον άνθρωπο την ευτυχία, καθώς επιτυγχάνει την αποσόβηση των εσωτερικών συγκρούσεων και την αρμονική σχέση ανάμεσα στα μέρη της ψυχής.

«Φιλία» αποκαλεί ο Πλάτωνας την ιδανική σχέση ανάμεσα στα μέρη της ψυχής, καθώς δεν περιγράφει μία κατάσταση αδιάλειπτης καταστολής, αλλά μία πειθαρχία, στην οποία ο δίκαιος άνθρωπος βρίσκει ευχαρίστηση. Το ευγενικό μέρος της ψυχής, έχοντας επιτύχει αυτή τη «φιλία» με τα άλλα δύο μέρη, έρχεται σε επικοινωνία με την γνώση, το «όντως όν», και τότε γεννάται το σύζευγμα «νους και αλήθεια», όπου «νους» είναι το λογιστικό κομμάτι της ψυχής και «αλήθεια» το «όντως όν». Ούτε η «αλήθεια» υπάρχει πριν τη σύζευξή της με την ψυχή, ούτε ο «νους» πριν τη σύζευξη του με την αλήθεια. Μόνο η ένωση δίνει υπόσταση στα δύο μέρη της συζυγίας και μόνο με τη συζυγία ο άνθρωπος αποκτά την πραγματική γνώση.

Η ευδαιμονία δεν εξαρτάται από την ύπαρξη ενός ορισμένου ευνοϊκού περιβάλλοντος (από τους άλλους ή από τις περιστάσεις) αλλά από τον ίδιο μας τον εαυτό. Μπορούμε να την δημιουργήσουμε, αναπτύσσοντας εντός μας τη «λογική», η οποία μας κάνει δίκαιους.

Η επιδίωξη πνευματικών ηδονών, κατά τον Πλάτωνα, προσφέρει μόνιμη ανακούφιση από τον φαύλο κύκλο της ικανοποίησης των σωματικών αναγκών, αφού χάρη στον μεγαλύτερο βαθμό πραγματικότητας, τα αντικείμενα της φιλοσοφικής γνώσης δεν θα εξαφανιστούν, όπως τα φαγητά που καταναλώνουμε, αλλά θα διατηρήσουν τον φιλόσοφο σε μία σταθερή κατάσταση πλήρωσης.

Ο άνθρωπος, απελεύθερος από εσωτερικούς καταναγκασμούς και παρορμήσεις, απολαμβάνει λοιπόν το αίσθημα της μόνιμης πλήρωσης και, απερίσπαστος, αφοσιώνεται στην περαιτέρω αναζήτηση της σοφίας που προσφέρει την απόλυτη ηδύτητα και αγαθότητα σε μία ζωή.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Πλάτων, Πολιτεία, εισαγ. σημείωμα – μτφ. ερμην. σημειώματα Ν.Μ. Σκουτερόπουλος, Αθήνα: Πόλις, 2002.

Annas, J., Εισαγωγή στην Πολιτεία του Πλάτωνα, μτφ. Χ. Γραμμένου, επιμ. Χ. Ζαφειρόπουλος-Π.Μπουρλάκης, Αθήνα: Καλέντης, 2006.

Δεσποτόπουλος, Κ.Ι., Φιλοσοφία του Πλάτωνος, Αθήνα: Ακαδημία Αθηνών, Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Φιλοσοφίας, 1997.

Δήμας, Π., «Η Φιλοσοφία του Πλάτωνα», στο: Σ.Βιρβιδάκης κ.α., Ελληνική Φιλοσοφία και επιστήμη, από την Αρχαιότητα έως τον 20ο Αιώνα, τ. Α’, Πάτρα: ΕΑΠ, 2000.

Κάλφας, Β. – Ζωγραφίδης, Γ., Αρχαίοι Έλληνες Φιλόσοφοι, Θεσσαλονίκη: Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών [Ίδρυμα Μανώλη Τριανταφυλλίδη], 2006.

Λέκκας, Γ., «Επιχειρηματολογικές Στρατηγικές εις την Πολιτείαν του Πλάτωνος», Πλάτων 53, 2003.

Pappas, N., Πολιτεία του Πλάτωνα, Ένας Οδηγός Ανάγνωσης, μτφ. Δ. Παπαγιαννάκος, επιστ. επιμ. Ι. Πατσιώτη, Αθήνα: Εκδόσεις Οκτώ, 2006.

Vegetti, M., Ιστορία της Αρχαίας Φιλοσοφίας, μτφ. επιστ. επιμ. Γ.Α. Δημητρακόπουλος, Αθήνα: Π.Τραυλός, 2003 [2000].

Δημήτρης Καλαντζής

Πηγή: postmodern, antikleidi

Παίρνοντας για βάση το έντονο πολιτειακό αίσθημα των Αρχαίων Ελλήνωνκαι τις ιεροπραξίες τους, καταλαβαίνουμε, γιατί ή προδοσίαχαρακτηριζόταν σαν το πιο βαρύ έγκλημα. Κι αν εμβαθύνουμε στο γεγονός, ότι όλοι οι προδότες, μετά την ατιμωτική εκτέλεση τους, δεν επιτρεπόταν να ταφούν, θα καταλάβουμε πόσο μεγάλη, πόσο συντριπτική ήταν η ποινή πού τους επιβαλλόταν.

Με την προδοσία στην αρχαία Ελλάδα προσβαλλόταν, ανίερα κι ανεπανόρθωτα, η βαθύτατη ηθική αντίληψη για την πολιτειακή ευδαιμονία και σταθερότητα. Ακόμα κι αν δεν είχε έμπρακτα αποτελέσματα η προδοσία. Έφτανε η πρόθεση, η απλή διάθεση. Έτσι, ό προδότης δεν είχε θέση ούτε στη ζωή ούτε στο θάνατο. Δεν τον
θεωρούσαν ούτε και τυπικά ούτε «κατ” ανοχήν» άνθρωπο, παρά κάτι σαν απαίσια τερατικό για την ιερή παράδοση κι αφάνταστα επικίνδυνο για τις ομαλές σχέσεις της πολιτείας. Κι έπρεπε, φυσικά, όχι μόνο να χαθεί, άλλα κι η εφιαλτική μνήμη του να γίνεται πάντα αντικείμενο «μαύρης κατάρας». Έπρεπε, με το «κατακουρέλιασμα της «βρωμερής» υπόστασης του», να θεωρηθεί χτυπητό «παράδειγμα προς αποφυγήν».

Το ηρωικό ελληνικό έπος δέχεται για τον προδότη την ταφή, κι ο αθηναϊκός νόμος, κατά την ιστορική περίοδο, πρόβλεπε πέταμα των εκτελεσμένων προδοτών μακριά από την πολιτεία. Η καλλιεργημένη φαντασία των Αθηναίων διαμόρφωνε πολύ παραστατικούς τους μύθους για την περιφρόνηση πού έδειχναν οι πρόγονοι στους προδότες. Ο Δημοσθένης (18, 204) αναφέρει πώς οι Αθηναίοι κάποιον Κυρσίλο, πού δέχτηκε να υποκύψει στις επιταγές του Ξέρξη, τον σκότωσαν με λιθοβολισμό, κι οι γυναίκες έκαμαν το ίδιο στη σύζυγο του. Οι Αρκάδες, κατά τον Παυσανία (4, 22, 4), σκότωσαν, επίσης με πέτρες, τον Αριστοκράτη και τον έβγαλαν έξω από τα σύνορα αφήνοντας τον άταφο, επειδή πρόδωσε τα μυστικά τους στους Σπαρτιάτες. Έχουμε, ακόμα, και τη διήγηση του Λυκούργου (112, 115), όπου κι αυτοί, πού υπερασπίστηκαν τον προδότη και φίλο των Σπαρτιατών ολιγαρχικό Φρύνιχο, κηρύχτηκαν ένοχοι, θανατώθηκαν, και τα οστά τους, όπως και του Φρύνιχου, πετάχτηκαν έξω από την Αττική, ενώ εκείνοι, πού σκότωσαν τον προδότη, αθωώθηκαν, και κρίθηκε πώς άδικα φυλακίστηκαν.

Με αφορμή τη σκληρότατη τιμωρία του Φρύνιχου, έγινε ψήφισμα (Λυκούργος, 112, 115), όπου καταδικάζονταν, προκαταβολικά, οι υπερασπιστές των προδοτών, κι αν, ακόμα, οι προδότες εκτελέστηκαν, κι αν τα πτώματα τους πετάχτηκαν μακριά από την πολιτεία, κι αν, τέλος, πέρασε καιρός πολύς από την προδοσία τους. Έτσι, οι υπερασπιστές των προδοτών εξισώθηκαν με τους προδότες, αφού δεν δίστασαν να δικαιολογήσουν, βρίσκοντας ελαφρυντικά ή προσπαθώντας ν” αμφισβητήσουν την πράξη τους (των προδοτών), ασεβώντας στα ιερά κι όσια της πολιτείας. Τους θεωρούσαν κι” επικίνδυνους και βλαβερούς για το κοινό συμφέρον, αφού θέλησαν να μειώσουν την «καταστρεπτική σημασία της προδοσίας». Τέτοιες περιπτώσεις προδοτών έχουμε πάμπολλες, πού, αφού θάφτηκαν, ξεθάφτηκαν κατόπι και τα οστά τους πετάχτηκαν, γιατί ήταν ένοχοι στο «Κυλώνιον άγος» (Θουκυδίδης, 1, 126, 127).

ΚΑΙΑΔΑΣ

Στους Αθηναίους ίσχυε ο νόμος, πού συχνά τον ανέφεραν, για τους Προδότες, πού απαγόρευε ρητά, μετά την καταδίκη τους, να ταφούν στην Αττική. Το ίδιο, σύμφωνα μ” αυτόν τον νόμο, ίσχυε για τους κλέφτες και τους ιερόσυλους., (Ξενοφ.», Ελληνικά» 1, 7, 22), Υπερείδης «’Υπέρ Λυκ.», 16 κλπ.). Ο νόμος εφαρμόστηκε και στην περίοδο του Θεμιστοκλή (Θουκυδ. 1, 138, 6) και κατά το ψήφισμα στην περίοδο του Αρχιπτόλεμου κι Αντιφώντα, πού μνημονεύονται κατά τον βίο των δέκα ρητόρων, μετά την κατάλυση των τετρακοσίων (Πλούταρχ. «Ηθικά», 834α). Οι γειτονικές πόλεις φρόντιζαν, από υποχρέωση ηθική βασικά, μα και για να είναι συνεπείς με την παράδοση, να θάβουν τα πεταμένα εκεί κοντά πτώματα των προδοτών. Στο « Ανθολόγιο» του Στοβαίου (40, 8) ιστορείται από τον Πυθαγόρειο Τέλητα η περίπτωση Αττικών φυγάδων προδοτών, πού κι όταν, υστέρα από χρόνια, πέθαναν σε ξένο έδαφος όπου είχαν καταφύγει, θάφτηκαν δίχως τυπικές τιμές. Μαζί μ” αυτούς είναι ο Νικόφημος κι ο Αριστοφάνης (όχι ο κωμωδιογράφος, βέβαια).

Ο Θεόπομπος διηγείται πώς οι Αθηναίοι στη Σάμο, αφού έραψαν σε σακκί τον προδότη Λεύκιπο, τόν έριξαν στη θάλασσα. Το βάραθρο απ” όπου έριχναν τους προδότες και πού βρισκόταν κοντά στον Δήμο των Κειριαδών, ήταν κι ο τάφος τους. Γνωρίζουμε πώς ο τόπος ατιμωτικής εκτέλεσης στη Σπάρτη ονομαζόταν Καιάδας. Και στον Καιάδα πέταξαν οι Σπαρτιάτες το πτώμα του προδότη βασιλιά τους Παυσανία, πού τον «έκτισαν» στο ναό της Χαλκιοίκου Αθηνάς, όπου κατέφυγε, για να πεθάνει από πείνα και δίψα. Την πρώτη πέτρα — όπως επίσης γνωρίζουμε — για το κτίσιμο την έβαλε η μητέρα του προδότη. Μα το μαντείο των Δελφών, επιδιώκοντας την ημέρωση των ηθών, υπέδειξε αργότερα, την ταφή του εκεί πού πέθανε. Και τον έθαψαν κοντά στο ναό (Θουκυδ. 1, 134, 4). Ο Ισχυρισμός του Επιτιμίδη, πού στηρίζεται πάνω σε σχετική παρατήρηση του Αιλιανού, πως το πτώμα του Παυσανία πετάχτηκε κι αυτό έξω από τα σύνορα, δε φαίνεται βάσιμος, αφού έχουμε την αυθεντικότερη πληροφορία του Θουκυδίδη. Άλλος σοβαρός λόγος για τη σκληρότατη τιμωρία των προδοτών ήταν και τ” ότι, με την πράξη τους, ασεβούσαν προς τα ιερά της πολιτείας. Είναι χαρακτηριστικά τα όσα λέγει σχετικά ο Λυκούργος (1, 17, 26, 150).

Οι πρώτες τάσεις, στην αττική περίοδο, γι” αλλαγή του τρόπου «ηθικής εκτέλεσης», δηλαδή ν” αφήνουν άταφους νεκρούς, πού καθιερώθηκε στα ηρωικά χρόνια, διαμορφώθηκαν όταν άρχισε να επικρατεί ή προοδευτική αντίληψη για την «υγιεινή καθαριότητα». Το βλέπουμε αυτό και στην «Αντιγόνη» του Σοφοκλή. Η αντίληψη τούτη είναι ότι, με τους άταφους, «βρωμίζει το έδαφος όπου βρίσκονται, και με την αποφορά πού βγάζουν, μπορούσε να βεβηλωθεί η ιεροπραξία της θυσίας». Από δώ πηγάζει η «βιασύνη να εξασφαλίζεται η χώρα από τους κινδύνους πού απειλούν οι άταφοι νεκροί». Κι η τέτοια βιασύνη δημιούργησε το έθιμο να πετούν μακριά, έξω από τα σύνορα, τα πτώματα των προδοτών.

Έπειτα, η ιδέα για την απαραβίαστη Ιερότητα της «πατρικής γης» ενισχυόταν περισσότερο με τη βεβαιότητα, ότι οι νεκροί θα ταφούν από τους ξένους. Πολύ απασχόλησε, ακόμα, τους σύγχρονους με τον Ευριπίδη και τον Σοφοκλή το ζήτημα, αν ο θάνατος εξαγνίζει το έγκλημα και κατοχυρώνει το δίκιο των ένοχων νεκρών. Ο μεγάλος σεβασμός στους νεκρούς έγινε αφορμή να παθαίνονται οδυνηρά οι Αθηναίοι της αττικής περιόδου από τις σκληρότητες για τα πτώματα, ειδικά των προδοτών πατριωτών τους. Μα έχουμε κι απόψεις νεότερες από την ακμή της τραγωδίας, όπως τις αδέκαστες υποδείξεις του Πλάτωνα για το πέταμα των ένοχων νεκρών («Νόμοι», 9, 885α, 87οε, 873(1, 874(1, ΙΟ,” 909 α-ο,-12, 960ά).

Οι ρήτορες δεν έπαυαν να θυμίζουν, εκείνη την εποχή, στους δικαστές τον όρκο τους και να τους διδάσκουν, πώς από την αυστηρή εκπλήρωση του καθήκοντος εξαρτάται κι η δική τους εσωτερική ευδαιμονία. Ο Δημοσθένης, στο προοίμιο του λόγου του «Περί στεφάνου» (1.8), τονίζει ότι ή τέλεια αμεροληψία συντελεί στην εξύψωση του «φρονήματος της δικαιοσύνης» κι εξασφαλίζει την αυστηρότητα εφαρμογής των πολιτειακών άρχων. Ό Αισχίνης υποστηρίζει, πώς ο επίορκος δικαστής αυτοαναιρεί τη δικαιοσύνη πού υπηρετεί και δίνει την ψήφο του σ” άλλον (3, 233). Η άδικη αθώωση ή η δικαστική επιείκεια χαρακτηρίζονται από τον Δείναρχο περιφρόνηση των θείων νόμων.

Ο Λυκούργος πιστεύει, ότι ο δικαστής, αν και ψηφίζει μυστικά, ωστόσο ενεργεί ολοφάνερα μπροστά στους θεούς (Λυκ. «κατά Νεαίρας», 146, 126). Γι” αυτό η δίκαιη ψήφος ονομάστηκε «ευσεβής», όχι μόνο από το Δείναρχο (12, 20) και τον Δημοσθένη (18, 126, 19, 312), μα κι από τον Ευριπίδη (Ορέστεια» 1651, «Ηλέκτρα» 1262). Με πολλή ευγλωττία τέτοιες νουθεσίες απευθύνονται προς τη συνείδηση των δικαστών στους λόγους του Αντιφώντα, όταν μπαίνει ζήτημα ζωής ή θανάτου για τον δικαζόμενο (2. δ, 11 3β, 11 κλπ.) Σχετικά μ” αυτά ο Αισχίνης υποδείχνει πώς για να μειωθούν οι βαριές ευθύνες των δικαστών όφειλε εκείνος πού νικούσε στην ψηφοφορία να εξορκίζεται (2, 87, 88).

ΗΛΙΑΙΑ

Η αττική δημοκρατία είχε λάβει αυστηρά μέτρα ενάντια στους δικαστές πού δωροδοκούνταν. Ανάθεσε τη δικαστική εξουσία στην Ηλιαία, απόφευγε, με κάθε τρόπο, να ορίζει δικαστές για κάθε δίκη και φρόντιζε να τους εκλέγει με κλήρο.

Έκτος από τους ψευδομάρτυρες, πού δρούσαν οργανωμένα τότε κι εκβίαζαν συχνά την απόφαση του δικαστηρίου («Προς Άφοβον» του Δημοσθένη, 59), υπάρχουν κι αρκετές περιπτώσεις αξιόπιστων μαρτύρων πού τους πρότειναν οι ίδιοι οι κατηγορούμενοι από αυτοσεβασμό. Είναι ονομαστές οι φράσεις «αττικός μάρτυς» κι «αττική πίστις» («Παροιμιογράφος, Ι, 209, 215). Τέτοια τεκμήρια βρίσκουμε στον «Γοργία» (471e) και στον «Ευρυξία» (389d) του Πλάτωνα, στο λόγο «Περί χορευτού» (23) του Αντιφώντα κ.ά.

Την ίδια σκληρή τύχη είχαν κι οι εγκληματίες, οι Ιερόσυλοι, οι αυτόχειρες κι όσοι πάθαιναν ηλεκτροπληξία. Τους τελευταίους δεν τους έθαβαν, γιατί θεωρούνταν τιμωρημένοι από τους θεούς.

Καμιά περίπτωση καταδίκης γι” αυτοδικία σε βάρος προδοτών δεν αναφέρουν τ” αρχαία κείμενα. Και τέτοιες αυτοδικίες, «ανεπίσημες» οι περισσότερες, δεν έχουμε λίγες. Μ” αυτές δείχνεται, βέβαια, το ασυγκράτητο μίσος ενάντια στους προδότες κι ή έλλειψη ψύχραιμης αναμονής για τη δίκη τους από τα δικαστήρια. Μα κι ή απαλλαγή όσων αυτοδίκησαν αποτελεί χαρακτηριστική ένδειξη σιωπηρής επιβράβευσης της πράξης τους.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΟΥΧΤΣΟΓΛΟΥ

Από το άρθρο του
Η ΙΕΡΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ ΚΑΙ Η ΑΝΙΕΡΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΡΟΔΟΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ

«Φιλολογική Πρωτοχρονιά»

http://autochthonesellhnes.blogspot.gr/2015/07/blog-post_12.html

Τα μαθηματικά και η φιλοσοφία γεννήθηκαν στην αρχαία Ελλάδα, ως αποτέλεσμα της αγάπης των αρχαίων Ελλήνων στην ακριβολόγηση και την απόδειξη. Μια ιστορική επομένως ανασκόπηση της φιλοσοφίας των μαθηματικών είναι φυσιολογικό να αρχίζει από εκεί. Σύμφωνα με τον Thomas Kuhn για να κατανοήσουμε...

Τα μαθηματικά και η φιλοσοφία γεννήθηκαν στην αρχαία Ελλάδα, ως αποτέλεσμα της αγάπης των αρχαίων ελλήνων στην ακριβολόγηση και την απόδειξη. Μια ιστορική επομένως ανασκόπηση της φιλοσοφίας των μαθηματικών είναι φυσιολογικό να αρχίζει από εκεί. Σύμφωνα με τον Thomas Kuhn για να κατανοήσουμε παλαιότερες εργασίες οφείλουμε να ξεχάσουμε την τρέχουσα επιστήμη και να εμβαπτισθούμε στην ανατραπείσα θεωρία.

Ένας όμως σύγχρονος μαθηματικός δεν χρειάζεται να αναδιοργανώσει τη σκέψη του για να μελετήσει τα Στοιχεία του Ευκλείδη, τα οποία μοιάζουν με τις σύγχρονες εργασίες. Σήμερα είναι παραδεκτό πως τα Στοιχεία είναι το αποτέλεσμα μιας διαδικασίας που ξεκίνησε κατά τη διάρκεια της ζωής του Πλάτωνα.

Ο Κόσμος του Είναι

Πρόκειται για μια σύντομη περιγραφή της θεωρίας των Ιδεών του Πλάτωνα. Έχουμε πχ εικόνες του ωραίου παρόλα αυτά τίποτα δεν είναι απολύτως ωραίο. Ο υλικός κόσμος έχει ψεγάδια. Υπάρχει όμως ο κόσμος των Μορφών (Ιδεών), αιώνιος και αναλλοίωτος στον οποίο υπάρχει η «όντως Ομορφιά», η «Όντως Δικαιοσύνη» κλπ. Οι ιδέες είναι οντολογικά υπαρκτές όχι νοητικά κατασκευάσματα. Έτσι ο Πλάτων δεν θα συμφωνούσε με την άποψη ότι η ομορφιά ή δικαιοσύνη κλπ βρίσκονται στο τρόπο που βλέπει κανείς τα πράγματα. Ο φυσικός κόσμος ονομάζεται κόσμος του γίγνεσθαι γιατί υπόκειται σε αλλαγή και στη φθορά, κατανοείται δε με τις αισθήσεις.

Πώς κατά τον Πλάτωνα αντιλαμβανόμαστε τις Μορφές, δηλ. ποια είναι η επιστημολογία του; Τις αντιλαμβανόμαστε μέσω της νόησης. Στον έργο του «Μένων», ο Πλάτωνας υποστηρίζει ότι η «μάθηση» στην πραγματικότητα είναι ανάμνηση από τη ζωή της ψυχής στον κόσμο της Αληθείας, πριν εισέλθει στο σώμα. Τα μαθηματικά κατά τον Πλάτωνα είναι ένα μέσο για να εξυψωθεί το πνεύμα πέρα από τον υλικό κόσμο στον αιώνιο κόσμο του Είναι.

Ο Πλάτωνας για τα Μαθηματικά

Η γεωμετρία αποτελεί κατά τον Πλάτωνα ένα παράδειγμα του κόσμου των Ιδεών και της σχέσης του με τον φυσικό κόσμο. Ο τελευταίος δεν περιέχει τέλειους κύκλους ευθείες ή σημεία, σε αντίθεση με τον πρώτο. Τα γεωμετρικά αντικείμενα ως αιώνια και αναλλοίωτα δεν υπάρχουν στον φυσικό κόσμο. Τοιουτοτρόπως τα θεωρήματα της γεωμετρίας είναι αντικειμενικά αληθή ανεξάρτητα από τον νου την γλώσσα, ή άλλα χαρακτηριστικά του μαθηματικού. Πρόκειται για ένα ρεαλισμό ως προς την τιμή αληθείας, που φθάνει μέχρι τον ρεαλισμό στην οντολογία. Η ιεράρχηση στην οντολογία του Πλάτωνα φαίνεται στο σχήμα. Η γεωμετρική γνώση αποκτάται με καθαρή σκέψη, ή με ανάμνηση της ψυχής από την ύπαρξή της στον κόσμο του Είναι πριν εισέλθει στο σώμα.

Η δυναμική γλώσσα στη γεωμετρία (πχ κατασκευές) έφερε σε δύσκολη θέση πολλούς από την Ακαδημία του Πλάτωνα, αφού δεν συμβιβάζεται με το αναλλοίωτο και αιώνιο των γεωμετρικών αντικειμένων. Το γεωμετρικό σχήμα κατά τον Πλάτωνα βοηθά τον νου να συλλάβει τον αιώνιο και αναλλοίωτο κόσμο της γεωμετρίας, πως γίνεται όμως αυτό αφού ο κόσμος του Είναι είναι προσεγγίσιμος μόνο μέσω του νου και όχι των αισθήσεων. Οι συνεχιστές των θεωριών του Πλάτωνα, αν και εγκατέλειψαν κάποιες μυστικιστικές απόψεις του σχετικά με την επιστημολογία, διατήρησαν την άποψη ότι η γεωμετρική γνώση είναι a priori, ανεξάρτητη από την αισθητηριακή εμπειρία. Ένα εγειρόμενο ερώτημα που ζητά απάντηση είναι το πώς η γεωμετρία έχει εφαρμογές στο φυσικό κόσμο. Τις ίδιες απόψεις του ρεαλισμού ως προς την τιμή αληθείας, και ως προς την οντολογία έχει ο Πλάτων και για την αριθμητική και την άλγεβρα. Ισχύουν προσεγγιστικά στο φυσικό κόσμο, ενώ ισχύουν ακριβώς και αυστηρώς στον κόσμο τουΕίναι.

