Ένα τεράστιο αρχαίο στάδιο, μήκους 184,60 μέτρων (αττικού τύπου), με τις λίθινες κερκίδες του και την αφετηρία εκκίνησής του, αποκαλύφθηκε πλάι σε ένα κτήριο με λουτρό που ενδεχομένως χρησιμοποιούσαν οι αθλητές στο Ιερό του αρχαίου Μολυκρείου ή της Μολυκρείας της Αιτωλίας.

Πρόκειται για έναν αρχαιολογικό χώρο γνωστό ήδη από τους περιηγητές του 19ου αιώνα, καθώς υπήρχαν κάποια ορατά λείψανα. Βρίσκεται στο οροπέδιο πάνω στην κορυφή ενός χαμηλού βουνού ύψους 510 μ. (15 χλμ. από τη Ναύπακτο και σε ευθεία σχεδόν γραμμή με το στενό πέρασμα Ρίου-Αντιρρίου).

Την έρευνα διεξάγει εκεί από το 2006 με πολλές δυσκολίες, λόγω της οικονομικής δυσπραγίας και με μια χορηγία του Ιδρύματος Ψύχα, ο επ. διευθυντής του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου Νίκος Καλτσάς, σε συνεργασία με την καθηγήτρια στο ΑΠΘ Αλίκη Μουστάκα. Αρχιτέκτονας της ανασκαφής είναι ο καθηγητής του ΕΜΠ Μανώλης Κορρές.

Το χώρο, που σήμερα ονομάζεται Ελληνικά, επισκέφθηκε το 1915 ο Κ. Ρωμαίος, αναφέροντας ότι σώζεται η δίβαθμη κρηπίδα ενός μεγάλου ναού. Την ταύτιση ωστόσο αυτής της θέσης με το αρχαίο Μολύκρειο ή Μολύκρεια είχε προτείνει πρώτος ο Leake, με βάση τις πηγές κυρίως από τον Θουκυδίδη, τον Παυσανία και τον Πλούταρχο, μας επισημαίνει ο κ. Καλτσάς, ο οποίος θα μιλήσει τη Δευτέρα, 6 μ.μ., για τα εντυπωσιακά παλιά και νέα ευρήματα του εν πολλοίς άγνωστου αυτού χώρου στις διαλέξεις των Φίλων του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου (Τοσίτσα 1).

Αεροφωτογραφία του χώρου του αρχαίου Μολυκρείου Αιτωλίας

Πρώτος ανασκαφέας του υπήρξε ο Α. Ορλάνδος, το 1925, ο οποίος στις 10 μέρες της έρευνάς του σχεδίασε το τοπογραφικό όλου του χώρου, αποτυπώνοντας όλα τα ορατά τότε και εν μέρει αποκαλυφθέντα λείψανα κτηρίων, όπως και τον τοίχο του περιβόλου που ακολουθεί την καμπύλη στο φρύδι του οροπεδίου, χωρίς να σχηματίζει καμιά γωνία.

Το ενδιαφέρον του Ορλάνδου επικεντρώθηκε στο μεγάλο ναό διαστάσεων 14,37 x 31,45 μ. που έχει ασυνήθιστο προσανατολισμό από Β προς Ν, πρόναο και οπισθόδομο με δυο κίονες εν παραστάσει και φέρει 6 x 13 κίονες στο περιστύλιο. Με βάση τις κατασκευαστικές λεπτομέρειες και αναλογίες του τον χρονολόγησε γύρω στο 400 π.Χ.

Είναι κατασκευασμένος από ντόπιο μαλακό ψαμμόλιθο, όπως και όλα τα υπόλοιπα κτήρια του Ιερού, υλικό που αφθονεί στην περιοχή. Ο Ορλάνδος αποκάλυψε επίσης τη θεμελίωση τοίχων και τις βάσεις πεσσών μιας διπλής στοάς με ενδιάμεσο τοίχο μήκους 38 μέτρων.

Η θέση της στοάς ακριβώς δίπλα και σε επαφή σχεδόν με το κρηπίδωμα του ναού οδήγησε τον ανασκαφέα στο να τη χαρακτηρίσει ως χώρο εργοταξιακό για την οικοδόμηση του ναού, ερμηνεία που δεν ισχύει, όπως αποδεικνύεται από τις τελευταίες ανασκαφές.

Σκάβοντας το 2006 σε σημεία που δεν ερεύνησε ο Ορλάνδος στα νότια του Ιερού βρήκαν ένα δεύτερο μικρότερο ναό με κανονικό προσανατολισμό Α-Δ και εντός του σηκού τη θέση του βάθρου του λατρευτικού αγάλματος. Έξω από το ναό, πίσω από τον οπισθόδομο, εντόπισαν και τη βάση του χάλκινου αγάλματος, που ήταν πιθανότατα φυσικού μεγέθους.

Δυστυχώς τα κινητά ευρήματα δεν βοηθούν για την ταύτιση των ναών με κάποια συγκεκριμένη θεότητα, ούτε και για την ακριβή λειτουργία του Ιερού. Στη μεγάλη έκταση ανάμεσα στους δύο ναούς αποκαλύφθηκε ένα ορθογώνιο κτήριο, την ύπαρξη του οποίου είχε επισημάνει ο Ορλάνδος στο τοπογραφικό του, χωρίς όμως να το ερευνήσει.

Έχει διαστάσεις 14,35 x 9,20 μ. και χωρίζεται σε έξι δωμάτια. Τα τέσσερα από αυτά μοιάζουν ως χώρος υποδοχής, ενώ τα δύο μεγαλύτερα ίσως ήταν αποθήκες, γιατί στις γωνίες τους βρέθηκαν μεγάλα πιθάρια, σιδερένια αγροτικά εργαλεία, πέντε αξίνες και ένα κλαδευτήρι.

Ωστόσο, στο κατώφλι ενός από τρία μικρά δωμάτια γράφει το επίρρημα ΕΥ και στο δάπεδό του περισυνελέγησαν περί τις 100 αγνύθες διαφόρων τύπων, που σημαίνει πως είχε εργαστηριακή χρήση.

Στο χώρο υποδοχής βρέθηκε μια λίθινη κατασκευή, ένα είδος πάγκου εργασίας για την εναπόθεση αγγείων και άλλων αντικειμένων. Παρόμοιος πάγκος υπήρχε και σε άλλο δωμάτιο, ενώ ένα γωνιακό δωμάτιο χρησίμευε ως λουτρό, γιατί εντός του βρέθηκε ένας πήλινος λουτήρας και ένα πήλινο περιρραντήριο με ψηλό πόδι

Σιδερένιοι σφυρωτήρες δόρατος

«Από την αρχή ήταν σαφές ότι το κτήριο αυτό ήταν ένα "κοσμικό"κτήριο που εξυπηρετούσε διάφορες λειτουργικές ανάγκες του Ιερού» θα πει ο κ. Καλτσάς, τονίζοντας όμως ότι τους είχε προβληματίσει κάπως η παρουσία του λουτρού στο Ιερό, ωσότου ήρθε μια ανεπάντεχη ανακάλυψη πριν από δύο χρόνια να τους λύσει την απορία. Κόβοντας κάποιους θάμνους είδαν μια σειρά από λίθους.

Προχωρώντας λίγο περισσότερο βρήκαν και μια δεύτερη σειρά λίθων. «Το πρόβλημα πάντοτε ήταν η βλάστηση από την οποία τελικά καθαρίστηκε ο χώρος ώς τον τοίχο του περιβόλου και μπορέσαμε έτσι να πραγματοποιήσουμε κάποιες τομές». Επειτα από λίγες μέρες «οι υποψίες μας επαληθεύθηκαν.

Βρεθήκαμε έκπληκτοι μπροστά σε ένα στάδιο με λίθινες κερκίδες. Την αφετηρία του σταδίου σχηματίζει μια σειρά από λίθινες πλάκες, πάνω στις οποίες διακρίνεται καθαρά η βαλβίδα, μονή στην περίπτωσή μας με μια αύλακα, που πιθανότατα μας παραπέμπει στον 5ο αιώνα π.Χ.

Σε απολύτως κανονικά διαστήματα ανά 1,40 μ. υπάρχουν βαθείς ορθογώνιοι τόρμοι πλευράς 10 εκ., στους οποίους ήταν τοποθετημένοι οι ξύλινοι πάσσαλοι του μηχανισμού της ύσπληγας για την εκκίνηση των δρομέων».

Οι τέσσερις λίθινες κερκίδες (μήκους 32 μ.) ήταν σε ένα τμήμα του σταδίου και προορίζονταν για τους αξιωματούχους των αγώνων και τους επίσημους θεατές. Η επιγραφή ΑΒΑΤΟΝ σε μια σειρά των καθισμάτων ίσως σηματοδοτεί «το ούτως ή άλλως άβατον του σταδίου για το γυναικείο φύλο».

«Μετά την ανακάλυψη του σταδίου δικαιολογείται εν πολλοίς και η ύπαρξη του κτηρίου Γ με το λουτρό που δεν χωρεί αμφιβολία ότι, εκτός των άλλων λειτουργιών, εξυπηρετούσε και τους αθλητές ως χώρος αποδυτηρίων» σημειώνει ο κ. Καλτσάς. Πάντως, ο χώρος αυτός έχει πολλά ακόμη να μας αφηγηθεί, αφού την τελευταία ανασκαφική περίοδο, τον περασμένο Σεπτέμβριο του 2013, αποκαλύφθηκε και ανασκάφτηκε ακόμα ένα κτήριο νότια της στοάς, μήκους 12 μ. και πλάτους 6.

Τα ευρήματα πάντως αυτού του Ιερού δεν έχουν δώσει ώς τώρα «ικανοποιητικές απαντήσεις σε ζητήματα όπως: αν ο χώρος του Ιερού σχετίζεται με το αρχαίο Μολύκρειο και ποια ήταν η θεότητα στην οποία ήταν αφιερωμένο».

Οι σημερινοί ανασκαφείς γνωρίζουν ότι ο Ορλάνδος είχε υποστηρίξει ότι ο μεγάλος λίθινος ναός ήταν αφιερωμένος στον Ποσειδώνα, βασιζόμενος στη μαρτυρία του Παυσανία, ο οποίος αναφέρει ότι σε ένα ναό του Ποσειδώνα στο Μολύκρειο είχαν καταφύγει αναζητώντας άσυλο οι φονείς του Ησιόδου Κτίμενος και Αντιφος. «Για να αποδεχθεί όμως κανείς κάτι τέτοιο θα πρέπει να δεχθεί πρώτα ότι πράγματι ο χώρος αυτός σχετίζεται με το Μολύκρειο» λέει ο κ. Καλτσάς.

Ασημένια νομίσματα Αλεξάνδρου

Ο Ορλάνδος, ενώ είχε βρει τα υπολείμματα μιας επιγραφής στη γωνία ενός βάθρου αγάλματος μέσα στο ναό με την κατάληξη ενός γυναικείου ονόματος (-ΣΙΑ), π.χ. Διονυσία, Αρτεμισία ή κάτι παρόμοιο, και τα γράμματα ΝΑΙ, που αποτελούν τη δοτική του ονόματος της θεάς Αθηνάς, επέμενε στον Ποσειδώνα, αναφέροντας την πιθανότητα η Αθηνά να ήταν μια δεύτερη θεότητα που λατρευόταν στο ίδιο Ιερό.

Αυτό ακριβώς θεωρεί πολύ πιθανόν και ο κ. Καλτσάς, ελπίζοντας πως «οι έρευνες που θα ακολουθήσουν θα δώσουν περισσότερα στοιχεία για την ταύτιση ή όχι του χώρου με το αρχαίο Μολύκρειο, καθώς και για τις λατρείες, πλουτίζοντας τις γνώσεις μας για το Ιερό αυτό, το οποίο δεν φαίνεται να ήταν ένα πολύ μικρό τοπικό ιερό στενής εμβέλειας, αλλά ίσως να είχε μια μεγαλύτερη ακτινοβολία, όπως υποδεικνύει πλέον η αποκάλυψη του μοναδικού ως τώρα σταδίου στην περιοχή της δυτικής Ελλάδας».

enet.gr

Μια δεύτερη τρίκλιτη βασιλική, έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη, στη θέση «Καταλύματα των Πλακωτών» Ακρωτηρίου Κύπρου, στη θέση των βρετανικών βάσεων.

Οι ανασκαφές του τμήματος Αρχαιοτήτων, στην περιοχή, είναι σε εξέλιξη από το 2007, οπότε είχε αποκαλυφθεί η πρώτη βασιλική.

Ωστόσο, η νέα, δεν είναι το μόνο σημαντικό εύρημα, καθώς αποκαλύφθηκε και μαρμάρινη στήλη με την προτομή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ως προσωποποίηση του βυζαντινού αυτοκράτορα Ηρακλείου, καθώς πρόκειται για μεταγενέστερο δημιούργημα και αποτελεί έναν «νέο Αλέξανδρο».

Σύμφωνα με το ΑΠΕ, οι δύο βασιλικές είναι τμήμα ενός μνημειώδους εκκλησιαστικού συγκροτήματος, το οποίο, όπως αναφέρει σε ανακοίνωσή της, σε συνέδριο της Μητροπόλεως Κωνσταντίας - Αμμοχώστου, η υπεύθυνη της ανασκαφής, αρχαιολογική λειτουργός Α΄ του Τμήματος Αρχαιοτήτων, δρ. Ελένη Προκοπίου, συνδέεται με τον Αμαθούσιο Άγιο Ιωάννη τον Ελεήμονα, Πατριάρχη Αλεξανδρείας, πολιούχο της Λεμεσού.

Η πρώτη βασιλική είναι «μαρτύριο», δηλαδή ταφικό μνημείο, που έχει τη μορφή ναού με εγκάρσιο κλίτος (σχήμα Τ), σε αντίστροφη διάταξη. Είναι πλάτους 36 μέτρων και μήκους 29, χωρίς την εξέχουσα στα δυτικά πολυγωνική αψίδα, στην οποία υπάρχει εγγεγραμμένη μικρότερη ταφική αψίδα, διαμέτρου 2.25 μέτρων.

Στην ανακοίνωσή της, η δρ. Προκοπίου διατυπώνει την εκτίμηση ότι και η φρεσκο-αποκαλυφθείσα βασιλική, αποτελεί «μαρτύριο». Η ανασκαφή της ξεκίνησε μόλις πέρυσι και είναι πλάτους 20 μέτρων και μήκους πέραν των 47 μέτρων.

Πάντως, το σύνολο του οικοδομήματος αυτού είναι «μαρτύριο» του τέλους της δεύτερης δεκαετίας του 7ου αιώνα. Η ανέγερση του οικοδομήματος προσδιορίζεται με ακρίβεια μεταξύ του 616-617 μ.Χ.

Είναι σαφές, σύμφωνα με τη δρα Προκοπίου, ότι και οι δύο βασιλικές αποτελούν τμήμα του εκκλησιαστικού συγκροτήματος, αλλά δεν είναι ακόμη σαφές αν ο ναός, που βρέθηκε στα ανατολικά, είναι ο κύριος, ή υπάρχει και άλλος, μεγαλύτερος, στην βόρεια πτέρυγα του συμπλέγματος.

