Ο Σκάρος, αυτός ο επιβλητικός βράχος μπροστά από τον γκρεμό της Καλντέρας, είναι στο μυαλό μου ο καλύτερος σιωπηλός μάρτυρας της ιστορίας της Σαντορίνης. Κάποτε ήταν μια πολύβουη καστροπολιτεία, με σπίτια, μοναστήρια και εκκλησίες. Ομως οι σεισμοί στα τέλη του 18ου αιώνα ανάγκασαν τους ανθρώπους να την εγκαταλείψουν και να εγκατασταθούν στα Φηρά, όπως φαντάζομαι ότι έκαναν και οι δικοί μου πρόγονοι.
Το 1821 είχαν πλέον απομείνει εκεί ελάχιστοι κάτοικοι, αλλά σίγουρα θα είχαν προνομιακή θέα στη θάλασσα και στα καράβια του νησιού, που ταξίδευαν μέχρι την Αλεξάνδρεια και τη Μαύρη Θάλασσα. Κάποια από αυτά σήκωσαν την Ελληνική σημαία για να πάρουν μέρος στον Αγώνα.
Αντίστοιχες γοητευτικές ιστορίες για τη συμμετοχή της Θήρας στον Αγώνα θα μάθουμε στα πολλά αφιερώματα που ετοιμάζονται από φορείς του νησιού για τη μεγάλη επέτειο.
Εμπορική και ναυτική δύναμη η Σαντορίνη, πήρε μέρος στην Εθνεγερσία παρέχοντας οικονομική στήριξη και καράβια. Εκτός από τον δήμο, που ετοιμάζει και αυτός δράσεις –όπως ένα συνέδριο που θα ενταχθεί στο πλαίσιο του Ετους Ελλάδα – Ρωσία, τον Οκτώβριο–, μια πλειάδα φορέων δίνει το δικό της στίγμα στον εορτασμό.
H Θηραϊκή Εταιρεία Επιστημών, Γραμμάτων και Τεχνών, το Ψηφιακό Αρχείο Θήρας (Santorini Archive Project), η Εστία Πύργου Καλλίστης, το Βιομηχανικό Μουσείο Τομάτας «Δ. Νομικός», το Ναυτικό Μουσείο Οίας, το Ιδρυμα Λουκά και Ευάγγελου Μπελλώνια, σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, την Ιερά Μονή Προφήτη Ηλία, το Μέγαρο Γκύζη, το «Συμπόσιον» Κέντρο Πολιτισμού και άλλους πολιτιστικούς συλλόγους και φορείς της Σαντορίνης θα πραγματοποιήσουν δράσεις και εκθέσεις. Το κεντρικό αφιέρωμα θα ανοίξει αρχές Αυγούστου στο Βιομηχανικό Μουσείο Τομάτας και θα έχει τίτλο «Σαντορίνη και Επανάσταση του 1821».
Στόχος είναι να παρουσιαστεί η ζωή στη Σαντορίνη πριν, κατά τη διάρκεια και αμέσως μετά την Επανάσταση, μέσα από πρωτότυπα έγγραφα, επιστολές, χάρτες, έργα τέχνης, χαρακτικά και αντικείμενα της περιόδου. Θα πραγματοποιηθεί με τη συμβολή παλαιογράφων, ιστορικών, χαρτογράφων, συλλεκτών, αρχαιολόγων και αρχιτεκτόνων. Το Ιδρυμα Μπελλώνια θα φιλοξενήσει ομιλίες, το Ναυτικό Μουσείο θα ανασύρει από τη λήθη τη ναυτική ιστορία του νησιού, αλλά ίσως η σπουδαιότερη προσπάθεια είναι εκείνη που αφορά τα αρχιτεκτονικά σπαράγματα της Σαντορίνης.
Οπως επισημαίνει στη στήλη ο Λευτέρης Ζώρζος, του Ψηφιακού Αρχείου Θήρας, σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων και τον δραστήριο έφορο Δημήτρη Αθανασούλη, γίνεται προσπάθεια ανάδειξης, καταγραφής και προστασίας ορισμένων εκ των σημαντικών μνημείων της περιόδου (τέλος 18ου – αρχές 19ου αιώνα). Θα προταθούν, μάλιστα, συγκεκριμένες δράσεις και εθελοντικοί καθαρισμοί σε μνημεία, περιοχές και μονοπάτια του νησιού. Η Σαντορίνη δεν είναι ο τουρισμός της, αλλά η μεγαλειώδης πορεία της στον χρόνο. Η εφετινή επέτειος μας δίνει την ευκαιρία να τη γνωρίσουμε.
athinaika@kathimerini.gr