Η θεωρία των αριθμών στη αρχαία Ελλάδα ονομάζετο αριθμητική, ενώ η πρακτική αριθμητική λογιστική. Και η λογιστική και η αριθμητική κατά τον Πλάτωνα ανήκουν στον κόσμο των Ιδεών. Η αριθμητική ασχολείται με τους φυσικούς αριθμούς και η λογιστική ασχολείται με την σχέση μεταξύ των αριθμών. Και οι δύο βοηθούν το πνεύμα να συλλάβει τη φύση του αριθμού καθεαυτή.

Ο Σωκράτης για τα Μαθηματικά

Ο Πλάτωνας θαύμαζε τα επιτεύγματα των μαθηματικών. Δεν ήταν όμως ίδια η στάση του Σωκράτη. Ο Σωκράτηςενδιαφερόταν για την πολιτική και ηθική και όχι για την επιστήμη. Συζητούσε με τον καθένα που ήθελε και αυτό το έπραττε σε καθημερινή βάση. Στη συζήτηση προχωρούσε προσεκτικά, εκμαιεύοντας το πιστεύω του συνομιλητή του και κατόπιν προχωρούσε σε απροσδόκητες και ανεπιθύμητες συνέπειες αυτού του πιστεύω. Η όλη συζήτηση βοηθούσε στο ξεκαθάρισμα των αντιλήψεων. Αντίθετα ο ώριμος Πλάτων, ενδιαφέρεται για τα μαθηματικά και διατείνεται ότι είναι το πρώτο πράγμα που πρέπει να μάθει κάποιος, αφού είναι χρήσιμα σε όλες τις τέχνες αλλά και σε κάθε μορφή γνώσης και διανοητικής λειτουργίας. Υποστήριζε ότι με τα μαθηματικά μπορούσε να περάσει κάποιος την πύλη που οδηγεί στο όντως Είναι. Με τα μαθηματικά οι άρχοντες θα περάσουν από τον κόσμο του γίγνεσθαι στον κόσμο του Είναι. Για αυτό συνιστούσε πολύχρονη μελέτη των μαθηματικών, των οποίων η γνώση προϋποτίθετο για την ενασχόληση με την φιλοσοφία.

Ο Πλάτωνας δεν πιστεύει ότι η φιλοσοφία είναι για τον οποιονδήποτε. Στην ιδανική του πολιτεία, ελάχιστοι συμμετέχουν στον φιλοσοφικό στοχασμό, ενώ η συντριπτική πλειοψηφία παίρνει τις οδηγίες από αυτούς κοιτώντας την δουλειά της. Έφθανε στο σημείο να υποστηρίξει ότι η φιλοσοφία είναι ακόμη και επικίνδυνη για τις μάζες. Τα μαθηματικά προχωρούν με την μέθοδο της αποδείξεως, ενώ η Σωκρατική μεθοδολογία προχωρά με την μέθοδο της δοκιμής και του λάθους. Έτσι προϊόντος του χρόνου η μέθοδος του Σωκράτη εγκαταλείπεται από τον Πλάτωνα, ο οποίος θέλγεται από την χωρίς περιπλοκές μαθηματική μεθοδολογία την οποία θέλει να εφαρμόσει σε όλη την γνώση. Μετά τις σπουδές στα μαθηματικά και την φιλοσοφία κάποιοι θα συναντήσουν και κατανοήσουν τις Μορφές, ανεξάρτητα από παραδείγματα του υλικού κόσμου, φθάνοντας σε μη υποθετικές πρώτες αρχές.

Είναι από τις περιπτώσεις συλλόγων ή ανθρώπων αν προτιμάται, που πρέπει δυστυχώς να τους ανακαλύψουν πρώτα από το εξωτερικό για να αρχίσουν να γίνονται και πιο γνωστοί στην Ελλάδα.

Του Μαρίνου Γκασιάμη, Φωτογραφίες / Βίντεο: Γιάννης Κέμμος

Ο λόγος για τον Σύλλογο Ιστορικών Μελετών «Κορύβαντες». Όπως επισημαίνουν οι ίδιοι είναι ένας ζωντανός Οργανισμός Πολιτισμού, ερευνώντας και εφαρμόζοντας πειραματικά την Πολεμική και Στρατιωτική Κληρονομιά των Ελλήνων από την Εποχή του Χαλκού μέχρι το ύστερο Βυζάντιο.

Ο σύλλογος έχει συμμετάσχει σε Ακαδημαϊκά Συνέδρια Πειραματικής Αρχαιολογίας (Πανεπιστήμιο Βαρσοβίας 2011, Ακαδημία Pultusk 2012, Πανεπιστήμιο Βελιγραδίου 2012, Οργανισμός Exarc/Δανία 2013), ενώ μελέτες του έχουν δημοσιευτεί σε Ακαδημαϊκά Συγγράμματα (British Archaeology Report Series) και Διεθνή Περιοδικά Ειδικού Τύπου (Ancient Warfare Magazine).

Έχει συμμετάσχει επίσης σε Διεθνή Αρχαιολογικά Φεστιβάλ (Biskupin/Πολωνία 2011, Λυών /Γαλλία 2012) καθώς και σε Διεθνή Φεστιβάλ Παραδοσιακής Τοξοβολίας (Κωνσταντινούπολη 2013, Αμάσεια 2013, Μπίγκα 2013, Κίεβο 2013), παρουσιάζοντας υψηλής ποιότητας επιδείξεις σε χιλιάδες θεατές και όλα αυτά από το υστέρημά τους.

Από το 2008, ο σύλλογος αυτός πρωτοπορεί σε παγκόσμιο επίπεδο, στον τομέα της έρευνας και Πρακτικής Μελέτης του τρόπου πολέμου των Ελλήνων, ανακατασκευάζοντας και ζωντανεύοντας όπλα, πανοπλίες και τεχνικές μάχης 3.300 χρόνων Ελληνικής Ιστορίας.

Αυτό όμως που τους έκανε πραγματικά γνωστούς στο ευρύτερο κοινό ήταν η συμμετοχή τους σε μεγάλες διεθνείς Τηλεοπτικές Παραγωγές του History Channel, του BBC 2, του BBC 4, του ITV, και άλλων με θέμα τον Πολιτισμό της Αρχαίας Ελλάδας.

Το να ασχοληθεί κανείς με κάτι που ουσιαστικά είναι πειραματική αρχαιολογία, δεν είναι ούτε εύκολο και σίγουρα ούτε οικονομικός περίπατος.

Για την κατασκευή μια πανοπλίας πέρα από τις ατελείωτες ώρες μελέτης πάνω σε αρχαία κείμενα και σπαράγματα αρχαίων αγγείων στα μουσεία, το οικονομικό κόστος μπορεί να φτάσει σε κάποιες περιπτώσεις ακόμα και τις 10.000 ευρώ.

Για όλο αυτό το έργο, τα μέλη του συλλόγου δεν έχουν καμιά βοήθεια από την Πολιτεία και ειδικότερα τους αρμόδιους φορείς, είτε υπουργείο Πολιτισμού είναι αυτό είτε Τουρισμού, καθώς στο εξωτερικό η πειραματική αρχαιολογία και αναβιωτές αποτελούν ακόμα και κομμάτι τουριστικών πακέτων.

Εδώ θα πρέπει να επισημάνουμε πως η μόνη ουσιαστική περίπτωση πειραματικής αρχαιολογίας που έχει διεξαχθεί από την Ελληνική Πολιτεία είναι η κατασκευή του πιστού αντίγραφου της αρχαίας Αθηναϊκής Τρίηρης «Ολυμπιάς».

Αξίζει να σημειωθεί πως στις επιδείξεις του συλλόγου δεν παρουσιάζονται μόνο οι αρχαίες ελληνικές και βυζαντινές στρατιωτικές πανοπλίες αλλά και οι τεχνικές που χρησιμοποιήθηκαν σε εκείνες τις εποχές.

Είναι χαρακτηριστικό πως ο δάσκαλος σπαθασκίας Γεώργιος Ε. Γεωργάς της ομάδας «Λέοντες» που συνεργάζεται με τον σύλλογο Κορύβαντες μας δήλωσε πως για να καταλήξει στις τεχνικές αυτές χρειάστηκε να διαβάσει μεσαιωνικά κείμενα από την Γερμανία και όχι μόνο, όπου αυτές έχουν καταγραφεί.

Σύμφωνα με αυτά τα κείμενα διαφαίνεται πως οι ευρωπαϊκές μεσαιωνικές τεχνικές σπαθασκίας ήταν ένα μείγμα που συμπεριελάμβανε και βυζαντινές τεχνικές. Ήταν μια αμφίδρομη επικοινωνία όπως όλα δείχνουν.

Για την εξάσκησή τους στις τεχνικές αυτές, μιας και τα οικονομικά είναι ιδιαίτερα στενά, χρησιμοποιούν ένα πολυχώρο Πολιτισμού στο κέντρο της Αθήνας.

Εκεί τους συνάντησε ο φακός του newsbeast.gr.

Είναι γνωστό ότι από το 1824, όταν τα στρατεύματα του Ιμπραήμ έφτασαν στην Πελοπόννησο για πρώτη φορά, οι Ελληνικές δυνάμεις βρέθηκαν σε πολύ δύσκολη θέση. Η προέλαση των Αιγυπτίων ανακόπηκε μόνο στα όρια της Μάνης και τους Μύλους της Λέρνης.

Στις περιοχές που είχαν καταληφθεί, ο Κολοκοτρώνης, μετά την αποφυλάκισή του, με μια μορφή κλεφτοπόλεμου παρενοχλούσε τα εχθρικά στρατεύματα και προσπαθούσε να αποτρέψει το "προσκύνημα"των ντόπιων στον Ιμπραήμ.

Οι Έλληνες ζητούσαν βοήθεια από τη βρετανική κυβέρνηση, ενώ οι υπόλοιπες μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις έμεναν αδρανείς ή είχαν εχθρική στάση απέναντι στη χώρα μας, με κορυφαία βέβαια την Αυστρία, η πολιτική της οποίας καθοριζόταν από τον συντηρητικό και ανθέλληνα Υπουργό Εξωτερικών Μέτερνιχ.

Η ΑΛΛΑΓΗ ΤΗΣ ΣΤΑΣΗΣ ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ

Απαρχή της μεταβολής της στάσης των Μεγάλων Δυνάμεων απέναντι στην Ελλάδα ήταν ο θάνατος του τσάρου της Ρωσίας Αλέξανδρου Α', που μάλλον ακολουθούσε πολιτική σύμπλευσης με εκείνη του Μέτερνιχ. Ο αδελφός του, Νικόλαος Α'που τον διαδέχθηκε, ήθελε η Ρωσία να επιβληθεί ως μεγάλη δύναμη και να προστατεύσει τους ορθόδοξους Έλληνες από τους Τούρκους.

Οι Βρετανοί, που δεν ήθελαν να αφήσουν τους Ρώσους να "κινούνται"ανενόχλητοι, έστειλαν τον δούκα του Ουέλινγκτον, νικητή της μάχης του Βατερλό, στη Ρωσία. Τότε υπογράφτηκε το Πρωτόκολλο της Αγίας Πετρούπολης, με το οποίο οι δύο δυνάμεις συμφωνούσαν να μεσολαβήσουν ανάμεσα σε Έλληνες και Τούρκους για να δημιουργηθεί αυτόνομο ελληνικό κράτος, υποτελές όμως, στον σουλτάνο. Μια άλλη ευνοϊκή για τα ελληνικά συμφέροντα εξέλιξη ήταν η τοποθέτηση του Στράτφορντ Κάνινγκ, πρώτου ξάδερφου του Τζορτζ Κάνινγκ, ως πρεσβευτή της Μ. Βρετανίας στην Κων/πολη (1826). Αυτός πίεσε και πέτυχε τελικά να ενταχθεί και η Γαλλία στον άτυπο συνασπισμό Βρετανίας-Ρωσίας. Η Πρωσία, η άλλη μεγάλη δύναμη της εποχής, ακολουθούσε μάλλον την πολιτική Μέτερνιχ στα επαναστατικά κινήματα που είχαν φουντώσει στην Ευρώπη εκείνη την περίοδο.

Ο σουλτάνος, όταν ενημερώθηκε από τον Κάνινγκ για τις προθέσεις των μεγάλων δυνάμεων, δεν δέχτηκε να κάνει καμία υποχώρηση. Πίστευε ότι ο Ιμπραήμ, μετά ειδικά την πτώση του Μεσολογγίου και την κατάληψη της Ακρόπολης στην Αθήνα, θα κατόρθωνε να καταπνίξει την Επανάσταση και στη θάλασσα. Η αρνητική αυτή στάση του σουλτάνου (χαρακτήρισε μάλιστα το πρωτόκολλο "άχρηστο κομμάτι χαρτί"), οδήγησε τους τρεις συμμάχους να υπογράψουν τη Συνθήκη του Λονδίνου (6/7/1827).

Σύμφωνα μ'αυτή προσέφεραν τη μεσολάβησή τους για σύναψη συμφωνίας ειρήνης μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων, με βασικό όρο τον άμεσο τερματισμό των εχθροπραξιών. Υπήρχε όμως κι ένα μυστικό, άκρως σημαντικό, άρθρο, σύμφωνα με το οποίο,  αν η τουρκική πλευρά δεν απαντούσε ή δεν δεχόταν τη μεσολάβηση, οι μεγάλες δυνάμεις θα αναγνώριζαν την ύπαρξη ελληνικού κράτους και θα έπαιρναν όλα τα απαραίτητα μέτρα για τον τερματισμό των συγκρούσεων, χωρίς όμως την ανάληψη στρατιωτικής δράσης.

Όλο το περιεχόμενο της Συνθήκης και το μυστικό άρθρο διέρρευσαν στους "Times"του Λονδίνου και δημοσιεύθηκαν στις 12 Ιουλίου 1827. Ο σουλτάνος αρνήθηκε κατηγορηματικά κάθε διαπραγμάτευση. Όταν στις 8 Αυγούστου 1827 πέθανε ο Τζορτζ Κάνιγκ, πρωτεργάτης της συνεννόησης των τριών χωρών, ο Μέτερνιχ, που είχε χαρακτηρίσει παλαιότερα τον Κάνιγκ "κακοποιό μετέωρο"και οι υπόλοιποι ανθέλληνες και οι συντηρητικοί κύκλοι στην Ευρώπη έσπευσαν να πανηγυρίσουν, θεωρώντας δεδομένο ότι η συμμαχία θα διαλυόταν. Κάτι τέτοιο ευτυχώς δεν έγινε.

Την ίδια περίοδο, ο Ιμπραήμ τρομοκρατούσε τους κατοίκους της Πελοποννήσου, κατέστρεφε χωριά και καλλιέργειες, ενώ πολλοί Έλληνες συλλαμβάνονταν και οδηγούνταν ως σκλάβοι στην Αίγυπτο. Υπήρχε διάχυτη η εντύπωση στους φιλελληνικούς κύκλους της Ευρώπης ότι σκόπευε να διώξει όλους τους Έλληνες από το Μοριά και να εγκαταστήσει εκεί Αιγύπτιους μουσουλμάνους.

Παράλληλα, ο σουλτάνος Μαχμούτ Β'και ο κυβερνήτης της Αιγύπτου Μεχμέτ Αλή, πατέρας του Ιμπραήμ, σκόπευαν να επιτεθούν στην Ύδρα, που πίστευαν ότι ήταν ο βασικός τροφοδότης των επαναστατικών εστιών στον ελλαδικό χώρο. Η κάθοδος των συμμαχικών στόλων στην Ελλάδα και η μάλλον αναπόφευκτη σύγκρουση με Τούρκους και Αιγύπτιους ήταν φανερό ότι πλησίαζε... Να αναφέρουμε ότι εκτός από τον Στράτφορντ Κάνιγκ, πρεσβευτές των άλλων μεγάλων δυνάμεων στην Κωνσταντινούπολη το 1826 ήταν οι Ριμποπιέρ και Γκιγιομινέ.

Οι τρεις αυτοί διπλωμάτες ανακοίνωσαν (9/9/1827) στους Τούρκους αξιωματούχους ότι είχαν δώσει εντολή στους ναυάρχους τους να εφαρμόσουν τον "ειρηνικό αποκλεισμό".

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΦΥΓΗ ΤΗΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗΣ

Στις 5 Αυγούστου 1827 ο βρετανικός στόλος, με επικεφαλής του Κόδριγκτον, και ο γαλλικός, με επικεφαλής τον Δεριγνί, έφτασαν στο Ναύπλιο, όπου ανήγγειλαν στην ελληνική κυβέρνηση τη Συνθήκη του Λονδίνου. Παράλληλα, ζητούσε να μεταφερθεί η πρωτεύουσα του κράτους στην Αίγινα, πράγμα που έγινε.
 
Στις 12 Σεπτεμβρίου ο Κόδριγκτον έφτασε στο Ναβαρίνο, όπου βρισκόταν ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος, και κοινοποίησε το περιεχόμενο της Συνθήκης του Λονδίνου. Το ίδιο έκανε και ο Δεριγνί με τον Ιμπραήμ, ο οποίος ζήτησε από τους δυο ναυάρχους (ο ρωσικός στόλος δεν είχε φτάσει ακόμα) εικοσαήμερη προθεσμία για να λάβει νέες οδηγίες. Μια προσπάθεια του Ιμπραήμ να μεταφέρει με πλοία εφόδια στην Πάτρα απέτυχε καθώς εμποδίστηκε από τον Κόδριγκτον. Στις 3 Οκτωβρίου 1827 έληξε η προθεσμία που είχε ζητήσει ο Ιμπραήμ. Οι τρεις συμμαχικοί στόλοι (ήδη είχε καταπλεύσει και ο ρωσικός με επικεφαλής τον Χέιδεν) αγκυροβόλησαν έξω από τη Σφακτηρία.

Στις 6 Οκτωβρίου έγινε σύσκεψη των τριών ναυάρχων. Όλοι επιθυμούσαν την ανάληψη δράσης, καθώς δεν ήθελαν να τους βρει ο χειμώνας στο Ναβαρίνο. Έλαβαν και μια επιστολή από τον Κολοκοτρώνη, που τους ανέφερε ότι οι άνδρες του Ιμπραήμ προέβαιναν σε γενοκτονία στη Μεσσηνία. Έτσι, έστειλαν τον συνταγματάρχη Κράντοκ, για να μεταφέρει τελεσιγραφική απαίτηση στον Ιμπραήμ να σταματήσει κάθε εχθρική ενέργεια στον Μοριά. Ο Ιμπραήμ απέφυγε να συναντήσει τον Κράντοκ κι έτσι οι ναύαρχοι αποφάσισαν να μπουν στον Κόλπο του Ναβαρίνου, για να επιτηρούν τον τουρκοαιγυπτιακό στόλο που βρισκόταν εκεί.

ΛΙΓΟ ΠΡΙΝ ΤΗ ΝΑΥΜΑΧΙΑ - ΟΙ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΠΑΛΩΝ

Ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος αποτελούνταν από 3 μεγάλα πλοία, 24 φρεγάτες και άλλα μικρότερα. Συνολικά 89 σκάφη και 41 μεταγωγικά, από τα οποία τα 8 ήταν αυστριακά. Αρχηγός των Τούρκων ήταν ο Ταχήρ Μπέης και των Αιγυπτίων ο Μουσταφάς μπέης κι ο Μωχαρέμ μπέης. Η συμμαχική δύναμη ήταν πολύ μικρότερη: 12 βρετανικά πλοία, συγκεκριμένα τα: "Asia" (ναυαρχίδα), "Genoa", "Albion", "Darmouth", "Cabrian", "Glasgow", Talbot",  "Rose", "Mosquito", "Brisk", "Philomel"και "Hind", 8 ρωσικά, τα: "Azov" (ναυαρχίδα), "Ezekiel", "Cangut", "Aleksandr", "Provornoy", "Elena", "Konstantin"και "Kastor"και 7 γαλλικά: "Sirene" (ναυαρχίδα), "Scipion", "Trident", "Breslaw", "Armide", "Daphne"και "Alkyone".

Επικεφαλής όλων των δυνάμεων των συμμάχων ήταν ο Κόδριγκτον, που έφερε τον βαθμό του αντιναυάρχου, καθώς οι Δεριγνί και Χέιδεν ήταν υποναύαρχοι.

Η ΝΑΥΜΑΧΙΑ

Το μεσημέρι της 8ης Οκτωβρίου οι δύο αντίπαλοι στόλοι είχαν πάρει τις τελικές θέσεις τους. Η ατμόσφαιρα ήταν πολύ ηλεκτρισμένη, όταν ένα εχθρικό πυρπολικό πλησίασε πολύ κοντά στο πλοίο "Darmouth"και ο κυβερνήτης του Φέλοους έστειλε μια βάρκα με επικεφαλής τον υποπλοίαρχο Φίτσροϊ και λίγους άνδρες για να ζητήσουν από το πλήρωμα του πυρπολικού να απομακρυνθεί. Το πλήρωμα όμως σκότωσε τον υποπλοίαρχο και μερικούς άνδρες! Ο Φέλοους έστειλε άλλο πλοιάριο για να απομακρύνει το πυρπολικό και διέταξε να ανταποδώσουν από το "Darmouth"τα πυρά προς τους αντιπάλους. Ταυτόχρονα, η γαλλική ναυαρχίδα "Sirene"χτυπήθηκε από την αιγυπτιακή φρεγάτα "Εσμίνα"και η "Asia"δέχθηκε τα πυρά της τουρκικής ναυαρχίδας. Ο Κόδριγκτον έστειλε αντιπροσωπεία στους Αιγύπτιους για να τους αναφέρει ότι δεν ήταν σκοπός τους να συγκρουστούν μαζί τους, αλλά να τους αναγκάσουν να επιστρέψουν στις βάσεις τους. Οι μεν Τούρκοι στα Δαρδανέλια και οι Αιγύπτιοι στην Αλεξάνδρεια.

Οι Αιγύπτιοι χωρίς κανένα λόγο, σκότωσαν τον Έλληνα πλοηγό του Κόδριγκτον Πέτρο Μικέλη, έναν από τους απεσταλμένους. Ο Πέτρος Μικέλης ήταν πιθανότατα ο μόνος Έλληνας που σκοτώθηκε στη ναυμαχία του Ναβαρίνου. Αμέσως από την "Asia"άρχισαν κανονιοβολισμοί προς την αιγυπτιακή ναυαρχίδα, που είχαν ως αποτέλεσμα τη βύθισή της.
 
Ακολούθησαν σφοδρά πυρά εκατέρωθεν. Γύρω στις 3 μ.μ. έφτασε κι ο ρωσικός στόλος, που ως τότε βρισκόταν πιο πίσω. Η άφιξή του προκάλεσε ενθουσιασμό στους άνδρες των συμμάχων. Γύρω στις 6 μ.μ. τα πάντα είχαν τελειώσει. Οι σύμμαχοι είχαν θριαμβεύσει! Από τα 89 πλοία του τουρκοαιγυπτιακού στόλου τα 60 είχαν βυθιστεί ή καταστραφεί, 15 είχαν ριχθεί στα αβαθή του Κόλπου του Ναβαρίνου έχοντας υποστεί μεγάλες ζημιές και μόλις 14, υπό τον Ιμπραήμ, έφυγαν αλώβητα και έφτασαν μετά από 2 μήνες στην Αλεξάνδρεια. Οι νεκροί των Τούρκων και των Αιγυπτίων υπολογίζονται σε 6.000.

Από τα συμμαχικά πλοία δεν βυθίστηκε κανένα, μόνο ορισμένα, όπως η "Asia"υπέστησαν μεγάλες ή μικρότερες ζημιές.

272 Άγγλοι, 185 Γάλλοι και 198 Ρώσοι σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν.

Η "ψυχή"της μεγάλης νίκης των συμμάχων ήταν ο Βρετανός ναύαρχος Έντουαρντ Κόδριγκτον (1770-1851). Είχε διακριθεί και στη ναυμαχία του Τραφάλγκαρ (1805) ως κυβερνήτης του πολεμικού πλοίου "Orion" . Αργότερα συμμετείχε στις επιχειρήσεις των Άγγλων στη Μεσόγειο, συνεργαζόμενος με τους Ισπανούς εναντίον των Γάλλων (με τους οποίους ήταν σύμμαχος στο Ναβαρίνο). Το 1821 έγινε αντιναύαρχος και το 1826 διορίστηκε αρχηγός της αγγλικής μοίρας στη Μεσόγειο.

ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΚΑΙ Ο ΑΝΤΙΚΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΣΥΜΜΑΧΙΚΗΣ ΝΙΚΗΣ ΣΤΟ ΝΑΒΑΡΙΝΟ

Όπως ήταν φυσικό, η νίκη του συμμαχικού στόλου στο Ναβαρίνο πανηγυρίστηκε έντονα στην Ελλάδα. Ο λαός έβλεπε ότι η ημέρα της ελευθερίας ζύγωνε. Απόλυτη ικανοποίηση επικράτησε στο Παρίσι και την Αγία Πετρούπολη. Μάλιστα, οι Γάλλοι, πέρα από τη σημαντική συμβολή τους στη νίκη ένιωσαν και τεράστια ηθική ικανοποίηση για την επιτυχία του ναυτικού τους που είχε γνωρίσει πανωλεθρία στο Τραφάλγκαρ. Οι Ρώσοι, οι οποίοι περισσότερο απ'όλους επιδίωξαν τη σύγκρουση, θεώρησαν ότι πέτυχαν ένα ισχυρό πλήγμα στην οθωμανική αυτοκρατορία.

