Οι ιδιαιτερότητες της περιοχής διαμορφώθηκαν πριν από περίπου 2.000 χρόνια
Οι περισσότεροι ίσως γνωρίσαμε τη λίμνη Βουλιαγμένης ως προορισμό για τις μεγαλύτερες ηλικίες κατά τα προηγούμενα χρόνια. Με τα χρόνια οι ισορροπίες άλλαξαν. Η υψηλή θερμοκρασία του νερού και το φυσικό περιβάλλον προσέλκυσαν οικογένειες, αλλά και νεότερες ηλικίες, οι οποίες αναζήτησαν ακόμα και μέσα στο χειμώνα ένα χώρο για να κάνουν το μπάνιο τους.
Γράφει οΓιώργος Λαμπίρης
Φωτογραφίες - Βίντεο: Γιάννης Κέμμος
Η περιοχή της λίμνης, όπως τη γνωρίζουμε σήμερα διαμορφώθηκε πριν από περίπου 2.000 χρόνια, καθότι στα αρχαία κείμενα με χαρακτηριστικότερα αυτά του περιηγητή Παυσανία, δεν αναφέρεται πουθενά η ύπαρξή της.
Η πρώτη φορά που περιγράφεται η λίμνη είναι το 1889 από το χημικό, Αναστάσιο Χρηστομάνο. Ακολούθησαν έρευνες όπως αυτές του 1988, μέσω προγράμματος του υπουργείου Πολιτισμού και επικεφαλής των Ελβετό σπηλαοδύτη, Ζαν Ζακ Μπολάνζ στη διάρκεια των οποίων ανακαλύφθηκε ένας μεγάλος σταλακτίτης σε βάθος περίπου 100 μέτρων.
Κατά καιρούς αρκετοί ήταν εκείνοι που καταδύθηκαν στα νερά της. Σε κάποιες περιπτώσεις οι απόπειρες εξερεύνησης έγιναν από άτομα χωρίς εμπειρία και γνώση των σπηλαιοκαταδύσεων, με αποτέλεσμα να έχουν χάσει τη ζωή τους οκτώ άτομα.
Συναντήσαμε έναν από τους πιο έμπειρους σπηλαιοδύτες, το Γιώργο Βανδώρο, ο οποίος έχει εξερευνήσει την υδάτινη πολιτεία. Ο ίδιος μιλάει για τις υπόγειες διαδρομές της, όσο και το πώς δημιουργήθηκε ο συγκεκριμένος γεωλογικός σχηματισμός.
Θερμοκρασίες που αγγίζουν ακόμα και τους 28 βαθμούς Κελσίου
«Τα σπήλαια της Βουλιαγμένης παρουσιάζουν πολλές ιδιαιτερότητες. Σε αντίθεση με τα περισσότερα σπήλαια της χώρας, όπου επικρατούν χαμηλές θερμοκρασίες 9-11 βαθμών Κελσίου, καθότι τα νερά προέρχονται από πηγές που αναβλύζουν από ορεινούς όγκους της Αττικής, στην περίπτωση της λίμνης τα πράγματα είναι διαφορετικά. Οι θερμοκρασίες που επικρατούν είναι γύρω στους 27 με 28 βαθμούς σε βάθος 100 μέτρων», λέει ο Γιώργος Βανδώρος στο newsbeast.gr.
Όπως εξηγεί το μέγιστο βάθος της λίμνης Βουλιαγμένης, στο οποίο έχουν καταδυθεί σπηλαιοδύτες, είναι 127 μέτρα. Μάλιστα σε ρηχότερα τμήματα -γύρω στα 40 μέτρα- η θερμοκρασία είναι γύρω στους 25 βαθμούς και στην επιφάνεια στους 22-23 βαθμούς αυτή την εποχή. Το καλοκαίρι η θερμοκρασία του νερού μπορεί να φτάσει και στην επιφάνεια τους 27 βαθμούς.
«Είναι ένα περιβάλλον άκρως ελκυστικό»
«Τα σπήλαια της λίμνης αποτελούν ένα περιβάλλον άκρως ελκυστικό. Η συγκεκριμένη περιοχή ίσως διαθέτει ένα από τα μεγαλύτερα σε μέγεθος σπήλαια της Ευρώπης. Είναι τόσο όμορφα εκεί μέσα, σε σημείο που όταν βουτάω δε θέλω να φύγω».