Το μνημείο στα «Καταλύματα των Πλακωτών» έχει άμεση σχέση με τις μετοικήσεις κατά την περίοδο μάλλον των περσικών επιδρομών, παρά των Αραβικών. Σχετικά η δρ. Προκοπίου αναφέρει μεταξύ άλλων:

- Η θέση δεν είναι γνωστή στις πηγές, ούτε ως οικισμός, έδρα επισκοπής, ή προσκυνηματικό κέντρο, αλλά μόνο ως λιμάνι του Κουρίου. Κάπου, δε, εμφανίζεται και με το όνομα «Καργαία», ίσως σε παραφθορά του Ακτή Αργείων, που αναφέρει ο Στέφανος Λουϊζινιάν.

Οι αναφορές αυτές ταιριάζουν με τους θρύλους για τη στάθμευση στην περιοχή του βυζαντινού στόλου με την Αγία Ελένη.

- Το τοπωνύμιο «Καταλύματα» παραπέμπει σε χώρο προσωρινής διαμονής, η οποία επιβεβαιώνεται από το γεγονός ότι το μνημείο αυτό καταστρέφεται στα μέσα του 7ου αιώνα, αφού προηγουμένως είχε εγκαταλειφθεί και είχε μάλιστα παραμείνει άστεγο, στα κεντρικά κλίτη.

- Παρουσιάζει καταπληκτική ομοιότητα με τον Άγιο Μηνά της Μαρεώτιδας Αιγύπτου, που εγκαταλείπεται και καταστρέφεται το 616 και ανασυγκροτείται μετά το 640.

- Παραπέμπει σε αρχαία λειτουργικά τυπικά της Ανατολής. Έχει συμβολισμούς που το συνδέουν με τους Πέρσες, τον Ηράκλειο, και το βάρος που είχε επωμιστεί, να τους εκδιώξει από τις Ανατολικές Επαρχίες, οι οποίες λόγω της αιρέσεως, έπαθαν τελικά, ό,τι οι Νινευίτες.

Όλα αυτά, σύμφωνα με την κ. Προκοπίου, «δεν θα μπορούσαν παρά να ανακαλέσουν στη μνήμη το κείμενο του Νεαπόλεως Λεοντίου για τα έργα της απέραντης ελεημοσύνης του Αμαθούσιου Πατριάρχη Αλεξανδρείας Ιωάννη του Ελεήμονος, και μέσα στα οποία θα πρέπει να ενταχθεί το μνημείο στα "Καταλύματα των Πλακωτών"».

Κατά τη διάρκεια της θητείας του Αγίου στο Πατριαρχείο Αλεξανδρείας, αλλά και ενόσω βρισκόταν στην Κύπρο, μεταξύ των ετών 617-619, εργάστηκε για την εξαγορά αιχμαλώτων και την αποκατάσταση των θυμάτων των περσικών επιδρομών (κλήρου και λαού), αλλά και των τιμών προς τα άγια λείψανα και τα κειμήλια που είχαν ευτελίσει με τις ενέργειές τους οι Πέρσες.

Όταν ξεκίνησε η πολιορκία της, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Αλεξάνδρεια και όπως αναφέρει ο Νίκων τον 11ο αιώνα, δεν ήταν μόνος, αλλά είχε μαζί του και έναν μικρό αριθμό ανθρώπων από το ποίμνιό του. Εκτιμάται μάλιστα ότι μαζί του ήταν και ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων, Σωφρόνιος, τον οποίον φιλοξενούσε ήδη στην Αλεξάνδρεια.

Αναφέρεται συγκεκριμένα ότι ο Ελεήμονας Πατριάρχης ανήγειρε στην Κύπρο μεταξύ 617-619 έναν θεϊκό οίκο, στον οποίον εναπόθεσε τα λείψανα του πρωτομάρτυρος Στεφάνου και του αδελφοθέου Ιακώβου, στον οποίον αφιέρωσε και όλη του την προσωπική περιουσία.

«Η υποδοχή και απόδοση τιμών στα ιερά κειμήλια και λείψανα των Αγίων Τόπων, καθώς και η φιλοξενία προσφύγων, λαού και κληρικών από τα γειτονικά Πατριαρχεία, είναι η μόνη ερμηνεία που ταιριάζει στο θαυμαστό οικοδόμημα του Ακρωτηρίου, ενώ επιγραφικές μαρτυρίες δεν αποκλείεται κάποια στιγμή να προσδιορίσουν καλύτερα τα εκεί γινόμενα» σημειώνει η δρ. Προκοπίου.

Τα Ομηρικά Έπη είναι γραμμένα με τέτοιον τρόπο, ώστε η θυσία να είναι γλυκιά και με μία αίσθηση ηρωισμού που να μη δημιουργεί τρόμο.

Ωθούν τον αναγνώστη ν’ αγαπά, να θαυμάζει τον Αχιλλέα και να ταυτίζεται μ’ αυτόν. Αυτό γίνεται πολύ εύκολα όταν το άτομο ζει σε μία κοινωνία οργανωμένη και συχνά του ζητούνται παραπάνω από όσα θέλει να δώσει.Ο Αχιλλέας είναι το τραγικό πρόσωπο της Ιλιάδας, αλλά όλοι ταυτίζονται μαζί του.

Είναι τόσο τέλεια γραμμένα τα Έπη, που, ενώ οι άνθρωποι συνήθως ταυτίζονται με το νικητή ηγέτη, στο έργο αυτό ταυτίζονται με το νεκρό ήρωα. Ξέρουν από την αρχή ότι ο Αχιλλέας σκοτώνεται και σκιρτάει η καρδιά τους κάθε φορά που διαβάζουν τους λόγους του εναντίον του Αγαμέμνονα, εναντίον της εξουσίας, εναντίον του συστήματος. Σκιρτάει η καρδιά των Ελλήνων, όταν ο αγαπημένος τους ήρωας απειλεί να γκρεμίσει μόνος του —κι αυτό έχει σημασία— τις πύλες της Τροίας.

Απειλεί Θεούς και δαίμονες και δε διστάζει να απειλήσει και τον Απόλλωνα.Αυτό είναι και το αποκορύφωμα του έργου, η απαρχή της θυσίας. Οι Έλληνες ταυτίζονται μ’ έναν ήρωα άφοβο για τον οποίο ξέρουν, όπως κι ο ίδιος ξέρει ότι θα νικηθεί από τον Υιό τού μεγάλου Θεού και δε φοβούνται το θάνατο.

Ο θάνατος για τον Έλληνα είναι απειροελάχιστο κόστος για μία τέτοια στιγμή μεγαλείου κι αποθέωσης.Σε ένα αυστηρό σύστημα πάντα θα βρεθεί ένας άνθρωπος να σηκώσει το ανάστημά του εναντίον της αδικίας και της εξουσίας.

Η διαφορά όμως με τους άλλους λαούς είναι ότι θα τον εγκαταλείψουν στην τύχη του, θα τον αφήσουν να θυσιαστεί μόνος του, ενώ οι Έλληνες μ’ αυτήν την παιδεία θα ταυτιστούν με το μοναχικό άνθρωπο και θα του δώσουν τη δύναμή τους.

Στην κοινωνία που είναι οργανωμένη, πάντα υπάρχουν άνθρωποι όπως ο Αγαμέμνονας, ο Αχιλλέας, ο Οδυσσέας, αλλά κι ο Θερσίτης. Όλοι αυτοί έχουν το ρόλο τους στην επίτευξη του στόχου.

Όλοι προσπαθούν, ο καθένας με τον τρόπο του. Όμως αυτό που μένει από την Ιλιάδα είναι ότι σ’ έναν αγώνα στον οποίο είναι αρχηγός ο Αγαμέμνονας, αγαπημένος ήρωας και τραγικό πρόσωπο είναι ο Αχιλλέας κι αυτός που δίνει στο τέλος τη νίκη είναι ο πανέξυπνος Οδυσσέας.

Επειδή ακριβώς δεν υπάρχει θεϊκή επέμβαση άμεση, όλοι, εφόσον κάθονται στα συμβούλια, έχουν τη δική τους άποψη και κρίνονται. Δεν υπάρχει το απόλυτα σωστό που το γνωρίζει κάποιος.

Όλοι προσπαθούν σύμφωνα με τις δυνατότητές τους. Ο Οδυσσέας χαίρει της εκτίμησης όλων, χωρίς να μειονεκτεί σε γενναιότητα, λόγω της εξυπνάδας του. Από τον πρώτο μέχρι και τον τελευταίο που συμμετέχει στην εκστρατεία, όλοι έχουν την ίδια άποψη για τον ήρωα.

Στην κοινωνία μας ο βασιλιάς κι ο πρώτος της ιεραρχίας αξιωματικά είναι ο πιο έξυπνος κι ο πιο γενναίος. Ο Οδυσσέας χάνεται σ’ αυτήν την κοινωνία μέσα στα παρασκήνια, όπου συσκέπτονται οι μυστικοσύμβουλοι για να τιμάται ο βασιλιάς. Η Ιλιάδα μπορεί να βρίσκεται σ’ επίπεδο βασιλέων, αλλά κι εκεί υπάρχει ιεραρχία που, όταν καταπατάται αποφέροντας κέρδη, δείχνει το δρόμο προς την ελευθερία. Στην Ιλιάδα ο καθένας απολαμβάνει τις τιμές που του αντιστοιχούν, κανένας δεν μπορεί να κλέψει τη δόξα του άλλου.

Αν η Ιλιάδα χαρακτηρίζει την κοινωνία που συνθέτουν οι Έλληνες, η Οδύσσεια χαρακτηρίζει την προσωπική τους ζωή. Στην Οδύσσεια περιγράφεται η περιπέτεια ενός πανέξυπνου ανθρώπου, μέχρι να γυρίζει πίσω στην πατρίδα του. Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει είναι τεράστιες κι ενώ ξεκινά μ’ ένα πλήθος συντρόφων και συμπολεμιστών επιστρέφει πίσω μόνος.

Οι υπεράνθρωπες προσπάθειες του ήρωα να ξεπεράσει τρομερά εμπόδια που βρίσκονται στο δρόμο του και η τελική του μοναχική νίκη έχουν κι αυτές το νόημά τους στη διαμόρφωση του χαρακτήρα του ανθρώπου. Ο Οδυσσέας σε καμία φάση του έργου δεν ξεφεύγει από την ανθρώπινη φύση του.

Βρίσκεται συνέχεια μέσα στον κίνδυνο κι είναι επικεφαλής συντρόφων. Είναι άνθρωπος απλός, με την ίδια άνεση που κάνει το σωστό κάνει και το λάθος. Αγαπάει βαθύτατα τους Θεούς κι αυτοί του ανταποδίδουν αυτήν την αγάπη.

Ο συνεχής κίνδυνος μέσα στον οποίο ζει αυτός κι οι σύντροφοί του τούς κάνει να σκέφτονται συνεχώς κι όλοι μαζί για να βρουν λύσεις.Σε άλλη περίπτωση ο πανέξυπνος Οδυσσέας θα επισκίαζε τους συντρόφους και θα υπήρχε περίπτωση να κρατήσει πνευματικά δικαιώματα.

Πώς όμως να κρατήσει πνευματικά δικαιώματα κάποιος, που δεν έχει εξασφαλίσει ούτε καν τη δική του επιβίωση; Όταν παίρνει αποφάσεις που έχουν κόστος σε ζωές δεν μπορεί να διεκδικεί το αλάθητο όσο έξυπνος κι αν είναι.

Μία από τις επόμενες φορές θα μπορούσε να ήταν και η δική του σειρά. Ό,τι σκέφτεται, το προφέρει στους συντρόφους του κι αυτοί με τη σειρά τους κάνουν το ίδιο. Σ’ ολόκληρο το έργο δύο φορές του δόθηκε ασφαλής γνώση μέσω των Θεών, ώστε να γυρίσει πίσω ασφαλής με τους συντρόφους του.

Εδώ ακριβώς είναι η τραγική ειρωνεία. Με εξασφαλισμένη γνώση, έστω κι αν αυτή αποφέρει πνευματικά δικαιώματα, οι σύντροφοί του τόν πρόδωσαν. Ό,τι καλλιεργείται μέσω των Επών, για να δοθεί στους Έλληνες ως δώρο, αυτό τους πρόδωσε.

Το τέλος του Έπους είναι κι αυτό εξίσου σημαντικό για τη διαμόρφωση του χαρακτήρα του ανθρώπου. Ο μεγάλος Οδυσσέας επιστρέφει μόνος του. Μέσα από δοκιμασίες και βάσανα επιστρέφει κουρασμένος, λυπημένος και προπάντων ανθρώπινος. Ακόμα κι όταν έχει επιστρέψει, τίποτε δε γίνεται εύκολα και χρειάζεται αγώνας.

Η τελική νίκη του Οδυσσέα είναι η ελπίδα που προσφέρουν οι Θεοι στον άνθρωπο. Ο Οδυσσέας επέστρεψε, αφού κατέβαλε όλες τις δυνατές προσπάθειες ως άνθρωπος, αλλά μόνο μετά από θεϊκή επέμβαση. Αυτή η επέμβαση δε γίνεται υπό μορφή θαύματος με το οποίο ο Οδυσσέας από τη μία στιγμή στην άλλη επιστρέφει νικητής και δοξασμένος.

Η επέμβαση προσφέρει διέξοδο.. και πάλι θα πρέπει να εξαντλήσει τις δυνατότητές του για να την εκμεταλλευτεί. Ακόμα και μετά την απόφαση των Θεών για την επιστροφή του, δεν είναι λίγες οι φορές που λύγισαν τα γόνατά του από το φόβο και την απελπισία. Οι Θεοί για τον Οδυσσέα παίρνουν θετικές αποφάσεις, αλλά αυτές οι αποφάσεις βοηθούν μόνο στην περίπτωση στην οποία θα βρει το κουράγιο να συνεχίσει.

Όλα αυτά τα στοιχεία που δίνει η Οδύσσεια, ως παιδαγωγικό μέσο ενός συστήματος, ωθούν τον άνθρωπο σε αναζήτηση προσωπικής ελευθερίας. Το σύστημα μπορεί να απαιτεί συλλογική προσπάθεια για να κατακτήσει αυτό που επιδιώκει, αλλά ο άνθρωπος μαθαίνει ότι αυτό που θα τον βοηθήσει είναι το προσωπικό του κουράγιο και η αλύγιστη θέληση. Ο Θεοί δε φτιάχνουν ανάμεσα στους Έλληνες εκλεκτούς, που παίρνουν άπειρη δόξα εξαιτίας τους. Οι αγαπημένοι τους είναι βασανισμένοι και μοναχικοί.

Ότι δημιουργούν είναι δικό τους έργο, απλά η θεία πρόνοια τους βοηθά να σταθούν στα δικά τους ανθρώπινα πόδια, που τόσο εύκολα λυγίζουν.Τα δύο Ομηρικά Έπη δημιουργούν ανθρώπους που στην κοινωνική τους δραστηριότητα και στην καλύτερή τους στιγμή θ’ αγωνιστούν για την κατάκτηση του Ιλίου, ενώ στην προσωπική τους ζωή τα πάντα εξαρτώνται από τους ίδιους.

Τα λάθη που θα πληρώσουν στην πλειοψηφία τους είναι δικά τους λάθη κι αυτό είναι που πρέπει να κατανοήσουν. Οι Θεοί δεν τιμωρούν με τους ανθρώπινους κανόνες. Δίνουν συμβουλές για να βοηθήσουν τον άνθρωπο και η καταπάτηση αυτών των συμβουλών είναι η πηγή των κακών. Όλα τα παραπάνω δείχνουν, χωρίς να είναι ιδιαίτερα αναλυτικά, γιατί οι Έλληνες δεν μπορούν κι ούτε θέλουν να κρατήσουν πνευματικά δικαιώματα.

