Μια φιλονικία μεταξύ μονομάχων που κατέληξε σε τραγωδία, την οποία διηγείται ο Τάκιτος, και ο μυστηριώδης δικαστής που πιθανότατα πέθανε κατά τη διάρκεια αυτής, αποτελεί το νέο μυστήριο, ηλικίας 2.000 ετών, που αποκαλύφθηκε σε μαρμάρινο μνημειώδη τάφο της Πομπηίας, με τη μεγαλύτερη επιτύμβια επιγραφή που έχει βρεθεί ποτέ.
Η επιγραφή βρέθηκε κατά τη διάρκεια ανασκαφής στα πλαίσια του Great Pompeii Project στην περιοχή San Paolino κοντά στην Porta Stabia, μία από τις πύλες της αρχαίας πόλης.
Η επιτύμβια επιγραφή κατασκευάστηκε λίγο πριν την έκρηξη του Βεζούβιου που κατέστρεψε την Πομπηία το 69 μ.Χ. και παρουσιάστηκε επίσημα στα τέλη Ιουλίου στον αρχαιολογικό χώρο.
Η επιγραφή, μήκους μεγαλύτερη των 4 μέτρων, διαρθρώνεται σε επτά αφηγηματικά μητρώα, και αν και δεν περιλαμβάνει το όνομα του αποθανόντος, περιγράφει λεπτομερώς τα σημαντικότερα γεγονότα της ζωής του: από την απόκτηση της «toga virilis» μέχρι τον γάμο του, ενώ περιγράφει τις θαυμαστές δραστηριότητες που συνοδεύουν τέτοια γεγονότα, όπως δημόσιες εκδηλώσεις, μεγάλες γιορτές, διεξαγωγή αγώνων μονομάχων και μάχες με μεγάλα θηρία.
Ο νέος μνημειακός τάφος της Porta Stabia περιλαμβάνει μια ελεγεία στον αποθανόντα και στα σημαντικότερα μέρη της βιογραφίας του, συμπεριλαμβανομένης της ονομασίας του ως duoviro, σύμφωνα με μελέτες του αρχαιολόγου και του γενικού διευθυντή της Πομπηίας, Massimo Osanna.
"Χάρη στην αναφορά γεγονότων στη ζωή του θανόντος'', αναφέρει ο Osanna, "έχουμε μάθει σημαντικά γεγονότα για την ιστορία της Πομπηίας, μεταξύ άλλων το διάσημο επεισόδιο που διηγείται ο Τάκιτος και συνέβη στην αρχαία πόλη το 59 π.Χ., όταν ξέσπασε μια φιλονικία στο αμφιθέατρο κατά τη διάρκεια μιας σύγκρουσης μονομάχου που οδήγησε σε ένοπλη σύγκρουση".
Το γεγονός τράβηξε την προσοχή του αυτοκράτορα Νέρωνα, ο οποίος διέταξε τη Γερουσία στη Ρώμη να διερευνήσει το περιστατικό. Μετά από έρευνα των μελών της Γερουσίας, αναφέρει ο Τάκιτος, απαγορεύτηκε στους κάτοικους της Πομπηίας να διεξάγουν αγώνες μονομάχων για 10 χρόνια, διαλύθηκαν οι παράνομες ενώσεις ενώ ο διοργανωτής των αγώνων - πρώην μέλος της Γερουσίας της Ρώμης, Livineio Regulo - και όσοι κρίθηκαν ένοχοι υποκίνησης του γεγονότος, εξορίστηκαν.
Η επιγραφή συμπληρώνει τις πληροφορίες που δόθηκαν από τον Τάκιτο και αναφέρεται για πρώτη φορά στην εξορία που επιβλήθηκε σε ορισμένους δικαστές, τους duoviri της πόλης.
Πηγές: The Archaeology News Network, Ανασκαφή