Στην Ελληνική πόλη κράτος μεταξύ των άλλων διευκολύνσεων που παρείχε στο σώμα των πολιτών συμπεριλαμβάνονταν και η δωρεάν παροχή ιατρικής περίθαλψης.

Δημόσιοι γιατροί αμείβονταν από τις τοπικές κυβερνήσεις συνήθως σε ετήσια βάση με σκοπό να προσφέρουν τις απαιτούμενες ιατρικές θεραπείες στους κατά περίπτωση ασθενείς.

Η παροχή της δημόσιας ιατρικής πρόνοιας θεωρούνταν ως κάτι δεδομένο για τους νομοθέτες. Μέχρι στιγμής δεν υπάρχει αποδεικτικό στοιχείο πως οφείλεται στο νομοθετικό έργο του Σόλωνα, γεγονός που συνηγορεί στην αρχαιότερη θέσπιση του θεσμού. Οι γιατροί αναφέρονται από τον Όμηρο ως ειδική κατηγορία ανθρώπων (Homer, Odyssey, xvii,382-384) ενώ στον Πλάτωνα κατατάσσονται στην πεζή κατηγορία των τεχνιτών (Plato, Gorgias,445b).

Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης διασώζει μία διαταγή του νομοθέτη Χάροντα ο οποίος είχε διατάξει όλοι ανεξαιρέτως οι ιδιώτες να δέχονται τις φροντίδες γιατρού αμειβομένου με δημόσια έξοδα (Diodorus Siculus, xii.13). Για την περίπτωση της Αθήνας των κλασσικών χρόνων έμμεση πληροφόρηση παρέχεται από τα έργα του Αριστοφάνη.

Ο Δικαιόπολις στην κωμωδία του Αριστοφάνη «Αχαρνείς» παροτρύνει τον φτωχό και τυφλό αγρότη να επισκεφτεί τον διάσημο χειρούργο Πίτταλο ( Aristophanes, Acharnians 1027-1032) ενώ στο έργο «Σφήκες» είναι ο μισολιπόθυμος Λάμαχος που ζητάει έναν δημόσιο χειρούργο (Aristophanes, Wasps 1432).

Σχολιαστές αναφέρουν πως ο «δημόσιος χειρούργος» εκλέγονταν με δημόσιες μεθόδους και πρόσφερε ιατρικές υπηρεσίες χωρίς πληρωμή (Suidas s.v, Scholiast ad Aristoph. Acharn. 1030).

H αναφορά στην ειδική αυτή κατηγορία γιατρών γίνονταν με τους ακόλουθους όρους: Ο δημόσιος ιατρός, ο δημοσιεύων ιατρός, ο δημοσιεύων, ο ιατρός. Στους Ρωμαϊκούς χρόνους γίνονται γνωστοί με την ορολογία «αρχίατροι».

Ο ετήσιος μισθός ενός δημόσιου ιατρού στις πόλεις της Κλασσικής Ελλάδος πρέπει να κυμαίνονταν περίπου στις 500 δραχμές, στους επόμενους αιώνες η αμοιβή τους αυξήθηκε σε αστρονομικές πληρωμές π.χ ο Ασκληπιάδης από την Πέργη τον 2ο π.κ.χ. αιώνα λάμβανε 1000 δραχμές από την αιγιακή πόλη της Σελεύκειας στην Παμφυλία.

Σε αρκετές περιπτώσεις οι δημόσιοι γιατροί δημιουργούσαν περιουσίες όπως ο γιατρός των Δελφών Φίλιστος ο οποίος πρόσφερε τον 3ο π.κ.χ. αιώνα ως δωρεά στην γενέτειρα του Κω το ποσό των 4.000 δραχμών για την κάλυψη στρατιωτικών δαπανών.

Αρχικά το «Ιατρείον» τους πρέπει να ήταν ένα μικρό δωμάτιο με ιδιωτικό εξοπλισμό, στην εποχή του Γαληνού (2ος μ.κ.χ. αιώνας) όμως τα απλά δωμάτιο είχαν μετατραπεί σε μεγάλα κτήρια εξοπλισμένα από κρατικά κονδύλια. Οι γιατροί, μέχρι την δημιουργία των μεγάλων νοσοκομείων (κυρίως στρατιωτικών) επισκέπτονταν τους ασθενείς στο σπίτι.

Αυτοί που καλούνταν να επιλέξουν ιατρούς στις δημόσιες θέσεις της πόλης τους δεν ήταν άλλοι από τους κατοίκους μέσω άμεσης ψηφοφορίας. Ο υποψήφιος ιατρός δεν είχε παρά να πείσει τους ψηφοφόρους για τα μοναδικά χαρίσματα του και τις εξαιρετικές του ικανότητες. Αυτό όμως δεν σήμαινε πως ο εκλεγμένος ιατρός θα ήταν και ο πιο άριστος ή καλύτερος από ιδιωτικούς γιατρούς.

Σύμφωνα με τον Πλάτωνα οι υποψήφιοι γιατροί για τα δημόσια αξιώματα έπρεπε πριν τις εκλογές να δικαιολογήσουν με το καλύτερο τρόπο την υποψηφιότητά τους προκειμένου να εκλεγούν (Plato,Gorgias, 514d) ενώ σε άλλο σημείο του έργου ο Σωκράτης έχοντας επισημάνει τον ενδεχόμενο κίνδυνο από μία τέτοια υποκειμενική εκλογή υποστηρίζει πως ακόμα και ένας νομικός με την κατάλληλη ομιλία μπορούσε να εκλεγεί στο αξίωμα αυτό (Plato, Gorgias, 456b).

Σε κάθε περίπτωση όμως οι ψηφοφόροι γνώριζαν πως σε αυτούς πέφτει η ευθύνη της εκλογής του κάτι που δεν το αφήνει ασχολίαστο ο Ξενοφώντας (Xenophon Cyropaedia I,6,15). Σε ανάλογο σχολιασμό προχωρεί και ο Κυνικός Φιλόσοφος Τέλης ο οποίος στο έργο του «Περί φυγής» χωρίς υπεκφυγές φορτώνει την ευθύνη της όποιας λανθασμένης εκλογής (όνειδος) δημόσιου γιατρού στους ψηφοφόρους.

Οι γιατροί ήταν παρόντες σε όλες τις δημόσιες εκδηλώσεις όπως σε γιορτές και κυρίως σε αθλητικούς αγώνες ώστε να μπορούν άμεσα να περιθάλψουν αποχωρούντες με τραυματισμό αθλητές.

Επίσης οι δημόσιοι γιατροί είχαν ειδικά καθήκοντα όπως την ιατρική επίβλεψη των ομάδων των «Εφήβων» κατά την περίοδο της στρατιωτικής τους εκπαιδεύσεως και θητείας. Όλες οι ομάδες των «Εφήβων» είχαν στρατιωτικούς δημόσιους γιατρούς (Ιnscription I.G ii/iii, 2237, A.D. 230-235) ένας διαχρονικός θεσμός που ισχύει και σήμερα σε κάθε οργανωμένο στρατό.

Αναφορικά με την σημασία των στρατιωτικών γιατρών οι Έλληνες ήδη από την Ομηρική εποχή είχαν αντιληφθεί τις αναντικατάστατες υπηρεσίες τους και για τον λόγο αυτό τους είχαν απαλλάξει από καθημερινές αγγαρείες και πολεμικές συγκρούσεις ώστε να αφοσιωθούν στο έργο της αποκατάστασης ( Diodorus Siculus, iv,71). Οι γιατροί τόσο οι δημόσιοι όσο και οι ιδιωτικοί ήταν οργανωμένοι σε συλλόγους γύρω από την λατρεία του Ασκληπιού. Στην Αθήνα το ιερό του Ασκληπιού βρίσκονταν στην νότια πλευρά της Ακρόπολης.

Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο ο δημοφιλέστερος ιατρός πριν τον Ιπποκράτη ήταν ο Δημοκήδης ο Κροτωνιάτης (Herodotus,iii,131). Αρχικά μετοίκησε στην Αίγινα και το δεύτερο χρόνο της παραμονής του στο νησί έλαβε το αξίωμα του δημόσιου γιατρού λόγω της αναγνώρισης των δεξιοτήτων του από τους ντόπιους.

Το τρίτο έτος τον προσέλαβαν ως κρατικό ιατρό οι Αθηναίοι προσφέροντας του αντίστοιχο μισθό. Στην συνέχεια ο τύραννος της Σάμου Πολυκράτης στο κλίμα αντιζηλίας των Ελληνικών πόλεων προσέλαβε τον Δημοκήδη με ετήσιο μισθό δύο ταλάντων το χρόνο.

Η λαμπρή αυτή επαγγελματική σταδιοδρομία του Δημοκήδη τον κατέστησε τον δημοφιλέστερο ιατρό του Ελληνικού κόσμου και προσέδωσε στην γενέτειρα του την υστεροφημία πως προσφέρει τους καλύτερους γιατρούς.

Πολλοί είναι οι γιατροί που στα πλαίσια του επαγγέλματος τους δεν δίστασαν να ταξιδέψουν σε όλα τα μήκη και πλάτη του Ελληνικού κόσμου προκειμένου να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους, αρκετές φορές μάλιστα κάτω από αντίξοες συνθήκες στις οποίες ανταποκρίθηκαν με αξιοζήλευτο πνεύμα αυταπάρνησης.

Ο ιατρός Δαμιάδας από την Σπάρτη, υπηρέτησε μετά από ψηφοφορία ως δημόσιος γιατρός στην πόλη του Γυθείου για δύο έτη επιδεικνύοντας αταλάντευτη προσωπική και επαγγελματική συμπεριφορά.

Όταν η πόλη του Γυθείου λόγω κακής κατάστασης των οικονομικών της δεν μπορούσε να συγκεντρώσει την απαιτούμενη ετήσια μισθοδοσία, ο Δαμιάδας αρνήθηκε να πληρωθεί για τον έτος αυτό.

Για αυτήν την αυτοθυσία του η πόλη τον τίμησε με τους τίτλους του «Πρόξενου» και του «ευεργέτη». Ο Μενόκριτος o Σάμιος υπηρέτησε την πόλη της Καρπάθου για 20 χρόνια (Ιnscription,Ι.G. xii,i,1032,second century B.C.).

Πριν από αυτό πρόσφερε αμισθί τις υπηρεσίες του στην πόλη της Ρόδου. Μεγάλη ήταν και η ευεργεσία του στην ιδιαίτερη πατρίδα του την Κω όπου μεταξύ άλλων ανδραγαθημάτων κατά την πολιορκία της πόλης από τον Φίλλιπο Έ (Polybius, iii, 2, 8;Appian,Macedonica,4) o Μενόκριτος από ανιδιοτέλεια ορμώμενος και με δικά του προσωπικά έξοδα περιέλθαπτε ασταμάτητα από το πρωί μέχρι το βράδυ τους τραυματισμένους συμπολίτες του.

Στην Λαμία, ο Μητρόδωρος υιός του Ανδρομένη βοήθησε όλους όσους του ζήτησαν βοήθεια χωρίς να λάβει πληρωμή (Inscription.I.G. ix,ii,69,second century B.C). O Απολλώνιος ο Μιλήσιος παρόλο που δεν ήταν δημόσιος γιατρός προσφέρθηκε να υπηρετήσει ως τέτοιος στην νήσο Τήνο σε μία δύσκολη για την πόλη περίοδο και συμφώνησε να μην δεχθεί μισθό για τους πρώτους έξι μήνες.

Αλλά και όταν μία νέα συμφορά (λοιμός) ακολούθησε το νησί δεν το εγκατέλειψε αλλά συνέχισε με αυτοθυσία και ανιδιοτέλεια να θεραπεύει και να ανακουφίζει (Inscription.I.G.XII,V,824,189-167 B.C).

Ο ιατρός Ερμείας από την Κω θα εξέπληξε τους πάντες με την αυτοθυσία του να ανακουφίζει πληγωμένους στρατιώτες και από τα δύο μέτωπα στο πόλεμο που ξέσπασε μεταξύ της Γόρτυνας και της Κνωσού στα τέλη του 3ου αιώνα π.κ.χ.Οι πόλεις ανεγνώριζαν την προσφορά τους και τους τιμούσαν ανάλογα.

Τα δώρα που τους έκαναν ήταν τόσο υλικά π.χ στέμμα από χρυσό, λάδι όσο και δώρα τιμής π.χ πολιτογράφηση και τιτλοδοσία όπως «πρόξενος» και «ευεργέτης». Η πόλη της Ελάτειας στην Φωκίδα, σε ανάμνηση και σε ένδειξη ευγνωμοσύνης προς το πρόσωπο του γιατρού Ασκληπιόδωρου από την Κω, έδωσε προνόμια σε όσους γιατρούς που το όνομα τους άρχιζε με τα αρχικά Ασκλ-.

Ο Ασκληπιόδωρος όχι μόνο είχε βοηθήσει τους αρρώστους της Ελάτειας αλλά και είχε δώσει μία σειρά δημόσιων διαλέξεων περί κανόνων δημόσιας υγείας ( Supplementum Epigraphicum Graecum,III,416,second century B.C).

Oι Δελφοί το 235π.κ.χ θα απαλλάξουν τον ιατρό Φίλιστο και στους απογόνους του από οποιαδήποτε φόρους μεταξύ αυτών συμπεριλαμβανομένου και του φόρου για την Υπηρεσία Υγείας (Sylloge Inscriptionum Graecarum, ed.W.Dittenberger, 437,c.263 B.C).

Η απαλλαγή αυτή κρίθηκε αναγκαία ως ένδειξη ευγνωμοσύνης στις πολύτιμες υπηρεσίες του ιατρού των Δελφών που πρόσφερε ανεξαιρέτως τόσο σε ντόπιους όσο και σε προσκυνητές (inscription.S.I.G.,538,C.216-215 B.C). Στον Ισθμό ο δήμος της πόλης θα τιμήσει τον δημόσιο γιατρό Σάτυρο (Inscriptions of Cos 409,second sentury B.C)

Οι Έλληνες γιατροί λόγω του πνεύματος ανιδιοτέλειας και της υψηλής αίσθησης καθήκοντος πρόσφεραν τις υπηρεσίες τους σε όσους τις χρειάζονταν, βοηθούσαν ανεξαιρέτως όλες τις κοινωνικές και οικονομικές κατηγορίες ανθρώπων. Οι σκλάβοι ήταν ενταγμένοι και αυτοί στο πρόγραμμα ιατρικής βοήθειας. Για αυτούς το αφεντικό τους έπρεπε να πληρώσει έναν ειδικό φόρο, «τα ιατρικά».

Η τιμητική στήλη στο δήμο του Γυθείου προς τιμή του Δαμιάδη εγκωμιάζει την προσφορά του η οποία κατευθύνονταν σε όλους αδιάκριτα καθώς περιέλθαπτε φτωχούς , πλούσιους, σκλάβους και ελεύθερους (inscription. I.G.v,i,1145, c.70 B.C). Ο Πλάτων άφηνε απλά την ευθύνη των σκλάβων στα αφεντικά τους χωρίς να σχολιάσει κάτι παραπάνω (Plato,Laws,720 b-e).

Η δράση τους ξεπερνούσε την ανθρώπινη φυλή και επεκτείνονταν και στα ζώα, κυρίως τα οικόσιτα. Ο Μητρόδωρος αναφέρεται από τους κατοίκους της Λαμίας και ως «ιππίατρος». Από πάπυρους της Ελληνιστικής Αιγύπτου γίνεται γνωστός ένας ειδικός φόρος που αποσκοπεί στην πληρωμή του «ιππιατρικόν» (Pap.Hideh,45,257-256 B.C) ενός φόρου που η ύπαρξη του συνεχίστηκε μέχρι τον 4ο τουλάχιστον αιώνα (Pap.Oxyrhynchus, 92,A.D. 335).

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον άξιο αναφοράς αποτελεί η περίπτωση της Ελληνιστικής Πτολεμαϊκής Αιγύπτου. Λόγω της διογκωμένης γραφειοκρατίας του κράτους κάθε κίνηση των δημοσίων ιατρών ορίζονταν με λεπτομέρειες βάση πρωτοκόλου. Ο δημόσιος ιατρός θα έπρεπε αρχικά να δράσει σύμφωνα με τις γραπτές υποδείξεις των συναδέλφων του οι οποίες λειτουργούσαν ως οδηγοί αντιμετώπισης ασθενειών.

Στην περίπτωση που παρόλο την τήρηση των οδηγιών και την κατάλληλη θεραπεία, ο ασθενής απεβίωνε ο ιατρός απαλλάσσονταν από περαιτέρω αναζήτηση ευθυνών για λάθος χειρισμούς. Σε αντίθετη περίπτωση ο ιατρός διώκονταν με ανάλογες κατά περίπτωση κυρώσεις (Diodorus Siculus,i, 82; 12).

Ο Αριστοτέλης αναφέρει πως ο γιατρός μπορούσε να δράσει κατά βούληση μονάχα μετά το πέρας τριών ημερών αγωγής σύμφωνης με τις υπάρχουσες γραπτές οδηγίες. Μετά το χρονικό αυτό διάστημα αν η αγωγή δεν είχε φέρει κανένα ορατό αποτέλεσμα μπορούσε να ακολουθήσει την δική του προσωπική θεραπεία (Aristotle,Politics,1286a).

Στην Αίγυπτο ο υπουργός που είχε επωμιστεί την ομαλή λειτουργία της υπηρεσίας δημόσιας υγείας έφερε το τίτλο ο «επί των ιατρών» όπως για παράδειγμα ο Χρύσερμος από την Αλεξάνδρεια, γιός του Ηρακλείτου και εξ αίματος συγγενής του Βασιλέα Πτολεμαίου VI [Inscription.Orientis Graeci Inscriptiones Selectae (O.G.I.S),104, reing of Ptolemy VI (I81-146) B.C from Delos].

Στην Ελληνική μυθολογία, ο Ποδαλείριος ήταν γιος του Ασκληπιού και της Ηπιόνης, αδερφός του Μαχάονα. Ήταν γνωστός γιατρός από την Τρίκκη της Θεσσαλίας, προστάτης της «επιμελουμένης τα εσωτερικά νοσήματα» Ιατρικής, δηλαδή της σημερινής Παθολογίας. Αντιθέτως, ο Μαχάων ήταν προστάτης της Χειρουργικής.

Τα δυο αδέλφια συμμετείχαν στον Τρωικό Πόλεμο. Στην Ιλιάδα (Β 733) αναφέρονται ως αρχηγοί των κατοίκων της Τρίκκης, της Οιχαλίας και της Ιθώμης. Προσέφεραν πολλές υπηρεσίες στους Αχαιούς, περιποιούμενοι τους ασθενείς και τραυματίες με «επωδάς», εσωτερικά και εξωτερικά φάρμακα από βότανα και με χειρουργικές επεμβάσεις.

«Μυθικός» ιατρός (δευτερεύων θεός – ημίθεος) γιος του Ασκληπιού και της Ηπιόνης.

Κατά την «Αιθιοπίδα» του Αρκτίνου ο Μαχάων ήταν προστάτης της Χειρουργικής και μάλιστα της στρατιωτικής, σε αντίθεση προς τον αδελφό του Ποδαλείριο που ήταν προστάτης της «επιμελουμένης τα εσωτερικά νοσήματα» Ιατρικής, (δηλαδή της σημερινής Παθολογίας).Ο Μαχάων επιμελήθηκε τις πληγές του Φιλοκτήτη, του τραύματος του Μενελάου, και όταν πληγώθηκε ο ίδιος, από τον Πάρη, μεταφέρθηκε με το άρμα του Νέστορα από το πεδίο της μάχης στο στρατόπεδο.

Σύζυγος του Μαχάονα φέρεται η Αντίκλεια και γιοι του ο Γόργασος και ο Νικόμαχος. Εκτός αυτών ο Παυσανίας αναφέρει και τρίτο γιο με το όνομα Σφύρος, που ήταν ο ιδρυτής της λατρείας του Ασκληπιού στο Άργος.

Ο Μαχάων φέρεται ότι πέθανε φονευθείς κατ΄ άλλους από τον Ευρύπυλο, τον γιο του Τηλέφου, και κατ΄ άλλους από την Πενθεσίλεια. Τα οστά του μετέφερε ο Νέστωρ στη Γερήνια όπου ετάφησαν μεγαλοπρεπώς και που ο Παυσανίας είδε εκεί να υπάρχει άγαλμά του με εστεμμένη την κεφαλή.

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΛΛΉΝΩΝ ΔΊΚΤΥΟ

Εξετάζοντας τη φιλία στα ευρύτερα πλαίσια της κοινωνικής ζωής, ο Αριστοτέλης προχωρά στις ακόλουθες παρατηρήσεις:

[1166a] Ο τρόπος με τον οποίο φανερώνεται η αγάπη στους φίλους μας και τα γνωρίσματα με τα οποία ορίζεται η έννοια της φιλίας, προήλθαν, όπως φαίνεται, από τη συμπεριφορά απέναντι στον ίδιο τον εαυτό μας.

Οι άνθρωποι νομίζουν σα φίλο τους εκείνον που επιθυμεί και κάμνει για χάρη τους το αγαθό, ή εκείνον που ποθεί την ύπαρξη και τη ζωή για τον φίλο του, συναίσθημα που κυριεύει τη μητέρα για τα παιδιά της και τους φίλους σε περίπτωση που, εξαιτίας προστριβών, δεν μπορούν να ζουν μαζί.

Άλλοι θεωρούν σα φίλο αυτόν που συζεί μαζί τους και έχει τις ίδιες ορέξεις ή συμμερίζεται τις ίδιες οδύνες και ηδονές πράγμα που συμβαίνει πάλι προπαντός στις μητέρες για τα παιδιά τους.

Σύμφωνα, λοιπόν, με τα διάφορα αυτά γνωρίσματα, ορίζουν τη φιλία. Όλα αυτά υπάρχουν στον ενάρετο άνθρωπο σχετικά με τον εαυτό του και σε ίση μοίρα και στους άλλους ανθρώπους, εφόσον πιστεύουν ότι είναι ενάρετοι.

Γιατί φαίνεται ότι η αρετή κι ο ενάρετος άνθρωπος είναι το μέτρο κάθε πράγματος, όπως είπαμε. Αυτός ο τελευταίος βρίσκεται σε αρμονική σχέση με τον εαυτό του και επιθυμεί με όλη τη δύναμη της ψυχής του, κάθε φορά τα ίδια πράγματα.

Γι'αυτό, λοιπόν, ποθεί το αγαθό και ό,τι του φαίνεται τέτοιο και το εκτελεί (γιατί γνώρισμα του αγαθού ανθρώπου είναι να πραγματοποιεί το αγαθό) και για χάρη του εαυτού του, για χάρη δηλ. του διανοητικού μέρους της ψυχής, που, όπως φαίνεται, αποτελεί κάθε άνθρωπο. Εκτός απ'αυτό θέλει να ζει, να διατηρεί τον εαυτό του στη ζωή και μάλιστα να διατηρεί εκείνο, με το οποίο σκέπτεται, επειδή για τον ενάρετο άνθρωπο η ύπαρξη είναι αγαθό.

Κι ο καθένας ποθεί το αγαθό για τον εαυτό του και δε θέλει να μεταβάλλεται σε τρόπο, ώστε ν'απολαμβάνει με τη νέα του μορφή όλα τα αγαθά. Γιατί κι ο θεός κατέχει το αγαθό, αλλά, το κατέχει ήδη, γιατί είναι τώρα, όπως ήταν πάντοτε.

Ώστε κάθε άνθρωπος φαίνεται ότι είναι εκείνο που μέσα του γεννά τη διανόηση· επίσης ο ενάρετος επιθυμεί να ζει με τον εαυτό του, γιατί βρίσκει στην κατάσταση αυτή απόλαυση. Οι αναμνήσεις των περασμένων τού είναι ευχάριστες και οι ελπίδες για το μέλλον, καλές, και είναι ακόμα οι τέτοιες ελπίδες γλυκές.

Ο νους του είναι γεμάτος από αντικείμενα για μελέτη και παρατήρηση, και λυπάται και χαίρεται μαζί με τον εαυτό του. Το λυπηρό και το ευχάριστο είναι γι'αυτόν πάντοτε το ίδιο και όχι άλλη φορά άλλο, επειδή, κατά κάποιο τρόπο, δεν έχει λόγο να μετανιώνει για τις πράξεις του.

Αφού, λοιπόν, τέτοια είναι τα συναισθήματα που διαθέτουν τον ενάρετο απέναντι του εαυτού του, και ότι διάκειται προς τους φίλους του όπως ακριβώς στον ίδιο τον εαυτό του (γιατί ο φίλος μας είναι ο άλλος εαυτός μας), φαίνεται ότι η φιλία έχει τέτοια χαρακτηριστικά γνωρίσματα και ότι φίλοι είναι εκείνοι που έχουν αυτά τα γνωρίσματα. Το ζήτημα αν είναι δυνατό να υπάρξει φιλία με τον ίδιο τον εαυτό μας, ας το αφήσουμε για την ώρα χωρίς να το εξετάσουμε.

Φαίνεται ότι υπάρχει φιλία, τουλάχιστον εκεί που βρίσκονται συνδυασμένα δύο ή περισσότερα από τα στοιχεία εκείνα τα οποία αναφέραμε, [1166b] κι ότι η υπερβολική φιλία μοιάζει με την αγάπη που νιώθουμε για τον ίδιο τον εαυτό μας.

Τα γνωρίσματα που είπαμε φαίνεται ότι υπάρχουν και στους πολλούς κι αν ακόμη είναι φαύλοι. Άραγε παρουσιάζουν μερικά απ'αυτά σύμφωνα με το μέτρο που τους αρέσει να πιστεύουν ότι υπάρχει στον εαυτό τους και μήπως φαντάζεται ότι είναι ενάρετος; Το ότι κανένας φαύλος ή κακοποιός δεν κατέχει τέτοια γνωρίσματα, ούτε φαίνεται να κατέχει, είναι αυτονόητο.

Αλλά αυτό ισχύει σχεδόν για όλους γενικά τους ανήθικους ανθρώπους, έχει δηλ. διχασθεί ο ίδιος ο εαυτός τους, και η πλεονεξία τους στρέφεται σε αντικείμενα διαφορετικά εκείνων, που θα επεδίωκε η έπειτα από σκέψη βούλησή τους, όπως συμβαίνει και στους ακρατείς. Αυτοί προτιμούν, αντί εκείνων που φαίνονται σ'αυτούς αγαθά, τα ευχάριστα που είναι σ'αυτούς βλαβερά.

Άλλοι, από δειλία ή τεμπελιά, απέχουν από το να εκτελούν ότι νομίζουν άριστο. Κι άλλοι πάλι, που διέπραξαν πολλά και φοβερά εγκλήματα, είναι μισητοί για την κακία τους, αποφεύγουν τη ζωή και θέτουν τέρμα σ'αυτήν αυτοκτονώντας.

