Ο Ιντιάνα Τζόουνς στις αναζητήσεις του έπρεπε να ξεφύγει από λάκκους με φίδια, να φάει μυαλά πιθήκου και να έρθει αντιμέτωπος με τους Ναζί.
Στη σύγχρονη εποχή ο νέος Ιντιάνα Τζόουνς δεν χρειάζεται να προσπαθήσει τόσο. Μπορεί να είναι σπίτι του, να φορά τις πιτζάμες του, να κοιτά θολές δορυφορικές εικόνες της επιφάνειας της γης από τον υπολογιστή του και μετά από 90 δευτερόλεπτα εκπαίδευσης να πατήσει την επιλογή "ναι"ή "όχι"στην ερώτηση: "Βλέπετε ίχνη από σκαμμένους λάκκους στην υπογραμμισμένη περιοχή;".
Αυτή είναι η αρχαιολογία (η πολύ ερασιτεχνική εκδοχή της) της ψηφιακής εποχής. Ένα νέο εγχείρημα, η GlobalXplorer καλεί τους εν δυνάμει Ιντιάνα Τζόουνς του 21ου αιώνα να ανακαλύψουν από την άνετη πολυθρόνα τους, πιθανές αρχαιολογικού ενδιαφέροντος περιοχές μέσα από δορυφορικές εικόνες, απλώς μαρκάροντας τις ως περιοχές ενδιαφέροντος.
Οι συσκευές που τοποθετούνται στα αεροπλάνα ή στα drones μάλλον σαρώνουν αντί να φωτογραφίζουν το έδαφος, λειτουργώντας σε επίπεδα όπως ακριβώς η μαγνητική τομογραφία
Η GlobalXplorer είναι η ιδέα της Sarah Parcak, μιας Αμερικανίδας αρχαιολόγου που ηγείται στον ραγδαία αναπτυσσόμενο τομέα της τηλεπισκόπησης. Η ίδια έχει χρησιμοποιήσει τέτοιου είδους εικόνες στο παρελθόν -και διάφορες τεχνικές για να εξετάσει τις εικόνες- και έχει ανακαλύψει χιλιάδες αρχαίους τάφους, πυραμίδες και οικισμούς. Εκείνη ήταν που ανακάλυψε το 2011, ολόκληρο το σχέδιο μιας πόλης στο Tanis, την αιγυπτιακή περιοχή που ήταν η φανταστική κατοικία της κιβωτού στη ταινία Raiders of the Lost Ark (Κυνηγοί της Χαμένης Κιβωτού).
Η Sarah Parcak τώρα χρειάζεται βοήθειακαι έχει επενδύσει το $1m του βραβείου TED για τον διαγωνισμό "world-changing projects"που κέρδισε το περασμένο έτος. Η πρώτη φάση για το εγχείρημά της περιλαμβάνει την επιθεώρηση δορυφορικών εικόνων του Περού για μία έκταση γης που καλύπτει περισσότερα από 200.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Οι πιθανές θέσεις ενδιαφέροντος που συγκεντρώνουν περισσότερους από 6 δείκτες μαρκάρονται για περαιτέρω έρευνα από επαγγελματίες. "Δημιουργούμε ένα στρατό με τους παγκόσμιους εξερευνητές του 21ου αιώνα για να ανακαλύψουμε και να προστατεύσουμε την ιστορία."εξήγησε κατά την έναρξη της λειτουργίας της GlobalXplorer.
Οι αρχαιολόγοι χρησιμοποιούν εδώ και δεκαετίες αεροφωτογραφίες, αλλά η πρόοδος της δορυφορικής και απεικονιστικής τεχνολογίας καθώς και η τεχνολογία των λέιζερ και των drones, έχουν προκαλέσει επανάσταση. Η Parcak ήταν σε θέση να ανακαλύψει για παράδειγμα, ρωμαϊκά αμφιθέατρα, μέσα από τον χειρισμό ψηφιακών εικόνων και να επισημάνει τις περιοχές που βρίσκονταν λόγω την ασθενέστερης ανάπτυξης των φυτών (τα φυτά ήταν πιο αδύναμα γιατί οι ρίζες τους εμποδίζονταν από τις πέτρες).
«Χρησιμοποιώ το Google Earth όλη την ώρα γιατί με βοηθάει να επισημάνω περιοχές», λέει ένας άλλος αρχαιολόγος, ο Dr Manuel Arroyo-Kalin, λέκτορας στο γεωαρχαιολογικό τμήμα του Ινστιτούτου Αρχαιολογίας στο University College London. Ο Arroyo-Kalin που ειδικεύεται στην περιοχή του Αμαζονίου έχει κι αυτός χρησιμοποιήσει δορυφορικές εικόνες που τον βοήθησαν να εντοπίσει γεωγλυφικά σε αποψιλωμένες περιοχές της ζούγκλας. Η συμβουλή που δίνει στο κοινό είναι να ψάχνει για ευθείες γραμμές ή γεωμετρικά τακτικά σχήματα που σπανίως υπάρχουν στη φύση. "Εμείς στη δική μας έρευνα, βρήκαμε γραμμές από σφαιροειδή ή τετραγωνισμένα χαντάκια".
Η τελευταία τεχνολογία λέιζερ ή Lidar όπως αλλιώς λέγεται, σημαίνει ότι τα δάση και οι θάλασσες δεν αποτελούν πλέον εμπόδιο για τους εναέριους αρχαιολόγους. Οι συσκευές που τοποθετούνται στα αεροπλάνα ή στα drones μάλλον σαρώνουν αντί να φωτογραφίζουν το έδαφος, λειτουργώντας σε επίπεδα όπως ακριβώς η μαγνητική τομογραφία. Στην Αγγλία η τεχνική αυτή το περασμένο καλοκαίρι αποκάλυψε στοιχεία της προ-ρωμαϊκής εποχής στο Hampshire.
Ο Arroyo-Kalin δεν έχει δοκιμάσει ακόμη ο ίδιος την GlobalXplorer, αλλά υποστηρίζει την ιδέα καθώς θεωρεί ότι είναι ένας τρόπος να ευαισθητοποιηθεί το κοινό. Και υποστηρίζει ότι ενώ η τεχνολογική εξέλιξη έχει αλλάξει τα δεδομένα, εξακολουθεί να είναι απαραίτητη η ανθρώπινη επέμβαση στην έρευνα. «Σύντομα θα είμαστε σε θέση να χρησιμοποιούμε έναν αλγόριθμο για να το πετύχουμε, αλλά ακόμα έχουμε αρκετό δρόμο για να φτάσουμε εκεί».