Οι Κύκλωπεςήταν τερατόμορφες θεότητες και είχαν τεράστια δύναμη. Υπάρχουν πολλές ερμηνείες για την καταγωγή τους. Σύμφωνα με το επικό ποίημα του Ησίοδου «Θεογονία», ήταν τα τρία παιδιά του Ουρανού και της Γαίας: ο Στερόπης, ο Βρόντης και ο Άργης.
Όταν ο Ουρανός φοβήθηκε ότι απειλείται η εξουσία του, τους φυλάκισε στα Τάρταρα. Ωστόσο, οι Τιτάνες θέλοντας να ανατρέψουν τον Ουρανό, τους απελευθέρωσαν. Οι Κύκλωπες, όντας δυσαρεστημένοι με τον πατέρα τους, δέχτηκαν να βοηθήσουν στην πτώση του. Όταν όμως οι Τιτάνες ήρθαν στην εξουσία, τους έριξαν πάλι στα Τάρταρα.
Τιτανομαχία από το έργο Clash Of The Titans
Κατά τη διάρκεια της Τιτανομαχίας, ο Δίας και οι Ολύμπιοι θεοί τους απελευθέρωσαν ξανά
Οι Κύκλωπες για να τους ευχαριστήσουν, τους βοήθησαν στη μάχη, προσφέροντας τους παράλληλα τον κεραυνό, τη βροντή και την αστραπή, όπλα τα οποία είχαν κατασκευάσει στην Αίτνα, υπό την επίβλεψη του Ηφαίστου. Όταν ο Δίας επικράτησε των Τιτάνων, ανέθεσε στους Κύκλωπες τη φύλαξη των ηττημένων στα Τάρταρα. Ως ανταπόδοση, εκείνοι από την πλευρά τους του χάρισαν τον κεραυνό και τη βροντή, εφόδια τα οποία αποτέλεσαν και το σύμβολο του βασιλιά των θεών.
Στη θεά Άρτεμη λέγεται ότι χάρισαν το κυνηγετικό τόξο. Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, ο Απόλλωνας σκότωσε τους Κύκλωπες προκειμένου να εκδικηθεί το Δία για το θάνατο του γιου του Ασκληπιού, αφού όταν ο Δίας αντιλήφθηκε πως ο Ασκληπιός μπορούσε να επαναφέρει στη ζωή τους νεκρούς, τον κεραυνοβόλησε.
Οι Κύκλωπες στην Οδύσσεια
Στην Οδύσσεια του Ομήρου, οι Κύκλωπες ήταν τερατόμορφοι άνθρωποι, γιοι του θεού της θάλασσας Ποσειδώνα και της νύμφης Θοώσης. Ήταν γίγαντες και είχαν ένα και μοναδικό μάτι στο κέντρο του μετώπου τους. Τόπος κατοικίας τους ήταν πιθανόν η Σικελία. Χαρακτηρίζονταν ως απολίτιστοι και κοινωνικά ανοργάνωτοι. Έμεναν σε σπηλιές μαζί με τα πρόβατά τους, ενώ σκότωναν και καταβρόχθιζαν όλους όσους τους πλησίαζαν ή τους απειλούσαν....
Το τέχνασμα του Οδυσσέα
Σύμφωνα με το μύθο, ο πολυμήχανος Οδυσσέας και οι πολεμιστές του βρέθηκαν στο νησί των Κυκλώπων και εγκλωβίστηκαν στην σπηλιά του Πολύφημου, ο οποίος θεωρείτο ο αγριότερος και ισχυρότερος όλων. Άρχισε να τρώει τον έναν άνδρα μετά τον άλλον, ώσπου ο Οδυσσέας τον τύφλωσε με πυρωμένο παλούκι. Ο Πολύφημος δεν μπορούσε πλέον να εντοπίσει εκείνον και τους συντρόφους που είχαν απομείνει ζωντανοί. Τελικά, οι άνδρες κατάφεραν να ξεφύγουν, αφού κρεμάστηκαν από τις κοιλιές των προβάτων του. Την τύφλωση του γιου του εκδικήθηκε ο Ποσειδώνας, προκαλώντας τρικυμίες στις θάλασσες στις οποίες περιπλανιόταν ο Οδυσσέας και οι σύντροφοι του.
Τα Κυκλώπεια Τείχη
Κατά τη μυκηναϊκή περίοδο, Κύκλωπες θεωρούντο οι γίγαντες, στους οποίους οι Έλληνες απέδιδαν το κτίσιμο των γιγαντιαίων τειχών της κλασσικής περιόδου. Ο Στράβων αναφέρει στα κείμενα του, ότι οι Κύκλωπες ήταν εκείνοι που δημιούργησαν στην Τίρυνθα και στις Μυκήνες τις προϊστορικές ακροπόλεις, τις οποίες ονόμασαν Κυκλώπεια Τείχη.