Οι κακοί αναζητούν τους ανθρώπους με τους οποίους μπορούν να συζούν, αλλά κυρίως αποφεύγουν τον εαυτό τους, γιατί φέρνουν πίσω στη μνήμη πολλά και φοβερά πράγματα. Κλεισμένοι στον εαυτό τους δεν αντικρίζουν παρά ένα όμοιο μέλλον, ενώ όταν συναναστρέφονται με άλλους ανθρώπους τα ξεχνούν όλα. Επειδή δεν υπάρχει τίποτε σ'αυτούς που να είναι αξιαγάπητο, δεν είναι φίλοι ούτε και με τον εαυτό τους.

Τέτοιοι άνθρωποι δεν αισθάνονται ούτε χαρά ούτε λύπη για τον ίδιο τον εαυτό τους, γιατί η ψυχή τους επαναστατεί, και το ένα μέρος της πάσχει από την κακία τους, εξαιτίας των στερήσεών τους, και το άλλο χαίρεται, και το ένα τραβά την ψυχή προς τα εδώ, το άλλο προς τα εκεί, σα να την κομμάτιαζαν. Αφού, λοιπόν, δεν είναι δυνατό να νιώθουν συγχρόνως ηδονή κι οδύνη, η οδύνη διαδέχεται σ'αυτούς την ηδονή μέσα σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα, ώστε θα επιθυμούσαν να μην την είχαν ποτέ δοκιμάσει. Γιατί οι φαύλοι είναι διαρκώς μετανιωμένοι.

Ώστε φαίνεται πως ο φαύλος δεν είναι διατεθειμένος φιλικά ούτε απέναντι του εαυτού του, γιατί δεν έχει τίποτε αξιαγάπητο. Επομένως, επειδή μια τέτοια κατάσταση είναι πάρα πολύ άθλια, έχουμε υποχρέωση ν'αποφεύγουμε με όλη μας τη δύναμη την κακία και να προσπαθούμε να είμαστε ενάρετοι. Μ'αυτόν τον τρόπο θα είμαστε φίλοι του εαυτού μας και θα γινόμαστε και φίλοι των συνανθρώπων μας.

(30) Η εύνοια μοιάζει με την φιλία, αλλά δεν είναι φιλία. Εύνοια μπορεί να νιώθει κανένας και για άγνωστα πρόσωπα χωρίς να το ξέρουν. Γι αυτό έχουμε μιλήσει και προηγουμένως. Όμως η εύνοια δεν είναι ούτε αγάπη γιατί δεν φέρνει μαζί της ούτε την ένταση ούτε την ορμή της ψυχής, χαρακτηριστικά γνωρίσματα συνυφασμένα με την αγάπη.

Η αγάπη προϋποθέτει την σύναψη των συνηθισμένων σχέσεων, ενώ η εύνοια μπορεί να γεννηθεί ξαφνικά, όπως συμβαίνει με τους αθλητές, [1167a] στους οποίους χαρίζουμε την εύνοιά μας κι επιθυμούμε γι'αυτούς το έπαθλο, χωρίς όμως να συμπράττουμε μ'αυτούς, επειδή, όπως είπαμε, η εύνοια είναι γέννημα της στιγμής, και η αγάπη που υπεισέρχεται σ'αυτήν είναι επιφανειακή.

Επομένως, φαίνεται ότι η εύνοια είναι η αρχή της φιλίας, όπως η αρχή του έρωτα είναι η ηδονή από την θέαση ενός προσώπου, γιατί κανείς δεν ερωτεύεται, πριν σαγηνευθεί από την μορφή αυτού του προσώπου. Πάντως αυτός που έλκεται από την ομορφιά δεν είναι ακόμη σε θέση ν'αγαπά, αλλά πρέπει να ποθεί αυτόν που λείπει και να επιθυμεί την παρουσία του.

Επίσης είναι αδύνατο να δημιουργηθεί φιλία, αν δεν προηγηθεί εύνοια, αλλά η εύνοια δεν είναι ακόμη φιλία, γιατί εκείνος που διάκειται ευνοϊκά επιθυμεί μονάχα το αγαθό, αλλά δεν προσφέρει για την επίτευξή του την βοήθειά του, ούτε καταβάλλει σχετική προσπάθεια.

Γι'αυτό μπορεί να ονομάσει κάποιος την εύνοια αδρανή φιλία, η οποία με το πέρασμα του χρόνου φτάνει ως το σημείο συνάψεως οικογενειακών σχέσεων και γίνεται πραγματική φιλία, όχι για χάρη ιδιοτελούς συμφέροντος και απόλαυσης, γιατί ούτε και η εύνοια γεννιέται απ'αυτά.

Αυτός, λοιπόν, που ευεργετήθηκε, χαρίζοντας την εύνοιά του για τις ευεργεσίες που του δόθηκαν, ενεργεί σύμφωνα με το δίκαιο. Κι η εύνοια εκείνου που επιθυμεί την ευημερία των συνανθρώπων του με την ελπίδα να ωφεληθεί απ'αυτήν, δεν μοιάζει να απευθύνεται στους άλλους, αλλά στον ίδιο τον εαυτό του, καθώς ακριβώς δεν είναι ούτε φίλος εκείνος που περιποιείται τον φίλο του για χάρη κάποιου συμφέροντος.

Συμπερασματικά, η εύνοια γεννιέται από κάποιαν αρετή και χρηστότητα, όταν δηλ. εμφανισθεί κάποιος άνθρωπος καλός, ανδρείος ή κάτι τέτοιο, όπως συμβαίνει και με τους αθλητές, όπως είπαμε.

Η ομόνοια φαίνεται ότι είναι κι αυτή ένα είδος φιλίας και γι'αυτό δεν πρέπει να την συγχέουμε με την ομογνωμοσύνη (όμοια γνώμη), γιατί ομογνωμοσύνη μπορεί να υπάρχει κι εκεί που οι άνθρωποι δεν γνωρίζονται μεταξύ τους.

Επίσης δεν ονομάζει κανένας ομονοούντες εκείνους που έχουν την ίδια γνώμη για ένα ζήτημα, π.χ. για τα ουράνια φαινόμενα (γιατί η τέτοια συμφωνία γνώμης δεν προϋποθέτει την ύπαρξη φιλικών δεσμών), αλλά λέει, ότι οι πόλεις ομονοούν, όταν επικρατούν οι ίδιες γνώμες σχετικά με τα κοινά συμφέροντα, όταν παίρνονται οι ίδιες αποφάσεις και πραγματοποιούνται όσα αποφασίστηκαν από κοινού.

Ομόνοια, λοιπόν, υπάρχει, όταν πρόκειται για ζητήματα πάνω στο πεδίο της δράσης, και μάλιστα για ζητήματα, που είναι σπουδαία ή αποβλέπουν στο συμφέρον των δυο μερών ή όλων των πολιτών. Σύμφωνα μ'αυτά, υπάρχει, λ.χ. ομόνοια σε μια πόλη, όταν αποφασίσουν όλοι μαζί, οι αρχές να είναι αιρετές, ή όταν όλοι οι ολίτες πάρουν την απόφαση ν'αναθέσουν την διακυβέρνηση της πόλης τους στον Πιττακό αν κι ο ίδιος συμφωνούσε μ'αυτό.

Αλλά αν ο καθένας θέλει να βρίσκεται επικεφαλής της πολιτείας, τότε, όπως γίνεται στις Φοίνισσες γεννιούνται έριδες. Γιατί είναι αδύνατο να υπάρξει ομόνοια, μονάχα όταν τα δύο μέρη επιδιώκουν το ίδιο πράγμα, αλλά όταν επιθυμούν να το δουν πραγματοποιημένο σ'ένα και το αυτό πρόσωπο: όταν λ.χ. [1167b] ο λαός και οι ξεχωριστοί πολίτες θέλουν ν'ανατεθεί η κυβέρνηση στους «άριστους» γιατί τότε γίνεται πραγματικότητα εκείνο που όλοι επιθυμούν.

Η ομόνοια φαίνεται ότι είναι φιλία ανάμεσα στους πολίτες, όπως ακριβώς και ονομάζεται, γιατί αυτή ασχολείται με τα συμφέροντα και τις αξιώσεις της ζωής. Μια τέτοια ομόνοια συναντούμε στους ενάρετους, γιατί αυτοί ομονοούν και με τον ίδιο τον εαυτό τους και με τους συνανθρώπους των, για το λόγο ότι μένουν, κατά κάποιον τρόπο, πάντοτε οι ίδιοι. Γιατί οι θελήσεις τέτοιων ανθρώπων είναι σταθερές, και δεν κυμαίνονται εδώ κι εκεί, όπως τα ύδατα του Ευρίπου.

Εκείνο που επιδιώκουν είναι το δίκαιο και το συμφέρον, και την πραγματοποίηση αυτών την ποθούν από κοινού. Οι φαύλοι δεν ομονοούν ή ομονοούν λίγο χρονικό διάστημα, όπως δεν είναι δυνατό να είναι και φίλοι, γιατί όσον αφορά όλα εκείνα που μπορούν να τους παράσχουν ωφέλεια είναι πλεονέχτες, αλλά όταν πρόκειται να καταβάλλουν κουραστικές προσπάθειες ή να αναλάβουν δημόσιες λειτουργίες, δεν κάμνουν τίποτε.

Επειδή ο καθένας απ'αυτούς επιδιώκει αποκλειστικά το προσωπικό του συμφέρον, ελέγχει τους συμπολίτες του και τους εμποδίζει ν'αποκτούν εκείνο που τους ανήκει.

Άλλωστε, επειδή δεν εξυπηρετούν τα κοινά συμφέροντα η πολιτεία καταστρέφεται. Εξαιτίας των προκαλούνται έριδες μεταξύ των πολιτών, γιατί οι φαύλοι ασκούν βία, οι μεν εναντίον των δε, και αρνούνται να εκτελέσουν δίκαιες πράξεις.

Φαίνεται πως οι ευεργέτες αγαπούν εκείνους που ευεργέτησαν περισσότερο από όσο εκείνοι που ευεργετήθησαν τους ευεργέτες των, και στο σημείο αυτό υπεισέρχεται κάποιος παραλογισμός που αξίζει να τον εξετάσουμε. Οι περισσότεροι έχουν τη γνώμη ότι αυτό οφείλεται στο ότι οι πρώτοι είναι δανειστές και οι δεύτεροι οφειλέτες.

Όπως λοιπόν στα δάνεια οι χρεοφειλέτες επιθυμούν να μην υπάρχει κανένας στον οποίο να χρωστούν, οι δανειστές φροντίζουν για την ευημερία των οφειλετών, έτσι κι οι ευεργέτες επιθυμούν να ζήσουν οι ευεργετηθέντες με την ελπίδα ότι αυτοί κάποτε θ'ανταποδώσουν την ευεργεσία. Αντίθετα οι ευεργετούμενοι δεν φροντίζουν ν'ανταποδώσουν την χάρη.

Ο Επίχαρμος ίσως να έλεγε ότι τίποτε στην προκειμένη περίπτωση δεν υπάρχει που να μην ανταποκρίνεται στην ανθρώπινη φύση, αφού οι περισσότεροι ξεχνούν εύκολα τις ευεργεσίες και προτιμούν να ευεργετούνται παρά να ευεργετούν.

Κι όμως η αιτία αυτού είναι φυσικότερη και όχι όμοια με την αποδιδόμενη στον δανειστή σχετικά με τον οφειλέτη. Γιατί εκείνο που αισθάνεται για τον οφειλέτη ο δανειστής δεν είναι αγάπη, αλλά η επιθυμία να διατηρείται ζωντανός ο οφειλέτης για να μπορέσει να του επιστρέψει το χρέος.

Αντίθετα ο ευεργέτης διάκειται απέναντι στον ευεργετούμενο με φιλία και αγάπη, κι όταν αυτός ακόμη δεν είναι χρήσιμος ούτε πρόκειται να γίνει τέτοιος στο μέλλον. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και σχετικά με τους καλλιτέχνες. Κάθε καλλιτέχνης αγαπά το έργο του περισσότερο απ'όσο θα τον αγαπούσε το έργο του, αν μπορούσε ν'αποκτήσει ψυχή.

[1168a] Ίσως το ίδιο να ισχύει πάρα πολύ και στους ποιητές, γιατί αυτοί υπεραγαπούν τα ποιήματά τους, σα να ήταν παιδιά τους. Κάτι τέτοιο είναι, όπως φαίνεται, και το συναίσθημα του ευεργέτη.

Αυτός που ευεργετήθηκε, είναι συγχρόνως έργο του ευεργέτη, κι αυτός αγαπά περισσότερο το έργο του απ'όσο το έργο αγαπά τον δημιουργό του. Η αιτία αυτού συνίσταται στο ότι το «είναι» συμβαίνει να είναι πολυπόθητο και αξιαγάπητο, και υπάρχουμε εφόσον ενεργούμε, εφόσον δηλ. ζούμε και δρούμε.

Ο δημιουργός είναι, ένεκα της δράσης του, για να εκφρασθούμε έτσι, το ίδιο το έργο του, και αγαπά το έργο του περισσότερο απ'όσο θα τον αγαπούσε το έργο του, επειδή αγαπά και την ζωή του. Αυτό είναι φυσικό, επειδή, ό,τι υφίσταται δυνάμει, αποκαλύπτεται εν ενεργεία.

Συγχρόνως ο ευεργέτης βρίσκει καλό ό,τι επιτρέπει σ'αυτόν να ενεργεί μ'αυτόν τον τρόπο και του δίνει την ευκαιρία σ'ό,τι βρίσκει απόλαυση. Αντίθετα ο ευεργετούμενος δεν βρίσκει σ'εκείνον που τον ευεργέτησε τίποτε καλό, αλλά μονάχα κάποιο συμφέρον πράγμα που του προξενεί λιγότερη ευχαρίστηση και συμπάθεια.

Απολαυστική είναι η ενέργεια του παρόντος, η ελπίδα του μέλλοντος κι'η ανάμνηση του παρελθόντος. Όμως γλυκύτατη, και σε ίση μοίρα αξιαγάπητη, είναι η πραγματικότητα.

Το έργο, επομένως, του δημιουργού διαιωνίζεται (γιατί το αγαθό ζει πολλά χρόνια), ενώ το χρήσιμο εκείνου που ευεργετήθηκε περνά γρήγορα. Η ανάμνηση των ηθικών πράξεων είναι γλυκιά, ενώ των χρήσιμων δεν είναι ή είναι λιγότερο τέτοια.

Κι όσον αφορά την προσδοκία, φαίνεται ότι συμβαίνει το αντίθετο. Επίσης το αγαπάν μοιάζει με το ενεργείν, ενώ το αγαπάσθαι με το πάσχειν, και γι'αυτό εκείνους που υπερέχουν στη δραστηριότητα ακολουθεί η φιλία και τα χαρακτηριστικά της γνωρίσματα.

Τέλος ο καθένας αγαπά περισσότερο ό,τι απόχτησε με κόπο. Τα χρήματα, π.χ. που κέρδισε αυτός ο ίδιος, του είναι πιο αγαπητά από εκείνα που κληρονόμησε. Και φαίνεται ότι το να ευεργετείται κάποιος είναι κάτι που δεν απαιτεί κόπο, ενώ το να ευεργετεί είναι κοπιώδες.

Γι'αυτό κι οι μητέρες, αγαπούν τα παιδιά τους περισσότερο από τους πατέρες: επειδή οι πόνοι για τη γέννησή τους είναι μεγαλύτεροι κι επειδή έχουν συνείδηση ότι είναι δικά τους. Φαίνεται λοιπόν, ότι αυτό το συναίσθημα συγγενεύει και με τους ευεργέτες.

ellinikoarxeio.com

Ο Ελβετός Φρεντ Μπουασονά απαθανάτιζε τοπία και ανθρώπους της Ελλάδας πριν από 100 χρόνια.

O Φιλέλληνας Ελβετός Fred Boissonnas είναι ο πρώτος ξένος φωτογράφος που περιηγήθηκε τόσο πολύ στον ελληνικό χώρο, από το 1903 και για περίπου τρεις δεκαετίες αργότερα. Ταξίδεψε από την Πελοπόννησο ως την Κρήτη και τον Όλυμπο και από την Ιθάκη ως το Άγιο Όρος.

Περιηγήθηκε, φωτογράφισε, έγραψε. Το έργο του, πρωτοποριακό αλλά και καθοριστικό για την εξέλιξη της Ελληνικής φωτογραφίας κατά τον 20ό αιώνα. Μέσα από τις φωτογραφίες και τα λευκώματά του παρουσιάζει ένα πανόραμα της Ελλάδας του μεσοπολέμου, συμβάλλοντας στη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης για την Ελλάδα την ίδια περίοδο. Η οικογένεια των Boissonnas κατάγεται από τη νότια Γαλλία, από το Livron, ένα χωριό κοντά στη Μασσαλία.

Όταν στη Γαλλία το κλίμα για τους προτεστάντες έγινε εχθρικό οι πρόγονοι του Fred – μαζί με πολλές άλλες οικογένειες- αναγκάστηκαν να καταφύγουν στη Γενεύη. Η καταγωγή της οικογένειας έκανε τον Fred να πιστεύει πως ήταν απόγονος γενναίων Ελλήνων θαλασσοπόρων που είχαν εγκατασταθεί εκεί, κοντά στις εκβολές του Ροδανού.(Gad Borel, ΕΙΚΟΝΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ, BOISSONNAS, Ριζάρειο Ίδρυμα Αθήνα 2001 σ. 18.)

Ο Henri-Antoine Boissonnas, ο πατέρας του Fred, ιδρυτής της φωτογραφικής δυναστείας, άσκησε στην αρχή το επάγγελμα του χαράκτη στο ωρολογοποιείο του πατέρα του, η αδυναμία του , όμως, ήταν η φωτογραφία. Αυτή η αγάπη – που την κληρονόμησαν οι γιοι του- ήταν η αιτία που, αργότερα, άνοιξε στούντιο στη Γενεύη.

Πρόβατα κάτω από την Ακρόπολη, 1903

Ο Fred(eric) Boissonnas γεννήθηκε στις 18-6-1858.

Ήταν το πρώτο από τα τέσσερα παιδιά του Henri-Antoine και της Sophie, (Fred, Edmond-Victor, Caroline, Eva). (Τα στοιχεία για τη ζωή του F. Boissonnas λήφθηκαν κυρίως από το έργο του NICOLAS BOUVIER, BOISSONNAS UNE DYNASTIE DE PHOTOGRAPHES 1864-1983, PAYOT LAUSANNE 1983).

Πολύπλευρο ταλέντο, ο Fred κατάφερνε να συνδυάζει τα σπορ – ο αλπινισμός ήταν η μεγάλη του αγάπη- με τις σπουδές – παρακολουθούσε μαθήματα σχεδίου στη Σχολή Καλών Τεχνών- και τη μουσική- ήταν θαυμάσιος πιανίστας. Μια καρδιακή κρίση του πατέρα του τον υποχρέωσε, πριν τελειώσει το γυμνάσιο, να αναλάβει για μερικούς μήνες το εργαστήριο. Παρά την απειρία του κατάφερε να τα βγάλει πέρα.

Μετά από αυτό, ο πατέρας του αποφάσισε να τον στείλει να βελτιώσει τις γνώσεις του, πρώτα στη Στουτγάρδη, στο στούντιο του Brandseph, και αργότερα στον Ούγγρο Kohler. Ο τελευταίος επηρέασε αποφασιστικά τον Fred. Ο Fred επέστρεψε από την Ουγγαρία το 1880. Γρήγορα, μεταμόρφωσε το ατελιέ του πατέρα του σε μαγικό σκηνικό, χρησιμοποιώντας έπιπλα, διακοσμητικές συνθέσεις και σκηνογραφικά υπόβαθρα με απόλυτα νεωτεριστικό πνεύμα και ιδιαίτερα ελκυστικό αποτέλεσμα. Οι φωτογραφίες του χαρακτηρίζονταν για τη ζωντάνια τους και χάρισαν στον Fred διεθνή αναγνώριση. Το ατελιέ του ήταν διαρκώς γεμάτο.

Από το 1896 και μετά κέρδισε, πολλά βραβεία στη Γενεύη, το Παρίσι, τη Βέρνη, τη Βιέννη, το Σικάγο. Τα επόμενα χρόνια πολλαπλασίασε τις μελέτες του γύρω από το φως. Μελέτησε τον καλπασμό ενός αλόγου, χωρίζοντάς τον σε πολύ μικρά διαστήματα, της τάξης του 1/100 του δευτερολέπτου (αντίστοιχα με τη σχετική μελέτη του Maybridge) (βλ. Άλκης Ξανθάκης, ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗΣ 1839-1975, ΑΙΓΟΚΕΡΩΣ Αθήνα 1994-99 σ. 59-60.).

Ανέλαβε φωτορεπορτάζ, διαφημίσεις κλπ. Στην Παγκόσμια Έκθεση του Παρισιού του 1900 κέρδισε το πρώτο βραβείο. Μετά και από αυτό το θρίαμβό του, ο Fred άρχισε να εγκαινιάζει ατελιέ στο Παρίσι, τη Λυών και τη Μασσαλία. Το 1902 – μαζί με τον Γερμανό Eggler- αγόρασε το ατελιέ του Ιταλού Passeta, στην πλατεία Niefski της Μόσχας. Ο Eggler κατάφερε γρήγορα να προσελκύσει όλη την καλή κοινωνία της πόλης στο κατάστημα τους.

Κυρίες επί των τιμών, δούκες, δούκισσες, βοεβόδες, πρίγκιπες και πριγκίπισσες άρχισαν συρρέουν για ένα πορτρέτο. Πριν φύγει για την Αμερική ο Edmond-Victor Boissonnas (O Edmond Boissonnas πέθανε στην Αμερική από τύφο. Μετά το θάνατο του αδελφού του, ο Fred εργάστηκε σκληρά μόνος του αυτή τη φορά, γύρω από τη οπτική και τη χημεία της φωτογραφίας.) είχε ετοιμάσει για τον αδερφό του μερικές μεγάλες φωτογραφικές πλάκες.

Είχε καταφέρει να απομονώσει ένα φωτοευαίσθητο υλικό, την εωσίνη, και τη χρησιμοποίησε καθαρή, σε μεγάλες ποσότητες, με θεαματικά αποτελέσματα. ( O Edmond Boissonnas δεν ανακάλυψε την εωσίνη. Μερικοί φωτογράφοι τη χρησιμοποιούσαν, ήδη. Η επιτυχία του ήταν ότι τη χρησιμοποίησε σε καθαρή μορφή.)

Τον ίδιο καιρό ο Fred φωτογράφησε από μακριά το Mont-Blanc, με τηλεφακό που κατασκευάστηκε στην Αγγλία. Για πρώτη φορά στην ιστορία της φωτογραφίας ξεχώρισε το μπλέ (ουρανός) από το άσπρο (χιόνι). Η κορυφή από μόνη της κάλυψε μία πλάκα 15×16 εκ. Η φωτογραφία αυτή έκανε το γύρο του κόσμου.

Άποψη της Ακρόπολης από το Θησείο,1920

Ο Fred Boissonnas στην Ελλάδα

Λίγα χρόνια αργότερα (1902) ο Fred πήρε ένα τηλεγράφημα από το Σκωτσέζο λόρδο Nappier, που του παράγγειλε: «Πηγαίνετε να κάνετε για μένα στον Παρνασσό αυτό που κάνατε στο Mont-Blanc». Μαζί με το τηλεγράφημα, ο Nappier έστειλε και 1000 λίρες, ποσό που μπορούσε να καλύψει τα έξοδα της αποστολής. Επικαλούμενος φόρτο εργασίας, αρνήθηκε. Επέστρεψε τα χρήματα και πρόσθεσε: «…αν σε ένα χρόνο έχετε την ίδια διάθεση…».

Ένα χρόνο αργότερα (1903) βρήκε στο γραμματοκιβώτιο του νέο τηλεγράφημα με το ίδιο λακωνικό περιεχόμενο. Αυτή τη φορά αποδέχτηκε την πρόταση. Πήρε μαζί του το φίλο του Daniel Baud-Bovy,( Ο Daniel Baud-Bovy ήταν κατά 12 χρόνια νεότερος από το Fred. Γιος ζωγράφου, μεγάλωσε σε καλλιτεχνικό περιβάλλον.

Είχαν συνεργαστεί με τον Fred στις εκδόσεις: «Οι ζωγράφοι της Γενεύης» και «Το ημερολόγιο της Γενεύης» και τους συνέδεε βαθιά φιλία και κοινή καλλιτεχνική αίσθηση) πρύτανη της Σχολής Καλών Τεχνών, και - μαζί με τις συζύγους τους- αναχώρησε για την Ελλάδα. Πρώτος σταθμός τους στην Ελλάδα η Κέρκυρα. Η παρέα θαμπώθηκε από τον πολιτισμό των Ιονίων. Εντυπωσιάστηκε πιο πολύ από τα πασχαλιάτικα έθιμα του νησιού.

Έφτασαν τελικά στην Αθήνα και από εκεί στον Παρνασσό. Σχεδόν δυο μήνες πήρε η προσπάθεια του Fred να τραβήξει ένα πλάνο αυτού του τιμημένου βουνού, που να τον ικανοποιεί. Τελικά, ο Fred κι ο Daniel εγκαταστάθηκαν στο Ζεμενό Κορινθίας απ’ όπου μπορούσαν να έχουν πανοραμική άποψη του Παρνασσού.

Στο χωριό, που δεν είχε ξαναφανεί φωτογράφος, διοργανώθηκε γιορτή. Ο παπάς του χωριού τούς παραχώρησε το δωμάτιό του. Ο ίδιος αρκέστηκε στο στάβλο που έβαζε το γάιδαρό του. Όταν ο καιρός δεν επέτρεπε τη φωτογράφηση του Παρνασσού, ο Fred φωτογράφιζε τους χωρικούς στις καθημερινές ασχολίες τους.

Από το πρώτο κιόλας ταξίδι του στην Ελλάδα, ο Fred σκέφτηκε να συνδέσει τη δουλειά του με την τουριστική προβολή της χώρας. (Βλ. ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΑΘΑΣ, ΤΟΠΙΑ και ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΑΠΟ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ του FRED.BOISSONNAS, μια έκδοση του περιοδικού «Συλλογές» Αθήνα χ.χ.) Με διαδοχικά υπομνήματά του πρότεινε στην ελληνική κυβέρνηση τη χρηματοδότησή του για τη φωτογράφηση της Ελλάδας, αλλά και των περιοχών που επρόκειτο να ενσωματωθούν σ‘ αυτήν (Κρήτη, Μικρασιατικά παράλια, Ήπειρος, Μακεδονία).