Εξίσου σημαντικό μ’ αυτό είναι κι ένα άλλο στοιχείο, που δίνεται μέσω των Επών. Αυτό είναι ο έρωτας. Σ’ ένα έργο του οποίου η πλοκή έχει να κάνει μ’ έναν ανθρωποφάγο πόλεμο και βασιλιάδες γεμάτους δόξα και σοφία, κυριαρχεί ο έρωτας. Οι Θεοί ερωτεύονται και παιδιά αυτού του έρωτα είναι υπέρλαμπροι ήρωες ή πεντάμορφες νέες. Οι Θεοί με αυτόν τον τρόπο υποδεικνύουν στους θνητούς να αναζητούν τον έρωτα. Δεν υπάρχουν παιδιά μοιχείας, υπάρχουν μόνον παιδιά αγάπης, που κληρονομούν θεϊκά χαρακτηριστικά.

Ο πόλεμος της Τροίας γίνεται αποκλειστικά για τον έρωτα. Ο Πάρης — αρνητικός ήρωας για τους Έλληνες, εφόσον είναι αντίπαλος — δεν είναι ούτε μπορεί να γίνει μισητός. Πώς μπορεί ένας Έλληνας, που κατανοεί τους έρωτες των Θεών, να μισήσει έναν άνθρωπο που έπεσε κι αυτός θύμα του έρωτα; Του δόθηκαν βασίλεια, του δόθηκε σοφία κι αντρειοσύνη, αλλά αυτός προτίμησε τον έρωτα.

Αυτός είναι, που δείχνει στους ανθρώπους τι ακριβώς είναι να είσαι Θεός. Τα βασίλεια για τον Πάρη έχουν έγνοιες και σκοτούρες. Η θεϊκή ομορφιά όμως, όταν είναι δίπλα στον άνθρωπο, είναι ευτυχία. Η ευτυχία μέσω του έρωτα είναι η Θέωση για τον άνθρωπο.

Ο έρωτας παρουσιάζεται ανίκητος μέσα στα Έπη. Ο Αχιλλέας, μόνον εξαιτίας του έρωτα, απέχει των μαχών. Ο Αγαμέμνονας, εξαιτίας της στέρησης του δικού του έρωτα, κάνει υπέρβαση εξουσίας. Ο Οδυσσέας εγκαταλείπει θεές, που του υπόσχονται αιώνια δόξα κι αθανασία, για τον έρωτά του.

Όλα αυτά, βέβαια, για τον έρωτα που είναι καθαρός και δεν προδίδεται. Η ιστορία της Ελένης είναι μία ιστορία γυναίκας που βρήκε έναν άλλο έρωτα κι αυτό βέβαια δεν είναι έγκλημα, απλά η κοινωνία ήταν πολύ καθυστερημένη, για να δεχτεί το δικαίωμα αυτό σε μία γυναίκα.

Η πατριαρχία είναι η δεδομένη κατάσταση στην ελληνική κοινωνία κι απ’ αυτό μπορεί κάποιος να καταλάβει ποιοι έχουν το δικαίωμα στη Θέωση μέσω του έρωτα. Η θέση της γυναίκας είναι ισχνή σ’ ό,τι αφορά τα δικαιώματά της. Οι επιλογές της είναι πάντα σε προκαθορισμένα όρια.

Είναι άτιμη και προσβάλλει τους ανθρώπους, όταν κι αυτή ως άνθρωπος αποφασίζει για την προσωπική της ευχαρίστηση και είναι τίμια κι ενάρετη όταν είναι μία σύζυγος, που μεγαλώνει τα παιδιά της ανεχόμενη τους έρωτες του άντρα της. Αυτή είναι η κατάσταση που επικρατεί στην Ιλιάδα και στην κοινωνία που περιγράφει κατά την έναρξη του πολέμου.

Όμως η Ιλιάδα δεν έχει στόχο να διαπαιδαγωγήσει μόνον τους άντρες και να τους μάθει πώς πρέπει να λειτουργούν μέσα σ’ ένα σύνολο και να πετυχαίνουν τους στόχους τους. Τους μαθαίνει και τι σημαίνει έρωτας και πού μπορεί να φτάσει ένας άνθρωπος, που δε σέβεται τους κανόνες του.

Η Ελένη δεν κοιμήθηκε πρόστυχα μ’ ένα φιλοξενούμενο του άντρα της. Ερωτεύτηκε ένα όμορφο βασιλόπουλο. Πέρασε χίλιες σκέψεις μέσα από το μυαλό της για να αντισταθεί. Μία γυναίκα που ζει σε μία αντροκρατούμενη κοινωνία βασανίζεται πολύ για να πάρει μία τέτοια απόφαση.

Αμύνθηκε, όσο μπορεί ν’ αμυνθεί άνθρωπος στον έρωτα. Όμως ο Μενέλαος πού ήταν; Εκείνη την ώρα έπρεπε να είναι δίπλα της και να τη στηρίξει. Αυτός όμως υπήρξε ένας τυπικός σύζυγος, που αντιλαμβάνεται τη γυναίκα του ως κτήμα του και που πάντα τη βρίσκει εκεί όπου την αφήνει.. αυτό όμως δε συνέβη αυτήν τη φορά.

Ο Μενέλαος κι ο κάθε άντρας όταν είναι ερωτευμένος, δεν αφήνει το ταίρι του ούτε για μία στιγμή. Αυτός είναι ο έρωτας, μία συνεχής δυναμική κατάσταση. Όταν κάποιος δεν μπορεί ή δε θέλει να ακολουθεί τους κανόνες του, δεν μπορεί να έχει κι απαιτήσεις. Όμως οι απαιτήσεις υπάρχουν γιατί υπάρχει ο θεσμός του γάμου. Από εδώ ξεκινά ο Τρωικός πόλεμος.

Η Ελένη δεν έχει δικαίωμα να ερωτευτεί όπως όλοι οι άνθρωποι, ακόμα κι όταν παραμελείται. Ο Μενέλαος μπορεί να βαστάει τις παλλακίδες του και να βιάζει όποια θέλει στους πολέμους στους οποίους συμμετέχει, αλλά η Ελένη πρέπει να είναι σωστή σύζυγος.

Η προσφορά της Ελένης στο έργο είναι ότι στους μεν άντρες δείχνει ότι πρέπει να φροντίζουν να διατηρούν τον έρωτα, γιατί ποτέ δε θα μπορούν να προβλέψουν τίποτε.

Στις δε γυναίκες ότι ακόμα και σε αυτήν τη θεοσκότεινη κοινωνία πρέπει ν’ απαιτούν από τους άντρες την προσήλωση ερωτευμένου και στην αντίθετη περίπτωση να τολμούν. Τόλμησε η Ελένη και μπορεί να μη δικαιώθηκε, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι η κάθε Ελένη δε θα δικαιώνεται.

Στον αντίποδα αυτής της σχέσης Μενελάου κι Ελένης είναι η σχέση Οδυσσέα και Πηνελόπης. Ο τέλειος έρωτας. Μπορεί να ενώνονται με τα συζυγικά δεσμά, αλλά σε καμία περίπτωση αυτά δεν αντικαθιστούν την ερωτική προσήλωση. Η αιώνια αγάπη. Και οι δύο αρνούνται τα πάντα για τον έρωτά τους.

Αν ο άντρας ονειρεύεται δόξες, πλούτη και προπαντός ως θνητός αθανασία, ο Οδυσσέας τα αρνείται για τον έρωτά του, για την αγάπη του. Θα ήταν αδικία, αυτός ο έρωτας να μην έφτανε στη λύτρωσή του.

Λύτρωση γι’ αυτούς ήταν να ζήσουν και να γεράσουν μαζί.Όλα αυτά αποκαλύπτουν τι συμβαίνει στις σχέσεις των ανθρώπων και πώς αυτές οι σχέσεις επηρεάζονται από την ύπαρξη του θεσμού τού γάμου. Όταν κάποιος άνθρωπος ζει σε μία κοινωνία, όπου υπάρχει ο νόμιμος γάμος, πιστεύει ότι πάντα αυτός είναι κι ο μόνος δρόμος που εξασφαλίζει τη διατήρηση μίας σχέσης.

Η μη προσαρμογή φαίνεται σαν να είναι πρόβλημα των ανθρώπων και όχι του θεσμού. Τα Έπη προσφέρουν τη γνώση του έρωτα που δεν μπορεί να κλειστεί μέσα σε θεσμούς και όταν υπάρχει δένει τους ανθρώπους τόσο πολύ, που ο οποιοσδήποτε θεσμός φαίνεται αστεία υπόθεση.

Καμία συζυγική υποχρέωση δεν είναι δυσβάσταχτη για τον Οδυσσέα. Ο ίδιος είναι διατεθειμένος να κάνει πράγματα για τα οποία, αν υπήρχε θεσμός να τα επιβάλλει στους ανθρώπους, θα έκαναν επανάσταση.

Αν ο έρωτας, σύμφωνα με τον Πάρη, είναι το μυστικό της Θέωσης και της τελειότητας, αυτό που είναι το πιο σημαντικό, είναι η ίδια η ζωή. Αυτό το δώρο που λέγεται ζωή και δίνεται από τους Θεους σ’ όλους τους ανθρώπους. Δεν υπάρχει δόξα ούτε μεγαλείο που να μπορούν να συγκριθούν με τη ζωή.

Φτωχοί, πλούσιοι, ελεύθεροι, δούλοι, παίρνουν ακριβώς το ίδιο δώρο.Δεν υπάρχουν εκλεκτοί, δεν υπάρχουν εξαιρέσεις.Διά στόματος Αχιλλέα οι άνθρωποι μαθαίνουν ότι ακόμα και η ζωή τού σκλάβου είναι πιο πολύτιμη απ’ όλες τις δόξες και τα μεγαλεία. Η βασιλεία στον κόσμο των νεκρών δεν έχει καμία αξία. Αν η θυσία του Αχιλλέα πρόσφερε στους Αχαιούς την Τροία, αυτοί οι λόγοι του δώσανε ελπίδα και χαρά σ’ όλους του ανθρώπους.

Απόσπασμα από το τρίτομο έργο: «ΥΔΡΟΧΟΟΣ»

Γύρω στα 600 π.Χ. η πλειοψηφία του πληθυσμού της Αθήνας βρισκόταν σε άθλια κατάσταση.

Όπως μας πληροφορεί ο Πλούταρχος στον βίο του Σόλωνα«την περίοδο αυτή η ανισότητα ανάμεσα σε πλούσιους και φτωχούς είχε φτάσει στο κορύφωμα της.

Όλος ο λαός ήταν χρεωμένος στους πλούσιους. Είτε δηλαδή καλλιεργούσαν τη γη και πλήρωναν σε εκείνους το ένα έκτο από τα εισοδήματα τους και ονομάζονταν γι’ αυτό εκτήμοροι και θήτες, είτε έπαιρναν δάνεια με εγγύηση το σώμα τους και γίνονταν έτσι υποχείριοι στους δανειστές τους, που μπορούσαν να τους κάνουν δούλους στον ίδιο τους τον τόπο ή να τους πουλήσουν στα ξένα.

Πολλοί μάλιστα αναγκάζονταν να πουλούν και τα ίδια τους τα παιδιά -γιατί δεν το εμπόδιζε ο νόμος- ή να φεύγουν από την πόλη αναγκασμένοι από την σκληρότητα των δανειστών» (Πλουτ. Σόλων).

Ο υπερπόντιος αποικισμός του 8ου και του 7ου αιώνα π.Χ. άνοιξε νέους εμπορικούς δρόμους και συσσώρευσε σταδιακά πλούτο στα χέρια όμως των λίγων προνομιούχων ευγενών οι οποίοι τον επένδυσαν στον τοκογλυφικό δανεισμό, ειδικά μετά τον 7οαιώνα π.Χ. οπότε και η οικονομία άρχισε σταδιακά να γίνεται νομισματική.

Μικροβιοτέχνες και έμποροι έχοντας ανάγκη κεφαλαίων λάμβαναν δάνεια με υποθήκη το σώμα τους και τις οικογένειες τους. Αδυναμία αποπληρωμής σήμαινε ότι ο δανειζόμενος και η οικογένεια του οδηγούνταν στην δουλεία.

Και αναλογιζόμενος κανείς τους κινδύνους του εμπορίου τότε, από πειρατές μέχρι και κακοκαιρία, μπορεί να συλλάβει έστω και επιδερμικά το μέγεθος του προβλήματος που σταδιακά γιγαντωνόταν στην αθηναϊκή κοινωνία.

Από την άλλη μεριά οι μικροκαλλιεργητές στραγγαλίζονταν από το δίκαιο του κράτους των ευγενών που απαιτούσε από αυτούς να δίνουν το ένα έκτο της παραγωγής τους στους ευγενείς-μεγαλογαιοκτήμονες.

Ειδικά για φτωχά εδάφη και μικρούς καλλιεργητές αυτός ήταν ένας βαρύς φόρος. Και στην περίπτωση αυτή αδυναμία καταβολής του ενός έκτου σήμαινε αυτόματα εξανδραποδισμό.

Ουσιαστικά οι ευγενείς νέμονταν αυθαίρετα τα οφέλη της κοινωνικής παραγωγής και μονοπωλούσαν την πολιτική εξουσία έχοντας παγιώσει από τη μια μεριά την φεουδαλικής μορφής εξάρτηση των εκτημόρων, ενώ από την άλλη μέσω της τοκογλυφικής δανειοδότησης ήλεγχαν ουσιαστικά ολόκληρους παραγωγικούς κλάδους, από τους κάθε λογής βιοτέχνες μέχρι τους εμπόρους.

Έτσι ξεκίνησε μια παρατεταμένη περίοδος κοινωνικής αστάθειας, «στάσις», με τον δήμο να ξεσηκώνεται ενάντια στους ευγενείς.

Το 594 π.Χ. οι αντίπαλες παρατάξεις κατέληξαν σε έναν ιστορικό συμβιβασμό εκλέγοντας ως άρχοντα τον Σόλωνα, έναν μετριοπαθή πολιτικό της μεσαίας τάξης. Όπως μας πληροφορεί ο Πλούταρχος ασχολούταν με το εμπόριο, ήταν πολυταξιδεμένος, ασχολούταν με την ποίηση και είχε αναδειχτεί σε ηγετική φυσιογνωμία στον πόλεμο των Αθηναίων ενάντια στους Μεγαρείς για την κατοχή της Σαλαμίνας. Συνεπώς απολάμβανε σημαντικής αναγνώρισης και σεβασμού στην αθηναϊκή κοινωνία.

«Στην πραγματικότητα, άλλωστε, ο Σόλων δεν θαύμαζε τον πλούτο ούτε ήθελε το περιττό, πίστευε όμως ότι το αναγκαίο πρέπει κανείς να το επιδιώκει. [...] Του άρεσε να ξοδεύει χρήματα και αγαπούσε τις χαρές της ζωής, για τις οποίες μιλάει στα ποιήματα του»(Πλούτ. Σόλων).

Θα μπορούσε κανείς να πει ότι ως πολιτικός ακολουθούσε τη «μέση οδό» αποβλέποντας μάλλον στο γενικό συμφέρον παρά στην προσωπική προβολή. Το πρώτο νομοθετικό του μέτρο ήταν η διαγραφή των χρεών, η «σεισάχθεια». «Όρισε να διαγραφούν τα χρέη που υπήρχαν ως τότε και στο μέλλον να μην δίνονται δάνεια με ενέχυρο το ανθρώπινο σώμα» (Πλουτ. Σόλων).