Μην ξεχνάμε άλλωστε και τον νικηφόρο για τους Ρώσους πόλεμο με τους Οθωμανούς, που ακολούθησε μετά το Ναβαρίνο (1828-1829).

Στη Βρετανία, όπου υπήρχε έντονο φιλελληνικό κλίμα, η συμμαχική νίκη έγινε δεκτή, αρχικά, με ενθουσιασμό. Ωστόσο, η αλλαγή της Κυβέρνησης τον Ιανουάριο του 1828, οπότε ανέλαβε την εξουσία ο νικητής του Ναπολέοντα στο Βατερλό, δούκας του Ουέλινγκτον, άλλαξε τα δεδομένα.

Η συνάντηση των δύο στόλων στο Ναβαρίνο χαρακτηρίστηκε "απροσδόκητη", ενώ η ναυμαχία που ακολούθησε χαρακτηρίστηκε "ατυχές γεγονός", σε ένα βασιλικό λόγο που εκφώνησε ο Ουέλινγκτον. Υπήρχε άλλωστε ο φόβος ότι άνοιγε πλέον ο "δρόμος"για κάθοδο της Ρωσίας στη Μεσόγειο.

Στη Βιέννη ο αυτοκράτορας Φραγκίσκος χαρακτήρισε τη ναυμαχία σαν "δολοφονία", ενώ ο Μέτερνιχ υποστήριξε ότι "θα ακολουθούσε γενικό χάος".

Στην Κωνσταντινούπολη ο σουλτάνος Μαχμούτ Β'αναστατώθηκε από τα νέα. Δεν μπορούσε να κοιμηθεί για μέρες και απειλούσε ότι θα εξαφανίσει από προσώπου γης όλους τους Έλληνες. Οι πρεσβευτές των τριών συμμάχων του ζήτησαν να δεχθεί τη Συνθήκη του Λονδίνου, σε διαφορετική περίπτωση θα αποχωρούσαν από την Πόλη. Σε συμβούλιο που ακολούθησε, οι Τούρκοι αποφάσισαν να μην προχωρήσουν σε πόλεμο με τις μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις. Μάλιστα, στη διάρκεια του συμβουλίου, ο Μαχμούτ Β'είπε χαρακτηριστικά: "Σε αυτόν τον κόσμο ο άνθρωπος κάνει αυτό που μπορεί, όχι αυτό που θέλει...". Μεγάλη αλήθεια! Τελικά οι 3 πρεσβευτές αποχώρησαν από την Κωνσταντινούπολη στις 8 Δεκεμβρίου 1827, καθώς δεν είχαν πάρει σαφή και ικανοποιητική απάντηση από τους Οθωμανούς.

Μπορεί η νίκη των συμμάχων στο Ναβαρίνο να μην σήμανε αυτόματα την ανεξαρτησία της Ελλάδας, όμως Τούρκοι και Αιγύπτιοι είχαν δεχθεί σοβαρότατο πλήγμα, ενώ οι μεγάλες δυνάμεις είχαν δεσμευθεί για τη δημιουργία αυτόνομου ή ανεξάρτητου ελληνικού κράτους.

Ακολούθησε, όπως είπαμε, ο ρωσοτουρκικός πόλεμος (1828-1829), η εκστρατεία του Μεζόν στην Πελοπόννησο και τελικά η αποδοχή από τους Τούρκους της δημιουργίας ελληνικού κράτους (Μάρτιος 1829).

ΟΙ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΕΣ ΤΟΥ ΚΟΔΡΙΓΚΤΟΝ - ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗ ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΟΥ ΝΑΒΑΡΙΝΟΥ

Επικεφαλής των συμμαχικών δυνάμεων στο Ναβαρίνο (λόγω βαθμού) και πρωτεργάτης της νίκης τους ήταν ο αντιναύαρχος Κόδριγκτον, ο οποίος προφανώς εμφορούμενος και από φιλελληνικά αισθήματα, ίσως κάπου να είχε υπερβεί τις εντολές που του δόθηκαν.

Αρχικά τιμήθηκε με το παράσημο του Τάγματος του Λουτρού (Order of the Bath). Ένα γεγονός που δεν είχε υποπέσει στην αντίληψή του όμως, του δημιούργησε σοβαρά προβλήματα. Όπως είπαμε, τα πλοία του Ιμπραήμ (όπως κι αυτά της ναυτικής μοίρας της Τύνιδας, που δεν είχαν πάρει μέρος στη ναυμαχία), έφυγαν για την Αλεξάνδρεια. Φαίνεται ότι στα 21 μεταγωγικά που συνόδευαν τα πλοία του, υπήρχαν Έλληνες αιχμάλωτοι.

Σχετικές ερωτήσεις υποβλήθηκαν στη βρετανική Βουλή τον Μάρτιο του 1828. Γινόταν λόγος για 2.000 άνδρες αιχμαλώτους, πολλοί από τους οποίους ήταν τραυματίες, και 600 γυναικόπαιδα. Άλλες αναφορές έκαναν λόγο για 5.000 αιχμαλώτους. Κατηγορήθηκε ο Κόδριγκτον ότι κακώς άφησε τα πλοία του Ιμπραήμ να φύγουν χωρίς να τα ελέγξει και του αφαιρέθηκε η διοίκηση των ναυτικών βρετανικών δυνάμεων της Μεσογείου.

Ο γενναίος ναυτικός αγωνίστηκε να αποκαταστήσει την υπόληψή του και τα κατάφερε. Από το 1831 ως το 1839 ήταν μέλος του αγγλικού κοινοβουλίου και πέτυχε, ανάμεσα στα άλλα, να δοθεί αποζημίωση 60.000 λιρών σε όσους πολέμησαν στο Ναβαρίνο.

Στα… παραλειπόμενα της ναυμαχίας τώρα

Ο Κόδριγκτον ήταν παράτολμος. Στεκόταν όρθιος στο κατάστρωμα της “Asia” και, καθώς ήταν και ψηλός, αποτελούσε εύκολο στόχο για τους αντίπαλους σκοπευτές. Ο Ταχίρ πασάς έδωσε εντολή σε μια ομάδα επίλεκτων σκοπευτών να τον τραυματίσει ή να τον σκοτώσει για να προκληθεί πανικός στα συμμαχικά πλοία. Το μόνο που κατάφεραν ήταν να χτυπήσουν… το πηλήκιό του και το ρολόι του! Ατάραχος ο Βρετανός συνέχιζε να μάχεται. Ακόμα κι όταν ο γιος του, ο δόκιμος Χένρι Κόδριγκτον, που υπηρετούσε επίσης στην “Asia” τραυματίστηκε, ο ναύαρχος κλονίστηκε μόνο για λίγο. Είδε βέβαια τον γιο του και αμέσως μετά… ανέλαβε δράση. Ο νεαρός Χένρι τελικά ανάρρωσε πλήρως. Ο Κόδριγκτον είχε κι έναν άλλο γιο, τον Έντουαρντ, επίσης δόκιμο, που υπηρετούσε στη φρεγάτα “Cabrian”, που βρισκόταν στο Αιγαίο στα πρώτα χρόνια της Επανάστασης. Ο Έντουαρντ πνίγηκε στο Αιγαίο, στη διάρκεια μιας καταιγίδας το 1822…

Πολλοί Γάλλοι αξιωματικοί υπηρετούσαν στον αιγυπτιακό στόλο. Όλοι, εκτός από τον πλοίαρχο Λε Ταλιέ, έφυγαν από τα πλοία των Αιγυπτίων πριν τη ναυμαχία. Ανάλογη «συμπεριφορά» με τον Κόδριγτον έδειξε ο κυβερνήτης του πλοίου “Genoa” πλοίαρχος Μπάθραστ. Έδινε εντολές ακάλυπτος, με το ξίφος στο χέρι! Κάποια στιγμή, ένα κομμάτι ξύλου εκτοξεύτηκε και έκοψε την άκρη του πηληκίου του. Ο Μπάθραστ χαμογέλασε και συνέχισε να δίνει εντολές! Δυστυχώς σύντομα δέχτηκε τρεις σφαίρες που προκάλεσαν τον θάνατό του, αν και έζησε 11 ώρες μέχρι να υποκύψει στα τραύματά του. Από τον Κόδριγκτον, που τον επισκέφτηκε, ζήτησε να φροντίσει να ανταμειφθούν όσοι πολέμησαν στο Ναβαρίνο…

Σημαντικές πληροφορίες για τη ναυμαχία μας δίνει σ’ ένα βιβλίο του ανώνυμος ναύτης του “Genoa”. Όπως γράφει, μόνο ένας από το πλήρωμα του “Genoa” λιποψύχησε και κρύφτηκε σε μια αποθήκη. Ήταν ο ναύτης Μάνξμαν. Μετά το τέλος της ναυμαχίας, προσποιήθηκε ότι βοηθά τους συναδέλφους του να καθαρίσουν το πλοίο. Έγινε όμως αντιληπτή η όλη του συμπεριφορά και ο πλοίαρχος Ντίκινσον (που αντικατέστησε τον πλοίαρχο Μπάθραστ που σκοτώθηκε, όπως είδαμε παραπάνω), διέταξε να τον μαστιγώσουν 36 φορές, να ράψει τη λέξη «δειλός» (coward ή chicken άραγε;) πάνω στα ρούχα του (!) και να γευματίζει μόνος του. Πολλοί από τους πυροβολητές του τουρκοαιγυπτιακού στόλου, κατά τη διάρκεια της ναυμαχίας, ήταν δεμένοι για να μην μπορούν να απομακρυνθούν. Έτσι, όταν τα πλοία βυθίζονταν, πνίγονταν.

Ένα μέρος από τα πυροβόλα των τουρκοαιγυπτιακών πλοίων μεταφέρθηκε στην Τεργέστη, όπου τα έλιωσαν για το μέταλλό τους. Από αυτό κατασκευάστηκε μια καμπάνα για την εκκλησία του χωριού Σβέτι Γιοστ στη Σλοβενία. Σημαντική ήταν η συμβολή δυο Ελλήνων που υπηρετούσαν στον ρωσικό στόλο: του διερμηνέα Ιωάννη Παπαρρηγόπουλου και του πλοηγού Σάντου Μπαλούρδου.

Μάλιστα, ο Σάντος Μπαλούρδος, μετά την Επανάσταση, άνοιξε στην Αθήνα το καφενείο «Η Ωραία Ελλάς» (στη γωνία Ερμού και Αιόλου. Ήταν το πρώτο καφενείο με μπιλιάρδο! Στο καφενείο σύχναζαν κυρίως αντικαθεστωτικοί και σπάνια Βαυαροί. Το 1842, τη μέρα της επετείου της ναυμαχίας του Ναβαρίνου, σημαιοστόλισε το καφενείο και όλη τη μέρα κερνούσε τους πελάτες!

Όταν ιδρύθηκε το Τάγμα του Σωτήρος, με απόφαση του Όθωνα, οι τρεις ναύαρχοι ήταν από τους πρώτους που έγιναν μέλη του. Ο Κόδριγκτον ήταν από τους χορηγούς των εράνων που πραγματοποιούσε το φιλελληνικό σωματείο του Λονδίνου.

Το μεγαλύτερο νησί της Γης του Πυρός,που τώρα ανήκει στη Χιλή, ονομάζεται Ναβαρίνο, ενώ το ίδιο όνομα έδωσαν οι Ρώσοι στο ακρωτήριο που κλείνει τον κόλπο του Αναρτίρ στη Βερίγγειο Θάλασσα!

Κλείνουμε με μια σύντομη αναφορά στους Δεριγνί και Χέιδεν

Ο Ανρί Δεριγνί (1782-1835) ήταν γιος στρατιωτικού. Το 1798 κατατάχθηκε στο Ναυτικό. Είχε πλούσια πολεμική εμπειρία, καθώς υπηρέτησε και στους πεζοναύτες. Από το 1822, ήταν διοικητής του γαλλικού στόλου της Ανατολής. Από το 1831 ως το 1835, ήταν μέλος του γαλλικού κοινοβουλίου, ενώ χρημάτισε Υπουργός Ναυτικών και αργότερα Υπουργός Εξωτερικών.

Ο Λογγίνος Χέιδεν (1772-1850) ήταν ολλανδικής καταγωγής. Διακρίθηκε ως αξιωματικός του ολλανδικού ναυτικού, καταδιώκοντας πειρατές στη Μεσόγειο και τον Ινδικό Ωκεανό. Το 1810 έφυγε για τη Ρωσία, αφού προηγουμένως είχε φυλακιστεί ως «αντιδραστικός». Το 1817 έγινε ναύαρχος του ρωσικού ναυτικού και το 1827 ανέλαβε την αρχηγία της ρωσικής ναυτικής μοίρας στη Μεσόγειο. Μετά την Επανάσταση, συνεργάστηκε με τον Καποδίστρια για την αντιμετώπιση της πειρατείας στις ελληνικές θάλασσες.

ΑΜΦΙΑΡΑΕΙΟΝ ΩΡΩΠΟΥ - Η υδραυλική κλεψύδρα,ένα ακόμη επιτευγμα υδροστατικής μηχανικής των προγόνων μας

Μεταξύ Αττικής και Βοιωτίας προς το μέρος του σημερινού Ωρωπού βρίσκεται το μαντείο-θεραπευτήριο του Αμφιαράου, κρυμμένο μέσα σε μία βαθιά ρεματιά χωρίς ορίζοντα, με πλούσια βλάστηση. Το θαυμάσιο τοπίο του ιερού περιβάλλεται με πεύκα, πικροδάφνες, πλατάνια και με ιαματική πηγή.

Η γεωμορφολογία του ιερού χώρου μας παραπέμπει στον αρχέγονο μύθο του ήρωα Αμφιαράου. Ο Αισχύλος στην τραγωδία του "Επτά επί Θήβας"μας εξιστορεί τα γεγονότα που έγιναν αίτια για την ίδρυση του ιερού. Ο Αμφιάραος ήταν γιος του Οικλέους και εγγονός του μάντη θεραπευτή Μελάμποδος.

Τα ερείπια του ναού του Αμφιάραου

Ο Αμφιάραος βασίλευσε στο Άργος μαζί με τον Άδραστο, του οποίου την αδελφή του Εριφύλη νυμφεύτηκε. Κάποτε ο Πολυνείκης, υιός του Οιδίποδος εκδιώχτηκε από τον αδελφό του Ετεοκλή, ήλθε στο Άργος και ζήτησε βοήθεια για να καταλάβει την Θήβα. Ο Αμφιάραος ως μάντης που ήταν, αρνήθηκε να πάει επειδή ήξερε πως όσοι θα έπαιρναν μέρος στην εκστρατεία αυτή θα εφονεύοντο, εκτός από τον Άδραστο.

Ο Αμφιάραος συμβούλεψε την γυναίκα του Εριφύλη να μη φανερώσει που βρίσκεται ο ίδιος και να μη δεχθεί δώρο από τον Πολυνείκη. Όμως ο Πολυνείκης εξαπάτησε την Εριφύλη χαρίζοντας την το φημισμένο περιδέραιο της Αρμονίας, της γυναίκας του βασιλιά της Θήβας Κάδμου. Ο Αμφιάραος αναγκάστηκε να εκστρατεύσει με τους άλλους έξι αρχηγούς. Πριν φύγει όμως για τον πόλεμο παρότρυνε στα παιδιά του, τον Αμφίλοχο και τον Αλκμαίωνα, όταν ενηλικιωθούν να σκοτώσουν την μητέρα τους και να εκστρατεύσουν κατά των Θηβών. Όπως προέβλεψε ο Αμφιάραος φονεύθηκαν οι στρατηγοί εκτός του Αδράστου.

Ο Αμφιάραος καθώς υποχωρούσε με το άρμα του προς την Αττική τη στιγμή που ο διώκτης του ο Περικλύμενος ετοιμαζόταν να τον σκοτώσει, ο Ζευς ρίχνει τον κεραυνό του, άνοιξε η γη και τον κατάπιε μαζί με το άρμα του και τον ηνίοχό του. Ο Αμφιάραος κατέβηκε στον Άδη άτρωτος και τέθριππος. Ιερή ΠηγήΔεν είχε παρέλθει όμως πολύς χρόνος και ο ήρωας αυτός αναδύθηκε από το χάσμα του εδάφους, από το οποίο ανέβλυζε νερό.

Από την ιερή πηγή ξεκίνησε η λατρεία του Αμφιαράου. Σ'αυτή τίποτε δεν θυσίαζαν, ούτε χρησιμοποιούσαν το νερό της για καθαρμούς. Όταν όμως ένας θεραπευθεί από την αρρώστια κατόπιν μαντείας που του δόθηκε, υπήρχε η συνήθεια να ρίχνει ασημένια ή χρυσά νομίσματα στην πηγή. Με την προσφορά ο θεραπευμένος εξέφραζε την επιθυμία του να αμείψει τον θεό για την ευεργεσία. Σήμερα όταν κάνουμε μία ευχή ρίχνουμε νομίσματα σε κρήνες. Το νερό της ιερής πηγής του Αμφιαράου αναβλύζει κατά καιρούς σε μία μακρόστενη δεξαμενή κοντά στον βωμό.

Από ήρωας ο Αμφιάραος τώρα έγινε θεός με την ειδικότητα του μάντη και του θεραπευτή. Στο μυθικό παρελθόν υπήρχαν περιπτώσεις ηρώων που τιμήθηκαν ως θεοί, όπως ο Τροφώνιος της Λεβαδιάς. Εκεί λοιπόν όπου εξεβράσθηκε ο Αμφιάραος, ιδρύθηκε μεγαλοπρεπής ναός με ονειρομαντείο και θεραπευτήριο φέροντας το όνομά του. Από τον Ηρόδοτο και τον Στράβωνα μαθαίνουμε ότι ο Αμφιάραος αρχικά λατρεύτηκε στην Θήβα. Το θηβαϊκό Αμφιάρειο έχασε την φήμη του από τον 5 π.Χ. αι. Κάποιος ευλαβής Ορώπιος πήρε χρησμό να ιδρύσει νέο ιερό στην τοποθεσία όπου θύμιζε την εξαφάνιση του ήρωα βαθιά στη γη.

Στα τέλη του 5ου π.Χ. αι. ιδρύθηκε το Αμφιάρειο του Ωρωπού. Δίπλα στην ιερή πηγή κτίστηκε επιβλητικός βωμός μνημειακής όψης (4,60 Χ 8,90 μ.). Του βωμού σώζεται μόνο το κάτω μέρος. Διακρίνονται και δύο βωμοί παλαιοτέρας εποχής. Στον υπερκείμενο χώρο του βωμού υπάρχουν ίχνη λαξευμένων εδωλίων τα οποία προοριζόταν για τους θεατές των θυσιών όπου γινόταν πάνω στον βωμό από τους ιερείς. Ο βωμός ήταν αφιερωμένος σε διάφορες θεότητες, ήρωες και συζύγους ηρώων, όπως στους Ηρακλή, Δία, Απόλλωνα, Ερμή, Αφροδίτη, Αθηνά, Πανάκεια, Ιασώ, Υγεία, Αμφίλοχο και τα παιδιά του, ενώ ο Αλκμαίων δεν τιμάται επειδή διέπραξε το σχετικό έγκλημα με την Εριφύλη. Τέλος υπάρχει αφιέρωση για τις Νύμφες, τον Πάνα καθώς και για τους ποταμούς Αχελώο και Κηφισό.

Η συστηματική ανασκαφή που άρχισε το 1884 από την Αρχαιολογική Εταιρεία με την εποπτεία του αρχαιοδίφη και εφόρου Βασιλείου Λεονάρδου, κράτησε ως το 1929 αποκαλύπτοντας πολλά μνημεία και επιγραφές και μας έδωσε σπουδαίες πληροφορίες σχετικά με την λατρεία του Αμφιαράου και την ακτινοβολία του στον αρχαίο κόσμο. Οι επιγραφές και τα ανάγλυφα που ανακαλύφθηκαν επιβεβαιώνουν την ακριβέστατη περιγραφή του Παυσανία για την λειτουργία του Αμφιαράειου.

Τα ερείπια του ναού του ΑμφιάραουΣε μικρή απόσταση δυτικά από τον μεγάλο βωμό βρίσκονται τα ερείπια του μεγάλου ναού του Αμφιαράου του 4 π.Χ. αι. Η θεμελίωση έχει διαστάσεις29 Χ 14 μ. Στην πλευρά της εισόδου υπήρχε πρόναος με έξι δωρικούς κίονες ανάμεσα σε παραστάδες. Πίσω από την κιονοστοιχία της πρόσοψης υπήρχε ο πρόδομος με μαρμάρινους πάγκους στους τοίχους για να αναπαύονται οι επισκέπτες και κατόπιν ο σηκός ο οποίος ήταν χωρισμένος σε τρία κλίτη, με δύο σειρές από ραβδωτούς ιωνικούς κίονες τοποθετημένους σ'όλο το μήκος του σηκού. Στο κεντρικό κλίτος υπήρχε μαρμάρινο άγαλμα του Αμφιαράου που είχε τον τύπο του όρθιου Ασκληπιού.

Το άγαλμα σήμερα είναι ακρωτηριασμένο. Μπροστά από το άγαλμα βρισκόταν η μαρμάρινη τράπεζα προσφορών με την χρυσή φιάλη, όπου έκανε σπονδές ο ιερέας. Στο βάθος του σηκού υπήρχε το άδυτο για την φύλαξη λατρευτικών σκευών. Ο ναός ήταν κατασκευασμένος από ντόπιο ασβεστόλιθο. Στην αρχαιότητα ο ναός ήταν γεμάτος από αφιερώματα των πιστών, μικρά ομοιώματα μελών του ανθρώπινου σώματος που έχουν θεραπευτεί και νομίσματα κολλημένα με κερί όπως συμβαίνει και σήμερα στις εκκλησίες με τα τάματα. Σώζεται μόνο το βορειοδυτικό τμήμα του ναού γιατί το υπόλοιπο τμήμα του παρασύρθηκε από τον χείμαρρο Μαυροδήλεσι στα ύστερα Ρωμαϊκά χρόνια. Το ποτάμι παρέσυρε το ανάλημμα που συγκρατούσε τα χώματα πάνω στα οποία ήταν θεμελιωμένος ο ναός. Πριν χτιστεί ο μεγάλος ναός υπήρχε ένας μικρός βορειότερα ο οποίος συνυπήρχε με τον μεγάλο επί ένα τουλάχιστον αιώνα.

Από τα σημαντικότερα μνημεία του Αμφιαρείου θεωρείται η Μεγάλη Στοά που χρησίμευε για την εγκοίμηση των προσκυνητών. Όσοι έπασχαν από κάποια αρρώστια και ήθελαν να βρουν ίαση ή ήθελαν την συμβουλή του Θεού για να λύσουν κάποιο πρόβλημα, ελάμβαναν χρησμό κατά την εγκοίμηση πάνω στην προβιά του κριού που την θυσίαζαν αφού προηγουμένως είχαν κάνει αποχή από οινοποσία και μιας ημέρας νηστεία. Μέσα στον ύπνο ο προσκυνητής δεχόταν σε όνειρο την συμβουλή του Θεού ή ακόμα και θεραπευόταν. Τα όνειρα τα ερμήνευαν οι ιερείς.

Μεγάλη ΣτοάΗ Μεγάλη Στοά χτίστηκε γύρω στα 350 π.Χ. Είχε μήκος 110,15 μ. και πλάτος 10,78 μ. Στην πρόσοψη είχε 41 πώρινες δωρικές κίονες και στο εσωτερικό είχε 17 κίονες Ιωνικού ρυθμού, οι οποίοι χώριζαν το κτήριο στο μήκος σε δύο κλίτη. Στα δύο πέρατα της στοάς κατασκευάστηκαν ανά ένα δωμάτιο διαστάσεων περίπου 10 Χ 5,5 μέτρων για την εγκοίμηση των αρρώστων και των χρηστηριαζομένων.

Η στοά είναι το πιο χαρακτηριστικό κτήριο της αρχαίας Ελλάδος. Εκτός από την ονειρομαντεία, η στοά χρησίμευε για την διαμονή των επισκεπτών, για την ανάπαυση και την συζήτηση. Ας μη λησμονούμε ότι η στοά ήταν συνδεδεμένη με τις κοινωνικές και πνευματικές συνήθειες των Ελλήνων. Στοές υπήρχαν και στις αγορές. Ο Πλάτων συζητούσε στην στοά, ο δε φιλόσοφος Ζήνων και οι διάδοχοι του χρησιμοποιούσαν την Ποικίλη Στοά για την διδασκαλία τους (Στωϊκοί Φιλόσοφοι).

