Το πλέον σημαντικό, ίσως, από τα ευρήματα των ανασκαφών για το μετρό Θεσσαλονίκης ανασκάπτεται τον τελευταίο καιρό στις εισόδους του σταθμού «Αγία Σοφία».
Πρόκειται για μεγάλη, μαρμαρόστρωτη ωοειδή πλατεία, η οποία κατασκευάστηκε κατά πάσα πιθανότητα κατά τη ρωμαϊκή εποχή στην περιοχή που ήταν το κέντρο της ρωμαϊκής Θεσσαλονίκης. Μέρος της διατηρήθηκε και κατά τον 6ο έως 9ο, ίσως και 10ο αιώνα, αλλά άλλο μέρος της μετατράπηκε σε αγορά. Εκεί εντοπίζονται ημικυκλικές στοές και καταστήματα.
Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο κατά τη χθεσινή του συνεδρίαση ενημερώθηκε για το σπουδαιότατο αυτό εύρημα και αποφάσισε να πραγματοποιήσει αυτοψία μέχρι το τέλος της εβδομάδας, πριν γνωμοδοτήσει για την τύχη του.
Στις αρμόδιες διευθύνσεις αρχαιοτήτων δεν είχε κατατεθεί ούτε η πρόταση της σχετικής Eφορείας αλλά ούτε και η μελέτη της Αττικό Μετρό για τη διαμόρφωση των δύο εισόδων άλλωστε.
Η γενική διευθύντρια αρχαιοτήτων Ελενα Κόρκα, η οποία επισκέφθηκε προχθές τον χώρο των ανασκαφών, έκθαμβη περιέγραψε μερικά από τα ευρήματα και στάθηκε στη μεγάλη σπουδαιότητά τους. Oπως είπε, πρώτη φορά βλέπουμε τέτοια ευρήματα από τη βυζαντινή Θεσσαλονίκη. Ανάλογά τους δεν έχουν εντοπισθεί πουθενά αλλού.
Στη νότια είσοδο του σταθμού, η πλατεία εκτείνεται σε χώρο περίπου 300 τετραγωνικών μέτρων, από τα οποία τα 180 είναι σε καλή κατάσταση διατήρησης. Πρόκειται για πλατεία και στοές που κατασκευάστηκαν από πολυτελή υλικά. Εκεί υπήρχαν και επιτοίχια ψηφιδωτά εξαιρετικής τέχνης, από τον 4ο αιώνα μ.Χ.
Ανατολικό τμήμα σκάμματος.
Πιθανώς ανήκουν στην εποχή της Τετραρχίας, τότε που ο Γαλεριανός πλούτισε τη Θεσσαλονίκη με σημαντικά κτίρια. Φαίνεται πως τα ευρήματα συνδέονταν, εκτός των άλλων, και με ρωμαϊκό βαλανείο που έχει εντοπισθεί στην Αχειροποίητο. Σε κάποιο σημείο βρέθηκαν κατά χώραν, αλλά πεσμένοι, δύο αράβδωτοι κίονες από πράσινο θεσσαλικό μάρμαρο.
Στη βόρεια είσοδο η πλατεία συνεχίζεται, και πάλι με κάποιες καταστροφές τμημάτων λόγω μεταγενέστερων επεμβάσεων αλλά και βοηθητικών έργων του μετρό (διαφραγματικοί τοίχοι, πάσσαλοι αντιστηρίξεων κ.ά.). Σε εκείνο το τμήμα υπάρχει και ναΐδριο των υστεροβυζαντινών χρόνων. Φαίνεται πως όλο συνδέεται με τη Βασιλική της Αχειροποιήτου και της Αγίας Σοφίας. Εκεί κατά τα βυζαντινά χρόνια είχε δημιουργηθεί αγορά με καταστήματα έργων μικροτεχνίας, κυρίως κοσμημάτων.
Η ανασκαφή έχει επίσης αποκαλύψει ένα οικοδόμημα που ίσως ήταν κρηναίο και διάφορα τοξωτά και άλλα ανοίγματα. Το οικοδόμημα πιθανώς να συνδεόταν με δεξαμενή, η οποία είχε δάπεδα από λίθους.
Τμήμα ημικυκλικής στοάς μπροστά από την οποία ανοίγεται η πλατεία
Γενικά, πρόκειται για μια περιοχή η οποία κατά τη ρωμαϊκή όπως και κατά τη βυζαντινή εποχή έσφυζε από ζωή. Η πλατεία «έβλεπε» στον κεντρικό δρόμο, τον decumanus maximus και γειτόνευε με το μεσοβυζαντινό σταυροδρόμι στον σταθμό «Βενιζέλου» του μετρό.
Και τα δύο αποτελούσαν κατά την αρχαιότητα τοπόσημα για τις κεντρικές περιοχές της πόλης και έχουν υποστεί αλλεπάλληλες επεξεργασίες-κατεδαφίσεις, ακόμα και σε ολικά στρώματα καταστροφής, ανοικοδομήσεις και μεταλλάξεις χαρακτήρα. Πρόκειται για έναν αρχαιολογικό χώρο ύψιστης σημασίας.
Αγγελική Κώττη, ethnos.gr