Όπως αντιλαμβάνεται κανείς επρόκειτο για μια άμεση και βίαιη επέμβαση στα δικαιώματα των δανειστών προς όφελος της πλειοψηφίας του πληθυσμού. Επίσης με νόμο ο Σόλων έθεσε ένα όριο στην κατοχή γαιών με σκοπό να περιορίσει την υπερβολική και επιβλαβή για το κοινωνικό σύνολο μεγάλη ιδιοκτησία, δίνοντας όμως εγγυήσεις στους μεγαλογαιοκτήμονες για την ασφάλεια της ιδιοκτησίας τους.

Η κίνηση αυτή έγινε μάλλον για να περιορίσει τα ριζοσπαστικά στοιχεία που απαιτούσαν αναδασμό της γης και κατανομή ίσων κλήρων (ισομοιρία). Με σύνεση ο Σόλων απέφυγε τα άκρα και ουσιαστικά περιόρισε τη μεγάλη γαιοκτησία ενώ παράλληλα απελευθέρωσε τους αγρότες και τη μικρομεσαία αστική τάξη από τον θανατηφόρο εναγκαλισμό των πλουσίων.

Ουσιαστικά ο Σόλων δημιούργησε την Αττική των μικροϊδιοκτητών-οπλιτών. Ενδιαφέρον έχει η αναφορά του Πλουτάρχου στην ύπαρξη ήδη από τα χρόνια του Σόλωνα των σπεκουλαδόρων- κερδοσκόπων που καραδοκούν ανά πάσα στιγμή για να αποκομίσουν κέρδος.

«Καθώς ξεκίνησε να ξεγράψει τα χρέη και ζητούσε να βρει τα κατάλληλα επιχειρήματα και τη σωστή αρχή, έκαμε γνωστό στους πιο έμπιστους και στενούς φίλους του, στον όμιλο δηλαδή του Κόνωνα, του Κλεινία και του Ιππόνικου, ότι δεν πρόκειται να θίξει τη γη, σκοπεύει όμως να καταργήσει τα χρέη. Αυτοί προτού εξαγγελθεί το μέτρο, έτρεξαν και δανείστηκαν πολλά χρήματα από τους πλούσιους και αγόρασαν μεγάλες εκτάσεις.

Έπειτα όταν δημοσιεύτηκε ο νόμος, εκείνοι εξακολουθούσαν να καρπώνονται τα κτήματα, ενώ δεν έδωσαν πίσω τα χρήματα στους δανειστές τους και έγιναν αιτία να δεχτεί ο Σόλων πολλές κατηγορίες…» (Πλουτ. Σόλων). Καθ’ όλα εύστοχη αξιοποίηση της…«εσωτερικής πληροφόρησης»! Παράλληλα προέβη και σε μια πανέξυπνη κίνηση ρύθμισης της οικονομίας. Κατέφυγε σε αυτό που οι σύγχρονοι οικονομολόγοι ονομάζουν «αναπροσαρμογή του νομίσματος».

Η αργυρή μνα που πριν είχε αξία 73 δραχμών στο εξής αποκτούσε αξία 100 δραχμών. Η δραχμή δηλαδή υποτιμήθηκε. Έτσι όσοι χρωστούσαν έδιναν πίσω το ίδιο ποσό ονομαστικά, κέρδιζαν όμως ένα ποσοστό 27% από το ποσό που όφειλαν. «Έδωσε δηλαδή ο Σόλων στη μνα αξία εκατό δραχμών, ενώ προηγουμένως είχε εβδομήντα τρεις.

Με τον τρόπο αυτόν εκείνοι που ξεπλήρωναν τα χρέη τους, έδιναν πίσω το ίδιο ποσό αριθμητικά, μικρότερο όμως σε αξία, και έτσι είχαν μεγάλη ωφέλεια χωρίς να ζημιώνονται εκείνοι που έπαιρναν πίσω τα χρήματα τους» (Πλουτ. Σόλων).

Σεισάχθεια

Αμέσως μετά ασχολήθηκε με την αναμόρφωση της κοινωνίας χωρίζοντας τους πολίτες σε τέσσερίς τάξεις με βάση τα εισοδήματα τους. Στην κορυφή βρίσκονταν οιπεντακοσιομέδιμνοι. Ακολουθούσαν οι ιππείς, αυτοί δηλαδή που είχαν τη δυνατότητα συντήρησης αλόγου και εισόδημα τριακόσιους μεδίμνους, οι ζευγίτες με εισόδημα διακοσίων μεδίμνων και τέλος βρίσκονταν οι θήτες.

Η ταξική διάρθρωση αυτή ήταν και η βάση για τον καθορισμό των πολιτικών δικαιωμάτων των πολιτών. Παλαιότερα τα πολιτικά αξιώματα ήταν προνόμιο των ευγενών.

Ο Σόλων αντικατέστησε αυτήν την πρακτική με την αρχή της εκλογιμότητας στα δημόσια αξιώματα με βάση την περιουσία. Πάντως όλα τα αξιώματα του κράτους μονοπωλούνταν από τους πολίτες των τριών πρώτων τάξεων με αυτά του άρχοντα και του ταμία να αφορούν μόνο τους πεντακοσιομέδιμνους.

Αυτού του είδους το σύστημα χωρίς να είναι δημοκρατία, οι ιστορικοί το ονόμασαν τιμοκρατία, αποτελούσε ένα σημαντικό κοινωνικό άνοιγμα που χτυπούσε ουσιαστικά το προηγούμενο καθεστώς της «κάστας». Επιπρόσθετα οι πλουσιότερες τάξεις υποχρεώνονταν να προσφέρουν ορισμένες υπηρεσίες στην πόλη τις λεγόμενες«λειτουργίες».

Τέτοιες ήταν η «τριηραρχία» δηλαδή ο εξοπλισμός πολεμικών πλοίων, η «χορηγία», η φροντίδα για την παράσταση του χορού στις εορτές κ.α. Παράλληλα ο Σόλων καθιέρωσε και την Βουλή των τετρακοσίων για την οποία λίγα πράγματα γνωρίζουμε. Ο Πλούταρχος αναφέρει πως τους τετρακόσιους της βουλής ο Σόλων «τους έβαλε να εξετάζουν κάθε θέμα πριν το λαό και να μην αφήνουν καμιά υπόθεση να πηγαίνει στη εκκλησία του δήμου, χωρίς να την έχουν κρίνει από πριν» (Πλουτ. Σόλων).

Ουσιαστικά η Βουλή των τετρακοσίων προετοίμαζε το έργο της λαικής συνέλευσης (εκκλησία), για την οποία επίσης μόνο υποθέσεις μπορούμε να κάνουμε. Πάντως η εκκλησία του δήμου δεν πρέπει να ήταν περισσότερο αντιπροσωπευτική εν συγκρίσει με τις συνελεύσεις που περιγράφονται στον ομηρικό κόσμο της Ιλιάδας. Αργότερα ο Κλεισθένης αντικατέστησε τη βουλή των τετρακοσίων με μια των πεντακοσίων για την οποία όμως γνωρίζουμε αρκετά περισσότερα.

Η σπουδαιότητα της Βουλής των τετρακοσίων έγκειται στο γεγονός ότι έδωσε τη δυνατότητα στις πλατιές μάζες για πρώτη φορά να αποκτήσουν πολιτική δύναμη μέσα στην κοινότητα. Με αυτόν τον θεσμό περιόριζε ουσιαστικά και τις αυθαιρεσίες του Άρειου Πάγου, μιας γερουσίας που υπήρχε αρκετά πριν από το 600 π.Χ., και η οποία είχε σκοπό τη διαιώνιση των προνομίων των ευγενών, ενώ ένα μέρος των πολιτικών και διοικητικών εξουσιών του Αρείου Πάγου το πήρε η Βουλή των τετρακοσίων.

Πλέον, όπως αναφέρει και ο ιστορικός Simon Hornblower, «η συνέλευση είχε θεσμοθετημένη ύπαρξη. Οι συνεδρίες δεν γίνονταν επειδή έτσι αποφάσιζε κάποιος Αγαμέμνων, αλλά πραγματοποιούνταν σε επίσημη σχέση και, υποθέτουμε, υπό τον έλεγχο και την προεδρία ενός μικρότερου και αιρετού σώματος, που δεν είχε ίδιον συμφέρον στην διαιώνιση της αριστοκρατικής εξουσίας».

Τέλος καθιερώθηκε και ένα λαικό δικαστήριο η Ηλιαία που συγκροτούνταν από μέλη όλων των τάξεων. Στην αρχή είχε αρμοδιότητα μόνο για τις εφέσεις εναντίον των αποφάσεων που είχαν εκδώσει οι άρχοντες. Αργότερα έγινε ο υπέρτατος κριτής όλων των διαφορών στην Αθήνα.

Με τις πολιτειακές του μεταρρυθμίσεις ο Σόλων επιθυμούσε να μετατοπίσει το ενδιαφέρον του πολίτη από το σπίτι και την οικογένεια προς την πόλη και την κοινότητα. Και έδωσε τέτοια σημασία στη συμμετοχή που θέσπισε ειδικό νόμο που ανέφερε «ότι χάνει τα πολιτικά του δικαιώματα όποιος μένει ουδέτερος σε περίπτωση που θα ξεσπούσε εμφύλια διαμάχη στην πόλη.

Ήθελε, όπως φαίνεται, ο Σόλων κανένας πολίτης να μη μένει αδιάφορος και ασυγκίνητος για τα δημόσια ζητήματα κοιτάζοντας μόνο πως να εξασφαλίσει τα δικά του συμφέροντα, ούτε να καυχιέται πως δεν πονά κι αυτός και δεν πάσχει με τα δεινά της πατρίδας του.

Αντίθετα, έπρεπε ο πολίτης από την αρχή να παίρνει θέση πλάι σε αυτούς που ενεργούν πιο σωστά και πιο δίκαια και να κινδυνεύει μαζί τους και να τους βοηθά, αντί να περιμένει ακίνδυνα να δει ποιος θα νικήσει» (Πλουτ. Σόλων). Παράλληλα αναθεώρησε το σύνολο του προϋπάρχοντος ιδιωτικού και ποινικού δικαίου καταργώντας αρχικά τους «αιματογραμμένους» νόμους του Δράκοντα διατηρώντας μόνο εκείνους που αναφέρονταν σε φονικά και κατήργησε τον θεσμό της προίκας. Άφηνε τον πολίτη ελεύθερο να διαθέτει την περιουσία του όπου ήθελε και απαγόρευσε να κακολογούνται οι νεκροί για να μη διαιωνίζονται οι έχθρες.

Ποινικοποίησε επίσης την αεργία με σκοπό να τονώσει την παραγωγή ενώ με νόμο επέτρεπε στον υιό να σταματάει να συντηρεί τον πατέρα του αν εκείνος δεν του είχε μάθει κάποια τέχνη. Όλα τα νομοθετήματα, τότε ονομάζονταν θεσμοί, δημοσιεύτηκαν ολόκληρα σε περιστρεφόμενους ξύλινους πίνακες, τους άξονες, στο Πρυτανείον και σε περίληψη μπροστά στη βασιλική στοά σε λίθινες τριγωνικές πυραμίδες, τις κύρβεις.

Σε όλους τους νόμους του έδωσε ισχύ για εκατό χρόνια. Και επειδή πλήθος κόσμου συνέρεε να τον συμβουλευτεί για την ερμηνεία του ενός και του άλλου νόμου, προφασιζόμενος εμπορικά ταξίδια έφυγε για δέκα χρόνια ελπίζοντας ότι ο κόσμος θα συνήθιζε σταδιακά τους νόμους του.

Ο Σόλων έδωσε την ευκαιρία στις πλατιές μάζες των πολιτών για συμμετοχή στα κοινά.

Δουλεμπόριο και δημοκρατία στην αρχαία Αθήνα δεν ήταν ασυμβίβαστα.

Οι μεταρρυθμίσεις του Σόλωναδημιούργησαν το πλαίσιο για την ανάδειξη του «πολίτη» και εν συνεχεία το θρίαμβο της δημοκρατίας. Σταδιακά ανοίγονταν οι δίαυλοι για την ενεργότερη συμμετοχή των πλατιών μαζών στη λειτουργία της κοινότητας.

Ένας συνεχώς αυξανόμενος αριθμός ανθρώπων ανήγαγε το συμφέρον της πόλεως σε ύψιστη μέριμνα, ασχέτως κοινωνικής προέλευσης. Παράλληλα η υιοθέτηση της γαιοκτητικής δουλείας για όλους τους πολίτες έκανε ευκολότερη την ενασχόληση με τα δημόσια.

Τα «πράγματα», όπως θεωρούσαν τους δούλους οι Αθηναίοι, ανέλαβαν να κάνουν τις δουλειές που πρώτα έκαναν οι πολίτες. Ο εξανδραποδισμός του πολίτη για χρέη μπορεί να απαγορεύτηκε η δουλοκτησία όμως δεν κλονίστηκε καθόλου, και θα μπορούσε να πει κανείς ότι η ύπαρξη της συνέβαλε ως ένα βαθμό στη γέννηση της δημοκρατίας που όμως αφορούσε την κλειστή «ελίτ» των πολιτών.

Ο οπλίτης της φάλαγγας που σε καιρό πολέμου ρίσκαρε τη ζωή του για την πόλη, αποκτούσε λόγο για τα κοινά αναβαθμιζόμενος σε καιρό ειρήνης σε πολίτη. Ο Σόλων δημιούργησε το κύτταρο της δημοκρατικής διαδικασίας, τον συμμετοχικό πολίτη που ζει και πεθαίνει με και για την πόλη του.

Ο Σόλων έβαλε σε εφαρμογή ένα πρωτόγνωρο όσο και πρωτοποριακό σύστημα κοινωνικών αλλαγών με σκοπό να επαναφέρει την κοινωνία σε μια δημιουργική ισορροπία με γνώμονα το κοινό συμφέρον των πολιτών και τη λειτουργικότητα της κοινότητας.

Δεν δίστασε να έρθει σε ρήξη με το παρελθόν αλλά ούτε και με τους προνομιούχους της εποχής του. Κατενόησε ευθύς εξ αρχής πως θεμέλιος λίθος της πολιτείας των πολιτών δεν είναι το ιδιωτικό συμφέρον αλλά η κοινωνική και ταξική αλληλεγγύη.

Εφάρμοσε αυτό που σήμερα ονομάζεται «κοινωνική μηχανική» (social engineering) πριν από περίπου 2.500 χρόνια με αξιοθαύμαστη επιτυχία ανοίγοντας έτσι το δρόμο για τις μετέπειτα δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις του Κλεισθένη.

Μανόλης Πλούσος

eranistis

Οι Μούσες στην αρχαία Ελληνική μυθολογία είναι εννέα αρχαίες θεότητες.

Ο Απόλλωνας ήταν ο ηγέτης τους (Απόλλων Μουσηγέτης). Αρχικά οι θεότητες αυτές ήταν νύμφες του βουνού και των νερών.

Ο Ησίοδος στη Θεογονία αφηγείται:

«Η Μνημοσύνη κοιμήθηκε στην Πιερία με το γιο του Κρόνου και γέννησε αυτές τις παρθένες που μας κάνουν να ξεχνάμε τα βάσανά μας και απαλύνουν τους πόνους μας.

Εννιά νύχτες συνέχεια ο συνετός Δίας ανεβαίνοντας στο ιερό κρεβάτι του, κοιμότανε δίπλα στη Μνημοσύνη, μακριά απ’ όλους τους αθανάτους..