«Η λίμνη ωστόσο δεν την έχουμε εξερευνήσει ολοκληρωτικά», συνεχίζει την αφήγησή του ο σπηλαιοδύτης. «Μέχρι στιγμής ειδικοί εξερευνητές – παλαιότερα Ελβετοί και Ιταλοί - χαρτογράφησαν τα πρώτα 650 μέτρα, και στη συνέχεια ελληνικές ομάδες, εξερεύνησαν επιπλέον παρακλάδια, με αποτέλεσμα να έχουμε φτάσει έως τα 127 μέτρα που σας προανέφερα. Κινούμενοι μέσα στον κεντρικό αγωγό της λίμνης, ο οποίος έχει περίπου 650-750 μέτρα μήκος, αριστερά και δεξιά συναντάμε διάφορα παρακλάδια, τα οποία μπορεί να οδηγούν οπουδήποτε.
Όσο για το μήκος της σπηλιάς, οι αναπτυγμένες γραμμές έχουν μήκος 3 χιλιόμετρα. Οι Ελβετοί, οι οποίοι έκαναν τις πρώτες εξερευνήσεις στη δεκαετία του 1990 έως και τα μέσα της δεκαετίας του 2000 ανέπτυξαν μία σειρά από “γραμμές”. Στη σπηλαιοκατάδυση χρησιμοποιούμε αυτές τις γραμμές, που είναι γνωστές ως μίτοι, για να βρίσκουμε πάντα την έξοδο. Πολλές φορές χρησιμοποιούμε μάλιστα τις χρησιμοποιούμε, να κάνουμε τη χαρτογράφηση της περιοχής».
Η «σκεπαστή» λίμνη
Η λίμνη της Βουλιαγμένης περνάει κάτω από την πόλη της Βουλιαγμένης. Ο λόγος για τον οποίο δεν υπήρχαν ιστορικές αναφορές παρά μόνο τα τελευταία 2.000 χρόνια, είναι ότι το σύνολό της ήταν σκεπασμένο από βράχια και λόγω μετασχηματισμών του περιβάλλοντος και του εδάφους, μεγάλο μέρος τους κατέρρευσε, δημιουργώντας το συγκεκριμένο άνοιγμα που βλέπουμε σήμερα.
Τα νερά έχουν θεραπευτικές ιδιότητες, κάτι που δεν αποτελεί ανεξερεύνητο μυστήριο. Σχετίζονται κυρίως με τη τοποθεσία και τις ιδιότητες του φυσικού περιβάλλοντος.
Τα ιαματικά νερά και το ζεστό νερό
«Τα νερά της λίμνης έχουν ιαματικές ιδιότητες λόγω της υψηλής περιεκτικότητάς τους σε μέταλλα. Επίσης, το νερό είναι ζεστό καθότι προέρχεται από μεγάλο βάθος και αντλεί θερμότητα από τις πλάκες της γης. Γι’ αυτό και η θερμοκρασία ανεβαίνει όσο καταδυόμαστε βαθύτερα. Κατά μήκος της συγκεκριμένης περιοχής περνάει ηφαιστειακό τόξο, το οποίο ζεσταίνει τα νερά που αναδύονται . Συν τοις άλλοις το γλυκό νερό αναμειγνύεται με το θαλασσινό γι’ αυτό και το αποτέλεσμα είναι να έχουμε υφάλμυρα νερά στη λίμνη», σχολιάζει αναφορικά με τις ιδιότητές της.
Ο ίδιος έχει φτάσει έως το τέλος της χαρτογραφημένης διαδρομής. Στα σχέδιά του όμως είναι να ανακαλύψει εάν υπάρχει και συνέχεια. «Μπορεί το υπόλοιπο της διαδρομής να εκτείνεται για ακόμα 30-40 μέτρα, μπορεί όμως να ανακαλύψουμε μία νέα διαδρομή – εάν υπάρχει -, η οποία μπορεί να εκτείνεται για ακόμα ένα χιλιόμετρο. Αυτό είναι και το ωραίο της εξερεύνησης κατά τη σπηλαιοκατάδυση. Δεν ξέρουμε ποτέ τι ακολουθεί».