Έθεσε τις υπηρεσίες του στην προβολή των ελληνικών θέσεων στο εξωτερικό με τη δύναμη της φωτογραφικής εικόνας. (Δυστυχώς η πρωτοποριακή αυτή πρόταση δεν έγινε δεκτή παρά αργότερα όπως θα δούμε παρακάτω για την περίπτωση της Ηπείρου και της Μακεδονίας). (Βλ. HENRI-PAUL BOISSONNAS Μικρά Ασία 1921,Ειρήνη Μπουντούρη, Η Μικρά Ασία του H.P. Boissonnas, Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού, Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα.) Τον Οκτώβριο του 1907 ο Fred, γυρίζοντας από την Αίγυπτο, βρέθηκε στην Ακρόπολη.

Είχε πολλά να κάνει εκεί: χρειαζόταν πλάνα για το βιβλίο που ετοίμαζε με τον Daniel καθώς και για την καταγραφή των μνημείων της Αθήνας που του είχε ζητήσει ο εκδότης Eggimann από την Ευρώπη. Ο φωτισμός ήταν αξιοθαύμαστος, η θέα καταπληκτική, ο Παρθενώνας αποκλειστικότητά του: «…πραγματοποιώ ένα όνειρο, είμαι ολομόναχος… Είναι ωραίο να απολαμβάνω τέτοιο θαύμα…», έγραφε ο ίδιος .

(Την ίδια εποχή τα μνημεία της Ελλάδας τα φωτογράφιζε και ο συμπατριώτης του Boissonnas αρχαιολόγος Waldemar Deonna, που αργότερα θα συνεργαστεί μαζί του (Δύο Ελβετοί αρχαιολόγοι φωτογραφίζουν την Ελλάδα Waldemar Deonna και Paul Collart 1904-1939, Αθήνα 2001). Αργότερα, ανεβασμένος στην κορυφή μιας σκάλας 12 μ. που είχε παραγγείλει σε ένα ντόπιο ξυλουργό, φωτογράφισε την ζωφόρο του Παρθενώνα. Κάποιοι θεώρησαν βλασφημία αυτή τη φωτογράφηση.

Αθήνα, οδός Ερμού 1920

Τα γλυπτά, έλεγαν, είχαν φτιαχτεί για να τα βλέπει κανείς από το έδαφος. Όλοι όμως επαίνεσαν τις φωτογραφίες που τράβηξε στον Παρθενώνα μετά από μια δυνατή νεροποντή. Το 1908 ο Fred ταξίδεψε και πάλι στην Ελλάδα. Αποβιβάστηκαν στην Αίγινα από όπου πέρασαν στην Επίδαυρο, στην Αττική και κατέληξαν στα Μετέωρα.

Τον Αύγουστο του 1910 κυκλοφόρησε το λεύκωμα «En Grèce par monts et par vaux» (Στην Ελλάδα μέσα από τα βουνά και τα λαγκάδια), με τις υπογραφές των Fred και Daniel. Παρά το γεγονός ότι ήταν πανάκριβο, το λεύκωμα, σύντομα εξαντλήθηκε. Οι κριτικές ήταν διθυραμβικές.

Ο Daniel έγραψε: «εκεί όπου οι άλλοι δεν ψάχνουν παρά μόνο για ερείπια εμείς ανακαλύψαμε μια φύση και ένα λαό». Από παντού έφθαναν συγχαρητήρια γράμματα. Όλοι, από τον πιο ασήμαντο νεαρό Έλληνα φοιτητή ως τον Ελευθέριο Βενιζέλο, έγραφαν για να εκφράσουν το θαυμασμό τους.

Τον Οκτώβριο του 1911 ο Fred και ο Daniel ξανάρθαν στην Ελλάδα. Αυτή τη φορά προορισμός τους ήταν τα νησιά του Αιγαίου. Περιόδευσαν στη Σκύρο, την Τήνο, τη Μύκονο, τη Δήλο, τη Νάξο, την Αμοργό, τη Σαντορίνη, τη Σίκινο, τη Σίφνο, την Πάρο και την Ίο και κατέληξαν στην Κρήτη. Ο Βενιζέλος τους άνοιξε όλες τις πόρτες.

Το 1912 ο Fred συνόδεψε στο σκάφος «Καληδονία» τον ελληνιστή Victor Berard (Διάσημος Γάλλος ελληνιστής, ο οποίος μετέφρασε την «Οδύσσεια» στα γαλλικά.) στο ταξίδι αναζήτησης της πορείας του ομηρικού ήρωα Οδυσσέα σ’ όλη τη Μεσόγειο. Η «Καληδονία», πέρασε και από την Πάργα.

Οι τουρκικές αρχές δεν επέτρεψαν τη φωτογράφηση κι έτσι ο Fred αρκέστηκε να τη φωτογραφίσει από τη θάλασσα. Λίγο καιρό μετά, όταν ελευθερώθηκε η Πάργα, ο Fred πανηγύριζε που θα μπορούσε, επιτέλους, να τη φωτογραφίσει από κοντά. (βλ. ημερολόγιο F. Boissonnas). Καρπός αυτής της προσπάθειας υπήρξε το βιβλίο «Dans le sillage d’ Ulysse», που εκδόθηκε στο Παρίσι στα 1932, με κείμενα του Victor Berard και φωτογραφίες του Fred.

Τον Ιούνιο του 1913 επέστρεψε στην Ελλάδα με τον Daniel. Αυτή τη φορά ήρθαν «να περιηγηθούν στο Βορρά», με σκοπό τη δημιουργία ενός άλμπουμ. Η ελληνική κυβέρνηση ανταποκρίθηκε, τελικά, στο αίτημα του Fred να χρηματοδοτήσει τη φωτογραφική αποτύπωση των περιοχών της Ηπείρου και της Μακεδονίας, που είχαν περιέλθει στο ελληνικό κράτος με τις νίκες στους βαλκανικούς πολέμους. (Το 1913-14 ο Fred έλαβε από τον τότε έλληνα πρέσβη στο Παρίσι και πρώην υπουργό των Εξωτερικών Άθω Ρωμάνο και το πενιχρό ποσό των 5.000 δρχ. που είχε εγκρίνει το 1907 ο Γεώργιος ο Α΄. βλ. Ειρήνη Μπουντούρη.

Η οικογένεια Boissonnas και η «προβολή των ελληνικών θέσεων», Μικρά Ασία ο.π. σ. 35.) Από αυτή την περιπλάνηση στην Ήπειρο προέκυψε το λεύκωμα «L’ Épire berceau des Grècs» ( Ήπειρος, το λίκνο της Ελλάδας), ενταγμένη στη σειρά «L’ image de la Grèce». Με το λεύκωμα γινόταν φανερό πως , παρά τη μακραίωνη δουλεία της, η περιοχή είχε ακατάλυτους δεσμούς με την αρχαία Ελλάδα.

Βοσκοί στην κορυφή του Παρνασσού, 1903

Έντονη ήταν η παρουσία και του βυζαντινού παρελθόντος, συνυφασμένου με τη θρησκευτική συνείδηση των κατοίκων της περιοχής. Η παρουσία του ελληνικού στρατού στα πλάνα ήταν διακριτική. Τέλος, η έξοχη ιδέα να επιλεγεί για το εξώφυλλο η φωτογραφία της Δωδώνης με τις ιερές βελανιδιές σφράγισε την έκδοση αυτή, που αποτέλεσε τον πιο αυθεντικό εκφραστή των ελληνικών θέσεων στο εξωτερικό!

Μετά την Ήπειρο, ο Fred και ο Daniel ακολούθησαν τα βήματα του νικηφόρου ελληνικού στρατού και έφτασαν ως τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα φωτογραφίζοντας τις «νέες χώρες» που απελευθερώθηκαν. Στις 2 Αυγούστου 1913, με οδηγό το Χρήστο Κάκκαλο, κατέκτησαν την ψηλότερη κορυφή του Ολύμπου το Μύτικα (2918μ.), που μέχρι τότε παρέμενε απάτητη. (Στον Όλυμπο ανέβηκαν άλλες δύο φορές: το 1919 και το 1927.)

Στις 23 Αυγούστου ο Fred και ο Daniel απέστειλαν μακροσκελή επιστολή στο Γενικό πρόξενο της Ελλάδας στη Γενεύη Πέτρο Καψαμπέλη, στην οποία πρότειναν την ίδρυση εκδοτικού καλλιτεχνικού οίκου για την εκτύπωση εικονογραφικών λευκωμάτων και «…εν γένει επιχείρησιν πάσης καλλιτεχνικής εργασίας, ήτις θα ηδύνατο να αναπαραστήση φωτογραφικώς και καταστήσει γνωστάς τας καλλονάς των ελληνικών χωρών ανά την υφήλιον…» ( Αποκαλυπτική για τις προθέσεις της ελληνικής πλευράς, αλλά και των προθέσεων του Fred είναι η επιστολή του Καψαμπέλη προς τον υπουργό των εξωτερικών:

«…ότι η επιχείρησις αύτη καλώς οργανουμένη ηδύνατο να αποδώση ημίν ανεκτιμήτους υπηρεσίας από πολιτικής, οικονομικής και πάσης άλλης απόψεως, είνε αναμφισβήτητον. Οι αναλαμβάνοντες ταύτην δεν αποβλέπουσι κυρίως εις αυτήν ως εις κερδοσκοπικήν επιχείρησιν. Αναμφιβόλως δεν ρίπτονται εις αυτήν εξ απλής μόνον αισθηματολογίας αλλά κυρίως επιθυμούσι να συμπληρώσωσιν έργον, εις ό αφιερώθησαν ήδη από 15ετίας…». Υπηρεσία Διπλωματικού και Ιστορικού Αρχείου του Υπουργείου Εξωτερικών, (Αρχείο Κεντρικής Υπηρεσίας 1922, φάκελος 98, υποφάκελος 4 (φάκελος Boissonnas ) Νο 553.).

Αθήνα, Πλάκα, 1920

Στις 14 Δεκεμβρίου 1918 υπογράφτηκε συμφωνία μεταξύ του Fred και του υπουργού των Εξωτερικών Νικολάου Πολίτη για τη διοργάνωση μιας έκθεσης στο Παρίσι με θέμα την Ελλάδα. Το οριστικό συμβόλαιο, που υπογράφτηκε στις 27 Μαρτίου 1919, προέβλεπε την έκδοση μιας σειράς λευκωμάτων (Smyrne, La Thrace, Constantinople και L’ Hellénisme d’ Asie Mineure). (Το συμβόλαιο αυτό φυλάσσεται στην Υπηρεσία Διπλωματικού και Ιστορικού Αρχείου του Υπουργείου Εξωτερικών. (Αρχείο Κεντρικής Υπηρεσίας 1922, φάκελος 98, υποφάκελος 4 (φάκελος Boissonnas ) Αριθ. Πρωτ. 2907.)

Οι εκδόσεις που θα ακολουθήσουν πιστοποιούν την ελληνική παρουσία στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων και – ταυτόχρονα – προλειαίνουν το έδαφος και για τα επόμενα βήματα στην πραγματοποίηση της «Μεγάλης Ιδέας». Με την αμέριστη αρωγή του Ελευθέριου Βενιζέλου, ο οποίος γνώριζε και θαύμαζε το έργο του Fred Boissonnas, ο «προπαγανδιστικός μηχανισμός της εικόνας» έφθασε στο απόγειο του μέσα από εκδόσεις και εκθέσεις.

Το Μάιο του 1919, λίγες μέρες μετά την απόβαση των ελληνικών στρατευμάτων, ο Fred στέλνει στη Σμύρνη τον πρωτότοκο γιο του Edmond να φωτογραφίσει την πόλη για την έκδοση του ομώνυμου λευκώματος.

Ο ίδιος, μαζί με τον τρίτο του γιο τον Henri πήγε στη Θεσσαλονίκη και τις υπόλοιπες περιοχές της Μακεδονίας, να εξασφαλίσει υλικό για την έκδοση των άλλων λευκωμάτων. (…Συγκροτούν το ιδεολογικό και το εικονογραφικό έρεισμα της «προβολής των ελληνικών θέσεων» και το τεκμήριο της ελληνικότητας των περιοχών μέσω της φωτογραφίας και των επιλεγμένων κειμένων…γράφει εύστοχα η Ειρήνη Μπουντούρη ο.π. σ. 37.).

Μέσα στο 1919 κυκλοφόρησαν τα λευκώματα «Smyrne» και «Salonique, la ville des belles églises». Το 1920-21 εκδόθηκαν δύο τόμοι για την εκστρατεία στη Μακεδονία, «La campagne de Macédoine, 1916-17» και «La campagne de Macédoine, 1917-18».

Οι εκδόσεις αυτές στάλθηκαν σε όλες τις ελληνικές πρεσβείες και σε κάθε σημαντικό πολιτικό πρόσωπο της εποχής. Στις 5 Ιουνίου του 1921 κατέφθασε στη Σμύρνη ο Henri-Paul με σκοπό να καλύψει ως φωτορεπόρτερ την εκστρατεία του ελληνικού στρατού μαζί με τον έμπειρο συνταγματάρχη Fernand Feyler, που θα έγραφε τις ανταποκρίσεις από το μέτωπο. Ο Fred είχε καταφέρει να πείσει τη νέα ελληνική κυβέρνηση να συνεχίσει την πολιτική του Βενιζέλου ως προς το έργο που είχε αναλάβει, και την ομαλή ροή των συμφωνηθέντων ποσών.

(Στο σημείο αυτό ο N. Bouvier γράφει λανθασμένα ότι: «…Τα σχέδια τους ακυρώθηκαν από τα γεγονότα: ο Βενιζέλος έχασε την εξουσία..» Όπως βλέπoυμε όμως το εμπορικό δαιμόνιο του Fred τα είχε καταφέρει για τελευταία φορά, αν και οι καθυστερήσεις των συμφωνηθέντων ποσών από την ελληνική κυβέρνηση ήταν αφόρητες.

Στις επιστολές του πρεσβευτή της Ελλάδας στη Γενεύη προς το υπουργείο του περιγράφεται με μελανά χρώματα η κατάσταση: «…Ευρισκόμεθα δ’ εν δυσχερεστάτη θέσει, διότι ο κ. Boissonnas δεν παύει απευθυνόμενος προς τε το Προξενείον και ημάς, αιτούμενος την ταχίστην αποστολήν της ληξιπροθέσμου απαιτήσεώς του…» 24-12-1921 και «…ευαρεστούμενοι χορηγήση μοι σχετικάς οδηγίας, δυναμένας ίσως να λυτρώσωσι την Βασιλικήν Πρεσβείαν των απαύστων οχλήσεων του αναφερομένου καλλιτέχνου…» 19-6-1922, Αρχείο Κεντρικής Υπηρεσίας 1922, φάκελος 98, υποφάκελος 4 (φάκελος Boissonnas) .

Η Μικρασιατική Καταστροφή σηματοδότησε την οικονομική κατάρρευση των εκδόσεων Boissonnas. Λίγο μετά το 1922 εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, όπου αγόρασε το ατελιέ Cherry-Rousseau.

Στην πελατεία συγκαταλέγονταν εκλεκτά ονόματα της διανόησης και των τεχνών αλλά οι καλές εποχές είχαν περάσει ανεπιστρεπτί. Ο ακούραστος Fred όμως, συνέχισε τα ταξίδια με τον ενθουσιασμό ενός εφήβου. Μαζί με τον μηχανικό Paul Trembley επισκέφτηκε την Αίγυπτο (1929) και τον επόμενο χρόνο το Φθινόπωρο φωτογράφισε το Άγιον Όρος.

(FRED BOISSONNAS, ΤΟ ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ ΕΝ ΕΤΕΙ 1930, κείμενα BETRAND BOUVIÉR, ΑΜΜΟΣ, 1994.) Ένα χρόνο αργότερα εξέδωσε το βιβλίο «Le Tourisme en Grèce» με πλούσιο φωτογραφικό υλικό απ’ όλη τη δουλειά του στην Ελλάδα και δικά του κείμενα. Τα οικονομικά του προβλήματα τον οδήγησαν στην πώληση, ανάμεσα στα άλλα, του ιστορικού ατελιέ της Γενεύης στο Quai de la Poste καθώς και του σπιτιού του.

Από δω και στο εξής ο Fred ζούσε με τις οικογένειες των παιδιών του. Η Augusta, η γυναίκα του Fred, δεν άντεξε τον ανεξήγητο θάνατο της κόρης τους Lilette. Έπαθε σοβαρό νευρικό κλονισμό και πέθανε, το 1940. Ο Fred την ακολούθησε έξι χρόνια αργότερα.

Τις τελευταίες μέρες της ζωής του τις πέρασε σε ένα μικρό δωμάτιο κοντά στη μικρή του κόρη Daniele. Από τα γραπτά των δύο τελευταίων χρόνων της ζωής του, που περιγράφουν παράξενα γεγονότα, φαίνεται ότι ο Fred έφτασε στα όρια μεταξύ διαυγούς διάνοιας και τρέλας: πίστευε ότι βρισκόταν σε ένα πορφυρένιο παλάτι, άκουγε παράξενες μουσικές και τραγουδούσε αποσπάσματα από το Μαγεμένο Αυλό.

news247

Θουκυδίδης: Ο Μεγάλος επιστήμων, ιστορικός, πολιτικός και στρατηγός, γεννήθηκε στον Δήμο Αλλιμούντα (Άλιμος) της Αττικής.

Ήταν γιος του Ολόρου, ο οποίος ήταν συγγενής του μεγάλου στρατηγού Μιλτιάδη. Αυτή η συγγένεια αποδεικνύεται και από το ότι όταν πέθανε, τάφηκε στο επίσημο Κιμώνειο νεκροταφείο, διότι ο πολιτικός και στρατηγός Κίμων ήταν γιος του Μιλτιάδη.

Η μητέρα του Ηγησιούλη, ήταν κόρη του Βασιλιά της Θράκης Ολόρου, από αυτήν είχε κτήματα και ορυχεία χρυσού στην Θράκη, στην θέση Σκαπτή Ύλη.

Έτυχε σπουδαίας εκπαιδεύσεως και μορφώσεως, είχε ως δασκάλους τους Φιλοσόφους και παιδαγωγούς Αναξαγόρα και Αντιφώντα. Έφηβος, ενώ παρακολουθούσε τον Ηρόδοτο να διαβάζει ένα μέρος από την ιστορία του, από την μεγάλη συγκίνησή του δάκρυσε. Ο Ηρόδοτος όταν το παρατήρησε, είπε στον πατέρα του Όλορο: «Οργά η φύσις του υιού σου προς τα μαθήματα Όλορε».

Το 430 π.Χ. που ήταν το δεύτερο έτος του Πελοποννησιακού πολέμου, έπεσε στην Αθήνα φοβερός λοιμός, που τον είχαν μεταφέρει τα πληρώματα των Αθηναϊκών πλοίων, όταν επέστρεψαν από την Πελοπόννησο.

Τότε ασθένησε σοβαρά και ο Θουκυδίδης και χάρη στην λεπτομερή περιγραφή της ασθένειάς του από τον ίδιο, από την εμφάνισή της έως και την ίασή του, γνωρίζουμε σήμερα το είδος του λοιμού και την τεράστια συμφορά που επέφερε στους Αθηναίους και κατ’ επέκταση στον Ελληνισμό.

Τα επόμενα χρόνια πήρε μέρος σε διάφορες μάχες και ναυτικές επιχειρήσεις στον Κορινθιακό κόλπο με τον Φορμίωνα, το 428 π.Χ., στην Αιτωλία και Ακαρνανία το 426 π.Χ. με τον στρατηγό Δημοσθένη.

Το 424 π.Χ. εξελέγη στρατηγός, αυτό το αναφέρει ο ίδιος στην ιστορία του, όπου και τον έστειλαν στην Αμφίπολη της Θράκης, επειδή γνώριζε την περιοχή. Ο στρατηγός των Σπαρτιατών Βρασίδας, εμφανίστηκε ξαφνικά στην Αμφίπολη και σε διαπραγματεύσεις με τους ντόπιους και δίχως να δώσει μάχη, ειρηνικά κατέλαβε την πόλη.

Ο Θουκυδίδης βρισκόταν στην Θάσο όταν συνέβη αυτό, τον ειδοποίησε ο Φρούραρχος της Αμφίπολης Ευκλέας, έτρεξε αμέσως στην Αμφίπολη, αλλά η παράδοση είχε γίνει. Πολέμησε εναντίον περισσοτέρων Σπαρτιατών και κατόρθωσε να κρατήσει ελεύθερο το επίνειο της Αμφίπολης, Ηνιόνα.

Στην Αθήνα του απάγγειλαν κατηγορία, ότι δήθεν αυτός παρέδωσε την Αμφίπολη στον Βρασίδα, ο Θουκυδίδηςκατάλαβε ότι η κατηγορία είχε γίνει από τους πολιτικούς του αντιπάλους, δεν παρουσιάστηκε στο δικαστήριο και προτίμησε να αυτοεξοριστεί, διότι η ποινή θα ήταν θάνατος.

Από το 424 μέχρι το 404 π.Χ., έμεινε κυρίως στα κτήματά του στην Σκαπτή Ύλη της Θράκης. Εκεί άρχισε να γράφει την λεπτομερή ιστορία του με επιστημονική μεθοδολογία.

Οι λεπτομερείς περιγραφές και οι ακριβείς γεωγραφικές και τοπογραφικές αναφορές του, μας φανερώνουν ότι, έχοντας οικονομική ευχέρεια, ταξίδευε στα πεδία των μαχών, συγκέντρωνε και διασταύρωνε τις πληροφορίες που έγραφε για την Πελοπόννησο, την Ιωνία, την Ιταλία, την Σικελία και σε άλλα μέρη.

Το 404 π.Χ., με το τέλος του πολέμου, ο Δήμος των Αθηναίων με ψήφισμά του κατόπιν εισηγήσεως του Οικοβίου, επέτρεψε την επιστροφή όλων των εξορίστων. Ο Θουκυδίδης επανήλθε στην ταπεινωμένη και κατεστραμμένη Αθήνα. Πόσο έμεινε ακριβώς μας είναι άγνωστο, όπως το πότε και που πέθανε δεν το γνωρίζουμε ακριβώς, έχουν χαθεί αυτές οι πληροφορίες, μάλλον φαίνεται ότι πνίγηκε σε ναυάγιο.

Ο Μαρκελλίνος που έγραψε τον «Βίο του Θουκυδίδη», μας αναφέρει ότι στον τάφο του ήταν στημένο ένα «Ικρίον» (κατάρτι), έτσι συνήθιζαν να κοσμούν τους τάφους αυτών που χάνονταν στα ναυάγια.

Από τα έργα του, διέσωσε η κόρη του μόνο την ιστορία του η οποία αποτελείται από οκτώ βιβλία. Σε αυτά περιγράφει με πολλές και ακριβείς λεπτομέρειες όλα τα πολιτικά και τα στρατιωτικά γεγονότα του Πελοποννησιακού πολέμου, από το 431 έως το 411 π.Χ., η ιστόρηση αυτών μοιάζει πολύ με τα άρθρα των σημερινών καλών πολεμικών ανταποκριτών.

Το έργο του όμως σταματάει απότομα, φταίει προφανώς ο ξαφνικός του θάνατος, που δεν του επέτρεψε να το ολοκληρώσει.

Τα υπόλοιπα χρόνια αυτού του πολέμου τα περιγράφει ο Ξενοφών στο έργο του «Ελληνικά».

Σύμφωνα με τον Διογένη τον Λαέρτιο, το έργο του το παρουσίασε με σεβασμό ο Ξενοφών, ο οποίος στηρίχθηκε σε αυτό. Τον χωρισμό του έργου του σε 8 βιβλία και 900 κεφάλαια, τον έκαναν αργότερα οι Αλεξανδρινοί σοφοί της Βιβλιοθήκης, όταν αντιγράψανε το έργο του και έκαναν περισσότερα αντίγραφα.

Η χρονολόγηση που ακολουθεί ο Θουκυδίδης, είναι με τα χρόνια του πολέμου, χωρίζει τον χρόνο σε θέρος (8 μήνες) και σε χειμώνα (4 μήνες). Για μεγαλύτερη ακρίβεια χρησιμοποιεί τρεις συγχρόνως χρονολογήσεις, του Άργους, της Αθήνας και της Σπάρτης, επειδή οι αντίπαλοι δεν είχαν κοινή χρονολόγηση.

Η χρησιμοποίηση των Ολυμπιάδων, σαν χρονική σταθερά για την χρονολόγηση, έγινε για πρώτη φορά από τον Τίμαιο τον Ταυρομένιο, (η περίφημη σήμερα Ταορμίνα της Σικελίας) 346 – 250 π.Χ. από την Μεγάλη Ελλάδα.

Ο Θουκυδίδηςείναι ο πρώτος ιστορικός της κλασικής αρχαιότητας που χρησιμοποιεί μεθοδικά την κριτική έρευνα, την διασταύρωση και την αξιολόγηση των πληροφοριών που συγκεντρώνει. Επίσης έχει απαράμιλλη παρατηρητικότητα και πλήρη αμεροληψία, καταπνίγοντας τις προσωπικές του πολιτικές προτιμήσεις.

Είναι ο πρώτος που αντιλήφθηκε την σπουδαιότητα του οικονομικού παράγοντα για την διεξαγωγή κάθε πολέμου, όπως είναι οι εφεδρείες, τα πολεμοφόδια, καθώς επίσης το ηθικό του στρατεύματος και η ψυχολογία των πολιτών.

Πίστευε, ότι όλα τα γεγονότα έχουν ανθρώπινη αιτιολογία και σκοπό. Ο πόλεμος γίνεται είτε από την υπέρμετρη φιλοδοξία των ανθρώπων, είτε για τα εμπορικά και οικονομικά συμφέροντα.

Η τύχη για αυτόν, δεν είναι παρά η αλληλουχία γεγονότων, τα οποία δεν έχουν προβλεφθεί πολλές φορές, που έχουν ενδοκοσμική αιτία και όχι θεϊκούς παράγοντες (εδώ αποδεικνύεται ότι ήταν και καλός φιλόσοφος και ότι, ήταν απαλλαγμένος από θρησκευτικές αγκυλώσεις, προλήψεις, προκαταλήψεις και εμμονές ).

Ο Θουκυδίδηςκαταγράφει λεπτομερώς τους λόγους και τις δημηγορίες των πολιτικών αρχηγών και των στρατηγών, οι οποίες εκφωνήθηκαν προς τους πολίτες και τους στρατιώτες. Αυτά είναι και τα πλέον προσεγμένα μέρη της ιστορίας του, από τα 900 κεφάλαια του έργου του τα 180 είναι δημηγορίες.

