Χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι το γκότζι μπέρι για μακροζωία; Και βέβαια. Παρά το εξωτικό όνομά του, το γκότζι μπέρι, ελληνιστί λύκιον, φύτρωνε και στην Ελλάδα.
Δεν ήταν το μοναδικό που περιελάμβαναν στη δίαιτά τους. Το ιπποφαέςήταν ένα ακόμη φυτό στο οποίο απέδιδαν θεραπευτικές ιδιότητες. Οπως και σε άλλα βότανα, αλλά και σε καρπούς δέντρων, σαν τη μαστίχα.
Αναφορές μέσα από αρχαιολογικά ευρήματα για όλα αυτά μπορεί κανείς να θαυμάσει στην έκθεση «Ιασις. Υγεία νόσος θεραπεία, από τον Ομηρο στον Γαληνό» που εγκαινιάστηκε χθες στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης.
Η ευφάνταστη έκθεση στήθηκε στην πτέρυγα «Ντόλυς Γουλανδρή» σε ένα περιβάλλον που θυμίζει σπα, ιατρείο ή νοσοκομείο, όπως είπαν η γενική γραμματέας Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη και η πρόεδρος του Μουσείου Σάντρα Μαρινοπούλου. «Ο επισκέπτης συναντά μια ατμόσφαιρα υγιούς αισιοδοξίας, ευεξίας, χαλαρώνει σωματικά και έτσι μπορεί να απολαύσει τα δημιουργήματα από το 200 π.Χ. έως τους πρώτους μεταχριστιανικούς αιώνες», επεσήμανε η πρώτη.
«Η έκθεση Ιασις παρουσιάζει την εξέλιξη των αρχαίων θεραπευτικών πρακτικών, εξετάζοντας τη μετάβαση από τη μαγικο-θρησκευτική θεραπεία στην ορθολογική, επιστημονική ιατρική», όπως είπε ο εμπνευστής της και διευθυντής του Μουσείου Κυκλ. Τέχνης, ο καθηγητής αρχαιολογίας Νικόλαος Σταμπολίδης.
Περιλαμβάνει σχεδόν 300 αρχαία αντικείμενα από 41 μουσεία της Ελλάδας και του εξωτερικού (Βρετανικό Μουσείο, Λούβρο, Μουσεία του Καπιτωλίου στη Ρώμη). Χωρίζεται σε τρεις ενότητες: Υγεία, Νόσος, Θεραπεία, και καλύπτει το χρονικό διάστημα περίπου από το 1200 π.Χ. έως τον 3ο αιώνα μ.Χ. Κόστισε σχεδόν μισό εκατ. ευρώ (αλλά υπήρξαν πολλοί χορηγοί) και αμέτρητες ανθρωποώρες για τον Νίκο Σταμπολίδη και τον συνεργάτη του Γιώργο Τασούλα.
Μαρμάρινο άγαλμα του θεού Ασκληπιού από την αυτοκρατορική έπαυλη στο Anzio. Χρονολογείται στην περίοδο Αδριανού (117-138 μ.Χ.) και ανήκει στα Μουσεία Καπιτωλίου της Ρώμης
Τα πλέον εντυπωσιακά εκθέματα είναι δύο κεφάλια από ανάγλυφη σύνθεση στο Ασκληπιείο της Κω, δημιουργίες των γιων του Πραξιτέλη, Κηφισοδότου και Τιμάρχου. Δεν θα πρέπει να αγνοήσει κανείς τα δύο σπουδαία αγάλματα της Υγείας και του μαύρου Ασκπληπιού που ήρθαν από το εξωτερικό. Ούτε τα αγάλματα ή ανάγλυφα με τον Ασκληπιό, την Υγεία ή σκηνές από «θαύματα» του Ασκληπιού.
