Η Άσπενδοςήταν αρχαία ελληνική πόλη στη περιοχή της Παμφυλίας στη Μικρά Ασία, στη σημερινή νότια Τουρκία, κοντά στην σημερινή Αττάλεια. Λόγω της θέσης της επί του ποταμού Ευρυμέδοντα που ήταν πλωτός, απέκτησε πλούτο και προβολή με το εμπόριο πολύτιμων πόρων.
Το 333 π.Χ. την πόλη κατέλαβε ο Μέγας Αλέξανδρος και το 190 π.Χ. περιήλθε στους Ρωμαίους μετά από μεγάλη καταστροφή. Από το τέλος της Ρωμαϊκής περιόδου και στη συνέχεια, κατά η Βυζαντινή εποχή, η Άσπενδος έλαβε την λατινογενή προσωνυμία "Πριμόπολις"λόγω της εμπορικότητάς της, η οποία όμως άρχισε σιγά σιγά να φθίνει.
Σήμερα, στη θέση της επιβιώνουν μερικές αρχαίες κατασκευές, συμπεριλαμβανομένου του νυμφαίου, μιας βασιλικής και της αγοράς. Όμως, το κόσμημα της Ασπένδου είναι το θέατρο της, που θεωρείται το καλύτερα διατηρημένο αρχαίο θέατρο στον κόσμο.
Το θέατρο χτίστηκε κατά τη διάρκεια του Ρωμαίου αυτοκράτορα Μάρκου Αυρήλιου (160-180). Χάρη στις επιγραφές στους τοίχους του, γνωρίζουμε ότι ήταν σχέδιο του Έλληνα αρχιτέκτονα Ζήνωνα. Οι επιγραφές μας λένε επίσης ότι ο Έλληνας αρχιτέκτονας, ο οποίος γεννήθηκε στην Άσπενδο, χρηματοδοτήθηκε από δύο πλούσιους αδελφούς, τους A. Curtius Crispinus Arruntianus και A. Curtius Crispinus, οι οποίοι δώρισαν το θέατρο στην πόλη.
Παρά το γεγονός ότι χτίστηκε κατά τη διάρκεια της ρωμαϊκής κυριαρχίας, το θέατρο εμφανίζει πολλά ελληνικά χαρακτηριστικά. Οι κερκίδες (το κοίλον) είναι σκαμμένες στην ανατολική πλαγιά της ακρόπολης. Τα υπόλοιπα -η σκηνή, ο οπίσθιος τοίχος και οι πλευρικοί πύργοι- αποτελούνται από ένα σύστημα πέτρινων αψίδων και θόλων.
Η τεράστια κλίμακα του θεάτρου είναι εντυπωσιακή. Το συνολικό πλάτος του θεάτρου είναι 96 μέτρα, ενώ άλλα στοιχεία ακολουθούν γενικές αναλογίες: το πλάτος της σκηνής είναι το μισό του πλάτους του κτιρίου και η διάμετρος της ορχήστρας είναι το μισό του πλάτους της σκηνής.
Οι κερκίδες χωρίζονται σε δύο μέρη από ένα οριζόντιο διάδρομο, το διάζωμα. Το κατώτερο τμήμα περιέχει 20 σειρές καθισμάτων, ενώ το πάνω μέρος έχει 21 σειρές. Η χωρητικότητα του θεάτρου εκτιμάται μεταξύ 7.300 και 7.600 ατόμων. Ίσως, ο αριθμός των θεατών έφτανε και τους 8.500, αν οι σκάλες χρησιμοποιούνταν ως καθίσματα. Κάποιοι εκτιμούν ότι είχε χωρητικότητα περίπου 20.000 ατόμων, αλλά κάτι τέτοιο θα έκανε αρκετά ασφυκτικό το θέατρο.
Το θέατρο είναι γνωστό για την εξαιρετική ακουστική του και την έξοχη αρχιτεκτονική του διακόσμηση. Το διώροφο κτήριο είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακό και, όπως και το μεγαλύτερο μέρος του θεάτρου, έχει διατηρηθεί εξαιρετικά καλά. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη συνεχή κατοίκιση της πόλης μέχρι και τους Σελτζούκους Τούρκους μετά από τους Βυζαντινούς. Οι Σελτζούκοι χρησιμοποίησαν το θέατρο ως καραβάν-σεράι, δηλαδή σταθμό καραβανιών, και αποκατέστησαν τη δομή τον 13ο αιώνα.
Το 1909, ο Βρετανός αρχαιολόγος Ντέιβιντ Τζορτζ Χόγκαρθ (David George Hogarth) μαγεύτηκε από το θέατρο. "Δε μοιάζει με κανένα απ'όσα έχω δει ποτέ πριν. Ίσως έχετε δει αμφιθέατρα στην Ιταλία, τη Γαλλία, τη Δαλματία και την Αφρική. Ναούς στην Αίγυπτο και στην Ελλάδα. Παλάτια στην Κρήτη. Ίσως έχετε χορτάσει από την αρχαιότητα ή να την περιφρονείτε. Όμως δεν έχετε δει το θέατρο της Ασπένδου", είχε πει.
Σήμερα, το θέατρο εξακολουθεί να χρησιμοποιείται όπως και στην αρχαιότητα. Από το 1994 και κάθε χρόνο, το θέατρο φιλοξένησε το Διεθνές Φεστιβάλ Όπερας και Μπαλέτου, με χιλιάδες επισκέπτες, όπως ακριβώς πριν από 2.000 χρόνια.