Απαραίτητο θεραπευτικό στοιχείο του Αμφιαράειου ήταν τα λουτρά, για σωματικό καθαρμό και ψυχική εξυγίανση. Οι εγκαταστάσεις των λουτρών αποτελούνταν από το ανδρείο και το γυναικείο λουτρό. Το δάπεδο των λουτρών ήταν στρωμένο με λίθινες πλάκες και χαραγμένο για να μη γλιστράνε οι λουόμενοι. Υπήρχε υπόκαυστο δηλαδή κάτω από το δάπεδο κυκλοφορούσε ζεστός ατμός που διοχετευόταν από πολλές τρύπες μέσα στους λουτήρες. Το σύστημα αυτό (θέρμες) πέρασε στους Ρωμαίους, στους Βυζαντινούς και αργότερα στους Οθωμανούς με τα λεγόμενα χαμάμ. Οι πάσχοντες πριν υποστούν θεραπεία, έπρεπε να κάνουν χρήση θερμού ή ψυχρού λουτρού, ανάλογα την περίσταση. Σήμερα από τα λουτρά σώζεται μία δεξαμενή και δύο μεγάλες λεκάνες.

Μετά την επικράτηση του Χριστιανισμού το Αμφιαράειο καταστράφηκε. Μόνο ο χώρος των λουτρικών εγκαταστάσεων στα παλαιοχριστιανικά χρόνια ξαναχρησιμοποιήθηκε. Πάνω στα ερείπια των αρχαίων λουτρών χτίστηκε μία νέα λουτρική εγκατάσταση με επτά συνολικά δωμάτια σε σχήμα του γράμματος L. Δύο από τα δωμάτια είχαν χτιστούς πάγκους για να κάθονται εκείνοι που περίμεναν να λουστούν, άλλο δωμάτιο είχε δεξαμενή νερού, και δύο είχαν υπόκαυστα (θέρμες).

Λείψανα του θεάτρουΚάθε μαντείο και θεραπευτήριο είχε κατά γενικό κανόνα και το θέατρο του για μουσικές και λογοτεχνικές εκδηλώσεις. Το θέατρο του Αμφιάρειου διαμορφώθηκε γύρω στα 190 π.Χ. και βρίσκεται ψηλότερα από τη Μεγάλη Στοά. Το κοίλον λαξεύτηκε στην πλαγιά του λόφου του οποίου σώζονται τα πώρινα εδώλια. Η στρογγυλή ορχήστρα έχει διάμετρο 12,36 μ. Στην ορχήστρα ο ιερεύς Νίκων τον 1ο αι. π.Χ. αφιέρωσε πέντε πλουσιοχτοισμένους μαρμάρινους θρόνους. Όλοι τους έχουν την επιγραφή "Νίκων Νίκωνος ιερεύς γενόμενος Αμφιαράωι".

Απέναντι από την ορχήστρα υψώνεται η αναστηλωμένη κιονοστοιχία του προσκηνίου του θεάτρου με οκτώ δωρικές κολόνες. Ανάμεσα στους κίονες τοποθετούσαν πίνακες, οι οποίοι παρουσίαζαν ζωγραφισμένες τις παραστάσεις σχετικά με τα έργα που παίζονταν στο θέατρο. Πάνω από το προσκήνιο υπήρχε ένας εξώστης. Στα παλαιότερα χρόνια τα έργα παίζονταν στην ορχήστρα από τον χορό και τους ηθοποιούς. Από τον 2ο π.Χ. αι. ο χορός σχεδόν εξαφανίσθηκε, οι ηθοποιοί έπαιζαν τα έργα πάνω στον εξώστη της σκηνής.

Πολυτελής μαρμάρινος θρόνος του θεάτρουΣυνεχίζοντας την περιπλάνηση στον αρχαιολογικό χώρο του Αμφιαράειου δυτικά της Μεγάλης Στοάς υπάρχει μία σειρά από μνημειώδεις βάσεις αγαλμάτων. Τα αγάλματα όλα καταστράφηκαν, σώζονται μόνο οι βάσεις, τα βάθρα με χαραγμένες επιγραφές και μικρά γράμματα. Πρόκειται για αφιερώματα σημαντικών προσώπων και κατάλογοι νικητών αγώνων (Αμφιάρεια). Υπάρχουν επίσης στήλες με επιγραφές που αφορούσαν ψηφίσματα για την επισκευή του ιερού και τον Ιερό Νόμο που καθόριζε τον τρόπο διοίκησης του ιερού.

Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι οι Αθηναίοι τίμησαν τον Βρούτο, δολοφόνο του Ιουλίου Καίσαρος, με μία αφιερωματική επιγραφή που χάραξαν πάνω σ'ένα βάθρο επί του οποίου είχε στηθεί έφιππος ανδριάντας. Μάλιστα οι Ωρώπιοι έσβησαν την επιγραφή του 3ου π.Χ. αι. και χάραξαν τη νέα επιγραφή του Βρούτου στο 42 π.Χ. Άλλο ένα δείγμα υποτελείας και παρακμής ήταν να σβήσουν την αναθηματική επιγραφή κάποιου σπουδαίου Έλληνα του 3ου π.Χ. αι. και να χαράξουν το όνομα του Γαϊου Σκριβωνίου Κουρίωνος συνεργάτη του καταστροφέα Σύλλα. Ο Σύλλας αν και είχε κατεδαφίσει πολλά ιερά της Ελλάδος έκανε δωρεές στον Ωρωπό και στο Αμφιάρειο για την άνθηση των αγώνων.

Οι Ωρώπιοι τιμούσαν τον Αμφιάραο κάθε πέμπτο χρόνο με μουσικούς, ποιητικούς, αθλητικούς και ιππικούς αγώνες (Μεγάλα Αμφιάρεια). Οι αγώνες ήταν πανελλήνιοι και έπαιρναν μέρος από όλη την Ελλάδα, Μικρά Ασία και την Κάτω Ιταλία. Οι αθλητικοί αγώνες διεξάγονταν στο στάδιο που πιθανότατα βρισκόταν μπροστά από την Μεγάλη Στοά. Ως ιππόδρομο χρησίμευαν την μικρή πεδιάδα βόρεια του Ιερού, το αυλοτόπι όπως ονομάζουν οι ντόπιοι σήμερα, γεμάτη με καλλιέργειες κι αμπέλια.

Στην αρχαιότητα για να περάσει κανείς στη δεξιά όχθη του ποταμού υπήρχε μία γέφυρα, η οποία καταστράφηκε. Στη μία άκρη της ήταν τα ανδρικά λουτρά, στην άλλη υπάρχει μία κλεψύδρα. Η Κλεψύδρα ήταν ένα μεγάλο υδραυλικό ρολόι, υπόγειο κτίσμα με χτιστή τετράγωνη λεκάνη που λειτουργούσε ως εξής : Όταν γέμιζε η λεκάνη με νερό, επέπλεε ένα κομμάτι ξύλου. Στον πυθμένα της λεκάνης υπήρχε στενή τρύπα από την οποία άδειαζε με πολύ αργό ρυθμό το νερό από ένα κρούνο και προκαλούσε την πτώση της στάθμης του νερού παρασύροντας προς τον πυθμένα το κομμάτι του ξύλου με τον προσαρμοσμένο σ'αυτό δείχτη, ο οποίος κατέβαινε κι'αυτός σε αριθμημένη κλίμακα κι έδειχνε την ώρα πάνω στην κλίμακα. Παρόμοια κλεψύδρα υπήρχε και στην αρχαία αγορά της Αθήνας.

Στην δεξιά όχθη που ήταν κατοικήσιμη περιοχή υπήρχαν ξενώνες, αγορά, αγορανόμιο, κατώγια δηλαδή ξενοδοχεία, για όσους ήθελαν να μείνουν περισσότερο καιρό. Από τις επιγραφές πληροφορούμεθα ότι υπήρχαν καπηλεία, μαγαζιά που εξυπηρετούσαν τους ξένους. Υπήρχαν ακόμη και εργαστήρια για να επισκευάσει κανείς τα παπούτσια του. Ιδιαίτερη ζωντάνια αποκτούσε η δεξιά όχθη όταν τελούσαν τα Μεγάλα Αμφιάρεια. Ο τόπος γέμιζε με ετερόκλητο πλήθος, με σκηνές, πάγκους και παραπήγματα. Κάτι σαν τα σημερινά πανηγύρια της Τεγέας και του Μυστρά.

Το παρθένο δάσος που περιβάλλει τον ιερό χώρο, στο παρελθόν δοκιμάστηκε πολλές φορές από τις πυρκαγιές των νεοβαρβάρων εμπρηστών. Όμως το Αμφιάρειο ως εκ θαύματος έμεινε άθικτο. Ο φανατισμός των πρωτοχριστιανικών αιώνων κι οι βαρβαρικές επιδρομές αν και ερήμωσαν το Αμφιάρειο, εν τούτοις δεν μπόρεσαν να σβήσουν την ανάμνηση και τον μαγνητισμό του ιερού. Ως πότε όμως οι θεοί και οι νύμφες θα προστατεύουν τα δάση και τα διασωθέντα μνημεία της πολιτισμικής μας κληρονομιάς.

Αντιδράσεις και ποικίλα ερωτηματικά έχει προκαλέσει το σχέδιο του νέου οργανισμού, το οποίο έχει δοθεί σε διαβούλευση από το υπουργείο Πολιτισμού.

Το καινούργιο οργανόγραμμα συνενώνει δύο νευραλγικές διευθύνσεις του ΥΠΠΟΑ, τη Διεύθυνση Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και αυτήν των Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων (αντικαθιστώντας τες από μία ενιαία Διεύθυνση, αυτή των Αρχαιολογικών Χώρων και Μνημείων) προκαλώντας αναστάτωση και σύγχυση στους εργαζομένους, διότι αποδυναμώνει εφορείες, ταυτοχρόνως, όμως, εγείρει ερωτήματα για την προστασία των αρχαιοτήτων, ενώ κάποιοι άλλοι μιλούν για ευνοιοκρατία, σύμφωνα με σχετικό δημοσίευμα της Καθημερινής.

Κι ενώ καταργούνται διά της «συνένωσης» οι δύο καθοριστικές διευθύνσεις, διαπιστώνεται ότι διατηρούνται ως είχαν, δηλαδή χωριστά, οι Διευθύνσεις Αναστήλωσης των Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, καθώς και των Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών.

«Είναι έγκλημα» σχολιάζει παλαιός και έμπειρος βυζαντινός αρχαιολόγος

«Είναι έγκλημα» σχολιάζει παλαιός και έμπειρος βυζαντινός αρχαιολόγος που θέλει να διατηρήσει την ανωνυμία του, ως προς την απόφαση της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Πολιτισμού να συνενώσει στον νέο Οργανισμό τις δύο διευθύνσεις, Προϊστορικών- Κλασικών και Βυζαντινών- Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων σύμφωνα με το Liberal. gr. Και το άρθρο συνεχίζει: Το ΥΠΠΟΑ, λοιπόν, καταργεί τη Διεύθυνση Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων, μια διεύθυνση για την οποία εργάστηκαν ή υπήρξαν και προϊστάμενοί της, εκλεκτοί Βυζαντινολόγοι όπως ο Αναστάσιος Ορλάνδος, ο Μανόλης Χατζηδάκης, ο Νικόλαος Ζίας και άλλοι πολλοί. Είναι, μάλιστα, η μοναδική διεύθυνση που καταργεί....

«Η κατάργηση αυτή ακυρώνει τη θεμελιώδη επιστημονική διάρθρωση που είναι απαραίτητη για την άσκηση του αρχαιολογικού έργου, την ίδια στιγμή που η ίδια διάρθρωση συνεχίζει να υφίσταται στη ΓΔΑΜΤΕ με τη διατήρηση της Διεύθυνσης Αναστήλωσης Αρχαίων Μνημείων και της Διεύθυνσης Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων. Με άλλα λόγια, οι Αρχαιολόγοι καλούνται να ασκήσουν το έργο τους στερούμενοι βασικών μεθοδολογικών εργαλείων, την ίδια στιγμή που οι Μηχανικοί παραμένουν θεματοφύλακες αρχαιολογικών αρχών. Πρόκειται για μία ειρωνική αντίφαση, που οδηγεί στην εξόντωση της αρχαιολογικής ταυτότητας», αναφέρει η Πρωτοβουλία Αρχαιολόγων.

Ερωτηματικά έχει δημιουργήσει και η πρωτοβουλία του ΥΠΠΟΑ να  «σπάσει» στα δύο η Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων σε Νοτίου και Βορείου Ελλάδας, με έδρες την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη αντιστοίχως, τη στιγμή που το ΥΠΠΟΑ δεν έχει χρήματα και δυναμικό να στελεχώσει (σημειωτέον, χρειάζονται ακριβό εξοπλισμό).

Δημιουργεί επίσης ποικίλα ερωτήματα το γεγονός ότι, ενώ με τις ενοποιήσεις του προηγούμενου οργανισμού το 2014 είχαν προκληθεί μεγάλες αντιδράσεις, η περαιτέρω συρρίκνωση των εφορειών αρχαιοτήτων από 52 σε 49 δεν φαίνεται να προξενεί διαμαρτυρίες, σύμφωνα πάλι με την Καθημερινή. Συγκεκριμένα, ο νέος κανονισμός συγχωνεύει τις εφορείες αρχαιοτήτων Καβάλας και Δράμας με έδρα την Καβάλα, Κοζάνης και Γρεβενών με έδρα την Αιανή και την Εφορεία Ζακύνθου με εκείνη της Ηλείας και έδρα την Αρχαία Ολυμπία.

Μεγάλα ερωτηματικά έχει προκαλέσει επίσης και η γιγάντωση του γραφείου του/της γ.γ. του ΥΠΠΟΑ, μια θέση όπου κατά καιρούς έχουν περάσει οι ευνοούμενοι του εκάστοτε υπουργού...

Οι αντιδράσεις:

Σε ανακοίνωσή της για το σχέδιο νέου οργανισμού η Ενωτική Αγωνιστική Κίνηση σημειώνει, μεταξύ άλλων: «Από το 2010 μέχρι σήμερα έχουν χαθεί 4.000 κενές οργανικές θέσεις από το οργανόγραμμα του ΥΠΠΟΑ. Πουθενά δεν αναφέρεται ποιο πρέπει να είναι το προσωπικό μιας διεύθυνσης - υπηρεσίας για να μπορεί να λειτουργήσει. Πουθενά δεν κατανέμονται οργανικά κενά, για να υπάρχει και πρόνοια για την κάλυψή τους, την ώρα που οι υπηρεσίες στενάζουν από έλλειψη προσωπικού....»

(Στην κεντρική φωτογραφία Βυζαντινός ναός στην Ανω Πόλη Θεσσαλονίκης).

Πηγή: thetoc.gr

Καθημερινά, χιλιάδες γυναίκες μεταφέρουν βαριά δέματα στα σύνορα Μαρόκου-Μελίγια.

Πολλές φορές σηκώνουν βάρος μέχρι και ογδόντα κιλά για μερικά ευρώ. Ο φωτογράφος Φερνάντο ντελ Μπέρο (Fernando del Berro) πήγε εκεί, για να ντοκουμεντάρει με τον φακό του τιςγυναίκες αχθοφόρους.

Τα εμπορεύματα ανήκουν σε Μαροκινούς, οι οποίοι εάν τα περάσουν επίσημα μέσω τελωνείου, θα πρέπει να πληρώσουν ό,τι ορίζεται. Όμως, αρκετοί απ΄ αυτούς προτιμούν τις γυναίκες, για να διασχίσουν τα σύνορα, κερδίζοντας εκατομμύρια ευρώ ετησίως από την επιχείρηση.

Οι γυναίκες μεταφέρουν τα εμπορεύματα όχι μόνο με την πλάτη τους. Πολλές φορές καλύπτουν χέρια, πόδια και στομάχια με τα προϊόντα, προκειμένου να αξιοποιήσουν κάθε σημείο του σώματός τους. Όσα περισσότερα αγαθά μεταφέρουν τόσο μεγαλύτερη προμήθεια θα λάβουν.

Ωστόσο, τα χρήματα που κερδίζουν είναι λίγα, ενώ υποφέρουν από μυοσκελετικές παθήσεις. Μάλιστα, μερικές φορές θα χρειαστεί να μεταφέρουν εμπορεύματα από αποθήκες που βρίσκονται αρκετά χιλιόμετρα μακριά από τα σύνορα.

Ισπανικές και μαροκινές αρχές δεν έχουν νομοθετήσει για το παράνομο εμπόριο που γίνεται σ΄ αυτό το σημείο διέλευσς. Η αστυνομία ανέχεται τη δραστηριότητα και μάλιστα, πολλοί αξιωματικοί της εργάζονται καθημερινά για τη διατήρηση της τάξης.

Η Μελίγια είναι παράλια πόλη στη βόρεια ακτή της Αφρικής, η οποία αποτελεί έδαφος της Ισπανίας και σημείο τριβής με το Μαρόκο, που τη διεκδικεί.

Το άγαλμα σπαρτιάτη πολεμιστή ή οπλιτοδρόμου, γνωστό και ως Λεωνίδας φιλοξενείται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Σπάρτης

''The smiling Spartan'' - Statue of a hoplitodromos (running hoplite), known as “Leonidas”. Marble. 480—470 BC. Sparta, Archaeological Museum

Βρέθηκε στη Σπάρτη στις αρχαιολογικές ανασκαφές της Αγγλικής Σχολής κατά τα έτη 1924 - 25. Βρέθηκε πάνω από το ρωμαϊκό θέατρο και πριν του ιερού της Χαλκίοικης Αθηνάς. Από το μαρμάρινο άγαλμα βρέθηκε μόνο το επάνω μισό που παριστάνει πολεμιστή γυμνό με κράνος και λοφίο.

Οι παρειές είναι καλυμμένες από θώρακες σε σχήμα κριαριού. Λείπουν οι βραχίονες από τους ώμους. Πρόκειται προφανώς για σκηνή μάχης, στην οποία ο πολεμιστής κλίνει το σώμα προς τα εμπρός, ενώ απωθεί τον εχθρό με το δόρυ του, το οποίο κρατούσε στο δεξί. Με το αριστερό θα κρατούσε την ασπίδα αμυνόμενος. Βρέθηκαν επίσης δύο κνήμες ντυμένες με περικνημίδες, και μέρος της ασπίδας. Οι ένθετοι οφθαλμοί δεν σώζονται.

Το άγαλμα τοποθετήθηκε αρχικά στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο στην Αθήνα, και μεταφέρθηκε το 1938 περίπου στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Σπάρτης. Στην Αθήνα είχε τοποθετηθεί από τον Ανδρέα Παναγιωτάκη στην αίθουσα των γλυπτών.

Ονομάζεται Λεωνίδας επειδή έχει ύφος και έκφραση ήρωα, που ανήκει στους χρόνους της Μάχης των Θερμοπυλών. Ξέρουμε δε ότι στο σημείο που βρέθηκε είχαν τοποθετηθεί τα αγάλματα του Παυσανία και του Λεωνίδα.

Είναι άγαλμα αρχαϊκής τέχνης. Χρονολογείται μεταξύ 490 ως 480 π.Χ. και είναι σύγχρονο έργο τέχνης των κορών της Ακροπόλεως. Η τεχνοτροπία είναι της Σπάρτης, από τις άριστες. Θεωρείται από τα τελειότερα γλυπτά λακωνικής τέχνης.

Το 1849 ο Νικηταράςπέθανε στον Πειραιά, τυφλός και λησμονημένος. Μια δεκαετία νωρίτερα είχε φυλακιστεί στην Αίγινα με την κατηγορία ότι συμμετείχε σε συνωμοσία κατά του βασιλιά Όθωνα. Είχε υποστεί φρικτά βασανιστήρια και η υγεία του κλονίστηκε σοβαρά. O Νικηταράς ήταν ανιψιός του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη Ο οπλαρχηγός, γνωστός ως Τουρκοφάγος επειδή πολέμησε γενναία τους Τούρκους στους μεγάλους αγώνες του έθνους, πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωής του φτωχός και περιφρονημένος.

Μετά την είδηση του θανάτου του, οι σπουδαστές του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου τοποθέτησαν έκτυπο πλασμένο στο πρόσωπό του και αποτύπωσαν τη μορφή του. Για να σχηματίσουν το καλούπι, άλειφαν το πρόσωπο με λιπαντική ουσία, στη συνέχεια άπλωναν στρώματα κεριού ή γύψου και ενδιάμεσα τοποθετούσαν γάζες και κλωστές για να είναι ανθεκτικό το καλούπι. Ανάλογα είχαν πράξει και σε άλλους επιφανείς άνδρες της Επανάστασης, των οποίων τα προσωπεία φιλοξενούνται σήμερα στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο.

Τα εκμαγεία ήταν δωρεά του ΕΜΠ που τότε ονομαζόταν Σχολείον των Τεχνών. Εκείνη την περίοδο, διευθυντής ήταν ο Λύσανδρος Καυταντζόγλου και καθηγητές σημαντικοί Έλληνες και Ευρωπαίοι αρχιτέκτονες. Η αποτύπωση των μορφών έγινε από τους σπουδαστές στο πλαίσιο του μαθήματος της πλαστικής, της γλυπτικής και της γυψογραφίας. Σκοπός ήταν να διασωθεί η μορφή τους, ώστε να μπορέσουν οι γλύπτες του μέλλοντος να τους φιλοτεχνήσουν σε αγάλματα. Στο προσωπείο του Νικηταρά διακρίνεται οίδημα στο δεξί μάτι, καθώς τα τελευταία χρόνια της ζωής του έπασχε από ζάχαρο, χωρίς να το γνωρίζει, με αποτέλεσμα να χάσει την όραση του.

Ορειχάλκινο προσωπείο του Νικηταρά

Στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο εκτίθεται και το σπαθί του, με το οποίο πολέμησε τα στρατεύματα του Δράμαλη στα Δερβενάκια. Σε εκείνη τη μάχη του κόλλησαν το παρατσούκλι «τουρκοφάγος» .

Ήταν τόσο ορμητικός που έσπασε τρία σπαθιά και το τέταρτο κόλλησε στο χέρι του, καθώς έπαθε αγκύλωση και χρειάστηκε ιατρική βοήθεια για να μπορέσει μετά από ώρες να το ανοίξει. Σύμφωνα με αναφορές της εποχής, ο Νικηταράς ήταν τόσο γρήγορος που μπορούσε να φτάσει το γρηγορότερο άλογο και να πηδήξει με ένα άλμα πάνω από επτά άλογα. Άγαλμα του ήρωα Νικηταρά στο Χιλιομόδι Κορινθίας. Το πραγματικό του όνομα ήταν Νικήτας Σταματελόπουλος Από αυτό του το χάρισμα προέρχονται και οι στίχοι του τραγουδιού

«Στα Τρίκορφα»: «Πού ‘σαι, μωρέ Νικηταρά, πού ‘χουν τα πόδια σου φτερά, μες στους κάμπους πως κοιμάσαι, και τους Τούρκους δε φοβάσαι». Γεννήθηκε στη Νέδουσα, ένα μικρό χωριό στους πρόποδες του Ταϋγέτου και σε μια από τις πρώτες μάχες της επανάστασης κατάφερε να αποκρούσει με 200 άντρες στα Άνω Δολιανά 6.000 Τούρκους. Έδωσε γενναίες μάχες και συνεργάστηκε με τον θείο του, Κολοκοτρώνη στην Άλωση της  Τρίπολης.

Άγαλμα του ήρωα Νικηταρά στο Χιλιομόδι Κορινθίας. Το πραγματικό του όνομα ήταν Νικήτας Σταματελόπουλος

Μετά την απελευθέρωση, δεν απέκτησε ούτε αξιώματα ούτε χρήματα και έζησε με την οικογένεια του στον Πειραιά. Απόδειξη της δύσκολης οικονομικής κατάστασης στην οποία βρισκόταν, ήταν ο έρανος που έγινε το 1822 για να κινήσουν οι Υδραίοι στόλο. Ο Νικηταράς πρόσφερε το μόνο που είχε, ένα σπαθί λάφυρο από τον Κιαμίλ Μπέη. Οι Υδραίοι συγκινήθηκαν από  την κίνησή του και του το έστειλαν πίσω. Μετά την αποφυλάκιση του, η ελληνική κυβέρνηση αρνήθηκε να του προσφέρει σύνταξη και αναγκάστηκε να ζητιανεύει κοντά στην εκκλησία της Ευαγγελιστρίας, μέχρι τον θάνατό του το 1849....

Πηγή: mixanitouxronou.gr

Η μεγαλύτερη λέξηπου έχει εμφανιστεί ποτέ σε λογοτεχνικό κείμενο είναι δημιουργία του μεγάλου κωμικού Αριστοφάνη. Αποτελείται από 172 γράμματα και το 1990 μπήκε στο βιβλίο Γκίνες.

Η μεγαλύτερη λέξη που μπήκε στο βιβλίο Γκίνες έχει 172 γράμματα και είναι δημιούργημα του Αριστοφάνη

Εμφανίστηκε στον στίχο 1169-1174 στο αριστοφανικό έργο, «Εκκλησιάζουσες», όπου οι γυναίκες ντύνονται άντρες και ψηφίζουν νόμο, ο οποίος μετατρέπει την αθηναϊκή δημοκρατία σε γυναικοκρατούμενη.