Ύστερα από ένα χρόνο, όταν οι εποχές και οι μήνες είχαν συμπληρώσει τον κύκλο τους η Μνημοσύνη γέννησε εννιά κόρες…, που όλες τις μάγευε η μουσική…».

Η Πολύμνια, στην Ελληνική μυθολογία, ήταν η Μούσα των ιερών ύμνων, της ευγλωττίας, της σοβαρής και θρησκευτικής ποίησης.

Ήταν η Μούσα των ύμνων ή των ασμάτων που ψάλλονται προς τιμή των θεών και των ηρώων.

Ταυτίζονταν με τη Μνημοσύνη, διότι στα αγάλματα παρουσιάζεται σε στάση διαλογισμού και ανάμνησης.

Στη ρωμαϊκή εποχή θεωρήθηκε προστάτιδα της μιμικής τέχνης. η μούσα της ιερής ποίησης.

Η αρχαιότερη παράδοση τη θέλει προστάτρια των ύμνων από το συνθετικό πολύ + ύμνος επειδή υμνεί πολλούς ανθρώπους. Κατά τη νεότερη όμως παράδοση, η οποία ετυμολογεί το όνομά της από το πολύ + μνεία, βοηθά στην εύκολη μάθηση και την απομνημόνευση ή από το πολλών και μνήμη, επειδή μνημονεύει πολλούς στην ιστορία.

Έτσι, η Πολύμνιασυγχέεται σχεδόν με τη Μνημοσύνη και τα αγάλματά της που σώθηκαν μέχρι σήμερα επιβεβαιώνουν την ερμηνεία αυτή.

Σε αυτά παριστάνεται πάντοτε σαν να κατέχεται από κάποια βαθιά σκέψη και ανάμνηση.
Είναι μία πολύ σοβαρή γυναίκα, συλλογισμένη και στοχαστική.

Συχνά κρατά το δάχτυλό της μπροστά στα χείλη και αυτό αυξάνει τη σιωπηλή έκφραση της μορφής της. Μια τρίτη ιδιότητα, αυτή της προστάτιδας της μιμικής τέχνης, της δόθηκε κατά τους τελευταίους αιώνες της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας:

Επίσης, η Πολύμνια είναι μερικές φορές γνωστή και ως η Μούσα της γεωμετρίας, της γεωργίας και της γραμματικής.

Συνήθως απεικονίζεται φορώντας μακρύ μανδύα και πέπλο, στοχαστική και έχοντας εναποθέσει τον αγκώνα της σε ένα μαξιλάρι. Φέρνει αθάνατη φήμη στους συγγραφείς...

Τη ζωγράφιζαν να κοιτά προς τον Ουρανό με στεφάνι από δάφνη και μαργαριτάρια στο κεφάλι, λευκό φόρεμα, με τη λύρα στα χέρια της και την επιγραφή “Πολυμνίς Μύθους”.

mythiki-anazitisi

Ένας γέρο-πλάτανος, με έναν τεράστιο κορμό, δεσπόζει στο νησί της Κω, πολύ κοντά στο κάστρο της Νεραντζιάς και στην αρχαία αγορά του νησιού.

Ο θρύλος λέει, ότι το επιβλητικό δέντρο είναι απόγονος του πλάτανου, στη σκιά του οποίου, ο μεγάλος Ιπποκράτης δίδασκε τους μαθητές του τα μυστικά της ιατρικής.

Τώρα, πάνω από 2500 χρόνια μετά τα υπαίθρια μαθήματα του πατέρα της σύγχρονης ιατρικής, ειδικοί στις ΗΠΑ, σε μία κίνηση τεράστιας συμβολικής αξίας, επέλεξαν έναν κλώνο του απογόνου του Πλάτανου του Ιπποκράτη, για να παραγάγουν το πρότυπο DNA barcode του συγκεκριμένου είδους δέντρου - του πλάτανου του ανατολικού ή Platanus orientalis.

Πρόκειται για τους ερευνητές του πρότζεκτ DNA Barcode of Life, μίας πρωτοβουλίας που έχει στόχο να δημιουργήσει μία τεράστια βάση δεδομένων, με barcodes (γραμμωτούς κώδικες) DNA από κάθε είδος στη Γη. Την ταυτοποίηση πραγματοποίησαν τα Εργαστήρια Αναλυτικής Βιολογίας του Smithsonian.

Οι κλώνοι του Πλάτανου του Ιπποκράτη σε όλο τον κόσμο

Το δείγμα που χρησιμοποιήθηκε προέρχεται από τον κλώνο του πλάτανου της Κω που βρίσκονταν στην Εθνική Βιβλιοθήκη Ιατρικής, στην Ουάσιγκτον, και ο οποίος δημιουργήθηκε από μόσχευμα που είχε δωρίσει η Ελλάδα, το 1961, στο Εθνικό Ίδρυμα Υγείας των ΗΠΑ. Ο συγκεκριμένος κλώνος φυτεύτηκε, όταν άνοιξε το κτήριο της Βιβλιοθήκης.

Πλάκα στον κλώνο του Πλάτανου του Ιπποκράτη, Ουάσιγκτον, από όπου πάρθηκε το DNA

Μοσχεύματα από τον πλάτανο της Κω, το δέντρο-απόγονο του Πλάτανου του Ιπποκράτη, ηλικίας 500 ετών, έχουν δοθεί ως δώρα και σε άλλα κορυφαία ιατρικά ιδρύματα, σε ολόκληρο τον κόσμο.

Σημειώνεται, ότι ο πλάτανος της Ουάσιγκτον πέθανε φέτος, ωστόσο οι ερευνητές είχαν προλάβει να συλλέξουν το απαιτούμενο για την ολοκλήρωση της αρχειοθέτησης δείγμα DNA, αλλά και μοσχεύματα, για να φυτέψουν έναν νέο κλώνο του, στην ίδια θέση, στις 25 Απριλίου. Στη σχετική τελετή, μάλιστα, παρών ήταν και ο πρέσβης της Ελλάδας στις ΗΠΑ, Χρίστος Παναγόπουλος.

Το DNA του αρχαίου δέντρου ως υπόδειγμα ολόκληρου του είδους του

Τα barcodes είναι κομμάτια DNA που είναι μοναδικά σε κάθε είδος και χρησιμεύουν ως το γενετικό τους αποτύπωμα. Περισσότερα από 200 χιλιάδες έχουν συλλεχθεί, μέχρι σήμερα, στα πλαίσια του DNA Barcode of Life. Ο Πλάτανος του Ιπποκράτη, γίνεται, τώρα, ένα από αυτά, ως υπόδειγμα ολόκληρου του είδους Platanus orientalis.

Είναι βέβαιο ότι οι υπεύθυνοι του πρότζεκτ, δε θα μπορούσαν να βρουν πιο ταιριαστό εκπρόσωπο του συγκεκριμένου είδους δέντρων. Ο Ιπποκράτης είναι ο τιτάνας, στους ώμους του οποίου στηρίζεται η σύγχρονη δυτική ιατρική. Ειδικότερα, πιστώνεται με την προώθηση της συστηματικής μελέτης της κλινικής ιατρικής, συνοψίζοντας την ιατρική γνώση.

Ο κορμός του πλατάνου-απόγονου του δέντρου του Ιπποκράτη, μοιάζει σαν σπηλιά

Ανάμεσα σε άλλα, ήταν εμπνευστής της ιδέας ότι οι άνθρωποι με την ίδια ασθένεια, εμφανίζουν παρόμοια συμπτώματα, τα οποία παράγουν παρόμοια αποτελέσματα. Το έργο του ήταν το πρώτο που συνέκρινε περιπτώσεις, σε μία οργανωμένη μελέτη, και παραμένει η βάση της θεωρίας της σύγχρονης ιατρικής διάγνωσης.

“Είμαι βέβαιος ότι ο Ιπποκράτης θα ήταν γοητευμένος από το πρότζεκτ, και πιστεύω ότι θα ήταν ενθουσιασμένος για τον τρόπο με τον οποίο η σύγκριση του DNA και άλλες σύγχρονες μέθοδοι χρησιμοποιούνται για να καταλαβαίνουμε καλύτερα, και να θεραπεύουμε ανθρώπινες ασθένειες”, δήλωσε, στο BBC, ο Δρ David Lipman, από την Εθνική Βιβλιοθήκη Ιατρικής των ΗΠΑ.

Συμβολική κίνηση, αλλά και ουσιαστική

“Έχοντας τα barcodes, μπορούμε να ανατρέχουμε σε αυτά και να βρίσκουμε τον οργανισμό από τον οποίο προήλθαν. Έτσι, θα μπορούμε να συμβουλευόμαστε το πρωτότυπο (αυτό από τον Πλάτανο του Ιπποκράτη), ακόμα και εκατοντάδες χρόνια από σήμερα”, είπε η Δρ Amy Driskell, διευθύντρια των εργαστηρίων που έκαναν την ταυτοποίηση, για τη σημασία της είδησης.

Ιπποκράτης, ο πατέρας της ιατρικής - Πίνακας από τον Πήτερ Ένγκελς

“Η ανακάλυψη των αιτιών μίας ασθένειας γίνεται μέσω της μελέτης του DNA. Και το DNA δουλεύει με τον ίδιο τρόπο, είτε προέρχεται από ένα φυτό, είτε από έναν μικρό οργανισμό, είτε από έναν άνθρωπο, είτε από ένα άλλο ζώο”, πρόσθεσε o Δρ Κωνσταντίνος Στρατάκης, επιστημονικός διευθυντής του Εθνικού Ινστιτούτου Υγείας Παίδων και Ανάπτυξης του Ανθρώπου των ΗΠΑ.

Ο Ιπποκράτης και ο Πλάτανός του, συνεχίζουν να εμπνέουν και να συμβάλλουν στην πρόοδο της Ιατρικής Επιστήμης, πάνω από 25 αιώνες μετά που ο πρώτος ξεδίπλωνε τις πρωτοποριακές του ιδέες, στη σκιά του δεύτερου. Πλέον, μετά την παγκόσμια αναγνώριση του πατέρα της ιατρικής, έρχεται η σειρά του Πλάτανου του Ιπποκράτη, να πάρει μία θέση ως υπόδειγμα του είδους του.

Τα μαθηματικά, όπως και η φιλοσοφία, είναι επιστήμες ικανές να αλλάξουν κάθε δεδομένο στη ζωή των ανθρώπων που ασχολούνται ενεργά μαζί τους.

Τόσο ο μυστηριώδης κόσμος των αριθμών όσο και το απέραντο σύμπαν των φιλοσοφικών ιδεών μπορούν να «εγκλωβίζουν» αυτούς που βουτάνε στα... βαθιά τους νερά.

Ένα από τα χαρακτηριστικότερα παραδείγματα είναι αυτό του Πυθαγόρα, του ανθρώπου που συνδύασε αυτές τις δύο επιστήμες και άφησε πίσω του ένα μοναδικό έργο, αλλά και ένα μύθο γύρω από τη προσωπικότητα του.

Πριν ακόμα γίνει γνωστός για το ξεχωριστό μαθηματικό του ταλέντο, ο Πυθαγόρας είχε ήδη κάνει γνωστή τη παρουσία του στη μικρή τότε κοινωνία της Σάμου οπού γεννήθηκε.

Η ευφράδεια του λόγου του, η αμεσότητα με την οποία εξέφραζε κάθε καινοτόμα ιδέα του και η μεγάλη εξωστρέφεια του είχαν κερδίσει το σεβασμό των δασκάλων του αλλά και των μεγαλύτερων του. Αναγνωρίζοντας τις ιδιαιτερότητες του, ο Θαλής που είχε αναλάβει τη μαθηματική εκπαίδευση του Πυθαγόρα ασχολήθηκε σχεδόν αποκλειστικά με τον... καλύτερο μαθητή του.

Αφού του μετέφερε κάθε πτυχή της γνώσης του, ο Θαλής τον προέτρεψε να ταξιδέψει στην Αίγυπτο και να συμβουλευτεί συγκεκριμένους ιερείς, οι οποίοι θα τον έκαναν «θεϊκότερο και σοφότερο από όλους τους ανθρώπους».

Σε ηλικία δεκαοκτώ ετών και με το τυραννικό καθεστώς να περιορίζει τις πρωτοποριακές του ιδέες αλλά και τη διεύρυνση των γνώσεων του, ο Πυθαγόρας βρήκε την ευκαιρία να αρχίσει το ταξίδι του με προορισμό την Αίγυπτο.

Η... περιπέτεια που έζησε καθ'όλη τη διάρκεια του ταξιδιού του πέρα από τις γνώσεις, ενίσχυσε και την ήδη αξιόλογη προσωπικότητα του. Η καλή σχέση που διατηρούσε με τη θρησκεία μετατράπηκε σε λατρεία και από το ταλέντο του στα μαθηματικά απελευθερώθηκε μια τεράστια αγάπη προς την αστρονομία και τη γεωμετρία.

Οι Αιγύπτιοι ιερείς το πρώτο καιρό τον αντιμετώπισαν με δυσπιστία και τον ενέταξαν στον δικό τους τρόπο ζωής, θρησκείας και μάθησης που ήταν ομολογουμένως πολύ σκληρότερος από τα ελληνικά δεδομένα. Το πάθος του Πυθαγόραγια μάθηση όμως, σε συνδυασμό με την ευστροφία του, γρήγορα «έσβησαν» κάθε μικρή αμφιβολία .

Γυρνώντας στη Σάμο, ο γνωστός μαθηματικός ίδρυσε ένα διδασκαλείο και προσπάθησε να μεταδώσει τις γνώσεις του στους συμπατριώτες του. Μετά από λίγα χρόνια όμως, προφασιζόμενος την έλλειψη διάθεσης από τους συντοπίτες του, ταξίδεψε στη νότια Ιταλία για να βρει καινούργιους και περισσότερο συνεργάσιμους μαθητές.

Παράλληλα όμως, ίδρυσε και μια μυστικιστική θρησκευτική και πολιτική αδελφότητα για την οποία δεν υπάρχουν πολλές πληροφορίες, παρά μόνο ότι δημιούργησε πολλές αντιδράσεις.

Ακόμα και στις παραδόσεις του, ο Πυθαγόραςέκανε εμφανή την μυστήρια... ιδιοσυγκρασία του. Δεν άφηνε κανένα μαθητή να κρατά σημειώσεις, απαγόρευε στους περισσότερους να ρωτούν διευκρινήσεις και δεν άφησε κανένα κομμάτι από το μεγάλο του έργο να σωθεί γραπτό. Ούτε το πασίγνωστο Πυθαγόρειο Θεώρημα, για το οποίο δεν υπάρχουν συγκεκριμένες πληροφορίες.

Ακόμα δεν είναι γνωστό αν ο Πυθαγόρας ανακάλυψε μόνος ή με βοήθεια μαθητών το γνωστότερο θεώρημα του. Η απλή πρόταση που λέει πως «σε κάθε ορθογώνιο τρίγωνο το τετράγωνο της υποτείνουσας είναι ίσο με το άθροισμα των τετραγώνων των δύο κάθετων πλευρών» αποδείχτηκε με πλήρη ακρίβεια, λίγο καιρό πριν οι Βαβυλώνιοι προλάβουν να λύσουν πρώτοι το πρόβλημα.

Παρόλο όμως που η σχολή του ήταν από τις πιο γνωστές της εποχής, παρόλο που ο Πυθαγόρας είχε παγκόσμια φήμη και μεγάλο κοινό, η ιδιαίτερη προσωπικότητα του δημιούργησε αρκετούς εχθρούς. Σίγουρα σε αυτό συνέβαλε και η ενεργή πολιτική και θρησκευτική παρουσία του.