Σαν επιστήμων ιστορικός, δεν σχολιάζει και δεν δείχνει καμία προτίμηση για τα πολιτεύματα των εμπλεκομένων. Εκδηλώνεται με δημοκρατικό τρόπο, αλλά στο βάθος διακρίνει ο ερευνητής μία σοβαρότητα προς μία Αριστοκρατική Ηθική, Ιωνικής, Πυθαγόρειας, Σωκρατικής και Πλατωνικής υφής.

Ακολουθώντας τον τρόπο γραφής του μεγάλου τραγικού Αισχύλου, δημιουργεί και αυτός δικές του λέξεις «Πυργώνει ρήματα», ουδέτερα επιθέτων και μετοχών αντί για αφηρημένα ουσιαστικά. Από τον Θουκυδίδη εισάγονται πολλά νέα στοιχεία στην Τέχνη της ιστοριογραφίας, όπου σε συνδυασμό με την νηφαλιότητά του, το αντικειμενικό και απρόσωπο ύφος του, δίνουν στο έργο του απαράμιλλη αξία και τον κατατάσσουν μεταξύ των κλασικών συγγραφέων.

Συνοψίζοντας, ο Θουκυδίδης είναι ο πιο αξιόλογος ιστορικός της Αρχαίας Ελλάδας, είναι ο πρώτος που εφάρμοσε αμερόληπτα την κριτική στην ιστορική έρευνα και, αναζήτησε τις αιτίες πίσω από όλα τα ιστορικά στοιχεία, τα οποία τον απασχόλησαν κατά την συγγραφή του μνημειώδους έργου του.

Δίκαια θεωρείται λοιπόν από τους ειδικούς ως ο θεμελιωτής και ιδρυτής της Επιστήμης της Ιστορίας.

diamantarasel.blogspot.gr

Ακολουθώντας τόσον καιρό το ταξίδι των Ελλήνων σε όλον τον κόσμο, έχοντας «περιηγηθεί» σε τόσες χώρες και έχοντας εξερευνήσει τόσους πολιτισμούς καικουλτούρες, οι οποίες ασπάζονται τον Ελληνισμό είτε γιατί αποτελούν ένα κομμάτι του είτε γιατί απλώς συγκινούνται στην θέασή του, ολοκληρώνουμε την επίσκεψή μας σε ακόμη έναν προορισμό, που δεν είναι άλλος από την γενέτειρα ήπειρό μας, την Ευρώπη.

Δεν θα μπορούσαμε φυσικά να μην αναφερθούμε στην «Magna Grecia», την Μεγάλη Ελλάδα δηλαδή, που δεν είναι άλλη από την γειτονική μας Ιταλία.

Η διαφορά με τα υπόλοιπα μέρη είναι πως η Ιταλία δεν αποτέλεσε απλώς έναν σταθμό των Ελλήνων αλλά υπήρξε ένα από τα μέρη του αυτόχθονα Ελληνισμού. Η Ιταλία, δηλαδή, μαζί με την Ελλαδική χερσόνησο και την Μ. Ασία ήταν η κυρίως Ελλάδα!

Magna Grecia ονομάστηκαν η Κ.Ιταλία και η Σικελία, λόγω του μεγαλύτερου μεγέθους τους όσον αφορά την Ελλαδική χερσόνησο.

Επίσης, το όνομα Greci χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στην Κ. Ιταλία και είχε σχέση με τους γηραιούς της Βοιωτίας.

Η «Μεγάλη Ελλάδα» γέννησε κολοσσούς της διανόησης και της επιστήμης, μεταξύ των οποίων  οι δύο καλύτεροι νομοθέτες της Ελλάδας,  ο Ζάλευκος ο Λοκρός και ο Χαρώνδας, ο Αρχιμήδης, ο Παρμενίδης και ο Ζήνων, ιδρυτές της Ελεατικής Σχολής, ο Θεόκριτος, ο Ξενοφάνης, κλπ. Επίσης μεγάλος αριθμός γνωστών Ελλήνων την επισκεπτόταν συχνά: Πλάτων, Αισχύλος, Σιμωνίδης ο Κείος, Πίνδαρος, Βακχυλίδης, κ.α.

«Είσαι Γκρίκο; Εμπα στο σπίτι μον να μπει ο ήλιος».

Έτσι υποδέχονται οι Γκρεκάνοι, οι Έλληνες της Κ. Ιταλίας τους υπολοίπους Έλληνες σήμερα διατρανώνοντας την ελληνική τους καταγωγή με κάθε ευκαιρία!

Η γλώσσα τους, τα γκρεκανικά, έχουν τις ρίζες τους στα ελληνικά, όπως πιστοποιούν και οι ακόλουθες φράσεις, όπως διατυπώνονται στο «Λεξικόν Γκρίκο-Ελληνικό-Ιταλικό»του Αντόνιο Γκρέκο.

Κοιλάδα Ναών Σικελία

addomata  (εβδομάδα) (settimana στα ιταλικά), το «βδ» μετατράπηκε σε «dd»

afidi = φίδι (serpe στα ιταλικά)

agapisia = αγάπη, στοργή, πάθος, πίστη (affetto στα ιταλικά)

π.χ. «O pedi-mmu kanni in agapi min Maria» (= ο γιος μου είναι αρραβωνιασμένος με τη Μαρία)

Avrili = Απρίλης (aprile στα ιταλικά)

brokka = πηρούνι (forchetta στα ιταλικά)

cero = καιρός (tempo στα ιταλικά)

π.χ. «Simmeri o cero in vasta-ti mavri» (=σήμερα ο καιρός είναι στις μαύρες του)

chari = χάρις (grazia στα ιταλικά)

«chari», «grazia» και τα δύο προέρχονται από την ελληνική λέξη «χάρις»

choreo = χορεύω (ballo στα ιταλικά)

π.χ. «su serri na choressi?» (= εσύ ξέρεις να χορέψεις;)

Ακούστε το μαγευτικό νανούρισμα σε γκρεκανικά ελληνικά με τίτλο «Pedimmu» (Παιδί μου):

Μπορεί το ελληνικό κράτος να «γυρίζει την πλάτη» σε αυτούς τους Έλληνες, όμως οι πέτρες μιλούν αποκαλύπτοντας την πραγματική τους καταγωγή, το «una fatsa una ratsa» των εκεί Ελλήνων με τους Ελλαδίτες.

Οι ελληνικές πόλεις που υπάρχουν μέχρι σήμερα στην Ν. Ιταλία και Σικελία, άπειρες…

Μεταξύ αυτών η Γκρέτσια Σαλεντίνα (η Ελλάς του Σαλέντο), που περιλαμβάνει το Σολέτο, το Δαστρινιάνο ντέι Γκρέτσι (το καστράκι των Ελλήνων, που χτίστηκε από Κρητικούς), η Καλημέρα, γνωστή για την περίφημη επιγραφή της «Τσένη σου εν είσαι ετού στην καλημέρα (Ξένη εσύ δεν είσαι εδώ στην καλημέρα)», το Μαρτάνο (<αμαρτάνω: σφάλλω), κλπ.

Οι κάτοικοι της εν λόγω χερσονήσου ονομάζονται «Γκρεκοσαλεντίνοι» και η γλώσσα τους «Γκρεκοσαλεντίνικα»!

Αλλά και άλλες πόλεις, όπως η Καλλίπολις, ο Τάραντας*, που ιδρύθηκε από Σπαρτιάτες αποίκους, τους Παρθενίες (παιδιά άγαμων γονέων), η Ηράκλεια, οι Θούριοι, η Καλάβρια, το Ταυρομένιο με το μεγάλο ελληνικό θέατρο, η Κατάνη (σημ. Κατάνια), η Ακραγάς (σημ. Agrigento), η Ηράκλεια Μινώα με τους αμέτρητους ελληνικούς ναούς, η Σελινους, ο Πάνορμος (Παλέρμο), όπου ζει μέχρι σήμερα σημαντικός πληθυσμός Βορειοηπειρωτών, που είναι χριστιανοί ορθόδοξοι, η Νεάπολη (Ρόδιοι την είχαν ονομάσει Παρθενόπη και έπειτα οι Χαλκιδείς ίδρυσαν νέα πόλη: Νεάπολη), η Κύμη, η Νάξος (σημ. Τζιαρντίνι), για την οποία κάνει λόγο και ο Θουκυδίδης:

«Ελλήνων σε πρώτοι Χαλκιδείς εξ Ευβοίας πλεύσαντες, μετά Θουκλέους οικιστού, Νάξον ώκησαν και Απόλλωνος αρχηγέτου βωμόν, όστις νυν έξω της πόλεως έστιν, ιδρύσαντο».

* Στον Τάραντα υπάρχει ακόμη ο χορός «Ταραντέλα Πίτσικα», που έχει τις ρίζες του στο φαινόμενο «ταραντισμός», που ίσχυε από τα αρχαία χρόνια. Ο ταραντισμός ήταν ένα είδος κρίσης,  που απέδιδαν στο τσίμπημα (πιτσικάρισμα) μιας αράχνης. (Εξ’ ου και ταραντούλα).

Για να θεραπευτεί επομένως κάποιος διεξαγόταν μία «μουσική κάθαρση».

Φυσικά αξιοσημείωτες είναι και οι Συρακούσες, που παρά τις φοβερές καταστροφές που έχει υποστεί, διασώζει ικανοποιητικό αριθμό ελληνικών μνημείων (ναών, υδραγωγείων, βωμών).

Όλες οι προαναφερθείσες πόλεις διατήρησαν το ελληνικό χρώμα τους παρά την επικράτηση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, μιας και οι Ρωμαίοι στέκονταν με δέος στον ελληνικό πολιτισμό και παρά την δυσβάσταχτη κατάσταση, στην οποία περιήλθαν, επί Μουσολίνι, καθώς δεν τολμούσαν να δηλώσουν Έλληνες Ορθόδοξοι!

Αξίζει τέλος να αναφέρουμε την ύπαρξη των Ετρούσκων στο βόρειο τμήμα της Ιταλίας! Ο συγκεκριμένος λαός διέθετε ελληνική γλώσσα, ελληνική κουλτούρα, ελληνική στρατιωτική τεχνική, ελληνικά θέατρα, αλλά, σύμφωνα με την συμβατική ιστορία δεν ήταν Έλληνες!

Απάντηση δίνουν οι καθηγητές Μπενεντέτα Ροσινιόλι και Λαζάρου (Σορβόνη), οι οποίοι τονίζουν πως όχι μόνο η Β. Ιταλία αλλά ολόκληρη η Δαλματία απέναντι από την Αδριατική κατοικούνταν από Έλληνες.

Η Ιταλία επομένως αποτελεί έναν ακόμη αγαπημένο τόπο των Ελλήνων, γύρω από τα γνώριμα νερά της Μεσογείου, που ακόμη και σήμερα δεν έχει χάσει το «γαλανόλευκο χρώμα» της…

Σκοπός του γάμου ήταν η απόκτηση παιδιών. Η επίσημη φράση που έλεγε ο μελλόνυμφος στην εγγύηση ήταν : ¨έπ΄αρότω παίδων άγομαι γαμετήν”, δηλαδή παντρεύομαι για να αποκτήσω παιδιά. Τα αρσενικά παιδιά αποτελούσαν τιμητικό και λαμπρό απόκτημα, γιατί ο γιός συνέχιζε την οικιακή λατρεία και την επιμέλεια των ψυχών των προγόνων.

Από την ομηρική ήδη εποχή πλήθος ιεροτελεστίες συνόδευαν και ακολουθούσαν τον ερχομό του νέου ανθρώπου στον κόσμο και την ένταξή του στην κοινωνική ομάδα. Σεβάσμιες θεές βοηθούσαν την μητέρα στον τοκετό, απαράλλακτα όπως τη Λητώ, τη μητέρα του Απόλλωνος, στη Δήλο: η Διώνη, η Ρέα, η Αμφιτρίτη, η Ειλείθυια. Σε ολόκληρη την Ελληνική αρχαιότητα, όταν έφτανε ο καιρός του τοκετού, πρόσφεραν θυσίες και δώρα στις θεότητες και άλειφαν με πίσσα το σπίτι, για να αποτρέψουν τα κακά πνεύματα.

Μόλις το παιδί ερχόταν στον κόσμο, το έλουζαν με χλιαρό νερό και το άλειφαν με λάδι, ενώ στη Σπάρτη το έλουζαν με κρασί, για να δοκιμάσουν την κράση του. Σπαργάνωναν στην αρχαία Ελλάδα το νεογέννητο σφικτά: μόνο οι Σπαρτιάτισσες άφηναν τα μέλη του ελεύθερα, χωρίς σπάργανα.

Για την αποτροπή της βασκανίας κρεμούσαν στα παιδιά φυλακτά και στην πόρτα κλαδί ελιάς, όταν ήταν αγόρι, και μια μάλλινη ταινία, αν ήταν κορίτσι.

Την πέμπτη ημέρα από τη γέννηση γιόρταζαν τα Αμφιδρόμια. Γινόταν καθαρμοί για τη μητέρα και όλα τα πρόσωπα που παραβρέθηκαν στον τοκετό. Ακολουθούσε η τελετή της εισαγωγής του παιδιού στην κοινωνική ομάδα: η τρόφος έτρεχε κρατώντας το παιδί γύρω από την εστία.

Τη δέκατη ημέρα από τη γέννηση του παιδιούγινόταν επίσημη εορτή και δινόταν το όνομα στο παιδί. Το σπίτι έπαιρνε όψη εορταστική, φίλοι και συγγενείς έφερναν δώρα. Ανάμεσα σε αυτά ήταν και πολλά φυλακτά, για να απομακρύνουν τα κακά πνεύματα που καραδοκούσαν. Ο πατέρας έδινε ένα όνομα, συνήθως του παππού ή το δικό του ή ενός φίλου ή θεού, που οι γονείς θεωρούσαν απαραίτητη την προστασία του.

Τα ονόματα που έφερναν οι αρχαίοι ήταν τρία: το κύριο όνομα, το όνομα του πατέρα και το όνομα του Δήμου ή του τόπου καταγωγής, π.χ. Δημοσθένης Δημοσθένους Παιανιεύς, ή Περικλής Ξανθίππου Χολαργεύς κλπ.

* Η ξενομανία, δηλαδή το να γοητευόμαστε από οτιδήποτε ξενόφερτο είναι μια μεγάλη και βαριά νόσος των Νεοελλήνων.

Το πιο εξοργιστικό, όμως, είναι η χρήση ξένων λέξεων αντί των ωραιότερων Ελληνικών, από μια γλώσσα που είναι η μητέρα όλων των ευρωπαϊκών γλωσσών και όχι μόνο.

Παράδειγμα, το «fame story» μας αρέσει, μας έλκει περισσότερο από τις λέξεις «φήμη και ιστορία», της οποίας πατέρες είναι ο Ηρόδοτος και ο Θουκυδίδης. Προτιμούμε το στούντιο αντί για το εργαστήριο ή σπουδαστήριο. Σούπερ Μάρκετ αντί υπεραγορά. Σπόνσορας αντί χορηγός. Γκράφιτι αντί τοιχογραφία. Σόου αντί παράσταση. Πάρκινγκ αντί στάθμευση, κλπ. Οι αρχαίοι Έλληνες ήταν τόσο υπερήφανοι για τη γλώσσα τους, ώστε αρνούντο να μιλήσουν βαρβαρικά.

Στην τραγωδία «Επτά επί Θήβας» ο μεγάλος μας τραγικός ποιητής Αισχύλος παρουσιάζει τον Ετεοκλή να παρακαλεί τον Δία και τη γη για τη σωτηρία των Θηβών. Αυτό που είναι άξιο θαυμασμού, όμως, είναι το πώς εντάσσει τη γλώσσα σ’ αυτή την έκκληση: «Μη μοι πόλιν πανώλεθρον εκθαμνίσητε δηάλωτον, Ελλάδος φθόγγον χέουσαν».

Δηλαδή «μή μου αφανίσετε την πόλη, που ομιλεί Ελληνικά» (στ. 112-113).

Ο Σοφοκλής στον «Αίαντα», στ. 1263 γράφει: «Την βάρβαρον γαρ γλώσσαν ουκ επαΐω» (=Γιατί τη βάρβαρη τη γλώσσα δεν την ξέρω). Απαντάει ο Αγαμέμνονας στον Τεύκρο.

Είναι χαρακτηριστικό, επίσης, το απόσπασμα που μας αναφέρει ο Πλούταρχος, στο βίο του Θεμιστοκλή (6,4,2):

«Επαινείται δ’ αυτού και το περί τον δίγλωσσον έργον εν τοις πεμφθείσιν υπό βασιλέως επί γης και ύδατος άτησιν. Ερμηνεία γαρ όντα συλλαβών δια ψηφίσματος απέκτεινεν ότι φωνήν Ελληνίδα βαρβάροις προστάγμασιν ετόλμησε χρήσαι».

Το απόσπασμα αυτό, λοιπόν, μας λέει ότι, όταν ο Ξέρξης απέστειλε αντιπροσωπεία για να ζητήσει «γην και ύδωρ» από τους Αθηναίους, ο Θεμιστοκλής, παρά τα καθιερωμένα, διέταξε να συλληφθεί ο διερμηνέας και με ψήφισμα τον εθανάτωσε με την αιτιολογία ότι ετόλμησε να χρησιμοποιήσει την ελληνική γλώσσα σε βάρβαρα προστάγματα…

Αλλά και η ιστορία της Φιλομήλας αποκαλύπτει το μεγαλείο της ελληνικής γλώσσας. Ο Τηρεύς, βασιλιάς της Θράκης, ατίμασε τη γυναικαδέλφη του Φιλομήλα. Και για να μη τον μαρτυρήσει της έκοψε τη γλώσσα. Παρά το γεγονός, όμως, ότι ο Τηρεύς της απέκοψε τη γλώσσα, σε μία αρχαία ελληνική επιγραφή έγραψε τον καημό της ψυχής της: «Γλώσσαν την εμήν εθέρισεν Ελλάδα φωνήν». Η Φιλομήλα, λοιπόν, δεν θρηνεί που της έκοψαν την γλώσσα, αλλά για το ότι δεν θα έχει φωνή για να ξαναμιλήσει Ελληνικά…

Βλέπουμε, λοιπόν, πώς προστάτευαν την Ελληνική γλώσσα οι πρόγονοί μας.

Γι’ αυτή, λοιπόν, την ελληνική γλώσσα οι αρχαίοι μας πρόγονοι ήταν υπερήφανοι και δεν επέτρεπαν ούτε να τη χρησιμοποιούν σε ζητήματα που είχαν σχέση με απολίτιστους, με βάρβαρους, όπως τους αποκαλούσαν. Πού να φανταζόταν, ότι στους νεώτερους χρόνους η γλώσσα αυτή θα γινότανε μητέρα όλων των ευρωπαϊκών γλωσσών και όχι μόνο.

Αλλά, πού να φανταζόταν και το απίστευτο: Οι απόγονοί τους του 21ου μετά Χριστόν αιώνα βάλθηκαν να την καταστρέψουν! Πάνω από τριάντα χρόνια τώρα συνεχίζουμε τις «απλοποιήσεις» και από τις πολλές «απλοποιήσεις» και από τις πολλές αλλοιώσεις την κάναμε αγνώριστη…

Εκτός από την προστασία της γλώσσας οι αρχαίοι Έλληνες δεν ανέχονταν βαρβαρικά έθιμα. Το τρύπημα των αυτιών στους άνδρες, για να φορέσουν ενώτιον = σκουλαρίκι, εθεωρείτο βαρβαρικόν έθιμον για τους αρχαίους προγόνους μας. Έτσι, αν υπήρχε κάποιος με τέτοια συνήθεια, τον διακωμωδούσαν και τον έδιωχναν από την πόλη.

Υπάρχει βεβαίως και σχετικό κείμενο, που τα λέει αυτά: Το διασώζει ο Ξενοφών στην «Κύρου Ανάβαση» (βιβλίο 3, Κεφ. 1, 30-34) και λέει τα εξής:

«Ούτος γαρ και την πατρίδα καταισχύνει και πάσαν την Ελλάδα, ότι Έλλην ων τοιούτος εστίν. Εντεύθεν υπολαβών Αγασίας Στυμφάλιος είπεν: Αλλά τούτο γε ούτε Βοιωτίας, προσήκει ουδέν ούτε της Ελλάδος παντάπασιν, επεί εγώ αυτόν είδον ώσπερ Λυδόν αμφότερα τα ώτα τετρυπημένον. Και είχεν ούτως. Τούτον μεν απήλασαν».

Μετάφραση: «Διότι αυτός και την ιδιαιτέρα του πατρίδα καταντροπιάζει και όλη την Ελλάδα, αφού, ενώ είναι Έλληνας, είναι τέτοιος (δηλαδή δειλός και άνανδρος) κατόπιν, όμως, παίρνοντας τον λόγον ο Αγασίας από τη Στυμφαλίδα είπε:

Αλλά ο άνθρωπος αυτός ούτε με την Βοιωτία έχει καμιά απολύτως σχέση, ούτε με την Ελλάδα γενικά, διότι εγώ τον είδα να έχει σαν Λυδός και τα δυο του αυτιά τρυπημένα. Και πράγματι έτσι είχε το πράγμα. Λοιπόν αυτόν βέβαια τον απέδιωξαν».

Οι Νεοέλληνες, όμως, εζήλεψαν τους μαύρους της Αφρικής που φοράνε σκουλαρίκια και έχουν την εντύπωση πως αυτό σημαίνει πρόοδο και εξέλιξη. Βέβαια την ίδια τακτική ακολουθούν και οι Ευρωπαίοι. Και φυσικά δεν είναι το μόνο βαρβαρικό έθιμο που υιοθέτησε η πολιτισμένη Ευρώπη…

Οι Νεοέλληνες, όμως, κάνουν κάτι πιο φοβερό:

Αντί να διδάξουν ήθος στους μαθητές εισάγουν κείμενα που καλλιεργούν το πρότυπο του απάτριδος καταναλωτή, που απαξιώνουν ιδανικά και ήρωες και πρότυπα ήθους.

Κλασικό παράδειγμα ο πρώτος Κυβερνήτης της χώρας Ιωάννης Καποδίστριας, ο οποίος δικαιότατα αποκλήθηκε άγιος της πολιτικής. Πρόσφερε όλη την περιουσία του στο Ελληνικό Κράτος.

Όταν η Εθνοσυνέλευση αποφάσισε να δοθεί χορηγία (μισθός) στον Κυβερνήτη, ο Καποδίστριας απάντησε με ένα έγγραφο το οποίο δεν έχει όμοιό του στα πολιτικά πράγματα και καταλήγει:

«…Ελπίζω ότι όσοι εξ υμών συμμετάσχουν εις την Κυβέρνησιν, θέλουν γνωρίσει μεθ’ ημών ότι εις τας παρούσας περιστάσεις εις τα δημόσια υπουργήματα δεν είναι δυνατό να λαμβάνουν μισθούς αναλόγους με τον βαθμόν του υψηλού υπουργήματός των και με τας εκδουλεύσεις των, αλλ’ ότι οι μισθοί ούτοι πρέπει να αναλογούν ακριβώς με τα χρηματικά μέσα τα οποία έχει η Κυβέρνησις εις την εξουσίαν της.

Η άρνηση του Καποδίστρια να αποδεχθεί την χορηγία προκάλεσε έκπληξη «διά το μοναδικόν της πράξεως και τον νέον θαυμασμόν προς τον υπέροχον άνδρα…».

Η εντιμότητα του Καποδίστρια φαίνεται και από τα παρακάτω λόγια του «Προτιμώ τον θάνατον, παρά να απατήσω λαόν, εμπιστεύσαντα την τύχην του εις την αφοσίωσίν μου».

Έπειτα από όλα αυτά θα περίμενε κανείς να προβάλουν τον Καποδίστρια ως πρότυπο αρετής, ιδανικό παράδειγμα στα νέα παιδιά για μίμηση, όπως και πραγματικά είναι ο πρώτος άξιος Κυβερνήτης του Νεοελληνικού Κράτους, ο οποίος επάξια αποκλήθηκε «άγιος της πολιτικής».

Κι όμως, αντί γι’ αυτό, στο βιβλίο της Γ’ Γυμνασίου παραθέτουν ένα ποίημα με σαφείς υπαινιγμούς για χρηματισμό. Από ποιον; Από τον άνθρωπο που δώρισε στο φτωχότατο κράτος την περιουσία του, τον πολιτικό με το ήθος το ενάρετο, που είναι άριστο υπόδειγμα για κάθε πολιτικό; Τον αδικοχαμένο Ιώ. Καποδίστρια;

Αλλά, η παγκοσμιοποίηση αυτό επιδιώκει. Την ισοπέδωση των πάντων. Να μη υπάρχουν αξίες και ηθικές αρχές.

Στόχος η καταστροφή των κοινωνιών και η μετατροπή των ανθρώπων σε ένα παγκόσμιο πλαγκτόν ευκόλως διαχειριζόμενο, με το οποίο θα τρέφονται οι παγκόσμιοι εξουσιαστές…

Πρόσβαση σε έναν «θησαυρό» σπάνιων Ελληνικών χειρογράφωνπροσφέρει η Βοδληιανή Βιβλιοθήκη της Οξφόρδης και η Αποστολική Βιβλιοθήκη τουΒατικανού που ψηφιοποίησαν τα αρχεία τους και τα ανήρτησαν σε μια κοινή ιστοσελίδα.

Ανάμεσα στα χειρόγραφα μπορεί να βρει κανείς τα ομηρικά έπη, έργα του Σοφοκλή, του Πλάτωνα και του Ιπποκράτη.

Ειδικά το Βατικανό έχει αρπάξει πάρα πολλά και σπάνια ελληνικά χειρόγραφα, πολλά από τα οποία σίγουρα θα οδηγούν σε άγνωστες πτυχές της ελληνικής ιστορίας και επιστήμης.

Ο ιστότοπος εγκαινιάστηκε επισήμως την Τρίτη 3 Δεκεμβρίου και ο χρήστης του Διαδικτύου θα βρίσκει εκεί έναν διαρκώς αυξανόμενο αριθμό ψηφιοποιημένων χειρογράφων, αρχετύπων και παλαίτυπων βιβλίων από τις συλλογές των δύο βιβλιοθηκών.

Το πρόγραμμα ψηφιοποίησης αναμένεται να διαρκέσει τέσσερα χρόνια και στη διάρκειά του θα ψηφιοποιηθούν και θα είναι ελεύθερα προσβάσιμες στους ερευνητές και στο ευρύ κοινό 1,5 εκατομμύριο σελίδες αρχαίων, κυρίως, κειμένων.

Ελληνικά και εβραϊκά χειρόγραφα, αρχέτυπα του 15ου αιώνα, ανεκτίμητο ερευνητικό υλικό για την ιστορία του δυτικού πολιτισμού, που βρισκόταν μοιρασμένο εδώ και αιώνες στις δύο βιβλιοθήκες, θα ενωθεί στο Διαδίκτυο.