Η λέξη είναι η παρακάτω:

«λοπαδοτεμαχοσελαχογαλεοκρανιολειψανοδριμυποτριμματοσιλφιοκαραβομελιτοκατακεχυμενιχλεπικοσσυφοφαττοπεριστεραλεκτρυονοπτοκεφαλλιοκιγκλοπελειολαγῳοσιραιοβαφητραγαοπτερύγων».

Πρόκειται για μια συνταγή, η οποία περιγράφεται εξ’ ολοκλήρου σε μία τεράστια, σύνθετη λέξη. Την εκφωνεί η χορωδία, όταν παρουσιάζεται το συμπόσιο που ετοιμάζεται προς τιμήν του νέου γυναικοκρατούμενου καθεστώτος.

Η μεγαλύτερη λέξη που μπήκε στο βιβλίο Γκίνες έχει 172 γράμματα και είναι δημιούργημα του Αριστοφάνη
Στα νέα ελληνικά, αποδίδεται ως εξής:

«Ένα πιάτο με φέτες ψαριών, καρχαρία και κομμάτια από κεφάλι σκυλόψαρου, που δημιουργούν μια μίξη με έντονη, πικάντικη γεύση. Κάβουρα με μέλι, τσίχλα και κοτσύφι από πάνω, αγριοπερίστερο, ένα κανονικό περιστέρι, λίγο ψητό κοτόπουλο, ένα λαγό κρασάτο και τραγανές φτερούγες για βουτήγματα»

Το podium-arts.com ηχογράφησε τη λέξη, όπως θα προφερόταν στο αρχαίο Ελληνικό θέατρο.

Μπορείτε να την ακούσετε εδώ:

Βρισκόμαστε στην Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (Βυζάντιο)την εποχή του Λέοντος Γ’ του Ισαύρου. Ήταν αυτοκράτωρ από το 717 έως το 741. Αν και κατάφερε να αποκρούσει προσωρινά τους εξ ανατολής εχθρούς, στα υπόδουλα ελληνικά εδάφη σιγόβραζε η Επανάσταση των «Ελλαδικών»όπως την αποκαλούν οι βυζαντινές πηγές.

Σύμφωνα με παλαιότερους ιστορικούς, όπως ο A. Lombard, η καταστολή της Ελληνικής Επαναστάσεως ήταν μία προσπάθεια «αποκαθάρσεως» της βυζαντινής αυτοκρατορίας εκ μέρους του Λέοντος από το «μίασμα της ειδωλολατρίας».

Άλλοι ιστορικοί όπως ο Νικηφόρος Βρυέννιος θεώρησαν ότι μαζί με την Επανάσταση των Ελλήνων προς αποκατάσταση των Ιερών Βωμών και Ναών, στο επαναστατικό ρεύμα ενώθηκαν και κοινωνικοπολιτικές αξιώσεις, όπως η μείωση της φορολογίας.

Το σίγουρο πάντως είναι ότι η γενοκτονία 650.000 Ελλήνων από τους βυζαντινούς στρατιώτες έγινε υπό τις εντολές των χριστιανών επισκόπων, όπως γράφει στην βιογραφία του ο Ιερεύς του Διονύσου Κόρεσος, αντίτυπο της οποίας έχουν διασώσει οι Άραβες αντιγραφείς και λόγιοι.

Ο Ιερεύς Κόρεσος ήτο μαζί με τον Συνέστιο πρωτεργάτες και Εθνομάρτυρες της Επανάστασης.

Ο V. N. Zlatarski γράφει ότι ο Κόρεσος ξεκίνησε από την Αρκαδία και ο Συνέστιος από την Αθήνα.

Και οι δύο ξεσήκωσαν τους Έλληνες να πολεμήσουν τους Ρωμαίους (Βυζαντινούς) κατακτητές. Εκείνο τον καιρό το κράτος των Ρωμαίων (Βυζαντινών) είχε αποδυναμωθεί εξαιτίας των πολέμων κατά των Αράβων και οι Έλληνες θεώρησαν ότι ήταν η κατάλληλη ευκαιρία να εκδιώξουν τους Ρωμαίους (Βυζαντινούς) από τα Ελληνικά εδάφη.

Έτσι ζήτησαν στρατιωτική βοήθεια από τους Έλληνες της Δύσεως, κυρίως της Κάτω Ιταλίας. Είκοσι πέντε χιλιάδες Έλληνες από την Κάτω Ιταλία έσπευσαν να καταταγούν στον ελληνικό επαναστατικό στρατό του Κορέσου και του Συνεστίου όπως αναφέρει σε επιστολή του ο πάπας Γρηγόριος Β’.

Την ίδια στιγμή στο κέντρο του ανατολικού ρωμαϊκού (βυζαντινού) κράτους, στην Νέα Ρώμη (Κωνσταντινούπολη), ξεσπούν ταραχές κατά του Λέοντος Γ’ που φτάνουν σε ανοικτή στάση όπως αναφέρει ο Θεοφάνης. Οι στασιαστές, γράφει ο Θεοφάνης, υπεκινούντο από τον πρώην αυτοκράτορα Αναστάσιο ο οποίος φαίνεται να συνωμότησε με ανωτάτους αξιωματούχους.

Ήταν μοναδική η ευκαιρία για να εκραγεί η Ελληνική Επανάσταση καθώς οι ενδοβυζαντινές ταραχές θα κρατούσαν μακριά τα ρωμαϊκά (βυζαντινά) στρατεύματα μέχρι να οργανωθεί καλύτερα ο ελληνικός απελευθερωτικός στρατός.

Το 726 τα νησιά της Σάμου, Ρόδου και Κρήτης επαναστατούν. Στέλνουν πλοία εφοδιασμένα από τους Άραβες και επανδρωμένα με ναύτες από την Σικελία για να κτυπήσουν τον ρωμαϊκό (βυζαντινό) στόλο που βγήκε από το λιμάνι της Νέας Ρώμης.

Εναντίον των Ελλήνων στάλθηκε ο Ρωμαίος (Βυζαντινός) ναύαρχος Αγαλλιανός, γοτθικής καταγωγής, ο οποίος συνάντησε τον Ελληνικό Στόλο λίγο έξω από την Εύβοια.

Οι Έλληνες είχαν 82 πλοία και οι βυζαντινοί 350 σύμφωνα με τον Zlatarski. Ενώ σύμφωνα με τον Κόρεσο οι Έλληνες είχαν 70 πλοία και οι βυζαντινοί 500. Ναύαρχος των Ελλήνων ήταν ο Συνέστιος. Στο δεξί κέρας των Ελληνικών πλοίων επικεφαλής ήτο ο Κόρεσος.

Ο γενναίος Έλλην Ιερεύς του Διονύσου δεν άκουγε τις συμβουλές των Ελλήνων που του έλεγαν να προσέχει τον εαυτό του, διότι θα επακολουθήσουν πολλές μάχες κατά των Ρωμαίων (Βυζαντινών) και τον χρειάζονται ως αρχηγό.

Αφού πρώτα οι Έλληνες έκαναν θυσίες προς τους Θεούς και προσευχήθηκαν όλοι μαζί, ο Κόρεσος έδωσε πρώτος το παράδειγμα ορμώντας ακάθεκτος κατά των ρωμαϊκών (βυζαντινών) πλοίων.

Αμέσως εμβόλισε το πρώτο ρωμαϊκό (βυζαντινό) πλοίο βυθίζοντάς το. Επακολούθησε σκληρή μάχη σώμα με σώμα καθώς τα ελληνικά πλοία ναι μεν ήταν πιό ευκίνητα των ρωμαϊκών (βυζαντινών), αλλά υστερούσαν σε ισχύ πυρός. Οπότε οι γενναίοι Έλληνες μαχητές έπρεπε να πλευρίζουν τα ρωμαϊκά (βυζαντινά) πλοία και να ανεβαίνουν οι ναύτες πάνω τους για να σκοτώσουν τους Ανατολικορωμαίους (Βυζαντινούς).

Η νίκη ήταν συντριπτική υπέρ των Ελλήνων. Οι Ρωμαίοι (Βυζαντινοί) ηττήθηκαν με τρομακτικές απώλειες. Ο Βρυέννιος αναφέρει 190 ρωμαϊκά (βυζαντινά) κατεστραμμένα πλοία ενώ ο Zlatarski μιλάει για 300 ρωμαϊκά (βυζαντινά) πλοία κατεστραμμένα και 60 αιχμαλωτισμένα. Επίσης οι πηγές μιλάνε για 8 Ελληνικά πλοία κατεστραμμένα. Οι νεκροί από πλευράς Ρωμαίων (Βυζαντινών) ανέρχονται στους 70.000 και από πλευράς Ελλήνων στους 1200.

Οι Έλληνες κατενθουσιασμένοι έκαναν ευχαριστήριες θυσίες προς τους Θεούς και με επικεφαλής τον Ιερέα Κόρεσο αφιέρωσαν τις ρωμαϊκές (βυζαντινές) ασπίδες που λαφυραγώγησαν προς τιμήν του Θεού Διονύσου, τον οποίον θεώρησαν υπεύθυνο για την περίλαμπρη νίκη τους κατά των Ρωμαίων της Ανατολής, δηλαδή αυτών που αποκαλούμε σήμερα Βυζαντινών.

Σε στρατιωτικό συμβούλιο που έγινε στην Αθήνα το 727 ο Συνέστιος προτείνει να μεταφερθεί ο πόλεμος και στην ξηρά. Ο Κόρεσος συμφωνεί και δίνει εντολή στους Ιεροκήρυκες να ξεσηκώσουν όλες τις Ελληνικές Πόλεις κατά των Ρωμαίων (Βυζαντινών) κατακτητών και να εξοπλιστούν όλοι με ό,τι όπλα μπορεί να βρει ο καθένας.

Ο Λέων Γ’ καταφέρνει να απαλλαγεί από τις ενδοβυζαντινές διαμάχες και αρχίζει να στρέφει το βλέμμα του κατά των Ελλήνων Επαναστατών.

Στέλνει νέα στρατεύματα με στρατηγό έναν αιμοσταγή βάρβαρο ονόματι Ζαουτζά. Αυτός ο αιμοβόρος Ρωμαίος (Βυζαντινός) απ’ όπου περνούσε σκορπούσε τον θάνατο στους Έλληνες.

Τον Μάρτιο του 728 μπήκε στην Θεσσαλία και άρχισε να σφάζει όλους ηλικιωμένους και τα γυναικόπαιδα. Περίπου 50.000 Ελληνίδες μαζί με τα παιδιά τους αποκεφαλίστηκαν όταν αυτές αρνήθηκαν να αποκηρύξουν την θρησκεία τους, να βαπτιστούν χριστιανές και να υποταχθούν στους Ρωμαίους (Βυζαντινούς) κατακτητές.

Το Ελληνικό στράτευμα μαθαίνοντας την κάθοδο του Ζαουτζά συγκεντρώθηκε για την αποφασιστική μάχη εναντίον του. Μαζεύτηκαν 60.000 Έλληνες στρατιώτες για να αντιμετωπίσουν τα ρωμαϊκά (βυζαντινά) στρατεύματα της Κωνσταντινούπολης, τα οποία αριθμούσαν 250.000 βαρβάρους.

Ο Ιερεύς Κόρεσος εξετάζοντας τους οιωνούς συμβούλευσε τον Συνέστιο να ξεκινήσουν πόλεμο φθοράς, δηλαδή ανταρτοπόλεμο και να μην επιτεθούν μονομιάς στους βαρβάρους μισθοφόρους των Ρωμαίων (Βυζαντινών).

Ακόμη οι Έλληνες δεν είχαν αποκτήσει την απαραίτητη πολεμική πείρα για μάχη εκ παρατάξεως μετά από τόσα χρόνια ρωμαϊκής κατοχής που τους είχε στερήσει από την πολεμική τακτική των αρχαίων προγόνων τους. Όμως ο Συνέστιος δεν άκουσε τον Έλληνα Ιερέα.

Στην φονική μάχη που επακολούθησε λίγο έξω από την σημερινή Λάρισα έπεσαν ηρωικώς σχεδόν όλοι οι Έλληνες.

Ήταν 10 Απριλίου του 728 σύμφωνα με το χριστιανικό ημερολόγιο. Ο Συνέστιος σκοτώθηκε πολεμώντας ηρωικά στην μάχη. Τον Ιερέα Κόρεσο οι Ρωμαίοι είχαν εντολές να τον συλλάβουν ζωντανό. Τον μετέφεραν αλυσοδεμένο στην Νέα Ρώμη, στην Κωνσταντινούπολη.

Ο Ρωμαίος (Βυζαντινός) στρατηγός Ζαουτζάς είχε πάρει εντολές από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα της Κωνσταντινούπολης Λέοντα Γ’ να αφανίσει όλους τους Έλληνες στην πυρά.

Οι χριστιανοί επίσκοποι προέτρεπαν τους Ρωμαίους (Βυζαντινούς) στρατιώτες να βιάζουν τις Έλληνίδες και μετά να αποκεφαλίζουν τα παιδιά τους, «ίνα το Ελληνικόν γένος αποκτείναι», όπως αναφέρει ο Νικηφόρος διότι τελούν «μιαράς και δαιμονιώδεις θυσίας».

Οι βάρβαροι μισθοφόροι των Ρωμαίων με επικεφαλής τους χριστιανούς μοναχούς συγκέντρωσαν 600.000 Έλληνες, γυναικόπαιδα κυρίως, στην περιοχή γύρω από την σημερινή Λάρισα και διέταξαν να τους κάψουν ζωντανούς.

Αυτά τα στοιχεία αναφέρουν βουλγαρικές και αραβικές πηγές καθώς και ο Ιερεύς Κόρεσος στην βιογραφία του που συνέγραψε όσο καιρό ήταν αιχμάλωτος των Ρωμαίων (Βυζαντινών). Μετά από λίγο θα θανατωθεί και αυτός με φρικιαστικά βασανιστήρια στην πυρά.

Το φρικιαστικό έγκλημα που συνετάραξε τότε την Οικουμένη οι νεο-βυζαντινοί μισέλληνες φροντίζουν να κρατούν θαμμένο ώστε να μην μαθαίνουν οι Έλληνες την Ιστορία τους.

Η Γενοκτονία των 650.000 Ελλήνων, κυρίως γυναικόπαιδα, θα μείνει στην Ιστορία ως «σήμα κατατεθέν» της ανατολικορωμαϊκής (βυζαντινής) λαίλαπας, ώστε να γνωρίζει ο Ελληνικός λαός σε τί αποσκοπούν ωρισμένοι νεο-βυζαντινοί ανθέλληνες οι οποίοι μη έχοντες ούτε Ιερό ούτε Όσιο έχουν φορέσει ξεδιάντροπα και την μάσκα του Έλληνα.

Τιμή και Μνήμη στους γενναίους Προγόνους που έπεσαν ηρωικώς για την Ελευθερία της Ελλάδος από τους Ρωμαίους (Βυζαντινούς) κατακτητές. Οι Θεοί τους εξασφάλισαν μία θέση κοντά Τους και εμείς οι σημερινοί Έλληνες μία θέση στην καρδιά μας ώστε να παραδειγματίζουμε τις νέες γενεές.

Πηγές:

Ιερεύς Κόρεσος, Βιογραφία

Θ. Κορρές, Το κίνημα των «Ελλαδικών»

Νικηφόρος Βρυέννιος, Ύλη Ιστορίας

Πάπας Γρηγόριος Β’, Επιστολαί

V. N. Zlatarski, Istorija

A. Lombard, Constantin V

Φωτογραφικά πορτραίτα από την κοινωνική ζωή της Τραπεζούντας του Πόντου του 19ου σε μία έκθεση.

Ποια είναι η αόρατη κλωστή που δένει τις ιστορίες της πρώτης Ελληνίδας αλεξιπτωτίστριας μ'αυτές επιχειρηματιών και πρωτοπόρων των γραμμάτων από τον ιστορικό Πόντο, που, πρόσφυγες στην Ελλάδα αλλά και σε χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, δημιούργησαν από τις στάχτες τη νέα τους ζωή;

Είναι η Τραπεζούντα του ιστορικού Πόντου, γενέθλια γη προσωπικοτήτων της αστικής τάξης της πόλης, που διέπρεψαν σε τομείς της πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής ζωής και οι ιστορίες τους έρχονται στο φως μέσα από την έκθεση «Πορτρέτα Αστών της Τραπεζούντας», που πραγματοποιείται σε συνεργασία του Κέντρου Ιστορίας Θεσσαλονίκης με την 1η Δημοτική Κοινότητα του Δήμου Θεσσαλονίκης.

Στην έκθεση, που στοχεύει να "αφηγηθεί"ιστορικά δρώμενα που αφορούν τον βίο αστικών οικογενειών της πόλης της Τραπεζούντας μετά τα μέσα του 19ου αιώνα, εντοπίσαμε - με τη βοήθεια της προέδρου της Α'δημοτικής κοινότητας Θεσσαλονίκης Ελένης Χοντολίδου και του Ανέστη Στεφανίδη σε ρόλους "ξεναγών"- τις ρίζες της πρώτης Ελληνίδας αλεξιπτωτίστριας, μια πρώιμη - τρόπον τινά - selfie, αλλά και ένα λάθος που έχτισε μια οικονομική αυτοκρατορία.

Η Σόνια Σοφία Στεφανίδου (διακρίνεται στη μέση) μαζί με τα αδέλφια της

Η πρώτη Ελληνίδα αλεξιπτωτίστρια
Πρωτότοκη κόρη του γιατρού, χειρουργού Φιλοποιμένα Στεφανίδη από την Τραπεζούντα, που τιμήθηκε για τις εθελοντικές του υπηρεσίες σε πέντε μέτωπα, η Σόνια Σοφία Στεφανίδου γεννήθηκε το 1907 στην Οδησσό και κληρονόμησε από τον πατέρα της το πείσμα και τη διάθεση να προσφέρει στην πατρίδα της.

Η Σόνια Σοφία Στεφανίδου, η πρώτη Ελληνίδα αλεξιπτωτίστρια και ηρωίδα του Β'Παγκόσμιου Πολέμου, ποζάρει με την παιδική αθωότητα στον φωτογραφικό φακό που απαθανάτισε την ίδια και τα δύο της αδέλφια, στην τρυφερή παιδική ηλικία...

Το λάθος που έχτισε μια οικονομική αυτοκρατορία
Ένα λάθος υπαλλήλου, όπως θέλει ο σχετικός θρύλος, ήταν αυτό που οδήγησε στη δημιουργία ενός μεγάλου εμπορικού οίκου ο οποίος κατείχε εξέχουσα θέση στην οικονομία της Τραπεζούντας, του Γρηγόρη Καπαγιαννίδη.
Τι ακριβώς συνέβη; Μία λάθος παραγγελία παραμονές κάποιου πολέμου οδήγησε την επιχείρηση του Καπαγιαννίδη να βρεθεί με μεγάλες ποσότητες ζάχαρης, λίγο πριν σταματήσουν οι μεταφορές και οι τιμές των προϊόντων αυξηθούν κατακόρυφα. Η επιχείρηση του κ. Καπαγιαννίδη βρέθηκε με μεγάλο κέρδος παρότι - όπως επιμένει η ιστορία - ο υπάλληλος που ήταν υπεύθυνος για το λάθος είχε ήδη απολυθεί.

Ο Γρηγόρης Καπαγιαννίδης ξεκίνησε τις επιχειρηματικές του δραστηριότητες στην Τραπεζούντα με ένα μικρό μπακάλικο στα μέσα του 19ου αιώνα.
Μαζί με τη γυναίκα του Δόμνα, το γένος Αμοιρόγλη, δημιούργησαν μια μεγάλη οικογένεια που δέσποζε στη μεγαλοαστική τάξη της Τραπεζούντας.
Απέκτησαν τέσσερα παιδιά, ένα εκ των οποίων ήταν ο Κώστας Καπαγιαννίδης, που διαδέχθηκε τον πατέρα του στις επιχειρήσεις και παντρεύτηκε την Άννα, το γένος Τριανταφυλλίδου και έκαναν έξι παιδιά.

Η Άννα και ο Κωνσταντίνος Καπαγιαννίδης

Μια πρώιμη selfie!
Η Άννα και ο Κώστας Καπαγιαννίδης απαθανατίζονται από τον φακό της φωτογραφικής μηχανής σε μια πρωτότυπη στάση μπροστά από τον καθρέφτη της οικίας τους, δημιουργώντας έτσι - τρόπον τινά - μια πολύ πρώιμη selfie!
Η Άννα και ο Κώστας μετά το γάμο τους ανέγειραν ένα πολυτελές μέγαρο στην εξοχική περιοχή της Τραπεζούντας "Σόουκ Σου". Το μέγαρο Καπαγιαννίδη δέσποζε, ήταν το μεγαλοπρεπέστερο σπίτι της Τραπεζούντας και είχε ανεγερθεί από τον περίφημο μηχανικό Αλ. Κακουλίδη, ο οποίος είχε χτίσει και το νέο κτίριο του Φροντιστηρίου (σ.σ. της Τραπεζούντας). Στην νεοκλασική έπαυλη Καπαγιαννίδη φιλοξενήθηκε σε επίσκεψή του στην Τραπεζούντα ο Κεμάλ Ατατούρκ και για το λόγο αυτό έχει μετατραπεί σε μουσείο που ονομάζεται Ατατούρκ Κιοσκ στο οποίο έχουν διασωθεί έπιπλα και διάκοσμος της εποχής.

Οι προσωπικοί φωτογράφοι του Νικόλαου Πλαστήρα
Τα αδέλφια Κακούλη (Κυριάκος, Μιλτιάδης και Θρασύβουλος), γεννήθηκαν στην Τραπεζούντα.
Ο Κυριάκος, ο μεγαλύτερος διατηρούσε φωτογραφείο στην πόλη κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα. Αυτό προκύπτει τόσο από τις φωτογραφίσεις που έγιναν στο κατάστημά του, όσο και από τις απεικονίσεις (± 1895) εμβληματικών δημόσιων οθωμανικών και χριστιανικών κτιρίων της Τραπεζούντας, που τραβήχτηκαν κατ'εντολήν του Σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ Β΄ (1876-1908).

Ο Μιλτιάδης, γεννημένος το 1872, φοίτησε στο Φροντιστήριο Τραπεζούντας και μετέβη στο Παρίσι όπου σπούδασε φωτογραφία και διακρίθηκε σε σχετικούς διαγωνισμούς. Επιστρέφοντας, ίδρυσε μαζί με τους αδερφούς του το μοναδικό καλλιτεχνικό φωτογραφείο (studio) στην Τραπεζούντα με την επωνυμία «Αδελφοί Κακούλη-Μαύρη Θάλασσα». Στους αδελφούς Κακούλη οφείλουμε τα καλλιτεχνικά πορτρέτα πολλών Τραπεζουντίων.

Ο Κυριάκος Κακούλης πέθανε στον Πόντο, ενώ τα αδέλφια του Μιλτιάδης και Θρασύβουλος έφθασαν πρόσφυγες στην Αθήνα όπου και συνέχισαν το επάγγελμα του φωτογράφου με την ίδια επιτυχία. Αναφέρονται ως προσωπικοί φωτογράφοι του Νικολάου Πλαστήρα.

Η γοητευτική μπουρζουαζία της Τραπεζούντας
Η Τραπεζούντα, η «περικαλλής και ένδοξος πόλις, η βασιλίς των πόλεων του Ευξείνου Πόντου», πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας των Κομνηνών, ήταν η μεγαλύτερη σε πληθυσμό πόλη του Πόντου στα μέσα του 19ου αιώνα και η έδρα του ομώνυμου βιλαετίου.
Η πόλη αποτελούσε την κατάληξη του δρόμου των καραβανιών που έφταναν στην Περσία, γεγονός που την ανέδειξε για δεύτερη φορά (από την εποχή της Αυτοκρατορίας των Κομνηνών) σε διαμετακομιστικό κέντρο διεθνούς ενδιαφέροντος και εμβέλειας.

Η έντονη δραστηριοποίηση των Ευρωπαίων δημιούργησε ευκαιρίες και προοπτικές για το ελληνικό στοιχείο, καθώς μαζί με το αρμενικό, αποτελούσαν το βασικό στήριγμα των ευρωπαϊκών επιχειρηματικών δραστηριοτήτων.
Ακόμα και όταν η πόλη έπαψε να είναι επίκεντρο του διεθνούς εμπορίου δεν έλειψαν οι προοπτικές ανάπτυξης για τη διαμορφούμενη αστική τάξη της πόλης. 

Χαρακτηριστική είναι, η αλλαγή στους οικονομικούς προσανατολισμούς σημαντικών μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1870, εμπορικών οίκων της Τραπεζούντας: Οι εμπορικοί οίκοι των Γ. Καπαγιαννίδη, αδερφών Φωστηροπούλου, Κ.Α. Θεοφυλάκτου και Α. Λεοντίδου διοχέτευσαν τις δραστηριότητές τους και στον χρηματοπιστωτικό κλάδο.
Σ'αυτούς ανήκαν οι τρεις από τις πέντε συνολικά τράπεζες της πόλης. Σε ελληνικά, επίσης, χέρια βρισκόταν η Τράπεζα Αθηνών, ενώ στην Οθωμανική Τράπεζα υπήρχαν Έλληνες υπάλληλοι.

