Κανείς βεβαίως δεν σκέφτεται σοβαρά να επαναφέρει την αρχαία ολυμπιακή παράδοση, ωστόσο η ιδέα εγείρει ενδιαφέροντα ερωτήματα σχετικά με τις αθλητικές επιδόσεις, τα πολιτιστικά πρότυπα, τον σεξισμό και άλλα πολλά
Το 720 π.Χ, στους 15ους Ολυμπιακούς Αγώνες, ο Ορσιππος ο Μεγαρεύς στέφθηκε νικητής στο αγώνισμα του σταδίου (αγώνας δρόμου 192 μ). Ηταν ο μοναδικός από τους συναθλητές του και ο πρώτος, που έτρεξε γυμνός, μάλιστα σύμφωνα με τον ιστορικό του 2ου μ.Χ. Παυσανία, άφησε σκόπιμα το περίζωμά του να πέσει, επειδή γνώριζε ότι γυμνός μπορούσε να τρέξει πιο γρήγορα. Χωρίς, λοιπόν, να ντραπεί, ο Ορσιππος έκανε σπριντ και κέρδισε τον αγώνα. Το θριαμβευτικό του παράδειγμα καθιερώθηκε και έκτοτε οι αθλητές αγωνιζόντουσαν για τον κότινο γυμνοί.
«Οι Ελληνες αγωνίζονταν γυμνοί και η γυμνότητά τους έγινε ένας τρόπος αναγνώρισης της ελληνικότητας και της ευγένειας τους», λέει στο BBC η Σάρα Μποντ, καθηγήτρια Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Αϊόβα. Ωστόσο, το 1896, όταν αναβίωσαν οι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες, τα πράγματα είχαν αλλάξει. Οι διοργανωτές δεν σκέφτηκαν καν να επαναφέρουν την ελληνική παράδοση των γυμνικών αγώνων της Ολυμπίας (στους οποίους είχε δοθεί τέλος με διάταγμα του Θεοδοσίου A’ το 393-4 μ.X., και η απαγόρευση οριστικοποιήθηκε το 424 μ.X. από τον Θεοδόσιο B’).
Ο Δισκοβόλος Παλομπάρα στο Εθνικό Ρωμαϊκό Μουσείο, ρωμαϊκό αντίγραφο του 1ου μ.Χ. αιώνα από παριανό μάρμαρο του χάλκινου Δισκοβόλου του Μύρωνα, περίπου του 460-450 π.Χ, που έχει εξαφανιστεί (Wikipedia)
Στους σύγχρονους αγώνες, εξάλλου, τα ρούχα παίζουν ρόλο στις επιδόσεις των αγωνιζομένων: τα παπούτσια προσφέρουν καλή πρόσφυση στο έδαφος και προσθέτουν ελατήριο στο βάδισμα των δρομέων και τα στενά ρούχα τους μειώνουν την αντίσταση του ανέμου, ενώ τα ειδικά μαγιό βοηθούν τους κολυμβητές να γλιστρούν πιο εύκολα στο νερό.
Οι φετινοί Ολυμπιακοί Αγώνες είναι, αναμφίβολα, ασυνήθιστοι από πολλές απόψεις, με δεδομένο τους περιορισμούς. Τι θα γινόταν, όμως, αν οι διοργανωτές έκαναν ένα ακόμη πιο ασυνήθιστο βήμα επαναφέροντας την γυμνότητα της αρχαίας ελληνικής Ολυμπιακής παράδοσης; Βέβαια κανείς δεν σκέφτεται σοβαρά να κάνει κάτι τέτοιο, ωστόσο η ιδέα εγείρει ενδιαφέροντα ερωτήματα σχετικά με τις αθλητικές επιδόσεις, τα πολιτιστικά πρότυπα, τον σεξισμό και άλλα πολλά, γράφει στην ιστοσελίδα του BBC η Ρέιτσελ Νιούερ.
Κατ’ αρχάς, ο γυμνικός αγώνας θα ήταν άβολος για πολλούς αθλητές, οι οποίοι συχνά αγωνίζονται φορώντας μεν εφαρμοστά αθλητικά ρούχα από spandex (σχεδόν σαν γυμνοί) αλλά ορισμένα αξεσουάρ εξυπηρετούν σημαντικούς σκοπούς, όπως για παράδειγμα να συγκρατούν το στήθος των γυναικών και τα γεννητικά όργανα των ανδρών στη θέση τους, επισημαίνει η Νιούερ.
Σκηνή πάλης (Παγκράτιον) σε μελανόμορφο αγγείο του Κλεοφράδη, περίπου το 500 π.Χ. Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης (Wikipedia)
Από την άλλη πλευρά (σε αντίθεση με την άνεση), ο βαθμός στον οποίο τα ρούχα συμβάλλουν πραγματικά στις επιδόσεις τους είναι λιγότερο σαφής. Σύμφωνα με την Ολγκα Τροϊνικόφ, καθηγήτρια Λειτουργικών Υλικών και Ανθρωποκεντρικής Μηχανικής στο Πανεπιστήμιο RMIT της Μελβούρνης, τα ειδικά ρούχα βοηθούν μεν τους αθλητές, αλλά βασικά εξαρτάται από το είδος τους, την εφαρμογή τους στο σώμα ενός αθλητή και το άθλημα.