Στον ιστότοπο δημοσιεύονται επιστημονικές μελέτες σχετικά με κείμενα που απόκεινται στις δύο βιβλιοθήκες αλλά και συνεντεύξεις με τους βιβλιοθηκονόμους τους καθώς και με τον αρχιεπίσκοπο του Καντέρμπουρι Τζάστιν Ουέλμπι.

«Η μεγάλη σημασία της συλλογής ελληνικών χειρογράφων της Βατικανής Βιβλιοθήκης δεν εδράζεται στον πλούτο της, μολονότι περιλαμβάνει 5.000 τόμους» αναφέρεται στον κοινό ιστότοπο των δυο βιβλιοθηκών.

Μόνο τέσσερις-πέντε βιβλιοθήκες στον κόσμο μπορούν να τη συναγωνιστούν σε αριθμό ελληνικών τόμων. Η σημασία της συλλογής έγκειται όμως κυρίως στην ποιότητα του υλικού.

«Πολλά από τα χειρόγραφα της συλλογής είναι ανυπολόγιστης αξίας, είτε λόγω της ιστορικής σημασίας των κειμένων που περιέχουν είτε λόγω της απαράμιλλης ομορφιάς τους. Έργα του Ομήρου, του Σοφοκλή, του Πλάτωνα και του Ιπποκράτη καθώς και χειρόγραφα της Καινής Διαθήκης και κείμενα των Πατέρων της Εκκλησίας εικονογραφούνται με θαυμάσιες βυζαντινές μικρογραφίες».

pygmi.gr

Ο Φάλαρις, τύραννος του Ακράγαντα της Σικελίας κατά τον 6ο προ Χριστού αιώνα, έμεινε στην ιστορία ως ένας από τους πιο σκληρούς ανθρώπους.

Επέβαλλε φριχτά βασανιστήρια και τιμωρίες κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησής του, ενώ ένα από τα πιο «διάσημα» εργαλεία βασανιστηρίων που χρησιμοποιούσε ήταν ο «χάλκινος, κούφιος ταύρος».

Ο Φάλαρις ανέθεσε στο γλύπτη Περίλαο να κατασκευάσει ένα χάλκινο, κούφιο ταύρο, ο οποίος θα λειτουργούσε ως μηχανή εκτέλεσης για εγκληματίες.

Τα θύματα ρίχνονταν μέσα στο εσωτερικό του ταύρου από μια καταπακτή και κλειδώνονταν μέσα σε αυτό. Στη συνέχεια άναβαν μια φωτιά κάτω από την κοιλιά του αγάλματος, με αποτέλεσμα ο ταύρος να μετατρέπεται… σε ένα «φούρνο ανθρώπων».

Ο Περίλαος, όπως αναφέρει σε άρθρο του ο Ilia Blinderman στο openculture.com, αποφάσισε να «προχωρήσει ένα βήμα παραπέρα» αυτό το φρικιαστικό δημιούργημα, μετατρέποντας τον ταύρο σε ένα… μουσικό όργανο.

Τοποθέτησε μερικούς σωλήνες που κατέληγαν στα ρουθούνια του ταύρου, από τις οποίες το θύμα που είχε ριχτεί μέσα σε αυτόν και καιγόταν ζωντανό, προσπαθούσε να πάρει λίγο οξυγόνο. Αντί για τις κραυγές του, κάθε φορά που έπαιρνε ανάσα ο ταύρος έβγαζε μια ευχάριστη μελωδία.

Όταν ο γλύπτης παρουσίασε το «δημιούργημά» του, ο Φάλαρις εντυπωσιάστηκε από την… τερατώδη πανουργία του και αποφάσισε να… τον τιμωρήσει. Του ζήτησε να μπει μέσα στον ταύρο και να υποκριθεί ότι τσιρίζει από πόνο και ουρλιαχτά για να δοκιμάσουν το «μουσικό εργαλείο». Όταν ο Περίλαος μπήκε μέσα, ο Φάλαρις τον έκλεισε μέσα στον ταύρο και… άναψε τη φωτιά.

Ο κατασκευαστής του ήταν το πρώτο θύμα του ταύρου.

Ο Φάλαρις «διασκέδασε» με το μουσικό ταύρο, βασανίζοντας ανθρώπους για 16 χρόνια, ενώ όπως αναφέρεται στο βίντεο του Discovery World, το χρησιμοποιούσε σε γιορτές και συγκεντρώσεις με φίλους, ενώ προχώρησε ακόμη μέχρι του σημείου να βάζει και διάφορα αρωματικά μέσα σε αυτόν, προκειμένου να «βελτιώσει» τη μυρωδιά της καμένης, ανθρώπινης σάρκας!

Αρχαία κείμενα αναφέρουν ότι ο ταύρος πετάχτηκε στη θάλασσα όταν εκθρονίστηκε ο Φάλαρις το 554 π.Χ.

Σήμερον η λέξις ΑΡΕΤΗεξωστρακίσθη εντέχνως από το λεξιλόγιον των Ελλήνων με την δέουσαν επιμέλειαν. Η λήθη σκοπίμως έρριψε τον πέπλον της εις την μέγιστην ταύτην έννοιαν των Ελλήνων, προκειμένου μαζί με την σημασίαν της να εξοβελισθή και μέγα μέρος της φιλοσοφίας των προγόνων μας.

Το θέμα της "αρετής"είναι τεραστίων διαστάσεων και καταλαμβάνει μέγα μέρος της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας.

Α Ρ Ε Τ Η

ΑΕΙ ΡΕΟΥΣΑ,

ΑΕΙΡΉΤΗ,

ΑΙΡΕΤΗ(Εκλεκτή)

(Κρατύλος 415d)

Το μέγεθος της σημασίας της προσεγγίζεται είς ύψιστον βαθμόν από τον Πλάτωνα εις την "Πολιτείαν"ή "Περί δικαίου Πολιτικός"και οι επιμέρους ιδιότητες της αναλύονται εις πολλούς διαλόγους, ώστε ο ερευνητής να μή ευρίσκεται εις την πλάνην ενός αναποδείκτου δόγματος περί "ηθικής", "πίστεως"και "αγάπης", αλλά ενώπιον συγκεκριμένων ιδιοτήτων, τας οποίας οφείλει να ελέγχη και να μελετά διαρκώς με αρχήν τα ¨ΧΡΥΣΑ ΕΠΗ"των Πυθαγορείων του Ιεροκλέους.

Ο κορμός της φιλοσοφικής σκέψεως, από τον Πυθαγόρα εώς τους Νεοπλατωνικούς συθέμελος εδράζεται επί της εννοίας της ΑΡΕΤΗΣ.
Με την εμφάνισην της Αρετής στο νοητικό μας "προσκήνιο"και την προσήλωσιν εις τας λεπτομερείας της αναλύσεως της από τους Πυθαγόρα, Πλάτωνα, Αριστοτέλη και τους Στωικούς, η ουσία του ήθους των Ελλήνων δεν θα ήτο δυνατόν να βληθεί!

Ως εκ τούτου οι δυνάμεις του σκοταδισμού και της πλάνης την κατεβύθισαν εντέχνως εις το έρεβος της σιωπής.

Ο διάλογος του Πλάτωνος "Κρατύλος"δίδει μιαν πρώτην όψιν της σημασίας της Αρετής, η οποία είναι μόνον η αρχή της μεγάλης πορείας δια την κατανόησιν και ιεράρχησην των ιδιοτήτων τας οποίας οφείλει να τελειοποιεί ο Έλλην, ιδία δια να επιτελεσθεί η κάθαρσις αμφοτέρων των φορέων του, τόσον του σωματικού όσον και του ψυχικού.

"ΑΡΕΤΗ ΔΕ ΑΔΕΣΠΟΤΟΝ, ΗΝ ΤΙΜΩΝ ΚΑΙ ΑΤΙΜΑΖΩΝ ΠΛΕΟΝ ΚΑΙ ΕΛΛΑΤΟΝ ΑΥΤΗΣ ΕΚΑΣΤΟΣ ΗΞΕΙ"

(Η Αρετή είναι κτήμα αδέσποτον, ανάλογα προς την εκτίμησιν ή την περιφρόνησιν που θα της δείξει ο καθένας σας, θα πάρει και μεγαλύτερο, ή μικρότερο μερίδιο.)

Πλάτωνος "Πολιτεία" 617Ε.

Ο ορισμός τον οποίον δια της αναλύσεως δίδει ο Σωκράτης επισημαίνει την αεί ρέουσαν κατάστασιν της Αρετής, την οποίαν οφείλουμεν συνεχώς να παρακολουθώμεν, όχι επειδή η Αρετή είναι αναξιόπιστος και ασύλληπτος, αλλά διότι η ψυχική θέσις του θνητού, όταν ευρίσκεται εις εγρήγορσιν και επιθυμεί να την κατακτήσει ευρίσκεται εις συνεχήν ροήν και κινδυνεύει να παρασυρθεί από περιοριστικάς, δογματικάς και εξ αποκαλύψεως "μοναδικάς αληθείας"και να μην παραμείνει σταθερά εις την αναζήτησιν η οποία είναι η  κ ί ν η σ ι ς  των τεσσάρων ρεουσών της Αρετής των οποίων αυτή η κίνησις  θα οδηγεί την αναζήτησιν όλον και πλησιέστερον εις την ψιλάφησιν της Αληθείας.

Προϋπόθεσις αρρήκτων δεσμών Αθανάτων/θνητών είναι η θεωρητική γνώσις και η πρακτική εφαρμογή των, εν χορώ, συντονισμένων τεσσάρων ιδιοτήτων της Αρετής:

ΣΩΦΡΟΣΥΝΗ,

ΑΝΔΡΕΙΑ,

ΦΡΟΝΗΣΙΣ, 

ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ

ΣΩΦΡΟΣΥΝΗ = ΣΩ(ΤΗΡΙΑ) ΦΡΟ(ΝΗΣΕΩΣ), εγκράτεια ηδονών και λυπών

(Κρατύλος 412a)

ΑΝΔΡΕΙΑ = ΑΝ(Δ)+ΡΕΙΑ = Μάχη κατά της αντιθέτου ροής και παρά το δίκαιον.

(413e)

ΦΡΟΝΗΣΙΣ = Κατα νόησις φοράς της ροής είναι όνησις =ωφέλεια κινήσεως εκ της ροής (ΟΝΗΣΙΣ/ΝΟΗΣΙΣ) = ΣΩ(τηρία) ΦΡΟ(νήσεως) η φρόνησις.

(411 d)

ΔΙΚΑΙΟΝ = ΔΙ(Κ)ΑΪΟΝ  Το διασχίζων με ταχύτητα το κάθε εμπόδιον!

(412d)

Ποία η ροή εις τας εννοίας αλήθεια και Αγαθόν;

ΑΛΗΘΕΙΑ = Θεία + άλη (Άλη=ορμή, κίνησις, περιπλάνησις, περιφορά), ή (π.χ. Αλήτης = ο περιπλανώμενος)

(421b)

AΓΑΘΟΝ = Άγαστον + Θοόν το αξιοθαύμαστον (άγαστον) της ταχύτητος (θοόν)...όχι κάθε ταχύτητας άλλα μόνον μέρους της.

(412c, 422a)

Ποία η η ερμηνεία της Καθάρσεως ως προς τας ανωτέρω ερμηνείας της Ροής;

ΚΑΘΑΡΣΙΣ = Άρσις κατά των εμποδίων της ροής (-ρίας) και Θάρσος, το Θαρσείν, θάρ(ση)σις κατά την επιδίωξην ιδανικού δημιουργούν κ ρ ά σ ι ν  α θ ά ν α τ ο ν.

ΚΑΘΑΡΣΙΣ =  ΑΘ + ΚΡΑΣΙΣ 

(μετά αναγραμματισμού)

Εις τον "Κρατύλον"ο Πλάτων ερμηνεύει τας τέσσαρας ιδιότητες της Αρετής χωρίς να τας συσχετίζει μεταξύ των, αποδίδων όμως εις όλας το κοινόν χαρακτηριστικόν της ΡΟΗΣ.

Ο Πλάτωνείς τους διαλόγους του αφιερώνει μεγάλα αποσπάσματα ή και ολοκλήρους διαλόγους εις την ανάπτυξιν των ιδιοτήτων αυτών.

Οι διάλογοι εις τους οποίους αναπτύσσει τα επί μέρους ιδιότητας, όχι όμως απομεμονωμένας και ασυνδέτους, και τας οποίας συνεχώς επαναφέρει εις την συζήτησιν, είναι οι εξής:

α.Εις τον διάλογον "Χαρμίδης"πραγματεύεται την ΣΩΦΡΟΣΥΝΗΝ

β.Εις τον διάλογον "Λάχης"την ΑΝΔΡΕΙΑΝ

γ.Εις τον "Φαίδων"την ΦΡΟΝΗΣΙΝ, με την πλέον ενδιαφέρουσα ανάλυσιν, αλλά και είς πολλούς διαλόγους...

δ.Εις τον διάλογον "Πολιτεία"ή "Περί Δικαίου ή Πολιτικός"την ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΝ , όπου στα δέκα βιβλία του διαλόγου αναπτύσσει διεξοδικώς την σημασίαν της δικαιοσύνης, η οποία στέφεται υπό των δώδεκα Βιβλίων των "Νόμων", η "Περί Νομοθεσίας Πολιτικός", τελευταίον γνήσιον έργον του φιλοσόφου. Οι "Νόμοι"καλύπτουν το ένα πέμπτον του όλου σώματος του πλατωνικού έργου.

Ο Πλάτων προ του θανάτου του αφιέρωσε την ωριμότητα της σκέψεως του εις το θέμα της Δικαιοσύνης, η οποία έν-θρονος προΐσταται, συντονίζουσα όλας ομού τας ιδιότητας της Αρετής.

Προς τιμήν του Φορωνέως γράφτηκε το αρχαιότερο έπος με τίτλο «Φορωνίς», από άγνωστο ποιητή, που χάθηκε.Αυτό το έπος χρησιμοποίησαν ως πηγή τους οι λογογράφοι Ακουσίλαος και Ελλάνικος και από αυτούς οι μεταγενέστεροι, από τους οποίους παίρνουμε μια εικόνα από το περιεχόμενό του.

Ο Αργείος διθυραμβοποιός Ελλάνικος, με πρότυπο αυτό το πρώτο έπος, έγραψε δέκα βιβλία με τίτλο «Φορωνίς» που πραγματεύονταν περί της βασιλείας και των έργων του.

Η «Φορωνίς» ιστορούσε τον κατακλυσμό του Ωγύγουκαι την ευεργετική βασιλεία των Ιναχιδών, που δεν επεδίωξε πολέμους, αλλά στα χρόνια αυτά που ανέτειλε η αυγή του πολιτισμού, συνέβαλε στην καλλιέργεια των εγχωρίων σπερμάτων του.

Σ’ αυτό ο Φορωνεύς θεωρείται ως φορέας του ανθρώπινου πολιτισμού και αποκαλείται «πατήρ θνητών ανθρώπων και πρώτος άνθρωπος»:

«Υπάρχει δε και αυτή η παράδοσις: Πως ο Φορωνεύς σε τούτη τη χώρα ήταν ο πρώτος κάτοικος και ο Ίναχος δεν ήταν άνθρωπος αλλά ποταμός και πατέρας του Φορωνέα»

Σύμφωνα ακόμη με το έπος αυτό ο Φορωνεύςμετά τον κατακλυσμό, αποφάσισε να συγκεντρώσει σε έναν τόπο τους απογόνους του και μαζί και τους άλλους και να προστατεύσει το άοπλο και ανυπεράσπιστο ανθρώπινο γένος, γιατί καθώς ζούσαν σκορπισμένοι και απομονωμένοι, κινδύνευαν ν’ αφανιστούν, από τα θηρία και τους άλλους εχθρούς.

Τότε ο Δίας που βασίλευε σε θεούς και ανθρώπους, με την προτροπή της Ήρας του παραδίδει την εξουσία και ο Φορωνεύς γίνεται ο πρώτος θνητός βασιλιάς.Η Ήρα τον συμπαθούσε γιατί ίδρυσε το πρώτο ιερό της στο Άργος και καθιέρωσε τις θυσίες προς τιμήν της, αλλά και γιατί στη διαμάχη της με τον Ποσειδώνα είχε πάρει το μέρος της.

Αρκετά χρόνια αργότερα, ο Ερμής σκόρπισε τους ανθρώπους σε διάφορες πολιτείες πάνω στη γη, αφού δεν χωρούσαν όλοι σε μια πόλη. Όμως προέκυψαν καινούργια προβλήματα. Ενώ στην αρχή οι άνθρωποι είχαν μία γλώσσα, τώρα μιλούσαν διαφορετικές.Αυτή η σύγχυσις γλωσσών, έγινε αιτία ερίδων και πολέμων.

Για να ζουν οι άνθρωποι με δικαιοσύνη και αρμονικά, ο Φορωνεύς συνέταξε τους πρώτους νόμους και ίδρυσε τα πρώτα δικαστήρια. Επινόησε επίσης τα όπλα, δίδαξε στους υπηκόους του η χρήση τους για να προστατεύονται από τα άγρια θηρία, να τρέφονται από το κυνήγι, αλλά και να τα χρησιμοποιούν όπου δεν επιβαλλόταν ο νόμος.

Από την Ωκεανίδα Μελία (ή Αργεία) ο Ίναχος απέκτησε τον Φορωνέα, τον Αιγιαλέα και την Ιώ. Ως παιδιά του αναφέρονται ακόμη ο Φηγεύς, ο Πελασγός, ο Άργος και η Μυκήνη. Ο Φορωνεύς που διαδέχτηκε τον Ίναχο, θεωρείται ο γενάρχης της Πελασγικής φυλής. Η βασιλεία του συνέπεσε με τον μεγάλο κατακλυσμό του Ωγύγου:

«Πρώτος παρ’ Αθηναίοις μνημονεύεται Ώγυγος καθ’ όν Έλλησιν ο μέγας και παλαιός ιστορείται κατακλυσμός. Τούτο λέγεται συγχρονίσαι Φορωνεύς ο Ινάχου, Αργείων βασιλεύς».

Ο Παυσανίας διασώζει πληροφορίες από το αρχαιότερο έπος Φορωνίς, σύμφωνα με το οποίο ο Φορωνεύς μετά από αυτόν τον κατακλυσμό, ήταν ο πρώτος που συγκέντρωσε τους ανθρώπους σε έναν τόπο, και τους δίδαξε τον τρόπο του κοινωνικού βίου, ιδρύοντας έτσι την πρώτη πόλη:

«Ο Φορωνεύς δε ο γιος του Ινάχου είναι εκείνος που πρώτος συγκέντρωσε τους ανθρώπους σε κοινότητες, ενώ πριν κατοικούσαν σκόρπιοι ο καθένας μόνος του στα δάση και στα βουνά. Και γι αυτό το μέρος που για πρώτη φορά μαζεύτηκαν ονομάσθηκε «Φορωνικόν»

Προηγουμένως ζούσαν σκόρπιοι και απομονωμένοι όπως οι Κύκλωπες, για τους οποίους ο Όμηρος γράφει:

«Δεν έχουν προεστών βουλές, μήτε από νόμους ξέρουν

και κατοικούνε στων βουνών κατακόρυφα τις ράχες,

μέσα σε βαθουλές σπηλιές και τα παιδιά του ορίζει

καθείς και τη γυναίκα του και δεν ψηφάει τους άλλους»

Ακόμη για χάρη των ανθρώπων ο Φορωνεύς μεταφέρει τη φωτιά από τον ουρανό με τη συναίνεση του Δία και διδάσκει τους ανθρώπους να την χρησιμοποιούν, κυρίως για να προσφέρουν θυσίες:

«Πιο πέρα από το ομοίωμα (του Βίτωνος) υπάρχει ένας τόπος όπου καίνε φωτιά, που τη λένε φωτιά του Φορωνέα, γιατί οι Αργείοι δεν παραδέχονται πως ο Προμηθεύς έδωσε στους ανθρώπους τη φωτιά, αλλά αποδίδουν την εύρεσή της στο Φορωνέα».

Την φωτιά αυτή διατηρούσαν οι Αργείοι άσβεστη στον ναό του Λυκίου Απόλλωνος και την ονόμαζαν Φορωνικόν πυρ. Ακόμη, όπως γράφει ο Παυσανίας, οι Αργείοι πρόσφεραν θυσίες στον τάφο του Φορωνέα, μέχρι τα δικά του χρόνια.Από τον Φορωνέα και τη νύμφη Τηλεδίκη γεννήθηκαν ο Άπις και η Νιόβη.

Στο μικρό χρονικό διάστημα που βασίλεψε στο Άργος ο Άπις, όλη η Πελοπόννησος ονομαζόταν Απία και οι κάτοικοί της Απιδόνες. Η Νιόβη ήταν η πρώτη θνητή γυναίκα με την οποία έσμιξε ο Δίας.

Από την ένωση αυτή γεννήθηκαν ο Πελασγός και ο Άργος. Από αυτόν τον γιό του Δία και της Νιόβης η πολιτεία αλλά και όλη η Πελοπόννησος μετονομάστηκε από Απία σε Άργος.

Η Αιθιοπίς είναι ένα χαμένο έπος της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας. Ήταν μέρος του Τρωικού κύκλου, δηλαδή της ομάδας εκείνης των επών που εξιστορούσε την ιστορία του Τρωικού Πολέμου.

Η ιστορία της Αιθιοπίδας ακολουθεί χρονολογικά αυτή της ομηρικής Ιλιάδας, και έπονται τα γεγονότα της Μικρής Ιλιάδας. Η Αιθιοπίςαποδιδόταν από αρχαίους συγγραφείς στον Αρκτίνο της Μιλήτου. Το ποίημα περιελάμβανε πέντε βιβλία έμμετρου λόγου σε δακτυλικό εξάμετρο.

Η Αιθιοπίςσυντέθηκε πιθανώς τον έβδομο αιώνα π.Χ., αλλά υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα ως προς τον ακριβή χρονικό εντοπισμό της. Αρχαίες πηγές χρονολογούν τον Αρκτίνο τον όγδοο αιώνα, αλλά πρώιμες καλλιτεχνικές αναπαραστάσεις ενός από τους πιο σημαντικούς χαρακτήρες, της Πενθεσίλειας, χρονολογούνται το 600 π.Χ..

Σε τωρινές κριτικές εκδόσεις μόνο πέντε γραμμές επιβιώνουν από το αυθεντικό κείμενο της Αιθιοπίδας'. Εξαρτώμαστε σχεδόν πλήρως από μια περίληψη των Κύκλιων επών που περιέχονται στην Χρηστομάθεια που αποδίδεται σε έναν άγνωστο "Πρόκλο" (πιθανώς μπορεί να ταυτισθεί με τον γραμματικό του 2ου αιώνα μ.Χ. Ευτύχιο Πρόκλο). Λιγότερα από δέκα άλλες αναφορές δίνουν ενδείξεις της ροής του έργου.

Το ποίημα ανοίγει, λίγο μετά τον θάνατο του Τρώα ήρωα Έκτορα, με την άφιξη της Αμαζόνας πολεμίστριας Πενθεσίλειας που έρχεται σε υποστήριξη των Τρώων. Ζει μια στιγμή δόξας στη μάχη, αλλά ο Αχιλλέας την φονεύει. Ο Έλληνας πολεμιστής Θερσίτης αργότερα σαρκάζει τον Αχιλλέα, ισχυριζόμενος ότι ο Αχιλλέας ήταν ερωτευμένος μαζί της, και ο Αχιλλέας τον φονεύει επίσης.

Ο Αχιλλέας καθαίρεται τελετουργικά για το φόνο του Θερσίτη.Μετά άλλος ένας σύμμαχος φθάνει, ο Μέμνων, γιος της Ηώς και του Τιθωνού, οδηγώντας ένα Αιθιοπικό εφεδρικό σώμα στρατού φορώντας ολισμό κατασκευασμένο από τον θεό Ήφαιστο.

Στην μάχη ο Μέμνων σκοτώνει τον Αντίλοχο, έναν Έλληναν πολεμιστή ο οποίος ήταν γιος του Νέστορα και πολύ φίλος του Αχιλλέα. Μετά ο Αχιλλέας σκοτώνει τον Μέμνονα, και ο Δίας κάνει τον Μέμνονα αθάνατο κατά παράκληση της Ηούς.

Αλλά στον θυμό του ο Αχιλλέας καταδιώκει τους Τρώες σχεδόν ως τις πύλες της Τροίας, και στις Σκαιές Πύλες σκοτώνεται από ένα βέλος που έριξε ο Πάρις, βοηθούμενος από τον θεό Απόλλωνα. Το σώμα του Αχιλλέα σώζεται από τον Αίαντα και τον Οδυσσέα.

Οι Έλληνες έκαναν κηδεία στον Αντίλοχο. Η μητέρα του Αχιλλέα, η θαλάσσια νύμφη Θέτις, έρχεται με τις αδελφές της και τις Μούσες να θρηνήσει πάνω από το πτώμα του Αχιλλέα. Οι επικήδειοι αγώνες διεξάγονται προς τιμήν του Αχιλλέα, στους οποίους η πανοπλία και τα όπλα του Αχιλλέα προσφέρονται ως τρόπαιο για τον μεγαλύτερο ήρωα· και εκεί αναπτύσσεται μια διαμάχη επ'αυτών μεταξύ Αίαντα και Οδυσσέα.

Εκεί τελειώνει η Αιθιοπίς·είναι αδιευκρίνιστο αν η απόφαση του πανοπλία του Αχιλλέα, και την επακόλουθη αυτοκτονία του Αίαντα, είπαν στις Αιθιοπίδα στο επόμενο έπος του Κύκλου, η Μικρή Ιλιάδα, ή και στα δύο.

Δυο τουλάχιστον ναοί προηγήθηκαν του Παρθενώνα κατά τους αρχαϊκούς χρόνους.

Αρχαϊκά μυστικά της Ακρόπολης, που μέχρι πρόσφατα κρύβονταν καλά στον Ιερό Βράχο, ενσωματωμένα είτε στα τείχη είτε στον ίδιο τον Παρθενώνα, θα αποκαλύψει η Ελισάβετ Σιουμπάρα, Δρ. Αρχαιολόγος της Υπηρεσίας Συντήρησης Μνημείων Ακρόπολης, σήμερα Παρασκευή 13 Δεκεμβρίου, στο Μουσείο της Ακρόπολης.