Η συνεργασία των Ελλήνων επιχειρηματιών της Τραπεζούντας με σημαντικούς ευρωπαϊκούς εμπορικούς οίκους, αλλά και η ανάπτυξη του εσωτερικού εμπορίου της Μαύρης Θάλασσας ευνόησαν τη δημιουργία μιας κοσμοπολίτικης ελίτ στην πόλη, η οποία βρισκόταν σε άμεση επαφή με την Ευρώπη: Στα εμπορικά ταξίδια προστέθηκαν και ταξίδια για τουρισμό, αναψυχή και εκπαίδευση, τα οποία ενίσχυαν τον δίαυλο επικοινωνίας ανάμεσα στην Τραπεζούντα και τα μεγάλα μητροπολιτικά κέντρα της Ευρώπης και του Εύξεινου Πόντου.

Η έκθεση
Η έκθεση περιλαμβάνει φωτογραφίες κυρίως από το Αρχείο της Άννας Θεοφυλάκτου.
Για τις ανάγκες της έκθεσης χρησιμοποιήθηκαν και τεκμήρια από τα αρχεία των Έφης Βαφειάδη, Ζένιας Νικολαΐδου, Μαρίας Σειρηνοπούλου, Κώστα Φωστηρόπουλου και Εριφύλης Χοντολίδου.

Τεκμηρίωση της έκθεσης, Άννα Θεοφυλάκτου, συλλέκτις, Άρτεμις Ξανθοπούλου-Κυριακού, ιστορικός, ομότιμη καθηγήτρια Α.Π.Θ., Ιάκωβος Μιχαηλίδης, ιστορικός, αναπληρωτής καθηγητής Α.Π.Θ.
Καλλιτεχνική Επιμέλεια, Γιώργος Κατσάγγελος, φωτογράφος, καθηγητής Α.Π.Θ.
Συντονισμός, Ελένη Χοντολίδου, πρόεδρος Α΄ Κοινότητας Δήμου Θεσσαλονίκης,
Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Α.Π.Θ.
Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα / Κείμενα, Ελένη Χοντολίδου, πρόεδρος Α΄ Κοινότητας Δήμου Θεσσαλονίκης, αναπληρώτρια καθηγήτρια Α.Π.Θ.

Στο Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης
Η έκθεση λειτουργεί από Δευτέρα έως Παρασκευή, έως και τις 3 Μαρτίου 2017, και κατά τις ώρες 09.00 έως 14.00 και 18.00 έως 21.00, με ελεύθερη είσοδο για το κοινό.

(ΑΠΕ-ΜΠΕ)

Το Βυζάντιοείναι υπόλογο για τον μεσαίωνα όπου λόγω θρησκευτικών δοξασιών δολοφονήθηκαν εκατομμύρια άνθρωποι. Η ονομασία «Βυζαντινή Αυτοκρατορία» δόθηκε από τους ιστορικούς της αναγεννήσεως λόγω του ακραίου θεοκρατικού και καταπιεστικού χαρακτήρα της προς τους λαούς που είχε υπό την κατοχή της.

Το δόγμα του Ιουστινιανού «Μία Αρχή, Μία Θρησκεία, Ένας Νόμος» Ίσχυσε καθ’ όλη την διάρκεια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Πίστευαν ότι κάθε παρέκκλιση από το καθιερωμένο εκάστοτε θρησκευτικό δόγμα ήταν συνάμα και πολιτικό έγκλημα, διότι έθετε σε κίνδυνο την ενότητα και κλόνιζε τα θεμέλια του κράτους. Για τον λόγο αυτόν διώκονταν αμείλικτα όχι μόνο οι θρησκευτικές παρεκκλίσεις αλλά και οι φιλοσοφικές ιδέες, πού κατά την κρίση των ιεραρχών, δεν συμφωνούσαν απόλυτα με την Αγία Γραφή. Ή ανοχή άλλης απόψεως ήταν αδιανόητη.

Έτσι, μετά από μία πλούσια πνευματική παραγωγή κατά την ελληνιστική και ρωμαϊκή περίοδο και τους αιώνες του κλασικισμού, ακολουθεί με την απαγόρευση της ελληνικής παιδείας μία μεγάλη πνευματική οπισθοδρόμηση. Δεν θα προωθηθεί στο Βυζάντιο η επιστημονική γνώση, ούτε θα έχουμε άνθιση της ποιήσεως αλλά ούτε και διατύπωση μιας κάποιας νέας φιλοσοφικής ιδέας. Οι Βυζαντινοί «φιλόσοφοι» αναμασούσαν τις Ιδέες του Πλάτωνος και του Αριστοτέλους κυρίως, είτε προς ενασχόληση, είτε για να αποδείξουν ότι οι ιδέες των φιλοσόφων αυτών συμφωνούν με την Αγία Γραφή. Έχουμε όμως κατά την Βυζαντινή περίοδο πλούσια παραγωγή θρησκευτικών έργων.

Οι Έλληνες ειδικώς, πού είχαν τότε τις δικές τους θρησκευτικές απόψεις αλλά πολλές και ποικίλες φιλοσοφικές ιδέες, υπέστησαν φοβερές διώξεις. σφαγιάστηκαν, σύρθηκαν εις την δουλεία, επωλήθησαν εις τα σκλαβοπάζαρα, στερήθηκαν κάθε νομικής υποστηρίξεως, οι περιουσίες τους δημεύτηκαν, οι ναοί, τα σχολεία, τα θέατρα, τα στάδια και τα γυμναστήρια κλείστηκαν. Απαγορεύθηκε στους Έλληνας δασκάλους να διδάσκουν. Σχεδόν όλοι οι αρχαίοι ελληνικοί ναοί και τα καλλιτεχνήματα κατεστράφησαν με μίσος. Τους απαγόρευσαν να ονομάζονται Έλληνες, οι δε κληρικοί τους αφόριζαν από του άμβωνα.

Οι Έλληνες ήσαν οι απόβλητοι της βυζαντινής θεοκρατικής κοινωνίας, όπως οι χειρότεροι των κακούργων. Αμέτρητοι είναι οι Έλληνες, που εξαναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις εστίες και τις περιουσίες τους και να φύγουν, όσοι δε από αυτούς επέζησαν είτε χάθηκαν είτε ονομάζονται σήμερα Σλάβοι, Βούλγαροι, Ιταλοί, Τούρκοι, Σύριοι,Πέρσες, Άραβες και ό,τι άλλο, ακόμα και Ινδοί! Στο έργο της διώξεως των Ελλήνων και της καταστροφής των έργων του πολιτισμού των ξεχωρίζουν μερικοί αυτοκράτορες και ο χριστιανικός κλήρος των πρωτοβυζαντινών ετών. Παρατηρούμε εδώ ένα όργιο καταστροφής του ωραιότερου πολιτισμού, που δημιούργησε ποτέ ο άνθρωπος,· καταστροφή, που συνιστά το μεγαλύτερο έγκλημα κατά του πολιτισμού αλλά και το σπουδαιότερο ίσως αντικείμενο προς έρευνα για τους ιστορικούς κάθε εποχής.

Ρήμαξαν τα καλλιτεχνήματα των «ειδωλολατρών» Ελλήνων και τα έργα πολιτισμού, κατέσκαψαν, λήστεψαν, σύλησαν, βεβήλωσαν, γκρέμισαν τους αρχαίους ναούς και επάνω στα ερείπια τους έκτισαν χριστιανικούς ναούς. Σε άλλους αρχαίους ελληνικούς ναούς τοποθέτησαν σταυρούς για να «εξαγνισθούν από το αρχαίο ελληνικό μόλυσμα» και αφού τους διασκεύασαν εσωτερικώς, τους μετονόμασαν, και τελούσαν εκεί την θεία λειτουργία. (Ο Παρθενών λ.χ. είχε αφιερωθεί στην Παναγία).

Άλλους ναούς παρέδωσαν για άλλες χρήσεις ο δε αυτοκράτωρ Κωνστάντιος τους αρχαίους ελληνικούς ναούς «πόρνοις ενοικείν έδωκεν». Τους θεούς των Ελλήνων, πού κοσμούσαν τους ναούς, τους μετέφεραν στην Κωνσταντινούπολη-Νέα Ρώμη, για να την καλλωπίσουν. Δεν γνωρίζουμε αν κάποιο από τα αγάλματα αυτών των θεών διεσώθη. Σκοπός όλων αυτών ήταν να αποκοπούν οριστικώς οι Έλληνες από το παρελθόν τους και προ πάντων να παύσουν, επί τέλους, να σκέπτονται. Το ξερίζωμα αυτό της ψυχής των Ελλήνων από τον πολιτισμό τους είναι ένα από τα φοβερότερα εγκλήματα, πού σ’ αυτήν την έκταση δεν θα διαπράξουν αργότερα ούτε και οι Τούρκοι, για άλλους λόγους βεβαίως.

Ό αρχαίος ελληνικός πολιτισμός ετάφη στο Βυζάντιο βάναυσα

Οι Έλληνες διώχθηκαν για να εδραιωθεί εκεί ένα απολυταρχικό θεοκρατικό κράτος, στηριζόμενο στις λόγχες βαρβάρων μισθοφόρων. Έγινε δηλαδή μία αδίστακτη, φοβερή και απάνθρωπη επιχείρηση αφελληνισμού του βυζαντινού κράτους, που κράτησε πολλούς αιώνες. Ακόμη και κατά την 12η εκατονταετηρίδα «στίφη εφίππων μοναχών οπλισμένων δια ροπάλων και τόξων διέτρεχαν την χώρα λαφυραγωγούντες τους αγρούς. βάφτιζαν δια της βίας τους υπολειπομένους έτι ειδωλολάτρες, ισχυρίζονταν ότι εξέβαλλαν δαιμόνια εκ των πασχόντων και παραδίδονταν σε πολλές ατοπίες…» (Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια Δρανδάκη, τόμος Γ, σελίς 159 στήλη γ).

Το θεοκρατικό απολυταρχικό καθεστώς έσπειρε παντού και με κάθε τρόπο τον φόβο και τον τρόμο για να εξουθένωση την ελεύθερη ελληνική ψυχή, ώστε το άτομο να γίνει ένα άβουλο πλάσμα, να οδηγείται χωρίς αντίσταση στο μαντρί και να εντάσσεται στο ποίμνιο. Εκεί οι ποιμενάρχες θα το κατευθύνουν, θα το ελέγχουν, θα το εξουσιάζουν και τέλος θα το πείσουν ότι γεννήθηκε με αμαρτίες και πρέπει διαρκώς να παρακαλεί τον θεό και να προσκυνά δουλικά και ευλαβικά τους αυτοκράτορες και τους ιεράρχες. Καθώς δε λέγουν, έπρατταν όλα αυτά για την σωτηρία των ανθρώπων.

Γίνεται πλέον φανερό ότι οι όροι: «Ελληνοχριστιανικός Πολιτισμός», «Έλληνοχρίστιανισμός», «Ελληνισμός και Ορθοδοξία» και οποιοσδήποτε άλλοι συναφείς προς αυτούς, αναιρούνται οικτρά από τα Ιστορικά γεγονότα. Όμως καίτοι είναι κενοί περιεχομένου, επαναλαμβάνονται κατά κόρον από θρησκευτικούς κύκλους, γράφονται ακόμη και σε σχολικά βιβλία, για να παραπείσουν προφανώς τον ελληνικό λαό. Και τον έχουν πράγματι παραπείσει, αφού πολλοί ακόμη πιστεύουν ότι οι Βυζαντινοί, που κατέστρεψαν τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, τον διέσωσαν!

Το έργο της καταστροφής του Ελληνισμού συμπλήρωναν Λατίνοι Φράγκοι, Ενετοί, Γενουάτες, Πισάτες, Καταλανοί αλλά και Γότθοι, Βάνδαλοι, Σλάβοι, Βούλγαροι, Ρώσοι, Τάταροι, Τούρκοι κάθε φυλής, Πέρσες, Εβραίοι, Άραβες, Αβαροι και άλλοι βάρβαροι, πού ήταν κατά τις περιστάσεις άλλοτε όργανα και σύμμαχοι του Βυζαντίου και άλλοτε εχθροί του. Όλοι αυτοί επέδραμαν κατά των ελληνικών περιοχών, έκαψαν, γκρέμισαν λεηλάτησαν και άλλους μεν Έλληνες έσφαξαν άλλους δε έσυραν πίσω τους κατά χιλιάδες στη δουλεία.

Τι το άξιο λόγου λοιπόν θα μπορούσαν να θυμηθούν, να θαυμάσουν και να πάρουν οι Έλληνες του 1821 από το Βυζάντιο ώστε να το χρησιμοποιήσουν ως πρότυπο κατά την συγκρότηση του νέου ελληνικού κράτους; Φρίκη και μόνο φρίκη θα μπορούσε να προκαλέσει στους Έλληνες και η απλή έστω αναφορά του ονόματος του Βυζαντινού Κράτους.

Εκτός όμως αυτών το Βυζάντιο σήμαινε για τους Έλληνες όχι μόνο συνεχείς διώξεις, καταστροφές και αφανισμούς αλλά και αχρήστευση του νου, απαιδευσιά, δουλοπαροικία, δεισιδαιμονίες, αμέτρητους αγίους και λείψανα αγίων, μερικές φορές όχι ένα αλλά πολλά για κάθε άγιο, μοναστήρια με χιλιάδες μοναχούς, λειτουργίες ατελείωτες μέρα και νύχτα, διαρκή μέριμνα για την μετά θάνατον ζωή, ματαιότητα κάθε προσπάθειας, υποταγή και αδιάκοπες μετάνοιες προς τον επουράνιο και επίγειο βασιλέα, αδιάφορο αν αυτός ήταν ό Βυζαντινός αυτοκράτωρ ή, αργότερα, ο Τούρκος σουλτάνος.

Οι μετάνοιες βεβαίως, οι ελεημοσύνες και οι δωρεές προς τους ναούς κ.λπ. δεν βελτίωσαν την ηθική υπόσταση των ανθρώπων, αντιθέτως τους οδήγησαν σε ηθική κατάπτωση και δια -φθορά, ιδιαιτέρως τους ανθρώπους της υψηλής κοινωνικής τάξεως και του πλούτου, αλλά και τους αυτοκράτορες και τους ανθρώπους του κλήρου, όπως μαρτυρεί ό Ιωάννης Χρυσόστομος, πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως.

Και αυτά διότι έλλειπε η ελληνική παιδεία της αρετής και ο έλεγχος του Δήμου. Γνωρίσματα του ελληνικού πολιτισμού όπως η αγάπη προς την ζωή, η δροσιά του γέλιου, ο έλεγχος της λογικής, η χαρά της ελευθέρας επιστημονικής έρευνας και γνώσεως και της αχώριστου συντρόφου της, της αμφιβολίας, το μέτρο, και προ πάντων η ανοχή, ήσαν πράγματα άγνωστα στο Βυζάντιο, εξακολουθούν δε να είναι αυτά άγνωστα και σήμερα στους κύκλους της αδιαλλάκτου Ορθοδοξίας.

Οι Έλληνες του 1821 ζήτησαν καθαρό αέρα για να αναπνεύσουν, να ζήσουν και να σκεφθούν ελευθέρως. Βρήκαν διέξοδο και στηρίχθηκαν στις αξίες εκείνες πού κινούσαν τα κοσμοϊστορικά γεγονότα του 18ου αιώνος στην Ευρώπη. Έξοχοι Έλληνες άνδρες βοήθησαν να μεταδοθεί ελεύθερη και ελληνική παιδεία στους σκλαβωμένους Έλληνες. Ή παιδεία τους βοήθησε να γνωρίσουν το ένδοξο παρελθόν της Ελλάδος (και όχι του Βυζαντίου), να σταθούν όρθιοι και να διεκδικήσουν αγωνιζόμενοι την ελευθερία τους.

Οι αρχηγοί υπενθύμιζαν στους αγωνιστές τις μάχες του Μαραθώνα και των Θερμοπυλών (και όχι εκείνες του Βελισσαρίου). Ο ενθουσιασμός όλων ήταν μεγάλος. Επιτέλους οι ραγιάδες Ρωμιοί είχαν μία ένδοξη πατρίδα! Αντικαθιστούσαν λοιπόν τα βυζαντινά εβραϊκά τους ονόματα με αρχαία ελληνικά. Και έπρατταν τούτο όλοι, και οι απλοϊκότεροι των ανθρώπων, ακόμη και οι χαμάληδες. Μετά όρμησαν κατά των Τούρκων για την ελευθερία (και όχι για τον αυτοκράτορα), ως Έλληνες πλέον (όχι σαν Ρωμαίοι η Ρωμιοί) και έγραψαν ιστορία «απ’ τα κόκαλα βγαλμένη των Ελλήνων (όχι των Ρωμαίων η Ρωμιών) τα Ιερά» κατά τον εθνικό μας ποιητή.

Το όνομα «Βυζαντινή Αυτοκρατορία» ήταν άγνωστο στους ανθρώπους της εποχής εκείνης

Στην πραγματικότητα δεν υπήρξε Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Τότε ονομάζεται Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Ό ανώτατος άρχων του κράτους ακόμη και ό τελευταίος Κωνσταντίνος ΙΑ’ Παλαιολόγος ονομαζόταν Αυτοκράτωρ Ρωμαίων, ο δε προκαθήμενος της εκκλησίας Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως -Νέας Ρώμης, όλοι δε οι άλλοι επήκοοι ονομάζονταν Ρωμαίοι και όχι Έλληνες.

Το όνομα Βυζάντιο, Βυζαντινή Αυτοκρατορία κλπ. χρησιμοποιήθηκε από Ευρωπαίους ιστορικούς του 17ου αιώνος, δηλαδή δύο αιώνες μετά την οριστική συντριβή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας από τους Τούρκους το 1453. Λέγοντας επομένως Βυζάντιο, Βυζαντινό Κράτος κ.λπ. εννοούμε το Ρωμαϊκό Κράτος, που καθυπέταξε και κράτησε υπό καταπιεστική και εξουθενωτική δουλεία τους Έλληνες για 1000 περίπου χρόνια, το κράτος, πού κατέστρεψε την ελληνική παιδεία, τα έργα πολιτισμού και τον τρόπο ζωής των Ελλήνων, ιδιαιτέρως δε κατά τους πρωτοβυζαντινούς χρόνους.

Το Βυζαντινό (Ρωμαϊκό) κράτος δεν είναι δημιούργημα των Ελλήνων αλλά των Ρωμαίων κατακτητών. Έλαβε από τους λαούς της περιοχής στοιχεία πολιτισμού αλλά και έξεις Βάρβαρες καί γελοίες, ακόμη και αηδιαστικές. Από τους Εβραίους λ.χ. έλαβε την θρησκεία, τον Βασιλέα -Θεό, την προσκύνηση των βασιλέων, το Ιερό παλάτι, την εξόρυξη των ματιών, το κόψιμο της μύτης, των χειλιών, της γλώσσης και άλλους ακρωτηριασμούς κλπ.

Από τους Πέρσες έλαβε την πολυτέλεια της αυλής, τα πολυποίκιλα, πολυποίκιλτα και μεγαλοπρεπή ενδύματα και άμφια των αυτοκρατόρων, αυλικών, ιεραρχών και υπηρετών, την δουλική προσκύνηση των αυτοκρατόρων και Ιεραρχών, τους ευνούχους, το μαστίγωμα. Από τον πολιτισμό των Ελλήνων έλαβε μόνο την γλώσσα, όχι την ψυχή και το πνεύμα. Άλλα και την γλώσσα διέφθειρε αφού μετέβαλε το νόημα πολλών σημαντικών λέξεων, πού απέδιδαν τον ελληνικό πολιτισμό, όπως λ.χ. στις λέξεις αγαθός, εκκλησία κ.λπ. στις οποίες ο κλήρος του Βυζαντίου έδωσε άλλη άσχετη σημασία. Από τους Ρωμαίους έλαβε το Βυζάντιο τους κανόνες δικαίου, τον θεσμό του αυτοκράτορα, την πολιτική και στρατιωτική οργάνωση και τακτική. Με αυτά και άλλα δημιούργησε έναν ιδιάζοντα υβριδικό πολιτισμό, τον βυζαντινό, ο οποίος δεν είναι ελληνικός.

Ή Ελλάδα περιφρονήθηκε από το Βυζάντιο.

Το Βυζάντιο δεν υπήρξε ποτέ Ελλάδα ούτε κατά το πνεύμα και την ψυχή ούτε κατά το όνομα.

Πολιτεία και κλήρος, πήραν από την Ελλάδα μόνο την γλώσσα από την ανάγκη η μεν πολιτεία να ασκεί αποτελεσματικότερα την διοίκηση ο δε κλήρος να διατυπώνει και μεταδίδει τις δοξασίες του στους ελληνοφώνους κατοίκους της Ανατολής. Δεν πήραν την δροσιά της ψυχής και το ανήσυχο και διερευνητικό πνεύμα του σκεπτόμενου Έλληνα της εποχής εκείνης. Ιδιαιτέρως κατά τους τελευταίους αιώνες στο Βυζάντιο όλοι μιλούσαν ελληνικά. Η επί αιώνες όμως αδιάκοπη δίωξη και καταπίεση εξανάγκασε τους Έλληνες να λησμονήσουν το παρελθόν τους, να μη ζουν, αισθάνονται και σκέπτονται ως Έλληνες προ πάντων δε να μην ονομάζονται Έλληνες, αλλά Ρωμαίοι.

Δηλαδή το Βυζάντιο πραγματοποίησε μία βάρβαρη εθνοκάθαρση. στους Έλληνες, πού είχαν ελεύθερο πνεύμα, επέτυχε με ωμή βία να «μεταμορφώσει» σε Ρωμαίους και να τους καταστήσει δούλους για να προσκυνούν τον επίγειο και επουράνιο βασιλέα, τον αυτοκράτορα και τον αρχιερέα. Ακόμη και σήμερα, στους αδιαλλάκτους ορθοδόξους κύκλους, παρατηρούνται κατάλοιπα εκείνου του φοβερού αφελληνισμού. Οι κύκλοι αυτοί δεν μπόρεσαν ποτέ -και ούτε τώρα μπορούν- να ανεχθούν την ελεύθερη ελληνική ψυχή, πού αναστήθηκε και ελευθερώθηκε το 1821. Επιθυμούν να ονομάζονται ακόμα Ρωμιοί, δηλαδή Ρωμαίοι και όχι Έλληνες. Αντί για Έλληνες, Ελλάδα και Ελληνισμό, ομιλούν συχνά για την Ρωμιοσύνη και για το απροσδιόριστο γένος των ορθοδόξων, όπως κατά την περίοδο της βυζαντινοκρατίας άλλα και της τουρκοκρατίας, πού ακολούθησε.

@Στυλ. Μιχόπουλου: Βυζάντιο, αυτοκράτορες, κλήρος και Ελληνισμός, Έκδοση «Νέα Θέσις»

Υπεστήριξαν μερικοί ιστορικοί ότι το Βυζάντιο αποτελεί την συνέχεια της αρχαίας Ελλάδος και ότι διέσωσε τον πολιτισμό της. Η άποψη αυτή καθιερώθη και κατεχωρήθη στα σχολικά βιβλία, ώστε όλοι μας σήμερα να θεωρούμε την ιστορία του Βυζαντίου ως ιστορία ελληνική. Οι Έλληνες οπωσδήποτε έζησαν στο Βυζάντιο και κατά συνέπειαν η περίοδος αυτή, όπως εκείνη της Ρωμαιοκρατίας και η άλλη της Τουρκοκρατίας, αποτελούν μέρος της ιστορίας των. Το ζήτημα όμως είναι πώς έζησαν οι Έλληνες στο Βυζάντιο, που ήταν Ρωμαϊκό κράτος.

Στην Ρωμαϊκή περίοδο οι Έλληνες έχασαν μεν την πολιτική τους ελευθερία, όχι όμως την πνευματική και τον πολιτισμό τους. Κατά την Βυζαντινή περίοδο όμως έχασαν επί πλέον και την πνευματική τους ελευθερία, τον πολιτισμό, την περιουσία ακόμη δε και την ζωή τους, αν επέμεναν να σκέπτονται ελεύθερα, να ζουν ως Έλληνες και να ονομάζονται Έλληνες. Η καταστροφή αυτή του πολιτισμού ενός έθνους είναι βάρβαρη γενοκτονία.΄Οτι συντελέσθη η καταστροφή αυτή δεν μπορεί να απορριφθή ούτε από τους ιστορικούς – φίλους του Βυζαντίου. Δεν τονίζεται όμως και δεν διδάσκεται, με αποτέλεσμα να παραμένει άγνωστη στους περισσοτέρους σημερινούς Έλληνες. Το βιβλίο αυτό επιχειρεί να ρίψη άπλετο φως στην τραγική αυτή περίοδο του Ελληνισμού. (από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Υπάρχουν Μακεδόνες που ζουν στα Ιμαλάια; H απάντηση είναι ναι.

Μένουν απομονωμένοι σε υψόμετρο πάνω από 2.000 μέτρα, δηλώνουν απόγονοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου και είναι πιστοί στον Δία.

Ο ηγέτης τους, το όνομα του οποίου σημαίνει βασιλιάς των λιονταριών, μίλησε σε τηλεοπτικό σταθμό.