Αποτέλεσμα της αντιπάθειας που είχε δημιουργήσει, ήταν η καταστροφή της σχολής του από αντιπάλους του. Η προσπάθεια του να συνδέσει τους αριθμούς με κάθε τι άλλο πάνω στο πλανήτη αλλά και η μυστικοπάθεια οδήγησαν στην απομάκρυνση του από την Ιταλία.

Τα τελευταία χρόνια της ζωής του ο Πυθαγόραςσυνέχισε τη διδασκαλεία του κυρίως με περιηγήσεις. Η φήμη του ωστόσο σε αρκετές περιπτώσεις του δημιούργησε εκ νέου προβλήματα.

Όπως και να έχει όμως, όση αμφισβήτηση και να είχε δεχτεί, κανένας δεν μπορεί να αρνηθεί την τεράστια συνεισφορά του στους τομείς των μαθηματικών και της φιλοσοφίας. Η ιδιαίτερη περίπτωση του, είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα που αποδεικνύει τις... «καταστροφικές» συνέπειες του μαθηματικού ταλέντου.

Τα τείχη της Ακρόπολης καταρρέουν από την ανεξέλεγκτη ροή των νερών της βροχής.

Όταν μάλιστα άρχισαν να πέφτουν, οι αρχές έκλεισαν την άνοδο στην Ακρόπολη από το θέατρο Διονύσου και το Ασκληπιείο.

Η διάβρωση που προκαλούν τα όμβρια στο υπέδαφος του Ιερού Βράχου είναι γνωστή από χρόνια στους επιστήμονες και την περασμένη Τρίτη μπήκε στο Αρχαιολογικό Συμβούλιο η προμελέτη για την αντιμετώπιση του προβλήματος.

Όπως αναφέρει η Ελευθεροτυπία, το παράδοξο είναι πως δεν υπάρχει σύγχρονο αποχετευτικό σύστημα απορροής των ομβρίων στο κορυφαίο μνημείο της Ελλάδας που είναι η Ακρόπολη.

Έχουν φράξει οι πέντε από τις έξι αρχαίες υδρορροές, μετά από δυόμισι χιλιάδες χρόνια και ύστερα από κάθε καταιγίδα παρουσιάζεται ανεξέλεγκτη απορροή των υδάτων.

Επιπλέον δεν υπάρχει καμία σύνδεση του βράχου με το αποχετευτικό δίκτυο της πόλης. Συνεπώς, η ζωή κυλά στην Ακρόπολη όπως περίπου τον 5ο αι. π.Χ., αν εξαιρέσει κανείς τις επεμβάσεις από τις παλιές ανασκαφές, δηλαδή κάποιες τρύπες που έχουν κι αυτές ξεχαστεί ανοικτές και κάποτε πρέπει να κλείσουν, γράφει η Ελευθεροτυπία.

Η γενική γραμματέας του υπουργείου Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη,γνωρίζοντας το διεθνή αντίκτυπο που μπορεί να έχει η πτώση μιας πέτρας από την Ακρόπολη, κινητοποίησε τόσο την επιστημονική Επιτροπή, όσο και την Υπηρεσία Συντηρήσεως Μνημείων Ακροπόλεως, ώστε να καταρτίσουν ένα πρόγραμμα ολοκληρωμένης αντιμετώπισης του προβλήματος των Τειχών.

Παράλληλα, έχουν δρομολογηθεί τα έργα ανάταξης των πεσμένων λίθων που θα γίνουν αυτό το καλοκαίρι «πριν τα φαινόμενα πολλαπλασιασθούν» όπως τονίστηκε στο ΚΑΣ.
Το οικονομικό ζήτημα φαίνεται πως είναι λυμένο. Κάποια έργα θα γίνουν στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ και τα υπόλοιπα θα αντλήσουν κονδύλια από το νέο χρηματοδοτικό πρόγραμμα ΣΕΣ (2014- 2020).

Ο αρχαιότερος μετεωρολογικός σταθμός του κόσμου που υπολόγιζε τον καιρό και την ώρα. Πως γλίτωσε από τον αρπακτικό Έλγιν.

Το κτίριο κατασκεύασε ο Έλληνας αστρονόμος Ανδρόνικος από την Κύρρο της Μακεδονίας το πρώτο μισό του 1ου αιώνα π. Χ. Τον ακριβή λόγο κατασκευής του μέσα στο χώρο της ρωμαϊκής αγοράς δεν τον γνωρίζουμε.

Ούτε τον χρηματοδότη του έργου. Οι μελετητές ωστόσο θεωρούν πως ήταν ένα είδος μετεωρολογικού σταθμού της εποχής, που παράλληλα υπολόγιζε και την ώρα. Ήταν σημαντικό για τους εμπόρους να γνωρίζουν την ώρα και τους ανέμους για να μπορούν να υπολογίσουν πότε περίπου θα έφθαναν τα προϊόντα τους στον προορισμό τους

Οι 8 άνεμοι

Το Ωρολόγιο του Κυρρήστουή Πύργος των Ανέμων ή Αέρηδες, όπως είναι σήμερα γνωστό, είναι ένας οκταγωνικός πύργος 13.5 μέτρων, κατασκευασμένος από πεντελικό μάρμαρο. Πάνω στη στέγη υπήρχε ένας ανεμοδείκτης σε μορφή Τρίτωνα, ο οποίος σήμερα δεν σώζεται.

Κάτω από το γείσο της στέγης, απεικονίζονται οκτώ φτερωτοί ανάγλυφοι άνεμοι με τα σύμβολά τους: Βορρέας για τον βορρά, Καικίας για τον βορειοανατολικό, Απηλιώτης για τον ανατολικό, Εύρος για τον νοτιοανατολικό, Νότος για τον νότιο, Λιψ (Λίβας) για τον νοτιοδυτικό, Ζέφυρος για τον δυτικό και Σκίρων για τον βορειοδυτικό.

Κάτω από τους ανέμους, ήταν μάλλον τοποθετημένα τα ηλιακά ρολόγια του μνημείου. Στο εσωτερικό υπήρχε υδραυλικό ρολόι για να υπολογίζουν την ώρα τις ανήλιες μέρες, αλλά και τις νύχτες.

Το υδραυλικό ρολόι

Πως ακριβώς υπολόγιζαν την ώρα αλλά και “διάβαζαν” τον καιρό δεν γνωρίζουμε. Διάφοροι επιστήμονες έχουν καταλήξει για το πως λειτουργούσε το υδραυλικό ρολόι. Υπήρχαν δυο δεξαμενές, η μία ψηλότερα από την άλλη.

Το νερό από την πηγή της “Κλεψύδρας” στην Ακρόπολη, έφθανε στην επάνω δεξαμενή και από εκεί στην κάτω, όπου υπήρχε πλωτήρας συνδεδεμένος με μία λεπτή μπρούτζινη αλυσίδα.

Όταν ανέβαινε με τη στάθμη του νερού, κινούσε την αλυσίδα, η οποία με τη σειρά της περιέστρεφε το μηχανισμό του ρολογιού που βρισκόταν στο κέντρο του πύργου. Κάθε 24 ώρες άδειαζαν τη μικρή δεξαμενή και αυτό ισοδυναμούσε με κούρδισμα του ρολογιού.

Τα χριστιανικά χρόνια

Τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους μετατράπηκε σε παλαιοχριστιανική εκκλησία ή σε βαπτιστήριο γειτονικής εκκλησίας, ενώ στο περιβάλλοντα χώρο δημιουργήθηκε νεκροταφείο.

Το 18ο αιώνα, μετά την αποχώρηση του Βενετού Μοροζίνη και την ανακατάληψη της πόλης από τους Τούρκους μετετράπη σε τεκέ (τόπο προσευχής) των Δερβίσηδων, του Τάγματος των Μεβλεβήδων και ονομαζόταν τεκές του Μπραΐμη. Τότε ο πύργος απέκτησε παράθυρα.

Η προσπάθεια αρπαγής του πύργου από τον Έλγιν

Μέχρι το 1828, έμεινε στα χέρια των Δερβίσηδων. Θεωρούσαν το τόπο ιερό για αυτό και τον προστάτεψαν από τις αρπακτικές διαθέσεις του Έλγιν. Ο Βρετανός κόμης ήθελε να μεταφέρει ολόκληρο το κτίριο στη Βρετανία και μάλιστα είχε καταστρώσει ολόκληρο σχέδιο.

Μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας, ο πύργος παρέμεινε αχρησιμοποίητος. Ο λαός πίστευε ότι ήταν ναός αφιερωμένος στον Θεό Αίολο, για αυτό ονόμασαν και την κοντινή οδό Αιόλου.

Μόλις το 1843 έγινε χώρος φύλαξης αρχαιοτήτων και μερικά χρόνια αργότερα ξεκίνησε η αναστήλωση όλης της περιοχής.

mixanitouxronou.gr

Τα φυτά των... θεών του Ολύμπουαναζήτησαν το πρωί μαθητές δημοτικών σχολείων στον αρχαιολογικό χώρο του Δίου στο πλαίσιο προγράμματος που σχεδίασε ο Τομέας Αρχαιολογίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

Σύμφωνα με την υπεύθυνη του προγράμματος Μαρία Ιατρού, «οι αρχαίοι Έλληνες επινόησαν διάφορους μύθους για να εξηγήσουν τη δημιουργία του κόσμου, στους οποίους αναφέρονται συχνά φυτά, δέντρα, καρποί και άνθη, ορισμένα από τα οποία συνδέονται με τη γέννηση και την ανατροφή των θεών και άλλα θεωρούνται δώρα».

«Η ύπαρξη πολλών φυτών αποδίδεται στη μεταμόρφωση ανθρώπων και νυμφών. Εξαιτίας της ιδιαίτερης σχέσης τους με τους θεούς, τα φυτά αυτά θεωρούνταν ιερά σύμβολα και χρησιμοποιούνταν στις λατρευτικές τελετές» συμπληρώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Ιατρού.

Οι μαθητές, μετά από μια περιήγηση στα ιερά της Δήμητρας, του Διός Υψίστου και της Ίσιδας, αναζήτησαν με τη βοήθεια αναρτημένων εικόνων, φυτά που αναφέρονται στην Ελληνική μυθολογία, παρομοιάζοντας τη βελανιδιά με το Δία, τη δάφνη με τον Απόλλωνα ο οποίος  χρησιμοποίησε κλαδιά της για να μπει στεφανωμένος στους Δελφούς, τον κισσό με τον Διόνυσο γιατί διακοσμούσε με αυτόν τον θύρσο, το σύμβολό του.

Οι μικροί μαθητές έμαθαν για τις μελιές, των οποίων ο χυμός ανέθρεψε τον Δία, τις παπαρούνες που σχετίζονταν με τη λατρεία της θεάς Δήμητρας, αφού αποτελούσαν σύμβολο υγείας και γονιμότητας, το πεύκο που μαζί με όλα τα κωνοφόρα ήταν αφιερωμένα στον Ποσειδώνα γιατί δίνουν την καλύτερη ξυλεία για τα πλοία και τη ροδιά, που φύτρωσε στον Άδη από το αίμα της όμορφης Σίδης, η οποία τιμωρήθηκε από την Ήρα, καθώς περηφανευόταν ότι ήταν ωραιότερη από τη σύζυγο του Δία.

Ενημερώθηκαν, επίσης, για τον μύθο που αποδίδει την εμφάνιση των ρόδων στο αίμα που χύθηκε στη γη από τα πόδια της Αφροδίτης, καθώς έτρεχε ξυπόλητη να βοηθήσει τον τραυματισμένο, από τον Άρη, Άδωνι, ενώ κατασκεύασαν ένα μαγιάτικο στεφάνι με φυτά του αρχαιολογικού πάρκου, έθιμο που έχει τις ρίζες του στην αρχαία παράδοση.

«Ο Μάιος, πέμπτος μήνας του ημερολογίου, πήρε το όνομά του από τη ρωμαϊκή θεότητα Maja, η οποία ταυτίστηκε με τη Μαία, μητέρα του θεού Ερμή, στον οποίο αφιερώθηκε ο μήνας.

Τον μήνα αυτό, Έλληνες και Ρωμαίοι τελούσαν γιορτές προς τιμή θεοτήτων που σχετίζονταν με την αναγέννηση της φύσης, τη βλάστηση και την ανθοφορία (Θαργήλια, Rosalia). Τα δρώμενα των τελετών αυτών περιλάμβαναν την κατασκευή κλαδιών ή στεφανιών» εξήγησε η κ. Ιατρού.

Σημειώνεται ότι για την υποστήριξη της δράσης έχει συσταθεί δίκτυο συνεργασίας με τοπικούς φορείς στο οποίο μετέχουν η ΚΖ΄ ΕΠΚΑ, ο Δήμος Δίου-Ολύμπου, ο Οργανισμός Φεστιβάλ Ολύμπου και το Κέντρο Γραμμάτων και Τεχνών Δίου.

Ο Βελισσάριος γεννήθηκε το 505 μ.Χ. στο χωριό Γερμανίκεια της Θράκης και θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους στρατιωτικούς ηγέτες όλων των εποχών.

Όντας ο δεύτερος δυνατότερος άντρας στην Αυτοκρατορία μετά τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό τον οποίο και υπηρετούσε πιστά, υπερασπίστηκε με το σπαθί την τιμή της Αυτοκρατορίας τόσο σε Ανατολή όσο και Δύση.

Όσον αφορά την ελληνική ιστορία, πρόκειται για τον μεγαλύτερο Έλληνα στρατηγό-κατακτητή της που εμφανίστηκε μετά τον Μ. Αλέξανδρο, καθώς αφενός είναι γνωστό κανένας από τους διαδόχους του δεν μπόρεσε ποτέ να συγκριθεί με το μεγάλο στρατηλάτη, ενώ και ο ίδιος ο Πύρρος της Ηπείρου δεν άφησε τελικά στην ιστορία κάποιο μεγάλο κατόρθωμα.

Ο Βελισσάριοςόμως, και πρακτικά, πήγε όπου δεν… πρόλαβε να πάει ο Μ. Αλέξανδρος - δηλαδή στις ακτές της Βόρειας Αφρικής και στην Σικελία και Ιταλία - και κατέκτησε όσα δεν δόθηκε η ευκαιρία στον δεύτερο να κατακτήσει!

Και μάλιστα είναι ο μοναδικός παγκοσμίως που το κατάφερε ακολουθώντας την πορεία που θα ακολουθούσε και ο Μ. Αλέξανδρος, δηλαδή από νότιο-ανατολικά της Μεσογείου προς δυτικά.

Εξάλλου είναι και ένας από τους ελάχιστους στρατηγούς παγκοσμίως που κατέκτησαν τη Ρώμη. Αφού στις  9 Δεκεμβρίου 536 μ.Χ., και μετά την κατάκτηση της Νεάπολης, εισήλθε νικητής στην Αιώνια Πόλη, της οποίας ο πληθυσμός άνοιξε εκουσίως τις πύλες και την ίδια ώρα που οι εξαθλιωμένοι Οστρογότθοι αποχωρούσαν αμαχητί.

Ο Βελισσάριοςσε νεαρή ηλικία διορίστηκε από τον ίδιο τον Ιουστινιανό ως "βουκελάριος"στην προσωπική του φρουρά. Μέσα από μια σειρά επιτυχών καταδρομικών επιχειρήσεων των οποίων ηγείτο, κατάφερε γρήγορα να εξελιχθεί στα ανώτερα στρατιωτικά αξιώματα.