Με τίτλο ομιλίας «Αρχαϊκή Ακρόπολη: Νέες έρευνες και συμπεράσματα», η κ. Σιουμπάρα θα επιχειρήσει να δώσει μια όσο το δυνατόν πιο πλήρη εικόνα από τον 6ο αι. π. Χ., όταν στον Ιερό Βράχο κυριαρχούσαν δύο μεγάλοι ναοί:

Ο αρχαϊκός, που προηγήθηκε του Παρθενώνα και του Προπαρθενώνα, και ο Αρχαίος Ναός της Αθηνάς Πολιάδος, που τα θεμέλια του σώζονται σήμερα νότια του Ερεχθείου.

Ο Αρχαίος Ναός της Αθηνάς, όπως και ο ημιτελής Προπαρθενώνας, καταστράφηκαν από τους Πέρσες το 480 π. Χ.

Τελικά πόσοι ναοί προηγήθηκαν του Παρθενώνα; «Δύο τουλάχιστον. Ο αρχαϊκός ναός, που κτίστηκε από πειραϊκό ακτίτη λίθο και έφερε έντονα χρώματα τα οποία ευτυχώς διατηρούνται σε πολλά μέλη του, και ο Προπαρθενώνας, που άρχισε να κτίζεται μετά τη Μάχη του Μαραθώνα με πεντελικό μάρμαρο στην ίδια θέση που θα καταλάβει αργότερα και ο κλασικός», δηλώνει στο ΑΜΠΕ η κ. Σιουμπάρα, υπεύθυνη του έργου καταγραφής και διευθέτησης των διάσπαρτων αρχιτεκτονικών μελών της Ακρόπολης.

Από τον αρχαϊκό ναό προέρχονται τα πώρινα γλυπτά του δυτικού αετώματος που αντικρίζει κανείς μόλις ανεβαίνει τη μεγάλη σκάλα του Μουσείου Ακρόπολης: Δύο λέοντες να κατασπαράζουν έναν ταύρο, ο Ηρακλής να παλεύει με ένα θαλάσσιο ον στο ένα άκρο και ο τρισώματος δαίμονας στο άλλο, σύνολα που σώζουν σε μεγάλο βαθμό τα πρωτότυπα χρώματά τους.

Είναι η εποχή που, τουλάχιστον στην Ακρόπολη, συμβαίνουν πολλά καινούργια πράγματα στην αρχιτεκτονική. Έτσι, ο αρχαϊκός Παρθενώνας γίνεται ο πρώτος μνημειακός λίθινος ναός στην Αττική, ενώ κάποιες τεχνικές μέθοδοι κατασκευής του ταιριάζουν με αντίστοιχες που χρησιμοποιήθηκαν και στον Παρθενώνα.

«Πρόκειται για τεχνολογία που είναι σε χρήση ως και 120 χρόνια νωρίτερα από ό,τι νομίζαμε. Μετά από μια εξονυχιστική μελέτη αρχιτεκτονικών μελών, καταφέραμε να βγάλουμε νέα συμπεράσματα και να επανεκτιμήσουμε τον συγκεκριμένο ναό, ο οποίος ήταν δωρικός περίπτερος, όπως και ο Παρθενώνας, αλλά με μικρότερο αριθμό κιόνων σε όλες τις πλευρές.

Επίσης, μορφολογικά τα επιστύλια και τα τρίγλυφα έχουν κάποιες λεπτομέρειες που ανακαλούν μορφές του Περίκλειου Παρθενώνα, ενώ ομοιότητες μεταξύ των δύο ναών υπάρχουν και από άποψη τεχνικής, διορθώσεων και οικονομίας της εργασίας.

Τα παραπάνω μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι υπήρχε πολύ ισχυρή παράδοση και μία πρώιμη εξέλιξη στην αρχιτεκτονική, γεγονός που κάνει αυτόν τον πρώτο ναό ακόμα πιο σημαντικό από ό,τι πιστεύαμε ως τώρα», τονίζει.

Πώς όμως καταστράφηκε ο πρώτος Παρθενώνας; «Από τους ίδιους τους Αθηναίους, που ήθελαν να κτίσουν έναν μεγαλύτερο ναό στη θέση του από μάρμαρο, τον πρώτο μνημειακό ναό όπου το πεντελικό μάρμαρο χρησιμοποιείται συστηματικά στην αρχιτεκτονική», σημειώνει.

Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι εξαφανίζονται τα αρχιτεκτονικά μέλη και τα γλυπτά του. «Τα χρησιμοποιούν σε δεύτερη χρήση για να κτίσουν το νότιο τείχος, επίσης στις θεμελιώσεις του Παρθενώνα, αλλά και γύρω από αυτόν, νότια και ανατολικά, όπου βρέθηκαν με τη μεγάλη ανασκαφή της Ακρόπολης το 1885-1890», επεξηγεί.

Τα γλυπτά ωστόσο δεν εντοιχίζονται τόσο εύκολα όσο τα αρχιτεκτονικά μέλη, η δε απολάξευσή τους δεν εξασφαλίζει πάντα κατάλληλους οικοδομικού όγκους. «Όχι μόνο στην Ακρόπολη, αλλά γενικότερα. Τα γλυπτά τα θάβουν στο τέμενος, επειδή ανήκουν στη θεότητα. Ότι ανήκει σε αυτήν παραμένει στον ιερό χώρο της και δεν επιτρέπεται να βγει», σημειώνει.

Δεύτερη χρήση απέκτησαν αρχιτεκτονικά μέλη και από άλλους μεγάλους ναούς της Ακρόπολης. Όπως τα δύο ιερά που καταστράφηκαν από τους Πέρσες, ο Αρχαίος Ναός της Αθηνάς Πολιάδος και ο Προπαρθενώνας.

«Οι μαρμάρινοι, ημιτελείς σπόνδυλοι του Προπαρθενώνα ενσωματώθηκαν στο ανατολικό σκέλος του βορείου τείχους, ενώ τα πώρινα επιστύλια, τρίγλυφα και γείσα στο δυτικό σκέλος του βόρειου τείχους προέρχονται από τον Αρχαίο Ναό της Αθηνάς Πολιάδος, που χρονολογείται γύρω στα 520 π. Χ. Κάποιος που έρχεται από την Ομόνοια τα βλέπει ακόμα και σήμερα με γυμνό μάτι», καταλήγει η κ. Σιουμπάρα .

Η διάλεξη, που ξεκινά στις 7 το απόγευμα, πραγματοποιείται στο πλαίσιο των εκδηλώσεων της Ένωσης Φίλων Ακρόπολης.

skai.gr

Η Μεγάλη Πήλινη Στρατιά της Κίνας είναι εμπνευσμένη από γλυπτά της αρχαίας Ελλάδας, υποστηρίζει μια νέα έρευνα.

Ο πήλινος στρατός της Κίνας φτιάχτηκε με πρότυπο αρχαία Ελληνικά αγάλματα

Η ΥΠΟΓΕΙΑ Μεγάλη Πήλινη Στρατιά, που βρίσκεται στην πόλη Σιάν της Κίνας και που αποτελείται από 8.000 αγάλματα στρατιωτών, γνωστοί ως “Πήλινοι Πολεμιστές”, είναι στην πραγματικότητα εμπνευσμένη από την αρχαία ελληνική τέχνη, υποστηρίζει μια νέα έρευνα.

Οι χιλιάδες πήλινοι στρατιώτες σε φυσικό μέγεθος –πεζοί, ιππείς, αρματηλάτες, αξιωματικοί– θάφτηκαν εδώ και 2.200 χρόνια για να συντροφεύσουν τον πρώτο αυτοκράτορα της Κίνας, Τσιν Σι Χουάνγκ, και να τον φρουρούν στο αιώνιο ταξίδι του.

Ο Τσιν Σι Χουάνγκ αυτοανακηρύχτηκε αυτοκράτορας το 221 π.Χ. αφού κατάφερε να υποτάξει έξι αντιμαχόμενα κράτη και να ενώσει την Κίνα.

Για τη δημιουργία του πήλινου στρατού εργάστηκαν περισσότερα από 720.000 άτομα για 37 χρόνια. Κάθε στρατιώτης έχει μοναδικά χαρακτηριστικά και τοποθετήθηκε σύμφωνα με τη θέση και το αξίωμά του στο στρατό.

O πήλινος στρατός βρίσκεται σε μεγάλες τάφρους, που σήμερα είναι στεγασμένες εν είδη μουσείου, μέσα στις οποίες υπάρχουν επίσης ακροβάτες, παλαιστές, χορευτές και κρατικοί υπάλληλοι.

Το πόρισμα της νέας έρευνας, η οποία στηρίχθηκε στη μετάφραση αρχείων της εποχής, είναι ότι η έμπνευση για τη δημιουργία αυτού του τεράστιου στρατού προήλθε από την αρχαία Ελληνική γλυπτική.

Η επικοινωνία δύο κόσμων

Αυτό υποστηρίζει ο Γερμανός αρχαιολόγος δρ. Λούκας Νίκελ της Σχολής Ανατολικών και Αφρικανικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Λονδίνου, ο οποίος έχει ειδικευτεί στην ιστορία της τέχνης της αρχαίας και μεσαιωνικής Κίνας.

«Φαίνεται ότι τα γλυπτά του πρώτου αυτοκράτορα είναι αποτέλεσμα της πρώιμης επικοινωνίας ανάμεσα στην Ελλάδα και την Κίνα», γράφει ο καθηγητής Νίκελ (που θεωρείται επίσης ειδήμων στο Δρόμο του Μεταξιού), στην πιο πρόσφατη έκδοση του περιοδικού της Σχολής Ανατολικών και Αφρικανικών Σπουδών.

«Ήταν κάτι απόλυτα εφικτό και μπορούσε να γίνει», συμπληρώνει ο καθηγητής.

Τα πορίσματα της έρευνάς του τα στηρίζει στην απουσία αξιόλογης γλυπτικής παράδοσης στην Κίνα την περίοδο βασιλείας του πρώτου αυτοκράτορα.

Αντίθετα, είναι γνωστό ότι ο ελληνορωμαϊκός κόσμος διατηρούσε διπλωματικές επαφές με χώρες της Άπω Ανατολής, όπως η Ινδία και η Κίνα, ύστερα από την εκτεταμένη αυτοκρατορία που δημιούργησε ο Μέγας Αλέξανδρος.

Είναι επίσης γνωστό ότι η δυναστεία Χαν (206 π.Χ. – 220 μ.Χ.) είχε επικοινωνία με τη Δύση μέσω του Δρόμου του Μεταξιού.

Οι Κινέζοι ήταν γνωστοί στους Ρωμαίους ως “Σήρες”, που σημαίνει «οι άνθρωποι της χώρας του μεταξιού». Η λέξη παράγεται από το “Σι”, την κινεζική λέξη για το μετάξι. Ως Σήρες αναφέρονται από τον Στράβωνα, τον Πομπόνιο Μέλα και τον Πλίνιο τον Πρεσβύτερο. Μάλιστα, ο Ρωμαίος γεωγράφος Πομπόνιος Μέλας (50 μ.Χ.) παρουσιάζει την Κίνα στον Παγκόσμιο Άτλαντά του, το ίδιο και ο Έλληνας γεωγράφος Κλαύδιος Πτολεμαίος (150 μ.Χ.).

Στους Έλληνες, όπως παραδίδει ο Πτολεμαίος, ήταν γνωστοί επίσης με το όνομα “Σίνες”, απ’ όπου προέρχεται η λέξη “σινικός” (σινικό τείχος, σινική μελάνη, σινική θάλασσα κ.ά. και κατ’ επέκταση η λέξη Κίνα).

Στον χάρτη αυτόν του Πομπόνιου Μέλα, η Κίνα (Seres) βρίσκεται στο επάνω μέρος μεταξύ Σκυθίας (Ρωσίας) και Ινδίας.

Δώδεκα γιγαντιαία αγάλματα

Αφορμή για την έρευνα του δρα Λούκας Νίκελ αποτέλεσε η ανακάλυψη σε αρχαία κινεζικά αρχεία μιας αναφοράς για «δώδεκα γιγαντιαία αγάλματα», τα οποία ήταν ντυμένα με «ξένες φορεσιές». Τα αγάλματα είχαν μεταφερθεί στο Λιντάο, στο δυτικότερο τμήμα της Κίνας, απ’ όπου πηγάζει ο Κίτρινος ποταμός.

Βλέποντας τα αγάλματα, ο πρώτος αυτοκράτορας της Κίνας εμπνεύστηκε διπλά, αφενός κατασκευάζοντας όπλα από ορείχαλκο, τα οποία χρησιμοποίησε στους νικηφόρους πολέμους του, αφετέρου τα χρησιμοποίησε ως πρότυπα για την τεράστια Πήλινη Στρατιά.

Η ύπαρξη αυτών των αγαλμάτων εξηγεί γιατί οι πήλινοι στρατιώτες έχουν ύψος 1 μέτρο και 80 εκατοστά, ενώ οι φιγούρες που απεικονίζουν υψηλόβαθμους αξιωματικούς φτάνουν το 1 μέτρο και 95 εκατοστά.

Ο Νίκελ πιστεύει ότι τα γιγαντιαία αγάλματα ήρθαν από τα δυτικά, πιθανώς από βασίλεια που είχαν επηρεαστεί από τις εκστρατείες του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Λεπτομέρεια από τον Παγκόσμιο Άτλαντα του Πτολεμαίου. Αριστερά ο Κόλπος του Γάγγη και δεξιά η Κινεζική Θάλασσα (Sinus). Αντίγραφο του 15ου αιώνα.

«Αλλά το πιο σημαντικό», γράφει ο καθηγητής, «είναι ο τρόπος με τον οποίο έχουν αποδοθεί τα αγάλματα των ακροβατών και των χορευτών. Οι γλύπτες προσπάθησαν να αποδώσουν τη δομή των οστών, των μυών και των νεύρων για να απεικονίσουν όσο γίνεται πιο πιστά ένα πρόσωπο σε κίνηση. Αυτό πλησιάζει την κατανόηση του ανθρώπινου σώματος, την οποία είχαν μόνο οι Έλληνες, επηρεάζοντας με τη γλυπτική τους την Ευρώπη και την Ασία».

Ο Νίκελ υποστηρίζει ότι αυτού του είδους η ρεαλιστική γλυπτική δεν είναι κάτι που οι γλύπτες μπορούν να μάθουν χωρίς πολύχρονη πρακτική εξάσκηση, και οι αρχαίοι Έλληνες χρειάστηκαν αιώνες για να φτάσουν την τέχνη αυτή στον ανώτατο βαθμό. «Η δημιουργία ενός ανθρώπινου σώματος έτσι που να μοιάζει με ζωντανό απασχόλησε ολόκληρες γενιές Ελλήνων γλυπτών. Ήταν μια σύνθετη καλλιτεχνική και πνευματική διαδικασία, η οποία δεν συνέβη εν μια νυκτί», γράφει.

Το παράδοξο είναι ότι, μετά το θάνατο του πρώτου αυτοκράτορα, σταμάτησαν να φτιάχνονται γλυπτά σε φυσικό μέγεθος. Κατά τον Νίγκελ, η αιτία πρέπει να αναζητηθεί σ’ αυτό που ο Μπαν Κου –ένας ιστορικός που έζησε περίπου 2.000 χρόνια πριν– αποκαλεί «ταμπού των ουρανών». Σύμφωνα με το δόγμα αυτό, «εκείνος που ακολουθεί απερίσκεπτα ξένα πρότυπα, θα τιμωρηθεί από τον ουρανό».

Για τους αρχαίους Κινέζους, τα δώδεκα ευμεγέθη αγάλματα που ήρθαν από το εξωτερικό αντιπροσώπευαν κάτι ασυνήθιστο και ξένο. Οι κυβερνήτες της δυναστείας Χαν, που ανέλαβαν την εξουσία μετά το θάνατο του πρώτου αυτοκράτορα, φρόντισαν να τα καταστρέψουν.

Ακολουθώντας τόσον καιρό το αέναο ταξίδι των Ελλήνων σε όλον τον κόσμο, παρατηρώντας τις εκφάνσεις του πολιτισμού και της παράδοσής μας στα διάφορα σημεία πάνω στον χάρτη φτάνουμε σιγά σιγά στην περιοχή των Βαλκανίων ή Ελληνική χερσόνησο του Αίμου, όπως την ονόμαζαν οι Έλληνες.

Ο Ελληνισμός ήκμασε σε μεγάλο βαθμό σε εκείνα τα μέρη, αφού συναντούσε εκεί κανείς πάνω από 90 ελληνικές αποικίες!

Η μεγάλη ακμή σημειώθηκε επί Μ. Αλεξάνδρου, ο οποίος θέλοντας να εξασφαλίσει τα βόρεια σύνορά του διέσχισε τον Δούναβη με αυτοσχέδιες κατασκευές. Ωστόσο, Έλληνες ζούσαν εκεί και πολύ πριν τον Μ. Αλέξανδρο. Είχαν οικοδομήσει μεγάλο αριθμό πόλεων, όπως η Διονυσόπολις, η Τύρα, η Κωστάντζα (σημ. Τόμις), η Κάλλα (σημ. Magnalia) και πλειάδα εμπορικών κέντρων.

Η οικονομική αυτή άνθηση συνεχίστηκε και επί Μ. Αλεξάνδρου αλλά άρχισε να φθίνει με την κυριαρχία των Ρωμαίων, μέχρι την άνοδο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, κατά την οποία τα οικονομικά πράγματα ξαναέγιναν ως είχαν.

Ειδικότερα, το 1300 σημειώνεται τρομερή άνοδος της οικονομίας με την συγκρότηση παραδουνάβιων Ηγεμονιών ενώ τον 17ο αιώνα οι Έλληνες Φαναριώτες αναλαμβάνουν την διοίκηση των Ηγεμονιών αυτών κι έτσι ανεβαίνει κατακόρυφα η ανάπτυξη –εμπορική και οικονομική- στις εν λόγω περιοχές.

Αλλά και η επαφή με το έξωθεν ελληνικό στοιχείο δεν ήταν καθόλου σπάνια, καθώς οι Επτανήσιοι πηγαινοέρχονταν πολύ συχνά, λόγω  των αγγλικών ή βενετικών διαβατηρίων που διέθεταν και μετά την διεθνοποίηση του εμπορίου ανέλαβαν θέσεις-κλειδιά.

Ας μην ξεχνάμε φυσικά και τους Κύριλλο και Μεθόδιο, που κατάφεραν να δημιουργήσουν σλαβικό αλφάβητο, πάντα κατά το ελληνικό πρότυπο.

Όταν όμως, το 1921, απορρίφθηκε η ελληνική συμμετοχή στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή του Δουνάβεως, όλη αυτή η χρόνια προσπάθεια των Ελλήνων κατακερματίστηκε, όπως και το ελληνικό στοιχείο στην περιοχή γενικότερα.

Παρόλ’ αυτά υπάρχουν ακόμη και σήμερα πολλά ελληνογενή φύλα, των οποίων η καταγωγή αμφισβητείται χωρίς να υπάρχει καμία ένδειξη για το αντίθετο. Ανάμεσα σε αυτά είναι οι Σαρακατσάνοι, νομαδικό ελληνικό φύλο, που κατάγεται από το χωριό Σακαρέστη, στην Αιτωλοακαρνανία, οι Αρβανίτες της Βορείου Ηπείρου, οι Πομάκοι της Θράκης, οι Βλάχοι, κλπ.

Τους παραπάνω πληθυσμούς, λόγω του όγκου των πληροφοριών, θα τους αναλύσουμε σε επόμενα άρθρα μας.

Ας δούμε αναλυτικότερα την Ελληνική παρουσία στην περιοχή των Βαλκανίων:

Βουλγαρία: Οι βασικές Ελληνικές αποικίες στην Βουλγαρία είναι η Φιλιππούπολη, η οποία ιδρύθηκε από τον Φίλιππο, βασιλιά της Μακεδονίας, το 341π.Χ., ο Πύργος (σημ. Burgas), η Σωζόπολη, από τον Αναξίμανδρο τον Μιλήσιο, το 600π.Χ. με το όνομα Απολλωνία, η Μεσημβρία από τους Μεγαρείς το 493π.Χ., η Βάρνα, κ.α. Αυτές οι πόλεις συγκροτούσαν την Ανατολική Ρωμυλία, την χώρα των Ρωμιών, δηλαδή.

Δυστυχώς, οι Τούρκοι κατέλαβαν και αυτήν την περιοχή, διαιρώντας σε τρία μέρη: Τρανσυλβανία, Κατεχόμενο και Βασιλική Επικράτεια.

Ελληνικό θέατρο στην Φιλιππούπολη

Και στα τρία ξαναπήγαν οι Έλληνες και κυρίως οι Μακεδόνες, γι’ αυτό και η περιοχή ονομάστηκε Μακεδονία Εξωτερικού. Μερικοί από τους Έλληνες που διακρίθηκαν εκεί ήταν ο Κ. Χρηστομάνος, καθηγητής Ελληνικών της Βασίλισσας Ελισσάβετ της Αυστρίας, ο μαθηματικός Κ. Καραθεοδωρής, που δίδαξε τις Θετικές Επιστήμες στον Ein Stein, o Ρήγας Βελεστινλής ή Φεραίος, κ.α.

Σήμερα ζουν περίπου 1.000.000 περίπου Ελληνογενείς, οι οποίοι είχαν αρνηθεί την μετακίνησή τους το 1926 κατά την ανταλλαγή πληθυσμών. Πρόκειται, συγκεκριμένα, για Ανατολικορωμυλιώτες, Ελληνοβλάχους και Σαρακατσάνους, οι οποίοι, μάλιστα, είναι ντυμένοι στα μαύρα, γιατί θρηνούν για την άλωση της Πόλης.

Έλληνες που περνούν τον Δουναβη

Ρουμανία: Πριν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν καταγεγραμμένοι 110.000 Έλληνες, καθώς ήδη από το 1453 ζούσαν πολλοί Έλληνες εκεί, πολλοί εκ των οποίων διέθεταν και καίριες διοικητικές θέσεις. Έδραζαν, ακόμη, πολλά ελληνικά σχολεία (Βουκουρέστι, Κραϊόβα, Τεργοβίστι, κλπ), εκδίδονταν ελληνικές εφημερίδες (Έθνος, Λόγος, Ίρις, κ.α.), έως το 1899, οπότε επήλθε ρήξη στις σχέσεις Ελλάδας-Ρουμανίας, εξαιτίας του Κουτσοβλαχικού ζητήματος, που αφορούσε την κληροδότηση της περιουσίας των Ελλήνων της Ρουμανίας στο ελληνικό κράτος, μιας και δεν είχαν εκεί απογόνους. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του Κ. Ζαππα, ο οποίος θέλησε να δωρίσει την περιουσία του στο ελληνικό Δημόσιο και γι αυτό η Ρουμανία την κατέσχεσε ολόκληρη.

Αλλά και αργότερα η καταστροφική μανία του Στάλιν οδήγησε πολλούς Έλληνες στο να μεταναστεύσουν σε Καναδά, Αμερική και κυρίως Ελλάδα.

Σκόπια: Έντονη υπήρξε η παρουσία των Ελλήνων κυρίως στο νότιο τμήμα των Σκοπίων (Κρούσοβο, Στρώμνιτσα, Μοναστήρι, κλπ). Χαρακτηριστικό είναι το αίτημα των Ελλήνων της περιοχής να μετατρέψουν ξανά τα επίθετά τους σε ελληνικά, καθώς είχαν αναγκαστεί να τα σλαβοποιήσουν, λόγω της αδιάκοπης σφαγής των ελληνικών πληθυσμών. Ζήτησαν ακόμη να αποκτήσουν ελληνική ιθαγένεια, προκειμένου να μπορέσουν να επαναπατριστούν στα ελληνογιουκοσλαβικά σύνορα, από όπου του είχε εκτοπίσει το καθεστώς του Τίτο.

Πρόκειτα δηλαδή για Σαρακατσάνους και Ελληνοβλάχους, οι οποίοι υπολογίζονται περί το 1.000.000!

Ουκρανία: Πρώτοι αποίκησαν την περιοχή οι Μιλήσιοι και ακολούθησαν αποικίες στο Παντικαπαιο (Κερτς), στο Νυμφαίον, στην Τιρικτάτη, κλπ. Με αυτόν τον τρόπο συγκροτήθηκε και διατηρήθηκε για εννιά αιώνες το Βασίλειο του Κιμερίου Βοσπόρου, το οποίο μετετράπη στον βασικό προμηθευτή διατροφικών προϊόντων στις ελληνικές πόλεις της Μ. Ασίας και ολόκληρων των Βαλκανίων.

Σημαντική Ελληνική πόλη συνιστά η Μαριούπολη που οικήθηκε το 1780 από Έλληνες μετανάστες και πρόσφυγες. Σήμερα υπάρχουν 29 χωριά Ελλήνων, οι οποίοι αυτοαποκαλούνται «Ρουμαίοι» και μιλούν την «ρουμέϊκου γλώσσα», η οποία είναι ελληνική.

H Άννα Παύλοβα καθηγήτρια φιλόλογος στο Κρατικό Πανεπιστήμιο Ανθρωπιστικών Σπουδών της Μαριούπολης, στο τεύχος 68 του ΟΔΕΓ, αναφέρεται στην σύγχρονη κατάσταση και λειτουργικότητα των διαλέκτων των Ελλήνων της περιοχής της Αζοφικής.

Το άξιον προσοχής είναι το γεγονός ότι προτάσσει, σαν μότο, τα λόγια του Γερμανού φιλοσόφου Εμμανουήλ Καντ: «Σʼ έναν μικρό λαό ήταν γραφτό να διαμορφώσει τις αρχές του πολιτισμού και της προόδου. Και ο λαός αυτός είναι οι Έλληνες. Εκτός από τις τυφλές δυνάμεις της φύσης, ό,τι κινείται στον κόσμο αυτόν έχει την προέλευσή του από την Ελλάδα…».

Σας αναφέραμε κάποια ενδεικτικά στοιχεία της ελληνικής παρουσίας στην περιοχή των Βαλκανίων και σας καλούμε, όπως κάνουμε πάντα μέσω των άρθρων μας, σε περαιτέρω αναζήτηση και έρευνα, προκειμένου να ανακαλύψετε ακόμη περισσότερα…

H «ασπίδα του Αχιλλέα» είναι η ασπίδα που χρησιμοποίησε ο Αχιλλέας για να πολεμήσει τον Έκτορα. Ο Όμηρος αφιερώνει στην ασπίδα του Αχιλλέα τουλάχιστον 134 στίχους στην Ιλιάδα, το απόσπασμα της οποίας είχαν ονομάσει οι αρχαίοι «οπλοποιία».

Στο έπος, ο Αχιλλέας έχει χάσει την πανοπλία του, μετά το δανεισμό της στον σύντροφό του, τον Πάτροκλο. Ο Πάτροκλος έχει σκοτωθεί στη μάχη από τον Έκτορα ο οποίος πήρε τα όπλα του ως λάφυρα. Η μητέρα του Αχιλλέα, η Θέτις ζητάει από το θεό Ήφαιστο να σφυρηλατήσει μια καινούργια πανοπλία για τον γιο της.