«…μηδέν ‘εωρακέναι φοβερώτερον και δεινότερον φάλαγγος μακεδονικής…» «…δεν έχω δει κάτι φοβερότερο και τρομερότερο από τη μακεδονική φάλαγγα…» Αιμίλιος Παύλος (Ρωμαίος ύπατος, ο νικητής στη μάχη της Πύδνας), 168 π.Χ. Πολύβιος

Η Μακεδονική Φάλαγγααποτελούσε τον χαρακτηριστικό τρόπο παράταξης μάχης, αρχικά των Μακεδόνων και στη συνέχεια όλων των κρατών των Διαδόχων και Επιγόνων, έπειτα από δύο αιώνες (μέσα 4ος - μέσα 2ος αιώνα π.Χ.)

Συγκρότηση

Τη φάλαγγα συγκροτούσαν ελεύθεροι επαγγελματίες της Μακεδονίας, είτε μικροϊδιοκτήτες αγρότες, είτε αστοί των πόλεων. Σύμφωνα με την διαίρεση από τον Φίλιππο, η επικράτεια διαιρέθηκε σε 12 στρατολογικές περιφέρειες, από τις οποίες αντίστοιχα προέρχονταν οι τάξεις της φάλαγγας. Για να δείξει τη σημασία που προσέδιδε ο βασιλιάς στους πεζούς, τους ονόμασε πεζέταιρους, σε αντιστοιχία με τους Εταίρους, έφιππους αριστοκρατικής καταγωγής.

Οργάνωση

Η βασική μονάδα κατά τον 4ο αιώνα ήταν η Τάξη (1536 άνδρες), υπό τον ταξίαρχο.

Υπομονάδα της, το σύνταγμα (256) υπό το συνταγματάρχη, οι άνδρες του οποίου τάσσονταν σε βάθος 16 ζυγών, σχηματίζοντας το Λόχο, με μέτωπο άλλων 16, σχηματίζοντας το τετράγωνο του συντάγματος. Πρώτος σε κάθε λόχο ήταν ο διοικητής του, ο Λοχαγός και τελευταίος ο υποδιοικητής του, ο Ουραγός.

Άλλοι αξιωματικοί ήταν ο Ημιλοχίτης (διοικητής 8 ανδρών) και ο Ενωμοτάρχης (4).

Κάθε τάξη συγκροτούνταν από 6 συντάγματα, ενώ 32 τάξεις συγκροτούσαν ένα Κέρας.

Όλη η παράταξη αποτελούνταν από τα δύο Κέρατα (αριστερό – δεξιό, συνολικά 64 τάξεις).

Μετά την εποχή του Αλεξάνδρου, τόσο στη Μακεδονία όσο και στα κράτη των Διαδόχων, η βασική διαίρεση της φάλαγγας ήταν σε δύο κέρατα, τους Χαλκάσπιδες και τους Αργυράσπιδες, ενώ η διαίρεση σε τάξεις ατόνησε.

Η προέλευση κάθε τάξης από συγκεκριμένη περιοχή συνέβαλλε στο να σφυρηλατείται καλύτερα το πνεύμα της ομάδας και να εξασφαλίζεται καλύτερη απόδοση της φάλαγγας.

Στην φάλαγγα, εκτός από τους φαλαγγίτες πεζέταιρους, ήταν δυνατόν, ανάλογα με τις απαιτήσεις της μάχης να συμμετέχουν και οι Υπασπιστές.

Αναπαράσταση της Μακεδονικής φάλαγγας κατά τη μάχη

Αμυντικός Οπλισμός

Περικεφαλαία

Η περικεφαλαία ήταν θρακικού/φρυγικού τύπου, βαμμένη σε διάφορα χρώματα. Επί Αλεξάνδρου, χρησιμοποιείτο κυρίως η βοιωτική, ενώ ακόμα σε χρήση ήταν και χαλκιδικού ή αττικού τύπου, ακόμα και λακωνικοί πίλοι. Τον 4ο αιώνα στις φρυγικές, συχνά προσαρμόζονταν παραγναθίδες με σχήματα γενιάδας ή μουστακιού, καλύπτοντας όλο το πρόσωπο. Τα κράνη των αξιωματικών έφεραν λοφία (αλογοουρές συνήθως λευκές), ενώ επί Αλεξάνδρου, οι διακριθέντες στη μάχη είχαν στεφάνι,χρυσό ή αργυρό.

Θώρακας

Ο θώρακας ήταν μεταλλικός, μυώδης για τις πρώτες σειρές, Λινοθώρακας, ενισχυμένος με μεταλλικά ελάσματα ενίοτε για τις επόμενες. Ενίοτε και φολιδωτός, για τους ευπορότερους. Κάτω από το θώρακα έφεραν κοντό χιτώνιο.

Κνημίδες

Οι κνημίδες ήταν χάλκινες, παρόμοιες με αυτές των παραδοσιακών οπλιτών σε σχήμα.

Ασπίδα

Έφεραν ασπίδες μικρότερες από τους νότιους Έλληνες οπλίτες (το όπλον), περίπου 60 εκ., κυρτότερες, χωρίς στεφάνη, την οποία αναρτούσαν στον ώμο αφήνοντας έτσι ελεύθερα τα δύο χέρια για να χειριστούν τη σάρισα.

Επιθετικός Oπλισμός

Σάρισα

Ήταν μακρύ δόρυ από ξύλο κρανιάς, με μήκος 5,5 μ.(έφτανε έως 6,5) και βάρος ως 8 κιλά. Οι πρώτες 5 σειρές της φάλαγγας κρατούσαν ελαφρά σηκωμένες τις σάρισες, με σκοπό να πλήξουν τους αντιπάλους ή τα άλογά τους κατά πρόσωπο. Οι επόμενες 11 σειρές είχαν υψωμένα τα δόρατα, σχηματίζοντας έτσι ένα δάσος από σάρισες. Επειδή η σάρισα ήταν τόσο μακριά, οι πεζέταιροι είχαν πλεονέκτημα σε σχέση με τους κανονικούς οπλίτες και τους Πέρσες διότι μπορούσαν να κρατήσουν τους εχθρούς σε μεγάλη απόσταση και να τους πλήττουν χωρίς να κινδυνεύουν από τα κοντύτερα δόρατα των εχθρών.

Ξίφος

Τα ξίφη ήταν συνήθως ίσια, κοντά και πλατύστομα. Σπανιότερα μακρύτερα και ελαφρώς κυρτά-κοπίδες. Το ξίφος χρησιμοποιόταν σε περιπτώσεις που η σάρισα διαλυόταν ή οι εχθροί κατόρθωναν να σπάσουν την παράταξη της φάλαγγας, και χρειαζόταν να κάνουν μάχη σώμα με σώμα.

Τακτική - Στρατηγική

Σχηματισμοί

Οι σχηματισμοί στη μακεδονική φάλαγγα περιελάμβαναν:

Πύκνωση: βάθος 16 ανδρών

Συνασπισμός: 8 (όπως η νοτιοελληνική φάλαγγα)

Βάθος: 32 (σπάνια)

Η φάλαγγα μπορούσε να ταχθεί με ευθύ μέτωπο, λοξά ή σε άλλο σχηματισμό (τοξωτά, σφηνοειδώς, τετράγωνα) κατά τον 4ο και 3ο αιώνα π.Χ. Τον 2ο αιώνα ήταν δυνατή μόνο η ευθεία παράταξη.

Κύρια αποστολή της Μακεδονικής Φάλαγγας στο πεδίο της μάχης, ήταν να καθηλώσει τα αντίπαλα στρατεύματα, να τα αγκιστρώσει, παίζοντας έτσι αμυντικό ρόλο, ή να τα πιέσει δημιουργώντας μια τακτική βάση ανάπτυξης επιχειρησιακών κινήσεων για το υπόλοιπο στράτευμα. Στην επίτευξη αυτού του στόχου, ασφαλώς συνέβαλλε και η καθίζηση του ηθικού που προκαλούσε στους αντιπάλους.

Τακτική

Υπό τη διοίκηση του Φιλίππου Β'της Μακεδονίας και του γιου του Μ. Αλεξάνδρου, η Μακεδονική φάλαγγα ήταν ισχυρότατος σχηματισμός. Αυτοί οι άνδρες μπόρεσαν να κατανοήσουν και να εκμεταλλευτούν τα πλεονεκτήματά της χωρίς να εκθέσουν στον αντίπαλο τις αδυναμίες της. Κατά την Ελληνιστική περίοδο συγκρούσθηκαν μεγάλες φάλαγγες σαρισοφόρων με ποικίλα αποτελέσματα, ωστόσο ο ρόλος του βαρέος ιππικού πολλές φορές έκρινε εκείνες τις μάχες. Ο Μολοσσός βασιλιάς Πύρρος πρώτος αντιμετώπισε με φάλαγγα τις Ρωμαϊκές λεγεώνες πετυχαίνοντας οριακές νίκες, που όμως, σε μεγάλο βαθμό οφείλονταν στους ελέφαντές του. Οι Ρωμαίοι συνέτριψαν αργότερα τους στρατούς των Ελληνιστικών βασιλείων, καθώς οι πιο ευέλικτες λεγεώνες τους γνώριζαν πως να αντιμετωπίσουν τις φάλαγγες πεζέταιρων.

Κύριο πλεονέκτημα της Μακεδονικής φάλαγγας υπήρξε η τρομερή δύναμη κρούσης που παρέτασσε στο εμπρόσθιο τόξο, καθώς οι σάρισες των τριών πρώτων σειρών εκτείνονταν τουλάχιστον πέντε μέτρα μπροστά από το μέτωπό της. Το βάθος των ανδρών της έδινε μια ακαταμάχητη ορμή που ήταν πρακτικά αδύνατο να σταματηθεί από μπροστά.

Κύρια μειονεκτήματα της Μακεδονικής φάλαγγας υπήρξαν τα εκτεθειμένα πλευρά της και η αδυναμία άμυνας σε περίπτωση διάσπασης ή ρήγματος. Οι φαλαγγίτες δεν διέθεταν ούτε τον οπλισμό ούτε την εκπαίδευση για να αντιμετωπίσουν εκ του συστάδην αντιπάλους με ροπή στην ξιφομαχία, όπως οι λεγεωνάριοι με τις ευέλικτες ασπίδες τους (scutum) και τα φονικά κοντά ξίφη τους (gladius).

Γνωρίζοντας τα παραπάνω, οι Φίλιππος Β'και Μ. Αλέξανδρος στην πραγματικότητα δεν χρησιμοποίησαν την φάλαγγα ως όπλο κρούσης, δηλαδή δεν επεδίωξαν με την επέλασή της να καταβάλλουν τον αντίπαλο. Γνώριζαν ότι κατά την καταδίωξη ενός οπισθοχωρούντος εχθρού η φάλαγγα πιθανότατα θα εξέθετε τα ανυπεράσπιστα πλευρά της ή θα συναντούσε ανωμαλίες στο έδαφος οπότε θα παρουσίαζε ρήγματα. Οι Μακεδόνες στρατηλάτες, αντίθετα, χρησιμοποίησαν την φάλαγγα ώστε να αγκιστρώσουν τις δυνάμεις του αντιπάλου επάνω της, να τις εγκλωβίσουν, και στην συνέχεια να επιτύχουν το αποφασιστικό πλήγμα με το βαρύ ιππικό τους (Εταίροι, Σαρισοφόροι ιππείς, Θεσσαλοί). Αυτή η τακτική διδάσκεται ακόμα και σήμερα στις στρατιωτικές ακαδημίες διεθνώς ως τακτική Σφύρας και Άκμωνος (εν προκειμένω Άκμων=φάλαγγα, Σφύρα=Ιππικό).

Στις καταστροφικές για το βασίλειο της Μακεδονίας μάχες στις Κυνός Κεφαλαί και στην Πύδνα, αντίθετα, η φάλαγγα χρησιμοποιήθηκε ως "οδοστρωτήρας". Οι Ρωμαίοι διέθεταν την ψυχραιμία και την ποιότητα να οπισθοχωρήσουν μετά την πρώτη φονική για αυτούς επαφή, να παρασύρουν την φάλαγγα σε καταδίωξη και να της αντεπιτεθούν μόλις αυτή εξέθεσε τα πλευρά της και παρουσίασε ρήγματα στο μέτωπό της. Κατόπιν αυτού ακολούθησε σφαγή καθώς οι λεγεωνάριοι είχαν ασύγκριτο πλεονέκτημα στις κοντινές επαφές.

Συνοψίζοντας, για να αποτελέσει η Μακεδονική φάλαγγα στοιχείο μιας νικηφόρας συνταγής έπρεπε:

Να δίνει μάχη σε επίπεδο έδαφος χωρίς ανωμαλίες

Να υποστηρίζονται τα πλευρά της επαρκώς από ιππικό ή και υψηλής ποιότητας ελαφρύ πεζικό.

Να οδηγείται σε ασφαλείς για αυτήν ελιγμούς και όχι σε καταδίωξη

Να διοικείται από υψηλής ποιότητας στρατηγούς και ταξιάρχους (όπως αυτοί του Αλεξάνδρου)

Να στελεχώνεται από υψηλής ποιότητας πεζέταιρους (όπως αυτοί του Αλεξάνδρου)

Σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση (όπως έγινε κατά τις κατακτήσεις των Ελληνιστικών βασιλείων από τους Ρωμαίους) η φάλαγγα εξέθετε τα σημαντικά μειονεκτήματά της με κίνδυνο ένας αποφασισμένος και πειθαρχημένος εχθρός (όπως οι Ρωμαίοι) να τα εκμεταλλευτεί.

Ιστορία

Ο πρώτος σχηματισμός βαρέως πεζικού στη Μακεδονία, αποδίδεται στο βασιλιά Αλέξανδρο. Είναι ασαφές αν πρόκειται στον Αλέξανδρο τον Α’ (498-454 π.Χ) ή στον Αλέξανδρο τον Β’ (περίπου 368 π.Χ). Η μεταρρύθμιση πάντως και μεταλλαγή αυτής της οπλιτικής φάλαγγας, στη μακεδονική, συντελέστηκε από τον Φίλιππο Β' (359-336 π.Χ), ο οποίος επηρεάστηκε από τους Θεσσαλούς και κυρίως τους Θηβαίους υπό τον Επαμεινώνδα.

Η χρήση της συνεχίστηκε στη Μακεδονία έως την κατάληψή της από τους Ρωμαίους, καθώς και στα κράτη των διαδόχων (βασίλειο Σελευκιδών, Αίγυπτος των Πτολεμαίων, Πέργαμος κ.ά). Πρώτη φορά χρησιμοποιείται από μη Μακεδόνες, από τον Πύρρο της Ηπείρου, ενώ γενικεύεται η χρήση της τόσο από τους Νότιους Έλληνες (Φιλοποίμην στην Αχαϊκή Συμπολιτεία, Κλεομένης Γ'στη Σπάρτη), όσο και από τα βάρβαρα ελληνίζοντα βασίλεια της ανατολής. Αποτέλεσμα ήταν να αποτελεί πλέον όχι «εθνικό» σχηματισμό των Μακεδόνων, αλλά κοινό τρόπο παράταξης σε όλο τον ελληνιστικό κόσμο, από την Ιταλία ως τον Ινδό.

Σημαντικές μάχες

Σημαντικές μάχες με συμμετοχή της φάλαγγας:

Μάχη της Χαιρώνειας ( Αυγ. 338 π.Χ.): Μακεδόνες – νότιοι Έλληνες

Μάχη του Γρανικού (334 π.Χ.): Έλληνες – Πέρσες

Μάχη της Ισσού (333 π.Χ.): Έλληνες – Πέρσες

Μάχη των Γαυγαμήλων (φθιν. 331 π.Χ.): Μακεδόνες – Πέρσες

Μάχη του Υδάσπη (326 π.Χ.): Μακεδόνες – Ινδοί του Πώρου

Μάχη της Κραννώνας (322 π.Χ.): Μακεδόνες – Αθηναίοι και σύμμαχοι

Μάχη της Γάζας (312 π.Χ.): Δημήτριος - Πτολεμαίος

Μάχη της Ιψού (301 π.Χ): Σέλευκος, Πτολεμαίος, Λυσίμαχος, Κάσσανδρος – Αντίοχος

Μάχη της Ηράκλειας (280 π.Χ.), Άσκλο(279 π.Χ.): Ηπειρώτες – Ρωμαίοι

Μάχη του Βενεβέντο (275 π.Χ.): Ηπειρώτες – Ρωμαίοι

Μάχη της Σελλασίας (222 π.Χ.): Μακεδόνες – Σπαρτιάτες

Μάχη της Ραφίας (217π.Χ): Πτολεμαίοι – Σελευκίδες

Μάχη των Κυνός Κεφαλών (197 π.Χ.): Μακεδόνες – Ρωμαίοι

Μάχη της Πύδνας (168π.Χ): Μακεδόνες – Ρωμαίοι

Μάχη της Λευκόπετρας (146 π.Χ.): Αχαϊκή Συμπολιτεία – Ρωμαίοι

Παρακμή

Η μακεδονική φάλαγγα, εξακολουθούσε να είναι σε χρήση, εώς την κατάκτηση της Αιγύπτου, ενώ τελευταία αναφορά στη χρήση της είναι από τον βασιλιά Μιθριδάτη Στ'του Πόντου τον 1ο π.Χ αιώνα.

Η φάλαγγα, μετά τον 3ο, αλλά κυρίως τον 2ο π.Χ αιώνα, έγινε πιο δυσκίνητη, έπαψαν οι υποδιαιρέσεις της σε τάξεις και πλέον διαιρούνταν σε δύο κέρατα. Η παράταξη της πύκνωσε, οι σάρισες αυξήθηκαν σε μήκος (6.5 μ.). Αποτέλεσμα των παραπάνω, ήταν να περιοριστεί στο ελάχιστο η δυνατότητα ελιγμών και ως εκ τούτου να μπορεί να αμύνεται ή να επιτίθεται μόνο σε ευθεία παράταξη, όπου και παρέμενε ακαταμάχητη. Σε περίπτωση όμως διάσπασής της ή πλαγιοκόπησης, ήταν αδύναμη πλέον να αντιδράσει με αποτέλεσμα την συντριβή της από τους Ρωμαίους στις μάχες των μέσων του 2ου π.Χ αιώνα.

Ήταν πλέον φανερό ότι έδυε η εποχή της Μακεδονικής Φάλαγγας και ανέτειλε η εποχή της Ρωμαϊκής Λεγεώνας.

Επίλογος

«…μηδέν ‘εωρακέναι φοβερώτερον και δεινότερον φάλαγγος μακεδονικής…»

«…δεν έχω δει κάτι φοβερότερο και τρομερότερο από τη μακεδονική φάλαγγα…»

Αιμίλιος Παύλος (Ρωμαίος ύπατος, ο νικητής στη μάχη της Πύδνας), Πολύβιος (απόσπασμα)

ΟΙ ΜΑΧΕΣ

Την εποχή όπου στο δυτικό τμήμα της Μεσογείου διεξαγόταν ο Β'Καρχηδονικός Πόλεμος (218-201 π.Χ.), στο ανατολικό η Ελλάδα ζούσε τη φθορά του Συμμαχικού Πολέμου (220-217 π.Χ.) ανάμεσα στην Αχαϊκή και στην Αιτωλική Συμπολιτεία και αντιμετώπιζε τις επεκτατικές βλέψεις του βασιλιά της Μακεδονίας Φιλίππου Ε'. Οι ελληνικές πόλεις-κράτη βρίσκονταν σε παρακμή. Οι Αθηναίοι είχαν εξελιχθεί σε κόλακες των ισχυρών, οι Αιτωλοί σε ληστές και τους Σπαρτιάτες κυβερνούσαν ηγέτες ο ένας χειρότερος από τον άλλον. Ο μόνος που θα μπορούσε να διασφαλίσει την ανεξαρτησία της Ελλάδας ήταν ο Φίλιππος, ο οποίος ωστόσο δεν υπολόγισε σωστά τη ρωμαϊκή απειλή και αντί να συνάψει χρήσιμες συμμαχίες είδε τους Ρωμαίους ανταγωνιστικά: πρώτα εκστράτευσε εναντίον τους στην Ιλλυρία (Α'Μακεδονικός Πόλεμος, 214 π.Χ.), μετά συμμάχησε με τον Αννίβα, έστω κι αν τελικά δεν προσέφερε την παραμικρή βοήθεια στον καρχηδόνιο στρατηλάτη στον αγώνα του εναντίον των Ρωμαίων. Παράλληλα ο Φίλιππος προσπάθησε να επεκτείνει τις κτήσεις του επιτιθέμενος στην Αίγυπτο, στην Πέργαμο, στη Ρόδο και σε διάφορες πόλεις της Μικράς Ασίας. Οσο για την Αθήνα, αυτή την καταλεηλάτησε. Με την επιθετικότητά του ο Φίλιππος δημιούργησε πολλούς εχθρούς οι οποίοι, στην επιθυμία τους να τον εξοντώσουν, έδωσαν την αφορμή στη Ρώμη να επιτεθεί όχι μόνο εναντίον της Μακεδονίας αλλά και εναντίον της Ελλάδας.

Ρωμαϊκή προστασία

Οι Ρωμαίοι μετά την ολοκληρωτική συντριβή της Καρχηδόνας γέμισαν αυτοπεποίθηση. Η Σύγκλητος, η οποία διαχειριζόταν τις υποθέσεις του κράτους με τις ξένες χώρες, επιθυμούσε να διευρύνει τα όρια της Ρώμης έστω κι αν κανείς ακόμη δεν οραματιζόταν τη δημιουργία μιας αυτοκρατορίας σαν του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Εκείνο που σίγουρα επιζητούσε η Ρώμη σε αυτή τη φάση ήταν να επεκτείνει την επιρροή της στην Ανατολή. Με αυτόν τον σκοπό έκανε σύμμαχό της την Αίγυπτο, το ασθενέστερο από τα τρία βασίλεια των επιγόνων του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ούτως ώστε να μην την αφήσει βορά των άλλων δύο ισχυρών, δηλαδή της Συρίας και της Μακεδονίας.

Ο πιο επικίνδυνος ανταγωνιστής της Ρώμης ήταν σίγουρα η Μακεδονία επειδή ήταν στρατιωτικά ισχυρή και βρισκόταν σχετικά κοντά. Επομένως, όταν της δόθηκε η ευκαιρία να επιτεθεί στη Μακεδονία, η Ρώμη δεν την άφησε να πάει χαμένη. Στα τέλη του 201 π.Χ. η Αθήνα, η Ρόδος και η Πέργαμος έστειλαν αντιπροσωπεία στη ρωμαϊκή Σύγκλητο να παραπονεθούν για την επιθετικότητα των Μακεδόνων και να ζητήσουν προστασία. Δεν υπήρχε αμφιβολία ότι με το διάβημά τους οι ελληνικές αυτές πόλεις καλούσαν τη Ρώμη να επέμβει στα εσωτερικά του ελληνικού χώρου. Ετσι το 200 π.Χ. η Ρώμη, χωρίς να έχει ξεχάσει και τη συμμαχία του Φιλίππου με τον Αννίβα, του κήρυξε τον πόλεμο (Β'Μακεδονικός Πόλεμος).

Η μάχη στις Κυνός Κεφαλές

Οι συγκρούσεις ανάμεσα στους Μακεδόνες και στους Ρωμαίους με τους συμμάχους τους κράτησαν σχεδόν τέσσερα χρόνια χωρίς ο Φίλιππος να καμφθεί τελειωτικά. Η μάχη που σήμανε και το τέλος του Β´ Μακεδονικού Πολέμου δόθηκε το 197 π.Χ. στις Κυνός Κεφαλές της Θεσσαλίας, κοντά στα Φάρσαλα, όπου οι λεγεωνάριοι του ύπατου Τίτου Κόιντου Φλαμινίνου κατατρόπωσαν την επί 200 χρόνια αήττητη μακεδονική φάλαγγα. Στην τοποθεσία δέσποζαν δύο απόκρημνοι βράχοι που το σχήμα τους θύμιζε κεφάλι σκύλου (κυνός), εξ ου και η ονομασία της. Ο Φίλιππος δεν είχε συμμάχους παρά μόνο τους πιστούς Ακαρνάνες. Ο βασιλιάς της Συρίας Αντίοχος Γ', ο οποίος είχε υποσχεθεί βοήθεια, τελικά δεν την έστειλε διότι στο μεταξύ οι Ρωμαίοι τον είχαν πάρει και αυτόν με το μέρος τους.

Αξίζει να σημειωθεί ότι προτού οι Ρωμαίοι νικήσουν στρατιωτικά τον Φίλιππο τον είχαν νικήσει διπλωματικά: Ο Φλαμινίνος εκτός από άριστος στρατηγός ήταν και εξαίρετος πολιτικός. Είχε τη φήμη του φιλέλληνα και καθώς μιλούσε πολύ καλά ελληνικά και γνώριζε τα ήθη και τα έθιμα των Ελλήνων κατόρθωσε να απογυμνώσει τον Φίλιππο από όλους τους έλληνες συμμάχους του με το δέλεαρ της ανεξαρτησίας τους από τους Μακεδόνες. Ετσι οι ελληνικές πόλεις έπεσαν στην παγίδα των Ρωμαίων: η κάθε πόλη μόνη της, χωρίς την προστασία της δυνατής ακόμη Μακεδονίας, γινόταν ευκολότερη λεία των Ρωμαίων.