Το πιο πειστικό παράδειγμα αθλητικών πλεονεκτημάτων, που προσφέρει η ειδική ένδυση, προέρχεται από το κολύμπι. Το θέμα έγινε πρωτοσέλιδο το 2008 στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Πεκίνου όταν τα 23 από τα 25 παγκόσμια ρεκόρ απέσπασαν κολυμβητές, που φορούσαν την ολόσωμη στολή κολύμβησης από πολυουρεθάνη, LZR Racer.
Σύμφωνα με τη NASA, επιστήμονες της οποίας βοήθησαν στον σχεδιασμό της, η LZR Racer μείωνε την τριβή της επιδερμίδας κατά 24% ενώ επίσης συμπίεζε το σώμα του χρήστη μειώνοντας και την αντίσταση. Ωστόσο, το 2010, η διεθνής ομοσπονδία κολύμβησης FINA αποφάσισε ότι κοστούμια όπως το LZR Racer προσφέρουν πολύ άδικο πλεονέκτημα στους χρήστες και πλέον απαγορεύεται οι αθλητές να αγωνίζονται με ειδικά σχεδιασμένα ρούχα που βοηθούν στην ταχύτητα, την πλεύση ή την απόδοση. Στην πραγματικότητα, λοιπόν, το να είναι γυμνοί οι αθλητές -εκτός από το να φορούν προστατευτικά του στήθους ή των γεννητικών οργάνων- πιθανότατα δεν θα επηρεάζει τόσο πολύ τις επιδόσεις τους.
Αμφορέας με δρομείς, του 530 π.Χ., έπαθλο των νικητών στα Παναθήναια (Wikipedia)
Για λόγους ασφάλειας, ορισμένα αθλήματα απαιτούν πιο εξειδικευμένα υποδήματα. Οι αθλητές που αγωνίζονται στην Ολυμπιακή ιστιοπλοΐα, για παράδειγμα, βασίζονται στα παπούτσια τους για να μειώσουν την ολίσθηση και να βοηθήσουν τη σταθερότητά τους όταν κρέμονται στο πλάι του σκάφους. Ετσι, μειώνονται οι πιθανότητες επικίνδυνου ατυχήματος ενώ παράλληλα αυξάνονται οι επιδόσεις τους. Οπως επισημαίνει η Πάμελα ΜακΚόλεϊ, μηχανικός βιομηχανικής σχεδίασης υφασμάτων στο κολέγιο Γουίλσον του πολιτειακού πανεπιστημίου της Βόρειας Καρολίνας: «Αν θέλουν την επιστροφή των γυμνικών Ολυμπιακών Αγώνων, είναι εντάξει, αλλά τουλάχιστον ας κρατήσουν τα υποδήματα».
Ωστόσο, η επιστροφή στη γυμνότητα, γράφει η Ρέιτσελ Νιούερ στο BBC, μπορεί να επηρεάσει το ποιοι θα αποφάσιζαν να αγωνιστούν. Με ή χωρίς παπούτσια, ορισμένοι αθλητές -αν βρεθούν αντιμέτωποι με υποχρεωτική γυμνότητα- μπορεί να αρνηθούν τη συμμετοχή τους στους Ολυμπιακούς Αγώνες σε ένδειξη διαμαρτυρίας. Πιο συντηρητικά κράτη μπορούν επίσης να απαγορεύσουν στους αθλητές τους τη συμμετοχή. «Σε πολιτισμούς στους οποίους η σεμνότητα παίζει σπουδαίο ρόλο, δεν θα μπορούσαν καν να το σκεφτούν», λέει η Ρουθ Μπάρκαν, επίτιμη καθηγήτρια Σπουδών Φύλου στο Πανεπιστήμιο του Σίδνεϊ και συγγραφέας του «Nudity: A Cultural Anatomy» («Γυμνότητα: Μια Πολιτιστική Ανατομία»).
Θα γεννιόντουσαν επίσης σοβαρά νομικά και ηθικά ζητήματα αν έπρεπε να αγωνίζονται γυμνοί αθλητές κάτω των 18 ετών. Στους Ολυμπιακούς Αγώνες της αρχαιότητας, συμμετείχαν γυμνοί αθλητές ηλικίας μόλις 12 ετών, ωστόσο λόγω της θρησκευτικής φύσης των αγώνων, λέει η Σάρα Μποντ, η σεξουαλική δραστηριότητα ή η σεξουαλικοποίηση των αθλητών απαγορευόταν αυστηρά: «Η γυμνότητα στους Ολυμπιακούς Αγώνες είχε διαφορετικό νόημα τότε», λέει η αμερικανίδα ιστορικός, και προσθέτει ότι αντίθετα «σήμερα, θα ήταν πολύ σεξουαλικοποιημένη και πορνογραφική, πράγμα που με τη σειρά του θα γινόταν σεξουαλικά πολύ επιθετικό».
