Αν προορισμός στις διακοπές σας είναι το Ηράκλειο της Κρήτης, αφήστε για λίγο τα τουριστικά μέρη και επισκεφθείτε έναν μοναδικό λαξευτό οικισμό, με 38 κρυμμένες εκκλησίες στα βράχια του και την ονομαστή πύλη του Κάτω Κόσμου!
Ψηλοί και απότομοι βράχοι, που μοιάζουν ξεκομμένοι από το υπόλοιπο τοπίο, ξεπροβάλλουν στην λαξευτή πολιτεία του Αγίου Θωμά Μονοφατσίου, που βρίσκεται μόλις μισή ώρα από το Ηράκλειο Κρήτης.
Σύμφωνα με τον θρύλο, εκεί βρίσκονταν μία πύλη για τον Άδη και τον Κάτω Κόσμο. Ο Άγιος Θωμάς μπορεί να μην είναι από τους πιο τουριστικούς προορισμούς του νησιού, αλλά αναμφίβολα έχει μία συναρπαστική ιστορία που ξεκινά ήδη από τους προϊστορικούς χρόνους.
Στους βράχους της «Γριάς Μάντρας», όπως είθισται να λέγεται απ'τους ντόπιους, διασώζονται σήμερα έξι λαξευμένοι τάφοι από τους τριάντα που υπήρχαν συνολικά στην περιοχή, ρωμαϊκής προέλευσης, και μοιάζουν με σπηλιές. Μάλιστα, θεωρούνται προϊστορικές κατοικίες που χρησιμοποιήθηκαν ως τάφοι κατά τα ρωμαϊκά χρόνια. Σ'αυτό το ...εξωπλανητικό τοπίο βρίσκονται 38 εκκλησίες, κάθε μία από τις οποίες έχει τα μυστικά της.
Αναμφίβολα, το σημείο που τραβάει περισσότερο την προσοχή είναι ο «Καβαλάρης», που θυμίζει μετεωρικό βράχο λόγω του σχήματος και του μεγέθους του. Πρόκειται για ένα σχηματισμό δυο βράχων που στηρίζουν έναν τρίτο τεράστιο βράχο, ο οποίος δίνει την αίσθηση ότι μπορεί εύκολα να κατρακυλήσει από την θέση του. Η θέα από την κορυφή του λόφου είναι μοναδική.
Κατευθυνόμενος προς τα ανατολικά του χωριού, ο επισκέπτης μπορεί να δει τον λαξευτό ναό του Αγίου Ιωάσαφ, ο οποίος είχε καταγωγή από την Ινδία. Σύμφωνα με τις λαϊκές δοξασίες ο Ιωάσαφ ήταν γιος του βασιλιά των Ινδιών Αβεννήρ, που μυήθηκε στον χριστιανισμό, παρά τις αντιρρήσεις του πατέρα του και έγινε μοναχός στην έρημο.
Λίγα μέτρα πιο κάτω από το ναό του Ιωάσαφ συναντά κανείς τον επίσης λαξευτό ναό της Κεράς Σπηλιώτισσας, ο οποίος είναι αφιερωμένος στην Παναγία. Μπαίνοντας στον χώρο, φαίνονται τα λαξεύματα που έγιναν για να εξυπηρετήσουν λατρευτικούς σκοπούς και βέβαια η «τσιμεντωμένη» πλέον Τρύπα του Άδη.
Οι τοπικές παραδόσεις, μύθοι και θρύλοι αναφέρουν πως η τρύπα αυτή οδηγούσε στον Άδηκαι γι'αυτό τον λόγο μέχρι και τα πολύ πρόσφατα χρόνια, οι ντόπιοι έριχναν μέσα της αφιερώματα ή προσφιλή αντικείμενα των νεκρών, προς εξαγνισμό και κατευνασμό των πνευμάτων.
Σ'αυτό λοιπόν το μικρό χωριό της Κρήτης ο μύθος συναντά την πραγματικότητα, σ'ένα κινηματογραφικό σκηνικό, που δεν μοιάζει με κανένα άλλο. Περιπλανηθείτε στα στενά του ιστορικού αυτού οικισμού, ακούστε τις διηγήσεις των ντόπιων, και πιείτε ένα καφεδάκι κάτω από τη σκιά των απόκοσμων αυτών βράχων.