Το τείχος ραγίζει

Έτσι ένα πρωί του Ιουνίου του 197 π.Χ. οι δύο αντίπαλοι συναντήθηκαν στις Κυνός Κεφαλές. Ο Φίλιππος διέταξε την εμπροσθοφυλακή του να καταλάβει τις κορυφές των δύο λόφων. Την ίδια διαταγή είχαν και οι ανιχνευτές του στρατού του Φλαμινίνου. Αλλά καθώς η ομίχλη ήταν πυκνή οι δύο αντίπαλες ομάδες συγκρούστηκαν χωρίς να το καταλάβουν. Στη φάση αυτή νικητές ήταν οι Μακεδόνες. Καθώς όμως η μέρα προχωρούσε και η ομίχλη αραίωνε, ο Φλαμινίνος έστειλε εναντίον των Μακεδόνων 500 ιππείς και 2.000 πεζούς Αιτωλούς με αρχηγούς τον Αρχέδαμο και τον Ευπόλεμο. Τότε ο Φίλιππος αναγκάστηκε και αυτός να ρίξει και άλλους στρατιώτες στη μάχη και προς στιγμήν φάνηκε ότι οι Μακεδόνες πάλι νικούσαν αλλά τούτη τη φορά επρόκειτο για στρατηγικό τέχνασμα των Ρωμαίων. Ο Φλαμινίνος είχε δώσει διαταγή στους άνδρες του να υποχωρήσουν ούτως ώστε να παρασύρουν τη δυσκίνητη φάλαγγα των Μακεδόνων εκεί όπου το έδαφος ήταν ανώμαλο, οπότε δεν θα μπορούσε να παραμείνει το τείχος των φαλαγγιτών και των πελταστών αρραγές. Από το αριστερό πλευρό των Μακεδόνων οι Ρωμαίοι βρήκαν δίοδο και πέρασαν στο πίσω μέρος με αποτέλεσμα να τους περικυκλώσουν. Ο στρατός των 25.000 ανδρών του Φιλίππου κόπηκε στα δύο. Ταυτόχρονα ο Φλαμινίνος έριξε στη μάχη και ελέφαντες. Οι στρατιώτες του Φιλίππου τρόμαξαν και πανικόβλητοι σήκωσαν τις σάρισες (δόρατα) ψηλά δείχνοντας έτσι ότι παραδίνονται. Οι Ρωμαίοι όμως είτε δεν γνώριζαν είτε αγνόησαν το σήμα και αποδεκάτισαν τους Μακεδόνες.

Η ήττα του Φιλίππου στις Κυνός Κεφαλές ήταν βαριά. Εχασε 8.000 άνδρες, ενώ ο Φλαμινίνος μόνο 700. Οι Ρωμαίοι επίσης αιχμαλώτισαν 5.000 Μακεδόνες. Οι όροι της ειρήνης που υποχρεώθηκε να δεχθεί ο Φίλιππος ήταν πολύ βαρείς: να αποχωρήσει από όλες τις κτήσεις του στη Μικρά Ασία, στη Θράκη και στη Νότια Ελλάδα, να μη συνάπτει συμμαχίες ούτε να κηρύττει πολέμους χωρίς τη συγκατάθεση της Ρώμης, να καταβάλει αποζημίωση στους νικητές 1.000 τάλαντα και να παραδώσει όλους τους αιχμαλώτους και τους αυτόμολους καθώς και όλον του στον στόλο εκτός από έξι πλοία. Επίσης ο Φίλιππος αναγκάστηκε να παραδώσει ως όμηρο στους Ρωμαίους τον νεότερο από τους δύο γιους του, τον Δημήτριο.

Ο Περσεύς διαδέχεται τον Φίλιππο

Ανάγλυφο που απεικονίζει τον Περσέα (επάνω) σε επιτύμβια στήλη (Μουσείο του Λούβρου). Τετράδραχμο (κάτω) με την κεφαλή του Περσέως στη μία όψη και αετό στην άλλη, 171-168 π.Χ. Αν όμως ο Φίλιππος μισούσε τους Ρωμαίους, οι Ρωμαίοι δεν έτρεφαν ούτε αυτοί τα καλύτερα αισθήματα για τον μακεδόνα βασιλιά ούτε για τον διάδοχό του, τον Περσέα. Σύμφωνα μάλιστα με τη διαβρωτική εξωτερική πολιτική της η Ρώμη προετοίμαζε για διάδοχο της Μακεδονίας τον Δημήτριο, ο οποίος είχε εξελιχθεί σε πιστό φίλο της. Τα σχέδια αυτά της Ρώμης τα έμαθε ο Περσεύς και εξάπτοντας ακόμη περισσότερο το μίσος του πατέρα του εναντίον των Ρωμαίων τον έπεισε ότι ο Δημήτριος ήταν επικίνδυνος. Τότε ο Φίλιππος έβαλε να δηλητηριάσουν τον δεύτερο γιο του. Ετσι ο δρόμος του Περσέως για την ανάρρηση στον θρόνο της Μακεδονίας ήταν πλέον χωρίς εμπόδιο.

Ο Φίλιππος πέθανε το 179 π.Χ. Ο Περσεύς μαζί με τον θρόνο κληρονόμησε και το μίσος του πατέρα του για τους Ρωμαίους. Μόλις λοιπόν πήρε την εξουσία στα χέρια του άρχισε να προετοιμάζεται για πόλεμο εναντίον της Ρώμης. Ηταν ωστόσο αρκετά πονηρός. Ωσπου να προετοιμαστεί για τον πόλεμο, όχι μόνο δεν έδειξε την έχθρα του προς τη Ρώμη, αλλά πέτυχε και την αναγνώρισή του ως νόμιμου διαδόχου του θρόνου της Μακεδονίας. Εξι χρόνια κράτησαν οι προετοιμασίες του Περσέως εναντίον των Ρωμαίων όχι μόνο σε στρατιωτικό, μα κυρίως σε διπλωματικό επίπεδο. Προσπάθησε δηλαδή να ξαναπάρει υπό την επιρροή του όλους εκείνους που είχε δυσαρεστήσει ο πατέρας του καθώς και όσους ήταν τώρα δυσαρεστημένοι με την πολιτική της Ρώμης στην Ελλάδα. Ωστόσο οι φήμες για τις ενέργειες του βασιλιά της Μακεδονίας έφθαναν κατά καιρούς στη Ρώμη και όταν ο βασιλιάς της Περγάμου Ευμένης Β'έκανε την εμφάνισή του μπροστά στους ρωμαίους συγκλητικούς και κατηγόρησε ευθέως τον Περσέα, η Ρώμη πήρε την απόφαση να εκστρατεύσει εναντίον της Μακεδονίας.

Ο Γ'Μακεδονικός Πόλεμος

Το φθινόπωρο του 172 π.Χ. ρωμαϊκά στρατεύματα πέρασαν από την Ιταλία στην Ελλάδα. Ο Περσεύς αντί να εκστρατεύσει αμέσως εναντίον τους συνέχιζε τις διαπραγματεύσεις για σύναψη μιας συνθήκης που του είχαν προτείνει οι Ρωμαίοι ρίχνοντάς του στάχτη στα μάτια. Στο μεταξύ οι ρωμαϊκές λεγεώνες προχωρούσαν ανενόχλητες προς την ενδοχώρα. Αλλά και όταν επιτέλους ο Περσεύς κατάλαβε τη σοβαρότητα της κατάστασης, αντί να βαδίσει εναντίον των ρωμαϊκών στρατευμάτων που αποβιβάζονταν στην Ιλλυρία και προχωρούσαν μέσα από τα δύσβατα στενά της ορεινής Ηπείρου, προτίμησε να στρατοπεδεύσει στο Κίτιον, κοντά στην Πέλλα.

Έτσι τα ρωμαϊκά στρατεύματα με αρχηγό τον ύπατο Πόπλιο Λικίνιο Κράσσο πέρασαν ανενόχλητα μέσα από την Ηπειρο και έφθασαν στη Θεσσαλία ως τη Λάρισα, όπου ενώθηκαν με τον στρατό που έστειλε για βοήθεια ο Ευμένης της Περγάμου. Η πρώτη σύγκρουση Ρωμαίων και Μακεδόνων έγινε στο Συκούριο και μολονότι ο ρωμαϊκός στρατός ήταν αριθμητικά σχεδόν ίσος με τον στρατό του Περσέως, οι στρατηγικές ικανότητες του Κράσσου φαίνεται ότι ήταν ανύπαρκτες και οι Ρωμαίοι ηττήθηκαν και μεγάλα τμήματα του στρατού τους διασκορπίστηκαν στους πέντε ανέμους.

Πλούσιος αλλά φιλάργυρος

Ούτε αυτή την ευκαιρία μπόρεσε όμως να εκμεταλλευθεί ο Περσεύς. Ενώ λογικά θα έπρεπε να καταδιώξει και να συντρίψει τον ρωμαϊκό στρατό και παράλληλα να εξεγείρει τις ελληνικές πόλεις-κράτη στα νώτα των Ρωμαίων, δεν το έκανε. Δεν το έκανε διότι θα χρειαζόταν να ξοδέψει αρκετά χρήματα και ενώ ήταν πάμπλουτος ήταν επίσης και υπερβολικά φιλάργυρος. Τσιγκουνεύτηκε να πληρώσει και άλλους στρατιώτες.

Η διορατικότητά του ήταν τόσο ανύπαρκτη ώστε δεν εκμεταλλεύτηκε ούτε την αγανάκτηση των Ελλήνων εναντίον των Ρωμαίων που προκάλεσαν οι αγριότητες του ναυάρχου Γάιου Λουκρητίου στη Θίσβη, στην Αλίαρτο και στην Κορώνεια και ο εξανδραποδισμός των κατοίκων τους. Ωστόσο, παρά την κοντόφθαλμη πολιτική του, ο Περσεύς, εκτός από μερικές μικρές ασήμαντες αποτυχίες, στο πεδίο της μάχης ουσιαστικά παρέμενε αήττητος.

Η ρωμαϊκή Σύγκλητος μελετώντας την κατάσταση αντικατέστησε τον Λικίνιο Κράσσο με τον ύπατο Αύλο Οστίλιο Μαγκίνο και τον ναύαρχο Γάιο Λουκρήτιο με τον Λεύκιο Ορτήσιο. Αλλά και αυτοί δεν φάνηκαν πολύ καλύτεροι των προηγουμένων. Ετσι ο Οστίλιος Μαγκίνος αντικαταστάθηκε, την άνοιξη του 169 π.Χ., από τον Κόιντο Μάρκιο Φίλιππο, ο οποίος κατόρθωσε μεν να εξαναγκάσει τους Μακεδόνες να εγκαταλείψουν τα στενά των Τεμπών αλλά δεν μπόρεσε να προχωρήσει πιο πέρα διότι συνάντησε σθεναρή αντίσταση στις όχθες του ποταμού Ενιπέα, στα νότια του Δίου.

Χρήσιμη η πείρα

Είχαν ήδη περάσει σχεδόν τρία χρόνια και η Μακεδονία αντιστεκόταν σθεναρά. Τότε η Σύγκλητος αποφάσισε να στείλει έναν από τους πιο άξιους στρατηγούς της Ρώμης, τον ύπατο Λεύκιο Αιμίλιο Παύλο, ο οποίος ξεκίνησε για την Ελλάδα την άνοιξη του 168 π.Χ.

Ο Αιμίλιος Παύλος δεν ήταν πια νέος. Πλησίαζε τα 60 αλλά ήταν στρατηγός με μεγάλη πείρα. Ο στρατός που είχε στη διάθεσή του αριθμούσε 52.000 πεζούς και 4.500 ιππείς, ενώ ο μακεδονικός στρατός αποτελούνταν από περίπου 40.000 πεζούς και 4.000 ιππείς.

Ο Αιμίλιος Παύλος βρήκε το μακεδονικό στρατόπεδο εκεί όπου το είχε αφήσει ο προκάτοχός του, δηλαδή στους πρόποδες του Ολύμπου προς τη θάλασσα, πίσω από τον ποταμό Ενιπέα, και άρχισε αμέσως τις επιθέσεις εναντίον του. Γρήγορα όμως ο ρωμαίος στρατηγός κατάλαβε ότι ήταν αδύνατον να περάσει με τον στρατό του το ποτάμι. Συγκρότησε λοιπόν ένα απόσπασμα 8.000 ανδρών το οποίο κατόρθωσε να διασχίσει το ποτάμι από κάποιο πέρασμα και να βρεθεί στα νώτα των Μακεδόνων. Στο μεταξύ, για να μην αντιληφθούν οι Μακεδόνες τον στρατηγικό του ελιγμό, ο Αιμίλιος Παύλος συνέχιζε τις κατά μέτωπον επιθέσεις του.

Γνώση εναντίον δεισιδαιμονίας

Όταν ο Περσεύς αντιλήφθηκε ότι οι Ρωμαίοι πάνε να τον περικυκλώσουν αναγκάστηκε να υποχωρήσει προς την Πύδνα, στα βόρεια της σημερινής Κατερίνης. Ο ρωμαϊκός στρατός ακολούθησε τον Περσέα, ο οποίος είχε παρατάξει τον στρατό του στην πεδιάδα μπροστά από την πόλη της Πύδνας. Ο Περσεύς, μολονότι ήξερε ότι η τοποθεσία δεν ήταν ιδανική, αναγκάστηκε να ετοιμαστεί για τη μάχη.

Τη νύχτα της 21ης προς την 22α Ιουνίου του 168 π.Χ. έγινε έκλειψη σελήνης. Οι Μακεδόνες, βλέποντας ξαφνικά το φεγγάρι να χάνεται από τον ουρανό χωρίς να υπάρχουν σύννεφα, πανικοβλήθηκαν μπροστά σ'αυτόν τον «κακό οιωνό». Το ίδιο συνέβη και στο ρωμαϊκό στρατόπεδο, μόνο που εκεί υπήρχε ο αστρονόμος Σουλπίκιος Γάλλος, ύπαρχος του Αιμιλίου Παύλου, ο οποίος εξήγησε στους στρατιώτες ότι δεν πρόκειται για οιωνό αλλά για φυσικό φαινόμενο. Ετσι οι Ρωμαίοι κοιμήθηκαν ήσυχοι ενώ οι Μακεδόνες παρακαλούσαν τους θεούς να μην τους καταστρέψουν.

Η τελική μάχη

Ξημερώνοντας η 22α Ιουνίου 168 π.Χ., οι προφυλακές και των δύο αντιπάλων συναντήθηκαν τυχαία εκεί όπου πότιζαν τα άλογα. Η σύγκρουση ήταν ξαφνική και ο μεν στρατός των Μακεδόνων ήταν έτοιμος να συνδράμει την εμπροσθοφυλακή του, οι Ρωμαίοι όμως ήταν εντελώς ανέτοιμοι. Αλλά ο στρατηγός τους, χωρίς ασπίδα και κράνος, έτρεχε από τη μια άκρη του στρατοπέδου του στην άλλη εμψυχώνοντας τους άνδρες του και διατάσσοντάς τους να ανασυνταχθούν και να παραταχθούν. Οι Μακεδόνες επιτέθηκαν με φοβερή ορμή. Η πεδιάδα άστραψε από τη λάμψη των όπλων τους φέρνοντας προς στιγμήν ταραχή ακόμη και τον πολύπειρο Αιμίλιο Παύλο. Η εμπροσθοφυλακή αλλά και οι λεγεώνες των Ρωμαίων αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν. Η μακεδονική φάλαγγα, βλέποντας τους Ρωμαίους να υποχωρούν, άρχισε να τους καταδιώκει και παρασύρθηκε εκεί όπου είχε στήσει την παγίδα του ο Αιμίλιος Παύλος, δηλαδή στο ανώμαλο έδαφος. Η μακεδονική φάλαγγα ήταν αποτελεσματική και αήττητη όσο μπορούσε να σχηματίζει με τις μεγάλες ασπίδες και τις περίφημες σάρισές της ένα απόρθητο τείχος. Σε ανώμαλο έδαφος, σε λόφους λόγου χάρη, οι στρατιώτες δεν μπορούσαν να παραμείνουν ο ένας δίπλα στον άλλον με αποτέλεσμα να δημιουργούνται κενά. Από τα κενά αυτά μπήκαν οι Ρωμαίοι και, περισσότερο ευκίνητοι χάρη στον ελαφρό οπλισμό τους, αποδεκάτισαν τους Μακεδόνες. Οι Ρωμαίοι δηλαδή εφάρμοσαν την ίδια τακτική όπως κατά τη μάχη στις Κυνός Κεφαλές.

Ο μακεδονικός στρατός έπαθε πανωλεθρία. Η μάχη έληξε μέσα σε μία μόνο ώρα. Η καταστροφή των Μακεδόνων ήταν ολοκληρωτική. Είκοσι χιλιάδες στρατιώτες έπεσαν νεκροί στο πεδίο της μάχης και άλλες 11.000 συνελήφθησαν αιχμάλωτοι. Ο Γ'Μακεδονικός Πόλεμος τελείωσε 15 μόλις ημέρες αφότου ο Αιμίλιος Παύλος είχε πατήσει το πόδι του στην Ελλάδα.

Βλέποντας ο Περσεύς την έκβαση της μάχης, κατόρθωσε να το σκάσει και να πάει να κρυφτεί στη Σαμοθράκη κουβαλώντας μαζί του και τον θησαυρό του, 6.000 τάλαντα. Δεν είχε όμως φίλους να τον προστατέψουν και τελικά αναγκάστηκε να παραδοθεί μαζί με την οικογένειά του στον ρωμαίο στρατηγό. Η συμπεριφορά του όμως ήταν τόσο δουλική ώστε ο Αιμίλιος Παύλος, βλέποντάς τον τόσο ταπεινωμένο, του είπε: «Γιατί λοιπόν υποβαθμίζεις τη νίκη μου και μειώνεις το κατόρθωμά μου παρουσιάζοντας τον εαυτό σου να μην είναι γενναίος ούτε άξιος αντίπαλος των Ρωμαίων; Η γενναιότητα αυτών που ατυχούν κερδίζει μεγάλο σεβασμό ακόμη και από τους εχθρούς τους, ενώ για τους Ρωμαίους η δειλία, ακόμη και στην καλοτυχία, είναι πέρα για πέρα ατιμωτική» (Πλούταρχος).

Το τέλος της γιορτής

Από το πλήθος των θησαυρών που μάζεψε ο Αιμίλιος Παύλος από την κατεστραμμένη Μακεδονία δεν κράτησε τίποτε απολύτως για τον εαυτό του, τα απέδωσε όλα στη Ρώμη. Ούτε άφησε τους στρατιώτες του να λαφυραγωγήσουν. Από την πλούσια βιβλιοθήκη των μακεδόνων βασιλέων, την οποία μετέφερε ολόκληρη στη Ρώμη, επέτρεψε απλώς στους γιους του, οι οποίοι αγαπούσαν τα γράμματα, να διαλέξουν μερικά βιβλία.

Προτού ο Αιμίλιος Παύλος φύγει από την Ελλάδα διοργάνωσε στην Αμφίπολη μεγάλη γιορτή στην οποία προσκάλεσε τους έλληνες βασιλείς της Ασίας, τους αρχηγούς της Ελλάδας καθώς και όλους τους εξέχοντες πολίτες των ελληνικών πόλεων. Στους αθλητικούς αγώνες που διοργανώθηκαν έλαβαν μέρος οι διασημότεροι αθλητές από την Ανατολή και από τη Δύση. Οι καλεσμένοι είχαν επίσης την ευκαιρία να θαυμάσουν έργα τέχνης και πολύτιμα αντικείμενα που ανήκαν στους μακεδόνες βασιλείς. Στο τέλος της γιορτής όλα τα όπλα των Μακεδόνων μαζεύτηκαν σε έναν μεγάλο σωρό και ο ίδιος ο Αιμίλιος Παύλος ακούμπησε τον δαυλό και τα παρέδωσε στην πυρά.

Έτσι τελείωσε η θαυμαστή ιστορία της Μακεδονίας παρασύροντας μαζί της και την υπόλοιπη Ελλάδα. Λίγα χρόνια αργότερα οι Ρωμαίοι θα πάψουν να παριστάνουν τους προστάτες των ελληνικών πόλεων και θα γίνουν στυγνοί κατακτητές.

Πόσο σε αγαπώ Ελλάδα μου… Έλληνα μην Υποχωρείς, Ποτέ μην σκύβεις το κεφάλι!

Είσαι απόγονος Θεών και εδώ είναι ο θρόνος τους, εδώ είναι η γη που περπάτησαν άνδρες που όμοιοί τους δεν ήταν πουθενά αλλού! Έλληνα σήκω μην υποχωρείς, μην σκύβεις το κεφάλι εσύ είναι αυτός που όλοι οι άλλοι σε ζήλεψαν! Εσύ είναι αυτός που όλοι σε δόξασαν, μην πέφτεις στα πόδια αυτών που μια ματιά σου, ήταν αρκετή να τους κάνεις να χαμηλώσουν το βλέμμα!

Είσαι Έλληνας μην το ξεχνάς Ποτέ …Ανατριχιάζεις μόνο και μόνο σαν αντικρίζεις τι κατόρθωσαν οι πρόγονοί σου …Μην παραμένεις μόνο Απόγονος Νεο-Έλληνα, δεν σου αξίζει!

Σήκω περπάτα σήκωσε το βλέμμα σου ψηλά και αγνάντεψε την Πατρίδα σας ένας ακόμη ημίθεος που ήρθε να σώσει την δική του Γη το δικό του Χώμα … Σήκω Έλληνα ήρθε η Ώρα σου …

Τέρμα τα ηχεία φουλ την Οθόνη και δες το Έλληνα!

Η αριστουργηματική χρυσελεφάντινη ασπίδα είναι το πιο εντυπωσιακό και οπωσδήποτε το πιο πολύτιμο όπλο του αρχαίου κόσμου που γνωρίζουμε.

Ήταν κατασκευασμένη από ξύλο, δέρμα και ύφασμα που κάλυπτε την εσωτερική της επιφάνεια. Επίχρυσα, ασημένια ελάσματα, προσηλωμένα με πολλά μικροσκοπικά ασημένια καρφάκια στο εσωτερικό της, στερέωναν το σύστημα ανάρτησης -τη λαβή που περνούσε στο μπράτσο ο πολεμιστής και την αντιλαβή από όπου την έπιανε- και μαζί με τα στεφάνια και τα μικρότερα διάσπαρτα μετάλλινα στοιχεία συγκρατούσαν τα αλλεπάλληλα στρώματα.

Ανάγλυφα λιοντάρια και Νίκες που κρατούν ταινίες για να στεφανώσουν το νικητή διακοσμούν τα ελάσματα, θέματα με προφανείς συμβολισμούς που αναφέρονται στην ανδρεία και τις νίκες του κατόχου, ενώ το ρόπαλο του Ηρακλή, του θεϊκού προγόνου της δυναστείας, που εμφανίζεται επάνω σε ένα μικρό έλασμα φαίνεται πως ήταν το «φυλαχτό» του βασιλιά.

Εξαιρετικά εντυπωσιακός και απολύτως μοναδικός είναι ο διάκοσμος της εξωτερικής πλευράς της ασπίδας που ήταν ολόκληρη επιχρυσωμένη. Ένθετα μέσα στην επιχρύσωση, ώστε να σχηματίζουν ένα πολύπλοκο σύστημα μαιάνδρων και σπειρομαιάνδρων που καλύπτει την περιφέρεια της ασπίδας, βρίσκονται στοιχεία από ελεφαντόδοντο στα κενά των οποίων προσαρμόζονται πλακίδια από διάφανο, χυτό γυαλί -το μεγάλο τεχνολογικό επίτευγμα της εποχής- που πίσω του λαμπυρίζουν χρυσά ελάσματα.

Στο κέντρο, σαν επίσημα, υπάρχει το χρυσελεφάντινο ανάγλυφο σύμπλεγμα ενός Έλληνα πολεμιστή που κατατροπώνει μια Αμαζόνα, πιθανότατα μια παράσταση της τραγικής συνάντησης του Αχιλλέα με την Πενθεσίλεια, που διαπιστώνει ότι την ερωτεύεται την ώρα που την σκοτώνει. Ο χρόνος και η υγρασία του τάφου διάβρωσαν σε μεγάλο βαθμό το ελεφαντόδοντο των μορφών, ωστόσο η εξαιρετική ποιότητα του πλασίματος των λεπτομερειών και η τολμηρή σύνθεση των σωμάτων των δύο μορφών που εκφράζει με τρόπο απαράμιλλο όλη την ένταση και το πάθος της μοιραίας στιγμής μαρτυρούν την εξαιρετική ικανότητα του δημιουργού που θα πρέπει να ήταν σπουδαίος καλλιτέχνης.

Αντικείμενο χρηστικό που θα μπορούσε θεωρητικά να χρησιμοποιηθεί και στη μάχη η ασπίδα αυτή, όπως και ολόκληρη η χρυσοποίκιλτη πανοπλία, γίνεται ένα πραγματικό έργο τέχνης που δηλώνει με τον πιο εύγλωττο τρόπο την δύναμη και το κύρος του κατόχου της και μοιάζει να ξεπερνά το πρωτογενές επίπεδο της λειτουργίας αποκτώντας συμβολική αξία.

Χρυσελεφάντινο σύμπλεγμα πολεμιστή που κατατροπώνει Αμαζόνα

Λεπτομέρεια από τη χρυσελεφάντινη ασπίδα

Λεπτομέρεια από το εσωτερικό της ασπίδας