Χάλκινη κυλινδρική εργαλειοθήκη που περιείχε έξι μήλες. Βρέθηκε στην Πάφο, στον τάφο του χειρουργού. Είναι από τα τέλη 2ου - αρχές 3ου αι. μ.Χ. και προέρχεται από το Επαρχιακό Μουσείο Πάφου
Μαθήματα ανατομίας
Μαρμάρινη προτομή του Ιπποκράτη. Βρέθηκε σε τάφο ιατρού στην Ostia. Χρονολογείται στο 100-150 μ.Χ. και βρισκόταν στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ostia
Αν αφήσουμε πίσω το θείο, στο οποίο εναπόθεταν συχνά τις ελπίδες τους οι πρόγονοί μας, και μείνουμε στο ανθρώπινο, θα δούμε πολλά και συχνά συγκινητικά ή ενδιαφέροντα εκθέματα.
Από πήλινα τάματα, με αυτιά, μάτια, μαστούς, γεννητικά όργανα, μέχρι πήλινα ειδώλια που έχουν τα σπλάχνα έξω (για μαθήματα ανατομίας) ή πήλινα πόδια και χέρια με ασθένειες (εξανθήματα, διαβητικό πόδι κ.ά.), ώστε να εκπαιδεύονται οι νεότεροι γιατροί.
Ο Νίκος Σταμπολίδης σημείωσε ότι κάπως έτσι θα πρέπει να ξεκίνησε η Ιστορία, όταν οι άνθρωποι κατέγραφαν τις θεραπευτικές μεθόδους που είχαν αποδώσει, για να μεταδώσουν τη γνώση στους επόμενους - συνήθως από την κλειστή οικογένεια.
Το γκότζι μπέρι, ελληνιστί λύκιον, φύτρωνε και στην Ελλάδα και μάλιστα οι αρχαίοι Ελληνες το περιελάμβαναν στη δίαιτά τους προκειμένου να τους προσφέρει μακροζωία
Αγαλμάτια πασχόντων από φυματίωση, γυναικών που γεννούν, πήλινα αγγεία που χρησιμοποιούνταν ως θερμοφόρες, είναι μερικά ακόμη από τα ενδιαφέροντα εκθέματα. Τα μικρά αγγεία όπου φυλασσόταν το όπιο, αναποδογυρισμένα είναι ίδια με την κάψα της παπαρούνας του οπίου. Το όπιο χρησιμοποιούνταν ως παυσίπονο. Αλλά υπάρχει και οστικό υλικό, και συγκεκριμένα κρανία. Ενα από τη Χίο, το οποίο είχε υποβληθεί σε τρυπανισμό. Αλλο από την Αθήνα, με χρυσά συρματάκια, προφανώς για ορθοδοντικούς λόγους.
Το ιπποφαές ήταν επίσης ιδιαίτερα δημοφιλές στην αρχαία Ελλάδα, καθώς του απέδιδαν θεραπευτικές ιδιότητες
Έπαιρναν οι αρχαίοι γιατροί φακελάκι; Καμιά φορά, ναι, λέει ο κ. Σταμπολίδης, υπενθυμίζοντας τον γιατρό που βοήθησε στην Αγριππίνα να φαρμακώσει τον αυτοκράτορα για τον οποίο δούλευε. Γιατί επέστρεψε στην πατρίδα του και ζούσε πολυτελή βίο.
Αλλά συνήθως όχι, επειδή το «έχειν» του καθενός ήταν εμφανές. Πάντως, ίσως και να μην έλεγαν «όχι» σε έναν λαγό... Η έκθεση αποτελεί το 2ο μέρος της τριλογίας των μεγάλων αρχαιολογικών εκθέσεων που εστιάζουν σε θέματα που απασχολούν τον άνθρωπο από την αρχαιότητα, ξεκίνησε το 2009 με την έκθεση Ερως, και ολοκληρώνεται τον Δεκέμβριο με την έκθεση Επέκεινα.
ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΚΩΤΤΗ, akotti@pegasus.gr, ethnos.gr