«Ο μεγαλύτερος φόβος είναι ότι δε νιώθω φόβο»
Φόβο δεν έχει νιώσει καθότι όπως λέει τα πάντα είναι ελεγχόμενα. «Ωστόσο αυτός είναι και ο φόβος μου. Ότι δε νιώθω πραγματικό φόβο ή δυσκολία μέσα στη σπηλιά. Το περιβάλλον είναι τόσο φιλικό, που δεν προδίδει κανέναν κίνδυνο εάν υπάρχει. Επί της ουσίας κίνδυνος μπορεί να προκληθεί από ανθρώπινο λάθος ή αστοχία εξοπλισμών. Είμαστε αναγκασμένοι σε κάθε περίπτωση να χρησιμοποιούμε εκτεταμένο εξοπλισμό, για να μπορούμε να καταδυόμαστε σε μεγάλη απόσταση από την είσοδο του σπηλαίου, αλλά και σε μεγάλο βάθος.
Πρέπει να μπορούμε να αντεπεξέλθουμε σε οποιαδήποτε αστοχία, γι’ αυτό και διαθέτουμε εφεδρικά συστήματα. Οπωσδήποτε το γεγονός ότι βρισκόμαστε αρκετά μέτρα μακριά από την είσοδο και την επιφάνεια του νερού μπορεί να δυσχεράνει μία απρόβλεπτη κατάσταση. Γι’ αυτό και συχνά επιστρατεύουμε υποβρύχια σκούτερ, τα οποία μας επιτρέπουν να κινηθούμε με μεγαλύτερη ταχύτητα κατά μήκος της διαδρομής ή προς την έξοδο».
Η σπηλαιοκατάδυση δεν εμπεριέχει συναισθήματα όπως η αδρεναλίνη. Oι περισσότεροι δύτες θέλουν να ελέγχουν απόλυτα ό,τι συμβαίνει. «Δεν μας αρέσει να νιώθουμε ότι διακινδυνεύουμε την ασφάλειά μας ή την αδρεναλίνη να φτάνει στα ύψη και να αντιμετωπίζουμε δύσκολα περιστατικά . Θέλουμε οι καταδύσεις μας να μην έχουν καμία δραματικότητα, αλλά το δραματικό και το ωραίο ταυτόχρονα να είναι το περιβάλλον στο οποίο βρισκόμαστε και παρατηρούμε».
Ένα μικρό οικοσύστημα
Η λίμνη αποτελεί ένα μικρό οικοσύστημα, στο οποίο ζουν μικρές ανεμώνες και μικρά ψάρια ή ακόμα και κοχύλια ή άλλα οστρακοειδή. Τα συγκεκριμένα είδη έχουν μεταλλαχθεί κατά την παραμονή στη λίμνη. Χαρακτηριστικό είναι ότι αναπτύσσεται μία ανεμώνη που δεν συναντάμε πουθενά αλλού, γνωστή με την ονομασία, Paranemonia Vouliagmeniensis.
Η άνοδος της στάθμης του νερού
«Είναι δεδομένο ότι η λίμνη της Βουλιαγμένης ήταν κάποτε εντελώς ξερή, δεδομένου ότι υπάρχουν σταλακτίτες σε βάθος 100 μέτρων. Μάλιστα στα 650-750 μέτρα μήκος της υπόγειας διαδρομής, υπάρχει ένας πολύ μεγάλος σταλακτίτης. Ως γνωστόν για να δημιουργηθεί ένας σταλακτίτης δεν μπορεί να γίνει στο νερό, αλλά μόνο σε ξηρό περιβάλλον. Πιθανότατα λοιπόν ανέβηκε η στάθμη του νερού. Σύμφωνα με αναφορές των γεωλόγων το νερό πριν από 10.000 χρόνια στην περιοχή της Μεσογείου ήταν τουλάχιστον 60-70 μέτρα πιο ρηχό σε σχέση με σήμερα και το πιθανότερο 100.000 χρόνια νωρίτερα ήταν κατά 100 μέτρα πιο ρηχό. Γι’ αυτό και πιθανολογείται ότι η λίμνη εμφανίστηκε πριν από 2.000 χρόνια, ωστόσο η ζωή και η σπηλαιογένεση ξεκίνησαν πολύ νωρίτερα», λέει ο Γιώργος Βανδώρος.
Πίσω από τη λίμνη της Βουλιαγμένης υπάρχει ένα ακόμα σπήλαιο, γνωστό ως σπήλαιο του Γερμανικού. Πήρε το όνομά του από τους καταδρομείς του γερμανικού στρατού, οι οποίοι το ανακάλυψαν κατά την περίοδο του Β'Παγκοσμίου Πολέμου.