Το 529 μ.Χ. ο Βελισσάριοςμε τον βαθμό του στρατηλάτη της Ανατολής οδήγησε τον Βυζαντινό στρατό στον πόλεμο εναντίον των Περσών, το νεοσύστατο κράτος των οποίων ερχόταν συχνά σε συγκρούσεις με την Αυτοκρατορία.

Αν και αρχικά ηττήθηκε στο οχυρό του Δάρας, τον επόμενο χρόνο ο νεαρός στρατηγός παρά τον μικρότερο αριθμητικά στρατό που κατείχε κατάφερε χάρη στον στρατηγικό του νου να πετύχει μια περήφανη νίκη για την Αυτοκρατορία.

Τα επόμενα χρόνια ο Βελισσάριοςκατάφερε μέσα από παράτολμες μάχες να προκαλέσει μεγάλες απώλειες στον Περσικό στρατό μέχρι τον φθινόπωρο του 531 όπου ο Ιουστινιανός τον ανακάλεσε στην Κωνσταντινούπολη.

Στην Κωνσταντινούπολη, η συμβολή του Βελισσαρίουστην καταστολή της Στάσης του Νίκα θα τον καταστήσει έναν από τους πιο έμπιστους συνεργάτες του Αυτοκράτορα, ο οποίος θα του αναθέσει την εκστρατεία εναντίον των Βανδάλων στην Δύση.

Ο Βελισσάριοςμε τον τίτλο του στρατηγού-αυτοκράτορα ανέλαβε την εκστρατεία εναντίον του Βάνδαλου βασιλιά Γελίμερου.

Το 533 στην μάχη στο Δέκιμον νότια της Καρχηδόνας ο Βελισσάριοςσυνέτριψε τον πολυάριθμο εχθρικό στρατό και εισήλθε θριαμβευτικά στην Καρχηδόνα. Τον ίδιο χρόνο θα αντιμετωπίσει ξανά τον Γελίμερο στην μάχη στο Τρικάμαρον όπου και θα εξολοθρεύσει ολοκληρωτικά τους Βάνδαλους και τους Βέρβερους.

Λίγα χρόνια αργότερα ο Ιουστινιανός εκμεταλλευόμενος την ασταθή πολιτική κατάσταση στην υπό γοτθική κατοχή ιταλική χερσόνησο θα επιδιώξει την προσάρτηση της, στέλνοντας τους στρατηγούς Βελισσάριοκαι Μούνδο.

Ο Βελισσάριοςαποβιβάστηκε στην Καλαβρία το 536 και κατευθύνθηκε βόρεια, ενώ οι ελληνικοί πληθυσμοί της περιοχής τον υποδέχονταν ως απελευθερωτή από τον βαρβαρικό ζυγό των Οστρογότθων.

Ο Βελισσάριοςμε καταδρομική τακτική θα καταφέρει να εισβάλει στο εσωτερικό της οχυρωμένης πόλης της Νεάπολης και με 400 εμπειροπόλεμους στρατιώτες θα την καταλάβει.

Τον ίδιο χρόνο μέσα από διπλωματικά τεχνάσματα του Ιουστινιανού η αιώνια πόλη η Ρώμη προσαρτάται στην Αυτοκρατορία εγκαταλελειμμένη από τους Οστρογότθους κατακτητές της.

Όμως τον επόμενο χρόνο ο Βελισσάριοςείχε να αντιμετωπίσει 150.000 γότθους πολιορκητές της Ρώμης. Ο Βελισσάριος επέβαλε την τάξη στην πανικόβλητη πόλη και κατάφερε με συχνές επιδρομικές επιχειρήσεις να αντέξει μέχρι να έλθουν ενισχύσεις.

Οι μεγάλες νίκες του Βελισσάριουστην Ιταλική χερσόνησο του είχαν δώσει την δυνατότητα να ανακηρυχτεί αυτόνομος βασιλιάς αλλά εκείνος ποτέ δεν έχασε την πίστη του στον Αυτοκράτορα.

Ο Ιουστινιανός θα ανακαλέσει τον Βελισσάριο στην Κωνσταντινούπολη λόγω της εισβολής των Περσών στην ανατολή. Ο Βελισσάριοςστάλθηκε ξανά στην ανατολή για να αντιμετωπίσει τους Πέρσες.

Αυτήν την φορά όμως με τεχνάσματα και διπλωματικές κινήσεις κατάφερε να προκαλέσει σύγχυση στα στρατεύματα του Πέρση βασιλιά Χοσρόη και να τους απωθήσει.

Την περίοδο εκείνη ακούστηκαν φήμες για την διεκδίκηση του θρόνου από τον Βελισσάριο, επειδή εκείνος είχε την αμέριστη στήριξη του στρατού. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την φυλάκιση του δαφνοστεφή στρατηγού και την δήμευση της περιουσίας του από την Αυτοκράτειρα Θεοδώρα, επειδή ο Ιουστινιανός είχε προσβληθεί από πανώλη.

Όταν ο Αυτοκράτορας ανάρρωσε και επειδή η κατάσταση στην ιταλική χερσόνησο είχε πάρει άσχημες διαστάσεις, ο Βελισσάριοςθα ανακτήσει τον τίτλο του και την περιουσία του.

Ο Βελισσάριοςγια ακόμη μια φορά κλήθηκε να υπερασπιστεί την αξιοπρέπεια της Αυτοκρατορίας. Στην Ιταλία θα περιορίσει την νέα προέλαση των γότθων όμως η άρνηση του Αυτοκράτορα να του στείλει ενισχύσεις θα τον κάνει να επιστρέψει στην Κωνσταντινούπολη και να αποσυρθεί.

Παρά ταύτα η εισβολή στα Βαλκάνια των Κουτριγούρων ενός βαρβαρικού ουννικού φύλου θα καταστήσει τον μεγάλο στρατηγό αναγκαίο. Ο Βελισσάριοςχάρη στην στρατηγική του ευφυΐα θα καταφέρει με ολιγάριθμους βετεράνους άντρες να τρέψει σε φυγή τους εισβολείς που απειλούσαν άμεσα την πρωτεύουσα.

Το 561 ο μεγάλος αυτός άνδρας παρά την δόξα που είχε χαρίσει στην Βυζαντινή Αυτοκρατορία θα κατηγορηθεί για ακόμη μια φορά για απιστία προς το στέμμα.

Οι ένδοξες νίκες του τόσο στην Ανατολή όσο και στην Δύση και ο διπλασιασμός της αυτοκρατορίας δεν θα εμποδίσουν τον Αυτοκράτορα να δημεύσει την περιουσία του και να τον θέσει σε κατ'οίκον περιορισμό.

Αν και λίγους μήνες αργότερα ο Ιουστινιανός τον αποκατέστησε ύστερα από λίγα χρόνια το 565 ο Βελισσάριοςπέθανε, δυστυχώς, χωρίς την τιμή που θα άρμοζε σε έναν τέτοιο στρατηγό.

Παρακολουθώντας τις πολύπλοκες διαδρομές των κύκλων του Ελληνικού μύθουσυναντάει κανείς ένα μεγάλο πλήθος πλασμάτων, που εμφανίζονται συνήθως σε δεύτερους ρόλους, αλλά κερδίζουν την παράσταση με την απόκοσμη παρουσία τους.

Σήμερα παρουσιάζεται ένα μέρος από τα Μυθολογικά πλάσματαπου δείχνουν την εντυπωσιακή ποικιλομορφία που είχε για τους αρχαίους Έλληνεςη προσωποποίηση του φοβερού.

Δεν πρόκειται για έναν εξαντλητικό κατάλογο, τα πλάσματα αυτά είναι στ’ αλήθεια πολλά περισσότερα, για μια αντιπροσωπευτική πινακοθήκη.

Μινώταυρος

Ο Μινώταυρος γεννήθηκε όταν ο Ποσειδώνας αποφάσισε να εκδικηθεί τον Μίνωα για την ασέβειά του να μην του θυσιάσει έναν όμορφο λευκό ταύρο. Ο θεός έκανε τη σύζυγο του Μίνωα Πασιφάη να συνερευθεί με τον ταύρο αυτόν κι έτσι γεννήθηκε αυτό το τρομερό παιδί, ένας άνθρωπος με κεφάλι ταύρου.

Ο Μινώταυρος πέρασε ολόκληρη τη ζωή του έγκλειστος στο Λαβύρινθο που του έκτισε ο Μίνωας, καταβροχθίζοντας ετησίως 7 νέους και 7 νέες από την Αθήνα, μέχρι που τον εξολόθρευσε ο Θησέας.

Άγαλμα Μινώταυρου από σύμπλεγμα με τον Θησέα. 1ος αι. μ.Χ. Museo Νazionale Romano, Ρώμη.

Τυφώνας

Ο Τυφώνας ήταν το τελευταίο παιδί που γέννησε η Γαία με τον Τάρταρο και θεωρείται το ισχυρότερο από όλα τα τέρατα της ελληνικής μυθολογίας. Είχε το πάνω μέρος ανθρώπου, διέθετε φτερά και το κάτω μέρος του αποτελούσαν εκατό ελισσόμενα φίδια.

Όταν άρχισε να καταστρέφει πόλεις, να εκσφενδονίζει βουνά και να φοβερίζει ακόμη και τους ίδιους του Ολύμπιους θεούς, ο Δίας τον αντιμετώπισε ρίχνοντάς του 100 κεραυνούς και παγιδεύοντάς τον κάτω από την Αίτνα. Πριν πεθάνει ο Τυφώνας με τη σύντροφό του την Έχιδνα φρόντισαν να γεμίσουν τον κόσμο με ένα σωρό άλλα τέρατα, όπως την Σφίγγα, τη Χίμαιρα, τη Λερναία Ύδρα και τον Κέρβερο.

Χαλκιδική μελανόμορφη υδρία, 540 π.Χ., Munich, Antikensammlungen

Κένταυρος

Οι κένταυροι είχαν τον άνω κορμό ανθρώπου και το σώμα αλόγου και ζούσαν στη Θεσσαλία. Κάποτε είχαν την κακή ιδέα να κλέψουν την Ιπποδάμεια, την ημέρα του γάμου της με τον Πειρίθου και να αρπάξουν και τις άλλες γυναίκες των Λαπιθών που επίσης κατοικούσαν στην περιοχή.

Η μάχη ήταν αμφίρροπη αλλά ο Θησέας έκρινε το αποτέλεσμα βοηθώντας τους Λαπίθες. Η μάχη αυτή στην αρχαία Ελληνική τέχνη συμβολίζει την σύγκρουση ανάμεσα στον πολιτισμό και τη βαρβαρότητα και γι’ αυτό επελέγη ως θέμα και στις μετόπες του Παρθενώνα.

Συμπλοκή Κενταύρου με Λαπίθη, μία από τις μετόπες της νότιας πλευράς του Παρθενώνα, 446-440 π.Χ.

Τρίτων

Ο Τρίτωνας είναι γιος του Ποσειδώνα και της Αμφιτρίτης, μισός άνθρωπος και μισός ψάρι. Είναι ο αγγελιαφόρος του πατέρα του, κυρίαρχος στη θάλασσα, κι έχει συχνά στη μυθολογία το ρόλο του σοφού γέροντα. Σύμφωνα με κάποιες παραδόσεις βοήθησε τους Αργοναύτες όταν χάθηκαν κάπου στις ακτές της Μικράς Ασίας.

Τρίτωνας που κρατάει σκήπτρο και δελφίνι. Ερυθρόμορφος αμφορέας του Ζωγράφου του Βερολίνου, 500-470 π.Χ., Harvard Art Museums

Σφίγγα

Η σφίγγα έχει σώμα λιονταριού, φτερά πτηνού και γυναικεία κεφαλή. Ως γνωστόν περνούσε τον καιρό της καραδοκώντας αθώους περαστικούς για τη Θήβα τους οποίους καταβρόχθιζε ανερυθρίαστα επειδή δεν ήξεραν να απαντήσουν στον γρίφο που τους έθετε. «Τι είναι αυτό που έχει μια φωνή, τα πόδια του στην αρχή είναι τέσσερα, έπειτα τρία και τέλος δύο;» Ο Οιδίποδας ήταν ο μόνος που ήξερε να απαντήσει.

Ο Οιδίποδας αντιμέτωπος με τη Σφίγγα. Ερυθρόμορφη κύλικα, 470 π.Χ. Musei Vaticani

Άρπυιες

Οι Άρπυιες ήταν γυναίκες με φτερά πουλιών και μάλιστα κατά τον Ησίοδο είχαν ωραία μακριά μαλλιά. Ο ρόλος τους ήταν να βασανίζουν τον Φινέα, τον γέρο βασιλιά της Θράκης, που ο Δίας όχι μόνο τον είχε τυφλώσει αλλά τον είχε καταδικάσει και να μην μπορεί να φάει τίποτα γιατί του το άρπαζαν οι Άρπυιες.

Όταν έφτασαν κάποτε στον Φινέα οι Αργοναύτες, εκείνος ζήτησε από τους Βορεάδες, που επίσης μπορούσαν να πετούν σαν γιοι του Βοριά που ήταν, να τις σκοτώσουν.

Εκείνοι, σοφά φερόμενοι για να μην εξοργίσουν τον Δία, απλώς τις έδιωξαν μακριά κι ο Φινέας γλύτωσε, έβαλε μια μπουκιά στο στόμα του και βοήθησε με τις συμβουλές του τους Αργοναύτες να συνεχίσουν το ταξίδι τους με ασφάλεια.

Οι Άρπυιες επί το έργον. Υδρία του Ζωγράφου του Κλεοφράδη, 480 π.Χ., J.P. Getty Museum.

Σειρήνες

Οι Σειρήνες ήταν πτηνόμορφες με γυναικείο κεφάλι. Ήταν πλάσματα της θάλασσας, κι όχι μόνο δεν ήταν φοβερές στην όψη, αλλά ήταν όμορφες και είχαν γοητευτική φωνή. Είχαν όμως την κακή συνήθεια να παρασύρουν με το τραγούδι τους τους ναυτικούς που πέρναγαν από το νησί τους και να τους κατασπαράζουν.

Ο Οδυσσέας περνώντας από εκεί, ειδοποιημένος από την Κίρκη, είχε κλείσει τα αυτιά των ναυτικών του με κερί κι ο ίδιος δέθηκε στο κατάρτι για να απολαύσει το όμορφο τραγούδι.

Ο Οδυσσέας δεμένος στο κατάρτι του πλοίου του δέχεται επίθεση από τις Σειρήνες. Ερυθρόμορφος στάμνος του Ζωγράφου των Σειρήνων, 480-470 π.Χ.

Μέδουσα/Γοργόνα

Η Μέδουσα είχε φρικτή μορφή, αντί για μαλλιά είχε φίδια στο κεφάλι και μετέτρεπε σε πέτρα όποιον την κοιτούσε. Ήταν μία από τις τρεις Γοργόνες -οι άλλες ήταν η Σθενώ και η Ευρυάλη- κόρες του Φόρκυ και της Κητώς που ήταν θαλάσσιες θεότητες. Κάποτε ο Πολυδεύκης, βασιλιάς της Σερίφου, ζήτησε από τον ήρωα Περσέα να του φέρει το κεφάλι της Μέδουσας, ελπίζοντας ότι ο νεαρός θα έπεφτε θύμα της.