O Αχιλλέας, γιος του Πηλέα και της Νηρηίδας Θέτιδας, ήταν ο πιο ικανός και άξιος πολεμιστής από τους Αχαιούς ήρωες. Η προσπάθεια της μητέρας του να τον κρατήσει μακριά από τον πόλεμο, στέλνοντάς τον στη Σκύρο, αποδείχτηκε άκαρπη.

Αν και δεν είχε δεσμευτεί με όρκο, ο Αχιλλέας αποφασίζει να ακολουθήσει τους Αχαιούς στον πόλεμο, έχοντας επίγνωση των ικανοτήτων του, του ιδιαίτερου ρόλου που θα παίξει ο ίδιος στη διεξαγωγή του πολέμου, καθώς και του γεγονότος ότι, εξαιτίας της απόφασης αυτής, θα βρει κατά πάσα πιθανότητα πρόωρο θάνατο.

Για την κατασκευή της ασπίδας του Αχιλλέαεπιστράτευσαν και ο Ήφαιστος και ο Όμηρος όλη τους την τέχνη. Η ασπίδα του Αχιλλέα είναι ένας ύμνος στην τεχνολογία, μια ποιητική παρουσίαση του πλέον περίφημου σε τέχνη έργου της ομηρικής εποχής.

H περιγραφή του έργου:

Και φτιάχνει πρώτα μια τρανή και στιβαρή ασπίδα παντού στολίζοντάς τη. Και βάζει γύρω της λαμπρό τρίφυλλο μεταλλικό στεφάνι, όπου δένει το λουρί το ασημένιο. Πέντε μετάλλου στρώματα έχει η ασπίδα. Σκαλίζει πάνω της πολλά στολίδια, με τη σοφή των δυο χεριών του τέχνη.

Στη μια μέρα φτιάχνει τη γη, τον ουρανό στην άλλη, αλλού τη θάλασσα και τον ακούραστο ήλιο και τη σελήνη ολόγεμη. Σ’ άλλη μεριά τα ζώδια όλα φτιάχνει, τα άστρα που στεφανώνουν τον ουρανό. Τις Πλειάδες και τις Υάδες και το δυνατό Ωρίωνα παραφυλάει και μόνο αυτή μες στα νερά του Ωκεανού δε λούζεται.

Φτιάχνει και δυο όμορφες πόλεις θνητών ανθρώπων. Στη μια γάμοι γίνονται, συμπόσια μεγάλα, νύφες προβάλλουν από τα σπίτια τους και οι λαμπαδηφόροι από την πόλη περνούν κι αντιλαλούν τραγούδια, γαμήλια, πολλά. Νέοι χορευτές στριφογυρνούν κι ανάμεσα τους κιθάρες και αυλοί παίζουν.

Οι γυναίκες μπροστά στην πόρτα στέκονται και θαυμάζουν. Κόσμος συρρέει στην αγορά, όπου καβγάς θεριεύει. Δυο άντρες εκεί μαλώνουνε για την εξαγορά ενός άντρα σκοτωμένου.

Ο ένας λέει πως τα έχει όλα ξεπληρώσει και βεβαιώνει το λαό ενώ ο άλλος ισχυρίζεται πως τίποτα δεν πήρε. Και οι δυο τέλος θέλουν στο δικαστή να πάνε, απόφαση να βγάλει.

Οι άνθρωποι γύρω και τους δυο τους επιδοκιμάζουν και τους υποστηρίζουν. Οι κήρυκες τον κόσμο συγκρατούσαν και οι γέροντες κάθονται πάνω σε λαξεμένους λίθους, μέσα στον κύκλο τον ιερό, στα χέρια τους κρατώντας τα ραβδιά των μεγαλόφωνων κηρύκων.

Διαβάστε ένα αποκαλυπτικό κείμενο για το πώς βλέπει το θέμα της ψυχής η Επιστήμη, αλλά και η Θρησκεία, για την οποία η ύπαρξη της ψυχής είναι μία θεμελιώδης και ακλόνητη αρχή! Κι όχι μόνο! Τι πρεσβεύει η σωκρατική φιλοσοφία για την ψυχή του ανθρώπου;

Ευθύς εξ αρχής θα πρέπει να πούμε ότι με τον όρο «ψυχή», καλούμε την ζωτική αρχή, που ξεχωρίζει στη φύση τα ζώα από τα άψυχα όντα. Μια παραπέρα διάκριση μεταξύ του ανθρώπου και των ζώων θέτει το πρόβλημα ενός πιο συγκεκριμένου ορισμού της ανθρώπινης ψυχής, ενός ορισμού που να εξηγεί με την παρουσία της ψυχής. την πνευματικότητα (λογική, ευαισθησία, ηθική κλπ.) που ξεχωρίζει τον άνθρωπο από τα ζώα.

Το πρόβλημα της ψυχής, όπως είναι ευνόητο, τέθηκε από τη φιλοσοφία και τη θρησκεία και αυτός ο λόγος που θα γίνουμε πιο διεξοδικοί στην ανάπτυξη των επιχειρημάτων μας.

Η φιλοσοφική έννοια της ψυχής

Η αρχαία ελληνική φυσιοκρατία των προσωκρατικών δεν είχε μια πραγματική έννοια της ψυχή και γι’ αυτό δέχτηκε μια ουσία –ο αέρας κατά τον Aναξιμένη ή η φωτιά κατά τον Ηράκλειτο– ως αρχή της ζωής του σύμπαντος και επομένως και του ανθρώπου.

Ο Πλάτωνας διετύπωσε την πλήρη θεωρία της ψυχή: είναι ουσία άυλη, άφθαρτη και επομένως αθάνατη· από αυτήν εξαρτώνται η γνώση και η ηθικότητα του ανθρώπου.

Ο Αριστοτέλης όρισε την ψυχή μορφή μιας ύλης, έτσι που το άτομο παρουσιάζεται ως αποτέλεσμα της στενής τους αλληλοσύνδεσης. Με τον τρόπο αυτό όμως η ψυχή δεν μπορεί να υπάρχει πλέον μετά τον θάνατο.

Η χριστιανική διδασκαλία για την ψυχή, ουσιαστικά πολύ πλησιέστερη στη θεωρία του Πλάτωνα, προσπάθησε σε όλη τη διάρκεια του Μεσαίωνα να συμβιβάσει τον αριστοτελισμό με την αρχή της αθανασίας. Αλλά η φιλοσοφία της Αναγέννησης απέδειξε το ασυμβίβαστό τους και επανεξέτασε το αριστοτελικό κείμενο ανεξάρτητα από θρησκευτικές προκαταλήψεις.

Από τον Ντεκάρτ η ψυχή θεωρήθηκε, κατά τον τρόπο του Aγίου Αυγουστίνου, ως ατομική συνείδηση στην οποία μπορούμε να ξαναβρούμε τον Θεό και ως πηγή κάθε βεβαιότητας. Αλλά και ο Ντεκάρτ δέχτηκε την ψυχή ως πνευματική ουσία.

Η νομιναλιστική πολεμική που ακολούθησε εναντίον της έννοιας της ουσίας, πρώτα τον 17o και αργότερα τον 18o αι., αποκάλυψε ότι η έννοια της ψυχής - ουσίας είναι κενή και αδιανόητη. Συγχρόνως η εμπειριοκρατία, με την ανακάλυψη του ψυχικού συνειρμού, επεξεργάστηκε την ιδέα της ψυχή ως δέσμης αισθήσεων.

Η κατεύθυνση της εμπειριοκρατίας επηρέασε και τον Καντ, που πίστευε ότι η συζήτηση για την ψυχή δεν μπορούσε να καταλήξει πουθενά. Ο μετακαντιανός ιδεαλισμός μετατόπισε το ενδιαφέρον του προς υπερατομικές οντότητες (απόλυτο Εγώ, Πνεύμα, Ιστορία), ενώ ο θετικισμός ξαναγύρισε στην αντίληψη του συνειρμού, που υποστήριζε η εμπειριοκρατία για την ψυχή.

Η θρησκευτική έννοια της ψυχής

Η χριστιανική θρησκεία διδάσκει ότι η ψυχή είναι μια ουσία άυλη, αθάνατη, δημιούργημα του Θεού, η οποία ρυθμίζει τη ζωή του σώματος.

Ωστόσο, αίσθηση προκάλεσε στον γράφοντα μία τηλεοπτική εκπομπή υπό τον τίτλον: «Ανιχνεύσεις», που παρουσιάζει ο εκλεκτός συνάδελφος κ Παντελής Σαββίδης στον κρατικό τηλεοπτικό δίαυλο ΕΤ-3, όπου ο προσκεκλημένος του και γνωστός κληρικός και θεολόγος κ Νικόλαος Λουδοβίκος, κάτοικος Πανοράματος Θεσσαλονίκης, ανέπτυξε την συγκλονιστική θεωρία περί μιας μορφής ύλης της ψυχής, που είναι συστατικό στοιχείο για την προσδοκώμενη ανάσταση!

Μάλιστα, για να ενισχύσει την επιχειρηματολογία του, ανέφερε διάφορους Πατέρες της Εκκλησίας, μεταξύ των οποίων και τον άγιο Γρηγόριο Νύσσης, που έχει κάνει ειδική αναφορά στη θεωρία αυτή!

Παρά ταύτα, να πούμε ότι ο άνθρωπος αποτελείται από ψυχή και σώμα: η ψυχή είναι αυτόνομη γιατί είναι πνεύμα ενώ το σώμα είναι ύλη. «Η ψυχή είναι το πνευματικό μέρος του ανθρώπου, με το οποίο αυτός ζει, αντιλαμβάνεται και είναι ελεύθερος».

Κατά τη διάρκεια της ζωής υπάρχει ενότητα ψυχής και σώματος και ο άνθρωπος συνθέτει μέσα του, με την ίδια τη σωματική του υπόσταση, τα στοιχεία του υλικού κόσμου, έτσι που αυτά μέσα από τον άνθρωπο φτάνουν στην έσχατη τελείωσή τους και αποκτούν φωνή για να υμνήσουν ελεύθερα τον Δημιουργό.

Με τον θάνατο η ψυχή χωρίζεται από το σώμα και εξακολουθεί να υπάρχει αιώνια. Η ψυχή με την αθάνατη φύση της μπορεί από μόνη της vα αντιπροσωπεύει ολόκληρη την ανθρώπινη προσωπικότητα, που είναι υπεύθυνη απέναντι στον Θεό για κάθε πράξη που έκανε στη Γη.

Η χριστιανική αυτή αντίληψη δεν βρίσκει αντιστοιχία σε όλες τις θρησκείες και ακόμα και μέσα στον χριστιανικό κόσμο μερικές λαϊκές αντιλήψεις προϋποθέτουν ιδέες περί ψυχή που διαφέρουν από τα διδάγματα της Εκκλησίας.

Στην ιστορία των θρησκειών διατυπώθηκαν πολυάριθμες αντιλήψεις πάνω στο τι κατά προσέγγιση μπορεί να είναι αυτό που λέγεται ψυχή Μπορούμε όμως να προσπαθήσουμε να δώσουμε μια τυπολογική ταξινόμηση, ανατρέχοντας σε δύο στοιχειώδεις αντιλήψεις που μπορούν να συνδυαστούν κατά διαφόρους τρόπους: τη δυναμική αντίληψη και την περσοναλιστική αντίληψη.

Δυναμική είναι αυτή που βλέπει κυρίως την ψυχή ως απρόσωπη δύναμη που κάνει το σώμα να ζει. Μερικές φορές η δύναμη αυτή εδρεύει σε ένα μέρος του σώματος ή ταυτίζεται απόλυτα με αυτό.
Άλλες φορές η ψυχή νοείται ως ζωτική πνοή, όπως η ίδια η αναπνοή του ανθρώπου: το ινδικό ατμάν, το ελληνικό ψυχή, το λατινικό animus π.χ., όλες λέξεις, που εκφράζουν διάφορες αντιλήψεις περί της ψυχής, προέρχονται από ρίζες που σημαίνουν την πνοή του ανέμου ή της αναπνοής.

Η ίδια η λέξη πνεύμα (όπως και το λατινικό spiritus), με το οποίο χαρακτηρίζεται η ουσία της ψυχή, σήμαινε αρχικά τόσο τον άνεμο όσο και την αναπνοή. Και στο σημείο αυτό μπορούμε να θυμηθούμε πως και στη βιβλική περιγραφή της δημιουργίας του ανθρώπου, ο Θεός «ενεφύσησεν εις το πρόσωπον αυτού (του ανθρώπου) πνοήν ζωής, και εγένετο ο άνθρωπος εις ψυχήν ζώσαν» (Γένεσις, Β, 7).

Περσοναλιστική αντίληψη, αντίθετα, είναι αυτή που θεωρεί την ψυχή εικόνα του προσώπου, με μορφές που κατά κάποιο τρόπο απεικονίζουν το ζωντανό άτομο. Χαρακτηριστική στην περίπτωση αυτή είναι η ψυχή σκιά, της οποίας με μορφικά στοιχεία προέρχονται από την εμπειρία των πραγματικών σκιών που ρίχνουν τα σώματα. Μια παρόμοια αντίληψη βρίσκουμε π.χ. στην ετρουσκική θρησκεία.

Ψυχιατρική και ψυχολογία

Όπως δείχνει η ετυμολογία των λέξεων (ψυχολογία = επιστήμη της ψυχής, ψυχιατρική = ιατρική της ψυχής), οι επιστήμες αυτές μελετούν τις ψυχικές λειτουργίες (συναίσθημα, νόηση, συνείδηση κλπ.) και τις αμοιβαίες σχέσεις τους, τα διάφορα επίπεδα ωριμότητας ή τις ανωμαλίες.

Δεν είναι τυχαίο το γεγονός, ότι τελευταίως όλο και πληθαίνουν οι πανεπιστημιακές σχολές που μελετούν το θέμα της ψυχής (για παράδειγμα, στην Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών υπάρχει ειδικό τμήμα Ψυχολογίας), ενώ ακόμη και οι τηλεοπτικές εκπομπές θεωρούν απαραίτητη την παρουσία ενός ψυχολόγου για κάθε θέμα που συζητούν.

Και δεν θα μιλήσουμε, ασφαλώς, για την ψυχιατρική επιστήμη η οποία πολλές φορές καλείται να δώσει απαντήσεις και να εξηγήσει διάφορες δυσερμήνευτες ή δυσεξήγητες συμπεριφορές ατόμων της κοινωνίας…

Η ανθρωπολογία του Πλάτωνος και η θεωρία περί ψυχής

Διαβάζοντας κανείς το βιβλίο «Προσεγγίσεις στον Πλάτωνα», από την Ομάδα Μελέτης Ελλήνων Συγγραφέων του 1ου Λυκείου Κερατσινίου, θα διαπιστώσει ότι:

«Τρεις είναι οι σφαίρες, που κινείται ο φιλοσοφικός στοχασμός του Πλάτωνος: α) ο αισθητός κόσμος, β) ο κόσμος των Ιδεών και γ) ο υπερβατικός κόσμο; της Ιδέας του αγαθού ή του Θεού. Κεντρική έννοια της πλατωνικής φιλοσοφίας, που απλώνεται και στους τρεις αυτούς κόσμους είναι η έννοια της ψυχής. Η πλατω­νική έννοια περί ανθρώπου, η ανθρωπολογία του φιλοσόφου, δεν νοείται χωρίς τον αγώνα, που διεξάγεται στους διάλογους για την αξία της ψυχής και χωρίς την μέρι­μνα για την παιδεία της και την μεταφυσική της τύχη και σωτηρία.

Η έννοια της ψυχής ταυτίζεται με την έννοια της προσωπικότητας του ανθρώπου, έχει μεταφυσι­κή ρίζα, και τούτο σημαίνει, ότι η ψυχή ως προσωπική μονάδα είναι αιώνια. Η κατα­νόηση της ουσίας της ψυχής συμπίπτει με την ερμηνεία των δυνάμεων, που την συνι­στούν και γενικώς με την ερμηνεία της όλης πνευματικής ζωής. Επειδή όμως η ψυχή και η ιδέα ανταποκρίνονται η μία στην άλλη, η ερμηνεία της ψυχής είναι αδύνατον να γίνει χωρίς συνεχή αναφορά στον κόσμο των ιδεών.

Ο ηθικός αγώνας του ανθρώπου μέσα στην πολιτεία, όπως και ο μόχθος του για την απόκτηση της επιστημονικής γνώσεως, είναι κεφάλαια της ψυχικής ζωής, και αυτά είναι δυνατόν να κατανοηθούν, μόνον εφόσον αποκτήσουμε σαφή γνώση για την ουσία της ψυχής και για τους τρόπους, με τους οποίους η ψυχή εκφράζεται και δρα. Ο Πλάτων όμως εκτός από την ατομική ψυχή, η οποία είναι το αιώνιο στοιχείο του ανθρώπου, παραδέχεται και μία ψυχή του κόσμου, μία ψυχή του σύμπαντος, η οποία είναι στοιχείο καταστατικό της δομής του κόσμου.

Η έννοια αυτή της ψυχής του σύμπαντος είναι γνήσια Ελληνική και κατάγεται από την προσωκρατική φιλο­σοφία, ενώ η έννοια της ατομικής ψυχής έρχεται από την ορφική και πυθαγόρεια διδασκαλία. Όμως στον Πλάτωνα η θρησκευτική αυτή ιδέα περί ατομικής ψυχής μεταβάλλεται σε φιλοσοφική και θεμελιώνεται και διαφωτίζεται με κριτήρια λογικά. Η ψυχή γίνεται το κέντρο της γνώσης και της αυτοσυνειδησίας.»

Η ΠΕΡΙ ΨΥΧΗΣ ΘΕΩΡΙΑ ΣΤΟΝ «ΦΑΙΔΩΝΑ»

Εάν θελήσουμε τώρα να κάνουμε μία ευρύτατη περίληψη του διαλόγου του Πλάτωνος, όπως είναι ο «Φαίδων», μέσα στον οποίο θα αναζητήσουμε και τις σκέψεις του Σωκράτους περί ψυχής, αφού ο Πλάτων, κατά βάσιν, απεικόνιζε τις απόψεις του διδασκάλου του, θα παρακολουθήσουμε τις σκέψεις της Ομάδας Μελέτης Ελλήνων Συγγραφέων, η οποία, μέσα στο έργο «Προσεγγίσεις στον Πλάτωνα» γράφει, μεταξύ άλλων, και τα εξής:

Βρισκόμαστε στον Φλειούντα, πόλη στα νοτιοδυτικά της Κορίνθου, κάπου ανάμεσα στην Σικυωνίδα και την Αργολίδα, δύο ή τρεις μήνες μετά τον θάνατο του Σωκράτους. Ένας Φλειάσιος, οπαδός του φιλοσόφου Πυθαγόρα, ο Ερράτης, παρακαλεί τον Φαίδωνα, μαθητή του Σωκράτους και αυτόπτη μάρτυρα των τελευταίων στιγμών του μεγάλου δασκάλου, να τού αφηγηθεί το τέλος του Σωκράτους και ό,τι είπε, πριν πεθάνει.

Ο Φαίδων δέχεται να μιλήσει και αρχίζει να αφηγείται την συζήτηση, που έγινε στην φυλακή μεταξύ των Σωκράτους και των μαθητών και φίλων του, την τελευταία ημέρα της ζωής του. Έτσι, αρχίζει εκθέτοντας την ψυχολογική κατάσταση και τα ονόματα των παρευρισκομένων (Πλάτωνος Φαίδων, κεφ. 1-2).

Οι φίλοι και οι μαθητές του Σωκράτους έρχονται στην φυλακή. Με αφορμή την θλιβερή αποχώρηση της γυναίκας του Ξανθίππης, ο Σωκράτης παρατηρεί, ότι ο στε­νός σύνδεσμος μεταξύ του ευχάριστου και του λυπηρού θα μπορούσε να αποτελέσει θέμα κάποιου μύθου του Αισώπου.

Ο Κέβης ρωτά τον Σωκράτη, με αφορμή την απορία του ποιητή Ευήνου, γιατί στιχούργησε τους μύθους του Αισώπου στην φυλα­κή. Ο φιλόσοφος απαντά, ότι το έκανε, επειδή ήθελε να εξηγήσει κάποιο όνειρο του και εύχεται να τον ακολουθήσει και ο Εύηνος σε αυτήν την καλλιτεχνική δραστη­ριότητα ύστερα από λίγο.

Ο Σιμμίας εξεπλάγη, όταν άκουσε από τον φιλόσοφο, ότι επιδιώκει τον θάνατο, και ρωτά μαζί με τον Κέβητα την γνώμη του Σωκράτους για την αυτοκτονία. Ο Σωκράτης, τότε εξηγεί, ότι ο φιλόσοφος αποζητά τον θάνατο, χωρίς να έχει το δικαίωμα να αυτοκτονήσει. Και αυτό γιατί η ψυχή μας βρίσκεται σε μία "φυλακή"και ως κτήματα των θεών που είμαστε, κατά τον Σωκράτη, δεν επι­τρέπεται σε καμμία περίπτωση να διαπράξουμε αυθαίρετη απόδραση από αυτήν (την φυλακή) (Πλάτωνος, Φαίδων, κεφ. 3-6).

Στο άκουσμα των λόγων του Σωκράτους, ότι κανείς δεν πρέπει να αυτοκτονεί, ο Κέβης παρατηρεί, ότι θα ήταν βλακώδες να θέλει ο άνθρωπος να αποχωρίζεται τους θεούς, που φροντίζουν τους ανθρώπους και επιπλέον οι άνθρωποι αποτελούν χτή­ματα τους.

Ρωτάει, έτσι, τον Σωκράτη, γιατί πρέπει να επιθυμούμε τον θάνατο και εκείνος απαντά, ότι η ψυχή και στον Άδη θα βρει, πιθανότατα, ανθρώπους καλύτε­ρους από αυτούς, που είναι στην γη και ασφαλώς θεούς επίσης αγαθούς. Παράλληλα, δεν υπακούει σε σύσταση του δημίου, να διακόψει την συζήτηση (Πλάτωνος, Φαίδων, κεφ. 7-8).

Ο Σωκράτης, προσπαθώντας να αποκρούσει φαινομενική αντίφαση, λέει, ότι αν ο χωρισμός της ψυχής από το σώμα είναι θάνατος, ο φιλόσοφος, επειδή παραμελεί το σώμα και φροντίζει την ψυχή, επειδή χωρίζει δηλαδή το σώμα από την ψυχή, διώχνει τον θάνατο. Έτσι ο φιλόσοφος στην ζωή κυνηγά την γνώση της αλήθειας. Σ'αυτήν φτάνει όχι με τις αισθήσεις, που μπορεί να τον ξεγελάσουν αλλά μόνο με την σκέψη, δηλαδή μέσω καθαρής διανοητικής εργασίας.

Πράγματι το σώμα με τις αδυναμίες του μόνον εμπόδια φέρνει στην ψυχή, που κυνηγά την γνώση της αλήθειας. Επομένως, η φιλοσοφία είναι εξάσκηση για τον θάνατο. Η αρετή συνίσταται στην απαλλαγή της ψυχής από τις επιθυμίες του σώματος (Πλάτωνος, Φαίδων, κεφ. 9-11).

Από το προηγούμενο συμπέρασμα του, ο Σωκράτης υποστηρίζει, ότι ο αληθινός φιλόσοφος του οποίου όλη η ζωή είναι προετοιμασία για τον θάνατο, χαίρεται, όταν πεθαίνει, καθώς μόνον μετά τον θάνατο, όταν δηλαδή η ψυχή είναι απαλλαγμένη από το σώμα, θα βρει την γνώση της αλήθειας.

Σύμφωνα με αυτό ο αληθινός φιλόσοφο; έχει την αληθινή ανδρεία, αφού δεν φοβάται τον θάνατο, και την αληθινή σύνεση, αφού παραμελεί το σώμα του και τις ηδονές, που αυτό μπορεί να του πρόσφερα· αντίθετα η σύνεση και η ανδρεία των πολλών είναι παρωδίες της αρετής και, κατά του ιδρυτές των μυστηρίων, αυτός που θα έχει καθαρθεί, θα κατοικεί στον Άδη με τους θεούς και με αγαθούς φίλους. Επομένως ο φιλόσοφος, που επιζητεί τον θάνα­το δεν πρέπει να τον φοβάται (Πλάτωνος, Φαίδων, κεφ. 12,13).

Σε ένσταση του Κέβητος, ότι η χαρά του φιλοσόφου, όταν πεθαίνει είναι δίκαιολογημένη μόνον υπό την προϋπόθεση, ότι η ψυχή είναι αθάνατη, ο Σωκράτης ανα­λαμβάνει να αποδείξει, ότι υπάρχει η αθανασία της ψυχής. Συνακόλουθα ο Σωκράτης υποστηρίζει, ότι, κατά γενικό κανόνα, το αντίθετο δίνει γέννηση στο αντί­θετο του και εξηγεί στην συνέχεια, ότι κάτι, που είναι μεγάλο, έγινε μεγάλο, εφόσον ήταν προηγουμένως πιο μικρό.

Εάν αυτό, λέει, αληθεύει, συνεπάγεται, ότι τα αντί­θετα διαδέχονται το ένα το άλλο χωρίς σταμάτημα. Π.χ. η κατάσταση της ζωής, αντί­θετη στην κατάσταση του θανάτου, διαδέχεται τον θάνατο.

Αυτό το πέρασμα από την μία κατάσταση σε μίαν άλλη μπορεί να πραγματοποιηθεί προς την μία ή την άλλη κατεύθυνση, γιατί αν ένα πέρασμα δεν πραγματοποιείτο παρά μόνον προς μία κατεύθυνση, πάντα την ίδια, το κάθε τι θα έβρισκε τελικά μία σύγχυση σε μία ακίνη­τη μονάδα.

Άρα, από την αρχή αυτή, που εφαρμόζεται στην αντίθεση μεταξύ ζωής και θανάτου, προκύπτει ότι δεν πρέπει μόνο να υπάρχει, όπως το δείχνει η εμπειρία, πέρασμα μόνο από την ζωή προς τον θάνατο, αλλά επίσης πέρασμα και από τον θάνατο στην ζωή.

Ο θάνατος, λοιπόν, δεν είναι μια εξαφάνιση, αφού οι ψυχές των νεκρών βρίσκονται κάπου στον Άδη, για να μπορούν να επανέλθουν στην ζωή. Αν δεν υπήρχε η αναβίωση, η μετεμψύχωση, θα είχαμε ευθεία γραμμή από την ζωή στον θάνατο, και όχι κύκλο, οπότε τα πάντα θα εξαφανίζονταν (Πλάτωνος, Φαίδων, κεφ. 14-17).