«Πρόκειται για ένα σπηλαιοβάραθρο το οποίο κατεβαίνει στα 100 μέτρα, και για να κάνει κάποιος κατάβαση απαιτούνται ειδικές τεχνικές σπηλαιολογίας. Στη συνέχεια το σπήλαιο καταλήγει στο νερό. Επικοινωνεί με τη λίμνη της Βουλιαγμένης αλλά δεν υπάρχει άνοιγμα αρκετά μεγάλο, για να εντοπίσουμε το πέρασμα».
Η λίμνη ως προορισμός
Για την αλλαγή στο χαρακτήρα του υδάτινου αυτού περιβάλλοντος μιλάει και η Μαριάνθη Βαβουλάκη, υπεύθυνη δημοσίων σχέσεων της λίμνης. «H ατμόσφαιρα είναι εντελώς διαφορετική με αυτή που επικρατεί σε μία παραλία. Είναι πιο χαλαρωτική. Πρόκειται για ένα μέρος με μεγαλύτερη αίσθηση της ιδιωτικότητας σε σχέση με άλλες περιοχές για λουόμενους. Όσοι έρχονται, θέλουν να βρουν ξανά τον εαυτό τους».
«Κάποτε έρχονταν περισσότερο ηλικιωμένοι. Με τον καιρό τα πράγματα άλλαξαν. Πολύς κόσμος έπαψε να συνδυάζει τη λέξη “ιαματικό” με την ηλικία, τους ρευματισμούς ή άλλα προβλήματα που ανακύπτουν με την πάροδο του χρόνου. «Δεδομένου ότι οι νεότεροι ενδιαφέρονται για το ευ ζην, την αντιμετώπιση του άγχους και μία διέξοδο στην καθημερινότητά τους, καταφεύγουν στη λίμνη».
Τα κοινωνικά garra rufa
Κολυμπώντας στα νερά της θα συναντήσετε ένα είδος μικρού ψαριού. Τα garra rufa, όπως ονομάζονται, αναλαμβάνουν καθήκοντα απολέπισης. Ιδιαίτερα κοινωνικά καθώς είναι, πλησιάζουν χωρίς δισταγμό κάθε λουόμενο με φιλικές διαθέσεις πάντα. Και πιάνουν δουλειά, αναλαμβάνοντας να καθαρίσουν τα νεκρά κύτταρα του δέρματος. «Κανείς δεν τα τοποθέτησε, αντιθέτως αναπτύχθηκαν μόνα τους στο χώρο της λίμνης. Πρόκειται για ψάρια που συνήθως συναντά κανείς σε spa», λέει η Μαριάνθη Βαβουλάκη.
«Ωστόσο στη μικρή λίμνη, όταν πλησιάσει άνθρωπος απομακρύνονται. Είναι λιγότερο κοινωνικά εκεί», λέει γελώντας.
Σχετικά με τη μικρή λίμνη, λέει πως πρόκειται για ένα σημείο το οποίο προστατεύεται από συγκεκριμένες περιβαλλοντικές διατάξεις, και γειτονεύει με τη μεγάλη λίμνη που όλοι ξέρουμε.
Στο ερώτημα πολλών για τον καθαρισμό της λίμνης απαντά ότι δεν χρειάζεται κάτι τέτοιο. «Τα νερά ανανεώνονται απολύτως φυσικά. Μάλιστα γίνονται ειδικές μετρήσεις και τα ποσοστά μας βρίσκονται σε πολύ καλά επίπεδα πάντα. Η μόνο μας παρέμβαση γίνεται για αισθητικούς λόγους, αφαιρώντας κάποια φυτά τα οποία φυτρώνουν σε ορισμένα σημεία του βυθού».
Η λίμνη παραμένει ανοιχτή καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Δεν κλείνει παρά μόνο την Κυριακή του Πάσχα και την Πρωτοχρονιά. Οι χειμερινοί κολυμβητές την προτιμούν το χειμώνα γιατί είναι πιο φιλόξενη. «Ακόμα και την ημέρα που χιόνιζε, είχαμε κολυμβητές και η θερμοκρασία του νερού ήταν στους 22 βαθμούς Κελσίου», προσθέτει η κυρία Βαβουλάκη.
«Στόχος μας είναι να αποτελέσει πόλο έλξης καθότι πρόκειται για ένα παγκόσμιας σημασίας φυσικό μνημείο. Αυτό που προσπαθούμε είναι να αξιοποιούμε τον φυσικό θησαυρό προς όφελος του ανθρώπου, διασφαλίζοντας το φυσικό τοπίο», καταλήγει.