Κατά τις εργασίας της Ιονίας Οδού, για την παράκαμψη του Αγρινίου, στην θέση Κουβαράς, μεταξύ Φυτειών-λίμνης Αμβρακίας-Αμφιλοχίας,ευρέθη αρχαιότατος τάφος (χρονολογήθηκε στα τέλη του 10ου π.Χ. αι.) με κτερίσματα, όπως ένα χάλκινο ξίφος (0,94 μ.), ένας χρυσός κύλικας, όλη η αρματωσιά του νεκρού – που ονομάσθηκε συμβολικώς ο «Μυκηναίος πολεμιστής της Αμφιλοχίας» Ένα μικρότερο χάλκινο ξίφος (μήκους 0,42 μ.) με οστέινη λαβή, και ένα μαχαίρι, που δεν διασώθηκε σε καλή κατάσταση, μια αιχμή βέλους, μια αιχμή δόρατος, ένας τριποδικός λέβητας – που σπανίζει σε μυκηναϊκούς τάφους – αλλά το σημαντικότερο όλων, ένα ζεύγος περικνημίδων,επίσης σπανιότατο και δη στην Δυτ. Ελλάδα.
Αλλά αυτός ο «Μυκηναίος» δεν ήταν μόνος, φυσικά...
Οι ενδείξεις κι οι αποδείξεις ανθρωπίνης παρουσίας στην Ακαρνανία υπάρχουν από τα χρόνια της αρχαίας Νεολιθικής Εποχής (6000-5000 π.Χ.). Τυχαία τομή αρχαιολόγων στα σύνορα Αστακού-Καραϊσκάκη, έδειξε κατοίκηση από το 5000-6000π.Χ. – κάτι που δεν μας εκπλήσσει για την Αιτωλοακαρνανία.
Σε ανασκαφές σε σπήλαιο, κοντά στον Άγιο Νικόλαο Αστακού, έχουν ευρεθεί ευρήματα χρονολογηθέντα στην αρχαία Νέολιθική Εποχή έως την Εποχή τού Χαλκού(2800-1100 π.Χ.). Σε ανασκαφή, επίσης σε σπήλαιο, στα ΝΑ. του Μύτικα, έχουν ευρεθεί έγχρωμα όστρακα χρονολογηθέντα στην ιδία περίοδο.
Απ'τα «προϊστορικά» χρόνια κατοικείτο η Πλευρών, η Στράτος, κ.ά. πόλεις της περιοχής. Στο Θέρμο τα σημαντικότερα μνημεία και αρχιτεκτονικά σύνολα της περιοχής είναι τα «προϊστορικά» ελλειψοειδή και τετράπλευρα κτήρια «αβεβαίου χρονολογήσεως καί χρήσεως μέγαρα»... Εγώ εξακολουθώ να απορώ γιατί λέμε«προϊστορική» μια εποχή, που απ'ό,τι φαίνεται έχει λαλίστατη Ιστορία να διηγηθεί... Και αν έτσι την λέμε,γιατί όταν καθιερώθηκε ο όρος τα ευρήματα ήταν λογοστά, τώρα που όλη η Ελλάδα είναι γεμάτη ευρήματα αυτής της εποχής, είναι καιρός ο ξεπερασμένος όρος να αλλάξει... Η επιστήμη πρέπει να συμβαδίζει τάχιστα με τις νέες ανακαλύψεις της, διότι αλλιώς κινδυνεύει να διδάσκει και να λέει άκυρα πράγματα...
Η εγκατάστασις των φύλων – που δυστυχώς και πάλι ατυχώς η Ιστορία ονομάζει«προ-ελληνικών», ενώ είναι καιρός να τα ονομάσει πρωτοελληνικά, ως απώτατα ελληνικά φύλα - στην Ακαρνανία, έγινε την πρώιμη και μέση εποχή του Χαλκού(2800-1900 και 1900-1580 π.Χ. αντιστοίχως).
Την Ακαρνανία αποίκησαν αρχικώς οι Κουρήτες και οι Λέλεγες. Οι πρώτοι έφθασαν εδώ - μάλλον - από την σημερινή γεωγραφική περιοχή της Βορείου Ηπείρου, προ του1900 π.Χ. Εγκαταστάθηκαν αρχικώς στην Εύβοια. Αργότερα στην Αιτωλία. Από αυτήν επέρασαν στην Ακαρνανία, περί το 1500 π.Χ. Εγκαταστάθηκαν δε στο εσωτερικό της χώρας.Οι Λέλεγες, εγκαταστάθηκαν στα Δ. της Ακαρνανίας, σχεδόν ταυτοχρόνως με τους Κουρήτες. Οι Κουρήτες εκτοπίσθηκαν, αργότερα από την Αιτωλία, από ένα άλλο πρωτοελληνικό φύλο, τους Τηλεβόες – κατοίκους του Μεγανησιού.
Τα κυρίως Ελληνικά και ιστορικά φύλα (Ίωνες, Αχαιοί και Αιολείς), έζησαν για 7περίπου αιώνες στην Θεσπρωτία και την Βόρειο Ήπειρο (2600-1900 π.Χ.), πριν κατέλθουν στον νυν ελλαδικό χώρο.
Στην Ακαρνανία, πρώτοι εγκατεστάθησαν οι Κεφαλήνες, υπό τον αρχηγό τους, τον Κέφαλο. Το φύλο αυτό ανήκε στην φυλή των Αχαιών (= οι κυρίαρχοι των νερών). Οι Κεφαλήνες κατέλαβαν τα νησιά του Ιωνίου: Ζάκυνθο, Δουλίχιον, Σάμη και Ιθάκη. Εν συνεχεία, περί το 1300 π.Χ., κατέλαβαν τα Δ. παράλια της Ακαρνανίας: Μυκηναϊκά ευρήματα – πλην του προαναφερομένου στις Φυτείες - έχουν ευρεθεί στα Κόροντα,την Πάλαιρο, την θέση Μίλα, ανάμεσα σε Παλαιομάνινα και Πεντάλοφο, στην Παλαιομάνινα (όπου ευρέθησαν «κυκλώπεια τείχη» - μήκους 1.650 μ. - ακρόπολη, πύργοι, πύλες, πυλίδες, δεξαμενές νερού, πολεμικά όπλα, εργαλεία και οικοδομικά λείψανα), όπου επιβεβαιώθηκε η συνεχής κατοίκηση της πόλεως από τους«προϊστορικούς» χρόνους έως τις ημέρες μας, καθώς και η εξέχουσα θέση της στον έλεγχο της περιοχής κ.α.
Μεταξύ 1200-1100 π.Χ. οι Ακαρνάνες (φυσικά ελληνόγλωσσος λαός, προερχομένος από την περιοχή της Ηπείρου) εισέβαλαν προς τον νότο, και την περιοχή που εξ αυτών ονομάσθηκε Ακαρνανία. Καλύτερα εξοπλισμένοι, με όπλα από σίδηρο, την κατέλαβαν ολόκληρη και εξεδίωξαν τους προηγουμένους κατοίκους της.
Γ. Λεκάκης «Σύγχρονης Αιτωλοακαρνανίας περιήγησις» (υπό έκδοσιν).
(*) Το άρθρο αυτό δημοσιεύθηκε στην 11χρονη στήλη του συγγραφέα Γ. Λεκάκη "Ελλάδος Μεγαλείον", στην εφημ. «Ελευθερία» του Λονδίνου.