0 διάλογος συνεχίζεται με μία παρατήρηση του Κέβητος, που θα φέρει το δεύτερο επιχείρημα. Ο Κέβης λέει, ότι, σύμφωνα με την θεωρία της ανάμνησης, έχουμε οπωσδήποτε μάθει παλαιότερα αυτό, που ξαναβρίσκει το μυαλό μας στο παρόν. Ο Σωκράτης επανέρχεται σε αυτήν την θεωρία και τονίζει, ότι η ανάμνηση παρουσιά­ζεται, όταν αναφερόμαστε σε μίαν έννοια ιδεατή, την οποία ίσως γνωρίσαμε, προτού να ζήσουμε σε αυτόν τον κόσμο.

Αυτό αποδεικνύεται, καθώς οι άνθρωποι, όταν καθοδηγούνται σωστά, βρίσκουν μόνοι του την αλήθεια, την οποία ποτέ πιο πριν δεν διδάχτηκαν στην ζωή. Άλλωστε κάθε ανάμνηση προϋποθέτει προηγούμενη γνώση, η οποία ανακαλείται στην μνήμη, όταν βλέπουμε όμοιες ή παρόμοιες παραστάσεις.

Μαζί με την ανάπλαση ομοίων παραστάσεων συνδέεται και η κρίση μας για την ομοιότητα ή μη αυτής της παράστασης προς την παλιότερη"επειδή η λειτουργία των αισθήσεων, από τις οποίες αποκτούμε τις παραστάσεις των αισθήσεων, αρχίζει με την γέννηση, οι ιδέες, με τις οποίες συγκρίνουμε τα αισθητά, είναι ήδη γνωστές, από εκείνη την στιγμή, καθώς θα έχουμε ασφαλώς γνωρίσει αυτές τις ιδέες πριν από την γέννηση.

Αν γνωρίζουμε κάποιες ιδέες πριν από την γέννηση ή αν έχουμε αυτές, καθώς γεννιόμαστε και για όλη μας την ζωή ή αν τις χάσαμε κατά την γέννηση, τις απο­κτούμε ύστερα με την βοήθεια των αισθήσεων, με την ανάμνηση, δηλαδή με την ανά­πλαση από όμοια ή ανόμοια.

Αν, λοιπόν, η πρώτη απόδειξη ήταν σωστή, τότε οι άνθρωποι για όλη τους την ζωή θα κατέχουν την γνώση της αλήθειας. Η πείρα, όμως, διαψεύδει αυτό ακριβώς. Από εδώ αληθεύει η δεύτερη. Οι ψυχές έλαβαν την γνώση πριν από την γέννηση μας και, όπως ήδη αποδείχτηκε, έχουν γνωστική δύναμη.

Άρα προϋπάρχουν της γεννήσεως. Μία τρίτη υπόθεση, ότι δηλαδή παίρνουμε την γνώση κατά την γέννηση και την αποβάλλουμε αμέσως κατά την διάρκεια της, είναι γελοία. Είναι ανάγκη, λοιπόν, μετά από αυτήν την λογική αναγκαιότητα, κατά την οποία δεχόμαστε την ύπαρξη των ιδεών και την γνώση τους πριν από την γέννηση μας, να δεχτούμε, ότι η ψυχή μας, αυτή που γνωρίζει αυτά, προϋπήρξε της γεννήσεως μας (Κεφ. 18-22).

Στην ερώτηση του Κέβητος σχετικά με την ύπαρξη της ψυχής μετά τον θάνατο, ο Σωκράτης απαντά, ότι, όπως αποδείξαμε μέχρι τώρα "ά,τι ξη γεννιέται απ'αυτό, που είναι πεθαμένο". Άρα, αν η ψυχή υπάρχει πριν από την γέννηση και αν γεν­νιέται, όταν έρχεται στην ζωή, αυτή της η γέννηση δεν έχει άλλη προέλευση παρά την κατάσταση του θανάτου. Τότε πώς δεν είναι απαραίτητο η ψυχή να υπάρχει, ιδίως μετά τον θάνατο της, μια και οφείλει να ξαναγεννηθεί;

Ο Σωκράτης κάνει εδώ την σύνδεση των δύο επιχειρημάτων: Των αντιθέτων και της ανάμνησης. Αν η ανάμνηση αποδεικνύει την ύπαρξη των ψυχών, το επιχείρημα των αντιθέτων αποδεικνύει, ότι οι ψυχές, που επιζούν, είναι εκείνες των πεθαμένων.

Αν η ψυχή υπάρχει πριν από την ενσώματη ζωή και αν δεν μπορεί να έρθει στην ζωή από καμμιά άλλη κατάσταση παρά μόνον από τον θάνατο, είναι απαραίτητο, αφού εγκαταλείψει το σώμα, να συνεχίζει να ζη, για να μπορέσει να ξαναγεννηθεί στην ζωή. Η ανάμνηση χρησιμοποιείται για την ολοκλήρωση του πρώτου επιχειρήματος.

Η ύπαρξη της ψυχής μετά τον θάνατο χαρακτηρίζεται, όπως άλλωστε και στην πρω­τύτερη ύπαρξη της, από την ικανότητα της σκέψης.

Tα δύο πρώτα επιχειρήματα αποτελούν ένα σύνολο, αλλά η απόδειξη της αθα­νασίας της ψυχής είναι ακόμα ελλιπής, όπως προσδιορίζει ο Πλάτων, δείχνοντας, ou ο Σιμμίας και ο Κέβης δεν έχουν ακόμα πειστεί, πώς η ψυχή μπορεί να διατηρηθεί μετά τον θάνατο. Για να συμπληρωθεί η σκέψη, δεν μένει παρά να αποδειχτεί, ότι η ψυχή ανήκει στην φύση των εννοιών, είναι άρα απλή και ασώματη (Πλάτωνος Φαίδων, Κεφ.23).

Η βάση, στην οποία στηρίζεται το τρίτο επιχείρημα είναι, ότι "το όμοιο είναι γνω­στό από το όμοιο". Είναι ανάγκη, όμως, να μελετηθεί βαθύτερα το θέμα του θανά­του, με σκοπό να νικηθεί τελικά ο φόβος του.

Ο Σωκράτης επιχειρεί την απόδειξη του τρίτου επιχειρήματος λέγοντας, πως κάθε τι σύνθετο μπορεί να διαλυθεί, κάθε απλό, όμως, είναι αδιάλυτο. Αυτό, που αλλοιώνεται συνεχώς, είναι σύνθετο, ενώ το αναλλοίωτο είναι απλό. Tα αισθητά είναι αντιληπτά με τις αισθήσεις, ενώ οι ιδέες, που είναι αόρατες, γίνονται αντιληπτές με το πνεύμα.

Από τα όντα άλλα είναι ορατά και άλλα αόρατα, και από αυτά τα ορατά είναι μεταβλητά, ενώ τα αόρατα αμετάβλητα και αναλλοίωτα. Από αυτά τα δύο συστατι­κά του ανθρώπου είναι: το σώμα ορατό και η ψυχή αόρατη.

Επειδή, όμως, τις ιδέες τις αντιλαμβανόμαστε μόνο με την ψυχή - και τις αντιλαμβανόμαστε καλύτερα, όσο περισσότερο η ψυχή είναι απαλλαγμένη από την επιρροή του σώματος - η ψυχή είναι όμοια με τις αθάνατες και αναλλοίωτες ιδέες, ενώ το σώμα με τα αισθητά.

Επειδή η ψυχή μοιάζει με το θείο και την αρχικότητα, συνεπάγεται ότι, αφού είναι όμοια με το θείο και τις ιδέες, έχει και όλες τις ιδιότητες τους. Είναι δηλαδή θεία, αθάνατη, νοητή, απλή, αδιάλυτος, καθώς δεν μπορεί να διαλυθεί από τον άνεμο και αναλλοίωτη. Το αντίθετο είναι το σώμα.

Έτσι το σώμα είναι διαλυτό, η ψυχή αδιάλυτη, αλλά αν κάποια σώματα και ιδίως κάποια τμήματα τους είναι και μετά τον θάνατο αδιάλυτα, όπως τα ταριχευμένα σώματα, π.χ. τα οστά, σχεδόν αθάνατα, πολύ περισσότερο αθά­νατη οφείλει να είναι η ψυχή, και μάλιστα αν έμενε κατά την ζωή καθαρή από το σώμα (Πλάτωνος Φαίδων, Κεφ. 24-29).

Στο σημείο αυτό τίθεται το ζήτημα, του τί περιμένει τις ψυχές μετά τον θάνατο, και της μετεμψύχωσης. Οι ψυχές των φαύλων, καθώς είναι συνδεδεμένες με τα σώματα και βεβαρημένες από τις επιθυμίες τους, έλκονται στην γη και μετά τον θάνατο, ώσπου να ενταχθούν σε νέο σώμα. Έτσι, οι ψυχές αυτών εντάσσονται σε σώματα ζώων, που έχουν ανάλογα ήθη με αυτές

Στους θεούς φτάνουν μόνον οι αληθινοί φιλόσοφοι, αυτοί που αυστηρά απέχουν από τις σωματικές επιθυμίες και έχουν καθάρει την ψυχή τους με την φιλοσοφία. Η φιλοσοφία, όταν βρίσκει την ψυχή του φιλοσόφου φυλακισμένη στο σώμα και αξιοθρήνητη, ζητά να λύσει τα δεσμά της, με το να διδάσκει, ότι οι αισθήσεις είναι απατηλές, οι ηδονές και οι λύπες την καθηλώ­νουν στο σώμα, με το οποίο αναγκάζεται να γίνει ομόδοξη, ομότροπη και ομότροφη, ανίκανη να ανέλθει στην κοινωνία των θεών. Μόνον η φρόνηση οδηγεί στην αλήθεια.

Η ψυχή, που καθοδηγείται από την φιλοσοφία και επιδιώκει την καθαρή αλήθεια στην ζωή, μετά τον θάνατο απέρχεται στους θεούς, χωρίς να φοβάται μήπως στην πορεία διαλυθεί από τους ανέμους (Πλάτωνος, Φαίδων, Κεφ. 30-34).

Ενώ όλοι σιωπούν, ο Σιμμίας και ο Κέβης είναι στενοχωρημένοι. Αμφιβάλλουν και διστάζουν να μιλήσουν. Ο Σωκράτης, όμως, που το κατάλαβε, τους προτρέπει να μιλήσουν χωρίς δισταγμό.

Ο Σιμμίας, λοιπόν, συγκρίνει την ψυχή με την αρμονία και το σώμα με την λύρα και τις χορδές της. Λέει, ότι η αρμονία είναι πράγμα αόρατο, ασώματο, τέλειο στην κουρδισμένη λύρα, αλλά η λύρα αυτή καθαυτή και οι χορδές της είναι σώματα, επομένως συγγενικά με την θνητή φύση.

Ας υποθέσουμε, ότι η λύρα σπάει και ότι οι χορδές της κόβονται. Η αρμονία θα καταστραφεί. Τότε ποιο θα είναι το πρώτο πράγμα, που θα δεχτεί την φθορά; Η αρμονία ή η λύρα; (Κεφ. 35-36).
0 Κέβης δέχεται, ότι η ψυχή είναι ισχυρότερη και πιο μακρόζωη από το σώμα, αλλά νομίζει, ότι και αυτή στο τέλος, καθώς διέρχεται μέσα από πολλά σώματα εξα­ντλείται και πεθαίνει.

Όπως ο υφαντής, αφού υφάνει πολλά ιμάτια και τα κατατρίψει, στο τέλος πεθαίνει, έτσι και η ψυχή αφού φθαρεί σε πολλά σώματα, στο τέλος εξαντλείται η ίδια και φθείρεται. Με αυτήν την αντίρρηση οι παρευρισκόμενοι, αν και προηγουμένως είχαν πεισθεί, τώρα αρχίζουν να δυσπιστούν.

Ο Εχεκράτης, που διακόπτει τον Φαίδωνα κατά την αφήγηση του, δικαιώνει αυτούς (Πλάτωνος Φαίδων, Κεφ. 37,38).

0 Σωκράτης παραδέχεται, ότι το ζήτημα δεν είναι απλό και προσπαθεί όλους να ινς ενθαρρύνει. Μόνο μία ατυχία δεν πρέπει να τους καταβάλλει: μεταξύ των επι­χειρημάτων συμβαίνει, ό,τι συμβαίνει και μεταξύ των ανθρώπων. Από αυτούς πολλοί είναι μέτριοι αλλά ελάχιστοι οι εξαιρετικοί. Δεν πρέπει λοιπόν να μιλούν με μισόλογα, αλλά να ζητήσουν νέα επιχειρήματα (Πλάτωνος Φαίδων, Κεφ. 39-40).

Ο Σωκράτης επαναλαμβάνει την άποψη του Σιμμία και αποδεικνύει: α) ότι αυτή βρίσκεται σε αντίφαση προς την θεωρία της ανάμνησης, γιατί αν η ψυχή ήταν αρμο­νία, δεν θα ήταν νοητή η προΰπαρξη της ψυχής, β) ότι η αρμονία έχει διάφορους βαθ­μούς, ενώ η ψυχή δεν έχει, γ) ότι αν η -ψυχή ήταν αρμονία, θα έπρεπε να ακολουθεί τα μέρη στα οποία βρίσκεται, ενώ η ψυχή εναντιώνεται στο σώμα. Η ψυχή, άρα είναι δύναμη, η οποία εξουσιάζει και διευθύνει το σώμα (Κεφ. 41-43).

Μετά από αυτά ο Σωκράτης έρχεται στην αντίρρηση του Κέβητος, ο οποίος παραδέχεται την ύπαρξη της ψυχής αλλά αρνείται την αθανασία της. Έτσι, ο μεγά­λος φιλόσοφος εκθέτει, πώς κατέληξε να παραδεχτεί την θεωρία των ιδεών. Η φυσι­κή φιλοσοφία των Ιώνων εξετάζει, βέβαια, πλήθος δευτερευόντων στοιχείων ως αιτίων, αλλά δεν φτάνει στην πρώτη αιτία.

Ο Αναξαγόρας παραδέχεται, βέβαια, ότι ο νους είναι αιτία όλων των πραγμάτων, αλλά συγχρόνως απέδιδε την αιτία στον αέρα, τον αιθέρα και σε άλλα. Έτσι ο Σωκράτης αναγκάστηκε να χαράξει ίδια πορεία και να λύσει το πρόβλημα, που τον απασχολεί. Αιτία λοιπόν της γέννησης και της φθοράς αλλά και της ύπαρξης είναι μόνον η ιδέα, η ιδανική και η απόλυτη ύπαρ­ξη με την παρουσία και κοινωνία της οποίας είναι ο,τιδήποτε είναι και γίνονται, όσα γίνονται (Πλάτωνος, Φαίδων Κεφ. 44-49).

Η δεύτερη απόδειξη των αντιθέτων έχει ως εξής; Κάθε πράγμα είναι αυτό που είναι, μόνον επειδή συμμετέχει σε μίαν ορισμένη ιδέα. Καμμία ιδέα δεν μπορεί να δεχτεί το αντίθετο της. Χωρίς αμφιβολία, ένα συγκεκριμένο υποκείμενο μπορεί να είναι μεγάλο ή μικρό, ανάλογα με την περίπτωση, αλλά η ιδέα της μεγαλοσύνης σε καμμία περίπτωση δεν θα μπορούσε να δεχτεί την μικρότητα ή και το αντίθετο. Έτσι, τα συγκεκριμένα και ατομικά πράγματα, των οποίων η ουσία υπονοεί μόνον τον ένα από τους δύο αντίθετους όρους, είναι απρόσιτα το ένα στο άλλο.

Δεν είναι μόνον η ιδέα της ομοιότητας, που δεν θα μπορούσε να δεχτεί την ιδέα της ανομοιότητας, αλλά ένας οποιοσδήποτε ζυγός αριθμός δεν θα μπορούσε ποτέ να γίνει μονός ή, ακόμα, to χιόνι δεν είναι περισσότερο προσιτό στην ζέστη απ'ότι η ιδέα του κρύου σε αυτήν του ζεστού.

Άρα η ψυχή έχει για ουσία την ζωή, την οποία φέρει παντού μαζί της. Απορρίπτει επομένως το αντίθετο της, τον θάνατο, και όπως δεν υπάρχει άλλο δυνα­τό ξαναγέννημα της ζωής παρά μόνο ο θάνατος, η "ψυχή είναι άφθαρτη (Πλάτωνος Φαίδων, κεφ. 50-56).

Μετά από αυτά ο Πλάτων περιγράφει, όπως φαντάζεται, την Γή εσωτερικά κα εξωτερικά, καθώς και την κρίση των ψυχών στον Άδη.

Εκεί οι ψυχές των κακών. αναλόγως, βέβαια, με τα εγκλήματα, που έκαναν στη ζωή, θα τιμωρηθούν ή θα καθαρθούν, ενώ οι ψυχές των αγαθών θα αμειφθούν και περισσότερο όσες καθάρ θηκαν στην Γή με την φιλοσοφία (Πλάτωνος, Φαίδων, κεφ. 57-63)
Επειδή η ώρα του θανάτου του Σωκράτους πλησίαζε, ο Κρίτων ζήτησε από αυτόν να τού πει τις τελευταίες επιθυμίες του.

Ο Σωκράτης εγκαταλείπει το δωμάτιο του, για να λουστεί και οι μαθητές του θρηνούν. Μόλις επέστρεψε, ο υπηρέτης των ένδε­κα τον ειδοποίησε να ετοιμαστεί. Ο Σωκράτης, χωρίς να περιμένει την δύση, ζητάει να τού φέρουν το κώνειο. Το πίνει ατάραχος, ενθαρρύνει του μαθητές του και πεθαίνει ήσυχος. Ο Φαίδων τελειώνει την αφήγηση του, μιλώντας με συγκινητικό τρόπο για τον δάσκαλο του (Πλάτωνος Φαίδων, Κεφ. 64-67).

(1ο Λύκειο Κερατσινίου, Ομάδα Μελέτης Ελλήνων Συγγραφέων, Επιβλέπων: Παναγιώτης Κων. Μητροπέτρος: «Προσεγγίσεις στον Πλάτωνα», Δήμος Κερατσινίου-1998).

Που ακριβώς βρισκόταν οι Λαιστρυγόνες, οι Κύκλωπες και όλοι οι σταθμοί του ταξιδιού από την Τροία στην Ιθάκη;

Ίσως η πιο γρήγορη "ανάγνωση" του μεγάλου και δύσκολου ταξιδιού του πολυμήχανου Οδυσσέα, σαν βγήκε στον πηγαιμό από την Τροία στην πατρίδα του, την Ιθάκη, βρίσκεται τώρα στο διαδίκτυο, σε ένα διαδραστικό χάρτη.

Όλοι οι σταθμοί του ταξιδιού του Ομηρικού ήρωα-που από λίγες εβδομάδες κράτησε 10 χρόνια- απεικονίζονται στον χάρτη και, κάνοντας κλικ επάνω στα αντίστοιχα νούμερα- εμφανίζονται οι πληροφορίες για τον τόπο και τους κατοίκους του.

Μπορεί όλοι να γνωρίζουμε ότι στο δρόμο του Οδυσσέαβγήκαν οι Κύκλωπες, οι Σειρήνες, οι Λαιστρυγόνες, η Σκύλα και η Χάρυβδη, η νύμφη Καλυψώ και η μάγισσα Κίρκη αλλά... που ακριβώς βρισκόταν επάνω στη διαδρομή;

Κάντε κλικ εδώ, για να δείτε λεπτομερώς το ταξίδι του Οδυσσέα.

Αυτό το κείμενο, που ο καθένας θα μπορούσε να το θεωρήσει εντελώς επίκαιρο σήμερα, γράφτηκε πριν από δυόμιση χιλιάδες χρόνια από τον Έλληνα φιλόσοφο, Πλάτωνα.

Δυστυχώς αυτά που κατέγραψε πριν από είκοσι πέντε αιώνες ο Πλάτων ισχύουν απόλυτα και για τη σημερινή μας εποχή και εκφράζουν το βασικό πρόβλημα της σύγχρονης θεραπευτικής, που δεν είναι άλλο από αυτό που αναφέρεται σε φράση του πιο κάτω κειμένου, το ότι δηλαδή οι γιατροί κάνουν το λάθος να χωρίζουν το πνεύμα (την ψυχή) από το σώμα:

- Ένας λόγος παραπάνω για να σου μιλήσω μ” όλη την ειλικρίνεια για τους μαγικούς στίχους, τί λογής είναι. Αναρωτιόμουν, μάλιστα, τώρα δα, με ποιον τρόπο θα σ’έκανα να καταλάβεις τί είδος δύναμη έχουν. Λοιπόν Χαρμίδη, οι στίχοι είναι τέτοιοι που δεν μπορούν να γιατρέψουν μόνο το κεφάλι” ίσως θα έχεις ακούσει και συ καλούς γιατρούς, όταν τους ρωτάει ένας άρρωστος με πονόματο να λένε ότι δεν είναι δυνατόν να γιατρέψουν χωριστά τα μάτια, αλλά ότι πρέπει να κάμουν θεραπεία για όλο το κεφάλι, προκειμένου να κάμουν καλά τα μάτια” και, ακόμη, ότι είναι ανόητο να νομίζει κανείς ότι μπορεί να θεραπευθεί το κεφάλι μόνο, ξεχωριστά από το υπόλοιπο σώμα. Ξεκινώντας λοιπόν, απ’αυτή την αντίληψη, ορίζουν δίαιτα για ολόκληρο το σώμα κι επιχειρούν να θεραπεύσουν το μέρος μαζί με το σύνολο. Ή μήπως δεν ξέρεις ότι αυτή είναι η θεωρία τους κι ότι αυτά έτσι γίνονται;

- «Βεβαίως, το ξέρω»,είπε.

- «Κι η θεωρία αυτή σου φαίνεται σωστή, και την αποδέχεσαι;»

- «Απολύτως»,είπε

- Κι εγώ μόλις άκουσα οτι την αποδέχεται, πήρα θάρρος και λίγο-λίγο ξαναβρήκα την αυτοπεποίθησή μου και την όρεξη για συζήτηση. Και είπα:

«Το ίδιο συμβαίνει Χαρμίδη και με τους μαγικούς στίχους. Τους έμαθα εκεί πέρα, στο στρατό, από κάποιο Θράκα γιατρό, μαθητή του Ζαλμόξιδους, έναν από εκείνους που, καθώς λέγεται, έχουν την δύναμη να χαρίζουν στους ανθρώπους την αθανασία. Έλεγε λοιπόν,ο Θραξ εκείνος, ότι οι Έλληνες γιατροί έχουν δίκιο ακολουθώντας τη θεωρία που σου είπα,»αλλά», έλεγε ακόμη,»ο Ζαλμόξις, ο βασιλιάς μας, που είναι Θεός, λέγει ότι όπως δεν πρέπει να επιχειρούμε να γιατρέψουμε τα μάτια χωριστά από το κεφάλι, ούτε το κεφάλι χωριστά από το σώμα, έτσι και το σώμα δεν πρέπει να το υποβάλλουμε σε θεραπεία χωριστά από την ψυχή, κι ότι αν οι περισσότερες αρρώστιες διαφεύγουν από τους Έλληνες γιατρούς, αιτία είναι ότι αυτοί αγνοούν το σύνολο που πρέπει να υποβάλλουν σε θεραπεία, και που αν αυτό δεν είναι καλά ούτε το μέρος μπορεί να είναι καλά».

Γιατί όλα, έλεγε, από την ψυχή ξεκινάνε, και τα κακά και τα καλά στο σώμα και σ” ολόκληρο τον άνθρωπο, κι απ’αυτή απορρέουν πάνω του, όπως το κεφάλι στα μάτια και ότι πρέπει εκείνη πρώτα και κυρίως να θεραπεύουμε αν θέλουμε και το κεφάλι και το υπόλοιπο σώμα να είναι καλά. Και θεραπεύεται η ψυχή, έλεγε, αγαπητέ μου, με μερικούς μαγικούς στίχους, με κάτι ξόρκια, κι αυτά είναι οι καλοί λόγοι. Από τέτοιους λόγους γεννιέται στην ψυχή η Σωφροσύνη. Και άμα αυτή γεννηθεί και είναι μέσα στην ψυχή, εύκολα μπορούμε να δώσουμε την υγεία και στο κεφάλι και στο υπόλοιπο σώμα.

ΠΛΑΤΩΝ ΧΑΡΜΙΔΗΣ 156b Περί Σωφροσύνης

Η αρμόδια υπηρεσία Προγραμματισμού Σπουδών και Αξιολόγησης της Βικτώριας (VCAA) ενέκρινε αίτηση της Ελληνικής Ορθόδοξης Κοινότητας Μελβούρνης και Βικτώριας να προσφέρει από το 2014 το μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών σε επίπεδο VCE.

Σημειώνεται ότι οι μαθητές που επιλέγουν το μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών σε επίπεδο VCE, ωφελούνται ιδιαίτερα καθώς έχουν τη δυνατότητα να πάρουν μέχρι 15 πρόσθετα μόρια στην τελική αξιολόγηση της επίδοσής τους.

Για να μπορέσει ένας μαθητής να κάνει τα Αρχαία Ελληνικάστο VCE θα πρέπει να τα έχει παρακολουθήσει τουλάχιστον δύο χρόνια πριν.

Το σχολείο της Κοινότητας προσφέρει τα Αρχαία Ελληνικάαπό την Α'Γυμνασίου (Year 7), για να καλυφθεί η απαιτούμενη διδακτέα ύλη με αργό και μεθοδικό ρυθμό, ούτως ώστε οι μαθητές να μάθουν καλύτερα τη γλώσσα και να ενταχθούν με μεγαλύτερη άνεση στα τμήματα του VCE.

«Η παιδεία αποτελεί προτεραιότητα για την Κοινότητά μας που επενδύει πολλά στη διατήρηση και προώθηση της γλώσσας μας και του πολιτισμού μας,» δήλωσε ο συντονιστής εκπαίδευσης της Κοινότητας κ. Θόδωρος Μάρκος.

«Το γεγονός ότι εγκρίθηκε η αίτησή μας να προσφέρουμε τα Αρχαία Ελληνικάσε επίπεδο VCE είναι πολύ σημαντικό τόσο για τα σχολεία μας όσο και για τον οργανισμό μας, καθώς είμαστε το μοναδικό ελληνικό σχολείο στη Μελβούρνη με τέτοια άδεια.

Προσφέρουμε το μάθημα Αρχαίων Ελληνικώντα τελευταία τρία χρόνια και ήδη μαθητές μας είναι έτοιμοι να ενταχθούν στο νέο τμήμα του VCE."