Επιπλέον, στην αρχαία Ελλάδα, τους Ολυμπιακούς Αγώνες παρακολουθούσε ένα ανδρικό κοινό -κυρίως από την ελίτ-, με το ίδιο πολιτιστικό και θρησκευτικό υπόβαθρο. (Μερικές άγαμες γυναίκες είχαν επίσης τη δυνατότητα να τους παρακολουθήσουν). Σήμερα, από την άλλη πλευρά, τα παιχνίδια μεταδίδονται σε εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Οι συντηρητικές χώρες πιθανότατα θα απαγόρευαν στα κανάλια τους να προβάλλουν τους Αγώνες, ενώ σε πιο φιλελεύθερες χώρες, «τα ΜΜΕ θα αγρίευαν από τον ενθουσιασμό», λέει η Μπάρκαν.
Οι αντιδράσεις των θεατών, από την άλλη πλευρά, θα ήταν πολύ αντιφατικές. «Για κάθε άτομο που πιστεύει ότι κάτι είναι καλλιτεχνικό, ευγενές και λαμπρό, άλλοι θα το θεωρούν αηδιαστικό», λέει η αυστραλή κοινωνιολόγος. Τα social media, εξάλλου, θα διασφάλιζαν ότι όλο το φάσμα των απόψεων θα εξαπλωνόταν σε μεγάλο βαθμό, επηρεάζοντας σχεδόν σίγουρα την απόδοση των αθλητών, των οποίων το σώμα, καλώς ή κακώς, θα δεχόταν κριτική. Η προσοχή μπορεί να άρεσε στους αθλητές με τα τέλεια σώματα και την άνεση να τα επιδεικνύουν. Αλλά ακόμη και οι πιο σίγουροι για τον εαυτό τους μπορεί να βρίσκουν δύσκολη την προσοχή: «Δεν έχουν τον έλεγχο στο τι κάνουν τα ΜΜΕ και η ποπ κουλτούρα», προσθέτει η Μπάρκαν.
Οι γυναίκες και οι τρανσέξουαλ, συνεχίζει η Μπάρκαν, «αναμφίβολα» θα αντιμετωπίσουν περισσότερη κριτική από τους άρρενες αθλητές. Υπάρχει άφθονο ιστορικό προηγούμενο σχετικά με αυτό. Για παράδειγμα, όταν η Μπράντι Τσαστέιν έβγαλε τη φανέλα της αφού σημείωσε το καθοριστικό γκολ στον τελικό του Μουντιάλ Γυναικών το 1999, οι φωτογραφίες της με το αθλητικό σουτιέν προκάλεσαν φρενίτιδα στα διεθνή ΜΜΕ, παρά το γεγονός, φυσικά, ότι οι άντρες αθλητές, εμφανίζονται χωρίς φανέλα κάθε τόσο: «Ακόμη και αυτό σεξουαλικοποιήθηκε από το αμερικανικό κοινό», λέει η Σάρα Μποντ. «Μπορώ μόνο να φανταστώ τι θα συνέβαινε αν οι αθλητές ήταν εντελώς γυμνοί».
Στο γυναικείο Μουντιάλ του 1999 η Μπράντι Τσάστεϊν πανηγύρισε την νίκη των ΗΠΑ βγάζοντας τη φανέλα της με τον κλασικό ποδοσφαιρικό τρόπο (Jed Jacobsohn /Allsport/Ideal Images)
Πράγματι, για πολλούς αθλητές, οι ψυχολογικές συνέπειες σε περίπτωση γυμνικών Ολυμπιακών Αγώνων μπορεί να υπερτερούν κατά πολύ σε σχέση με τις φυσικές συνέπειες: «Φανταστείτε πόσο δύσκολη είναι η προσπάθεια κάποιου να αγνοήσει ένα εκατομμύριο φωνές, που σχολιάζουν τα απόκρυφα μέρη του σώματός του», λέει η Μπάρκαν.
Αν βέβαια, η γυμνότητα γινόταν μόνιμο στοιχείο των Ολυμπιακών Αγώνων, με την πάροδο του χρόνου, η κοινωνία θα επέστρεφε στην ελληνική παράδοση να βλέπει το αθλητικό γυμνό μέσα από έναν φακό αθλητικού ιδεώδους. Αλλά σίγουρα δεν είναι κάτι που μπορεί να συμβεί από τη μια μέρα στην άλλη, ξεκαθαρίζει η Μπάρκαν.
Για πολλούς αθλητές, εξάλλου, η συναισθηματική ενέργεια, που απαιτείται για την πολιτισμική προσαρμογή και την αντοχή σε κοινωνική κριτική, πιθανότατα θα είχε αντίκτυπο στις επιδόσεις τους. Με αυτούς τους περιορισμούς, λοιπόν, οι νικητές των πρώτων σύγχρονων γυμνών Ολυμπιακών Αγώνων δεν θα ήταν οι καλύτεροι αθλητές αλλά εκείνοι που θα είχαν την ικανότητα να νιώσουν την αρχαία ελληνική νοοτροπία.
Πηγή: protagon