Εκείνος όμως κατάφερε με τη βοήθεια της Αθηνάς να την αποκεφαλίσει χρησιμοποιώντας την ασπίδα του σαν καθρέφτη. Την στιγμή που της έκοβε το κεφάλι ξεπήδησαν από μέσα της ο Πήγασος και ο Χρυσάωρ. Αργότερα ο Περσέας πρόσφερε το κεφάλι της Μέδουσας στην Αθηνά κι εκείνη το στερέωσε στην αιγίδα στο στήθος της.

Ερυθρόμορφη υδρία του Ζωγράφου του Πανός, 460 π.Χ. Βρετανικό Μουσείο

Σκύλλα

Η Σκύλλα ήταν κι αυτή κόρη του Φόρκυ και της Κητώς, κάποτε όμορφη νύμφη που την ποθούσε ο Ποσειδώνας. Η ζηλιάρα Αμφιτρίτη την μετέτρεψε σε τέρας δηλητηριάζοντας το νερό που έκανε μπάνιο. Η Σκύλλα είχε σώμα ψαριού, γυναικείο άνω κορμό και κεφαλές σκυλιών να προεξέχουν στο στήθος της.

Στον Όμηρο η Σκύλλα μαζί με τη Χάρυβδη φυλάνε ένα στενό από το οποίο υποχρεωτικά πρέπει να περάσει ο Οδυσσέας με το καράβι του. Η Σκύλλα καταβροχθίζει ζωντανούς έξι από τους άνδρες του, αλλά ο ήρωας καταφέρνει να περάσει αβλαβής.

Μηλιακό ανάγλυφο, 450 π.Χ., Βρετανικό Μουσείο

Γρύπας

Ο γρύπας έχει σώμα λιονταριού, αλλά φτερά και κεφάλι αετού, συνδυάζει δηλαδή τα δύο εμβληματικότερα ζώα της φύσης κι ίσως γι’αυτό θεωρήθηκε ταιριαστός συνοδός για θεούς και βασιλείς. Ο Ηρόδοτος μαρτυρεί μια παράδοση σύμφωνα με την οποία οι Γρύπες ήταν φύλακες του χρυσού στα βουνά του Βορρά και οι γείτονες τους, οι μονόφθαλμοι Αριμασποί τους επιτίθονταν με τα άλογά τους για να κλέψουν τους θησαυρούς τους.

Ο Απόλλων επάνω σε γρύπα. Ερυθρόμορφη κύλικα, 380 π.Χ. Kunsthistorisches Museum Vienna

Λερναία Ύδρα

Η Λερναία Ύδρα ήταν κόρη του Τυφώνα και της Έχιδνας, ένα φρικτό υδρόβιο τέρας με χαρακτηριστικά ερπετού και πολλά κεφάλια - φίδια. Μάλιστα όταν κανείς έκοβε ένα, στη θέση του φύτρωναν δύο άλλα. Ζούσε στην Λέρνα της Αργολίδας και περνούσε τον καιρό της βασανίζοντας τον κόσμο και φυλάγοντας μια πύλη προς τον Κάτω Κόσμο, μέχρι που την εξόντωσε ο Ηρακλής σταλμένος από τον Ευρυσθέα.

Αττική λήκυθος, 500-475 π.Χ. Μουσείο του Λούβρου.

Πήγασος

Ο Πήγασος ήταν ένα φτερωτό άλογο, γιός του Ποσειδώνα και της Μέδουσας, από την οποία ξεπήδησε όταν εκείνη έχασε το κεφάλι της. Όταν κάποτε κατέβηκε στην Κόρινθο στην κρήνη Πειρήνη να πιεί νερό, εκεί τον αιχμαλώτισε και τον εξημέρωσε ο ήρωας Βελλεροφόντης και μαζί έκαναν πολλούς άθλους, όπως την εξόντωση της Χίμαιρας.

Ασημένιο νόμισμα της Κορίνθου, 300-250 π.Χ. Βρετανικό Μουσείο

Χίμαιρα

Η Χίμαιρα ήταν ένα τρικέφαλο όν: είχε σώμα και κεφάλι λιονταριού, ουρά που κατέληγε σε κεφάλι φιδιού και στο μέσον της ράχης της έβγαινε ο λαιμός και η κεφαλή ενός αιγάγρου. Κόρη του Τυφώνα και της Έχιδνας, έβγαζε από το στόμα της φωτιά σύμφωνα με τον Όμηρο και τον Ησίοδο. Ο Βελλεροφόντης μπόρεσε να την σκοτώσει επειδή ήταν σε απόσταση ασφαλείας επάνω στον Πήγασο.

Η Χίμαιρα του Arezzo, χάλκινο άγαλμα των τελών του 5ου αι. π.Χ. Museo nazionale Archeologico, Firenze.

Κέρβερος

Ο Κέρβερος ήταν ένας σκύλος με τρία κεφάλια, με ουρά φιδιού, ο φοβερός φύλακας στην είσοδο του Άδη που δεν άφηνε τις ψυχές να βγουν και τους ζωντανούς να περάσουν. Η εξόντωση του Κέρβερου είναι ο τελευταίος άθλος του Ηρακλή, ο πιο δύσκολος, αυτός για τον οποίο ο ήρωας μυήθηκε πρώτα στα Ελευσίνια μυστήρια. Ο Ηρακλής κατέβηκε στον Άδη (όπου μάλιστα συνάντησε τους φίλους του Θησέα και Πειρίθου) και ζήτησε την άδεια από τον άρχοντα του Κάτω Κόσμου να φέρει τον Κέρβερο στον Ευρυσθέα, πράγμα που κατάφερε μάλιστα χωρίς να χρησιμοποιήσει όπλα.

Η στιγμή που ο Ηρακλής φέρνει τον Κέρβερο στον Ευρυσθέα, από τις σπάνιες χιουμοριστικές εικόνες της αρχαίας εικονογραφίας. Καιρετανή υδρία, 540 π.Χ. Μουσείο του Λούβρου.

Ένας Ιταλός μηχανικός ηλεκτρονικών υπολογιστών ήταν αυτός που έλυσε τον γρίφο των περίεργων σημειώσεων που βρέθηκαν στα περιθώρια ενός αντίγραφου της Οδύσσειας του Ομήρουαπό τον 16ο αιώνα.

Οι χειρόγραφες σημειώσεις ήταν μια μίξη γαλλικών και μιας άγνωστης γλώσσας, όπως αποκάλυψε ο Daniele Metilli, μηχανικός ηλεκτρονικών υπολογιστών που σπουδάζει στο Πανεπιστήμιο της Πίζας ψηφιακές κοινωνικές επιστήμες, που εφευρέθηκε ως μορφή στενογραφίας από τον Jean Coulon de Thévénot στα τέλη του 18ου αιώνα.

Και μάλιστα οι περισσότερες λέξεις είναι γαλλικές μεταφράσεις Ελληνικών λέξεων με συντομογραφίες.

Ο Mettini κέρδισε 1,000 δολάρια ως έπαθλο καθώς πέρασε εβδομάδες ολόκληρες προσπαθώντας να αποκωδικοποιήσει τις περίεργες αυτές σημειώσεις.

Δείτε εδώ τις περίεργες συντομογραφίες:

Το Γλα (ή Γλας) είναι Μυκηναϊκή ακρόπολη, άγνωστης πόλης των Μινύων στην περιοχή του Κάστρου Βοιωτίας.

Πιθανόν η οχύρωση αυτή να ήταν συλλογικό έργο πολλών γειτονικών πόλεων της Κωπαΐδας, που βρίσκονταν υπό τον έλεγχο των Μινύων του Ορχομενού.

Η ακρόπολη στο Γλαείναι η μεγαλύτερη σε έκταση οχυρωμένη μυκηναϊκή ακρόπολη της Ελλάδος που έχει διατηρηθεί σήμερα και βρίσκεται πάνω σε χαμηλό βράχο που εξέχει κατά 20 με 40 μ., από την πεδιάδα.

Η κατασκευή της ακρόπολης είχε γίνει με οικοδομικό υλικό γιγαντιαίους ογκόλιθους, στα πρότυπα των υπολοίπων κυκλώπειων μυκηναϊκών κατασκευών. Το μήκος της περιμέτρου του τείχους είναι 3 χιλιόμετρα, το δε πάχος 5-5,5 μέτρα.

Τμήμα τείχους της Ακρόπολης του Γλα

Η οχυρωμένη έκταση καλύπτει επιφάνεια 200 στρεμμάτων. Δεν είναι γνωστό σήμερα πως ονομαζόταν αυτή η οχυρωμένη τοποθεσία στην αρχαιότητα. Το τοπωνύμιο Γλαείναι πολύ μεταγενέστερο και πιθανόν είναι παραφθορά του αλβανικού κουλά που σημαίνει φρούριο

Η ακρόπολη χτίστηκε γύρω στο 1300 π.Χ. μετά την αποξήρανση της Κωπαΐδας. Πριν την αποξήρανση της λίμνης η τοποθεσία της ακρόπολης ήταν νησί.

Η οχυρωμένη αυτή θέση είχε την δυνατότητα να ελέγχει τη βορειοανατολική πλευρά της Κωπαΐδας, αλλά και τα αποστραγγιστικά έργα που είχαν πραγματοποιήσει στην περιοχή οι Μινύες και ήταν ζωτικής σημασίας για την ευημερία τους.

Η ακρόπολη καταστράφηκε γύρω στο 1200 π.Χ. και δεν ξαναλειτούργησε. Τα επόμενα χρόνια ακολούθησε η καταστροφή των αποξηραντικών και εγγειοβελτιωτικών έργων της Μυκηναϊκής περιόδου και η περιοχή του Γλαπλημμύρισε πάλι.

Ο Γλαςλοιπόν δεν υπήρξε ένας συνηθισμένος μυκηναϊκός οικισμός αλλά, όπως φαίνεται, πρόκειται για μια εγκατάσταση των Μυκηναίων, οι οποίοι ανέλαβαν ένα κολοσσιαίο για την εποχή έργο, που δεν ήταν άλλο από την αποστράγγιση της λίμνης Κωπαΐδας.

Σύμφωνα με σύγχρονους υπολογισμούς, μετακινήθηκαν τότε 2 εκατ. κυβικά μέτρα χώματος και χρησιμοποιήθηκαν 250.000 κυβικά μέτρα λίθων για να κατασκευαστούν οι χάνδακες που οδηγούσαν το νερό στις καταβόθρες.

Υπολογίζεται ακόμη ότι η υπερχείλιση στην κύρια αποστραγγιστική τάφρο ήταν 100 κυβικά μέτρα το δευτερόλεπτο. Για την επίβλεψη αυτού του τεράστιου για την εποχή του έργου χτίστηκαν στο πλάτωμα που σχηματίζεται στην κορυφή του βράχου του Γλαένα μέλαθρον για κάποιους αξιωματούχους και καταλύματα ίσως για τους επικεφαλής των εργατών.

Χτίστηκαν επίσης μεγάλοι αποθηκευτικοί χώροι όπου θα πρέπει να συγκεντρωνόταν η σοδειά από τα νεοαποκτηθέντα εδάφη. Όταν μετά την αποξήρανση ο Γλαςέπαψε να είναι νησί και έγινε προσιτός διά ξηράς, χτίστηκε το μεγάλο κυκλώπειο τείχος στο φρύδι του πλατώματος. Είναι καλά χτισμένο, έχει μήκος περίπου 3.000 μέτρα και τέσσερις πύλες.

Εντός των τειχών βρίσκονται τα κατάλοιπα του μελάθρου, που ήταν διώροφο και διαρρυθμισμένο σε δύο ξεχωριστές κατοικίες, που συγκοινωνούσαν ωστόσο μεταξύ τους. Στο μεγάλο κεντρικό δωμάτιο του κτιρίου δεν βρέθηκε ούτε θρόνος ούτε εστία.

Τα δωμάτια στις πτέρυγες είναι μικρά, η κυκλοφορία γινόταν από δύο διαδρόμους και η κεραμική είναι κυρίως οικιακής χρήσεως, ορισμένα ρυτά κτλ. Σε μικρή απόσταση από το μέλαθρον και τις πτέρυγες, τοποθετημένα παράλληλα το ένα προς το άλλο, υπήρχαν δύο μεγάλα κτίρια που ίσως στο ένα στεγαζόταν η διοίκηση και στο άλλο αποθήκες.

Από τη μελέτη του Γλα δύο στοιχεία εντυπωσιάζουν.

Το πρώτο είναι ότι ο οικισμός του Γλαφαίνεται πως έγινε για οικονομοτεχνικούς λόγους (επίβλεψη ενός μεγάλου τεχνικού έργου και συγκέντρωση αγροτικών αγαθών).

Το δεύτερο στοιχείο είναι ότι, αν και τα κτίσματα ήταν απλώς λειτουργικά, ήταν σχεδόν όλα διακοσμημένα. Θραύσματα από την επίστρωση των τοίχων, με χρώμα και αποσπάσματα σχεδίων, έχουν βρεθεί όχι μόνο στο μέλαθρον, που ίσως θα ήταν φυσικό, αλλά και σε πολλά από τα μικρά δωμάτια των δύο πτερύγων.

Σύμφωνα με αυτή την ερμηνεία, ο Γλας θα πρέπει να ανήκε στην έδρα του μυκηναίου ηγεμόνα του Ορχομενού, ένα μυκηναϊκό κέντρο που η παράδοση λέει ότι όφειλε τον πλούτο του στην καλλιέργεια της πεδιάδας της Κωπαΐδας.

Μετά τον 13ο αιώνα π.Χ. ίχνη βίαιης καταστροφής μαρτυρούν το τέλος του Γλακαι κάπου τότε ο μύθος τοποθετεί τον Ηρακλή και τους Θηβαίους να καταστρέφουν τα αποστραγγιστικά έργα της Κωπαΐδας, να κλείνουν τις καταβόθρες και η πεδιάδα να ξαναγίνεται λίμνη, που παρέμεινε έτσι επί 3.200 χρόνια ως τις αρχές του 20ού αιώνα.

Πανοραμική Άποψη

Έντονο Ελληνικό και λατινικό «άρωμα» έχει, όπως ήταν αναμενόμενο, η λίστα της βρετανικής Telegraph με τα καλύτερα κλασικά βιβλία όλων των εποχών.

Τη λίστα, φυσικά, μονοπωλούν συγγραφείς όπως ο Όμηρος, ο Πλάτωνας, ο Ηρόδοτος, ο Οβίδιος ως μια αναγνώριση της επίδρασης που άσκησαν οι δύο αυτοί πολιτισμοί στη διαμόρφωση του κλασσικού τρόπου σκέψης.

Μοναδικός εκτός «δυάδας» είναι ο Άγιος Αυγουστίνος ο οποίος καταγόταν από την Αφρική, αλλά ήταν, βέβαια, Ρωμαίος πολίτης.

Στην κορυφή της λίστας βρίσκεται η Ιλιάδα και αμέσως μετά ακολουθεί το έτερο μεγάλο πόνημα του Ομήρου, η Οδύσσεια.

Αναλυτικά η λίστα:

1. Iλιάδα -Όμηρος (775 π.Χ.)
2. Οδύσσεια -Όμηρος (725 π.Χ.)
3. Μεταμόρφωση -Οβίδιος (8π.Χ.)
4. Το Συμπόσιο -Πλάτωνας (385-380π.Χ.)
5. Η Τέχνη της Αγάπης -Οβίδιος (2π.Χ.)
6. Φαίδων -Πλάτωνας (385-380π.Χ.)
7. Το Συμπόσιο -Ξενοφώντας (360π.Χ.)
8. Ποιήματα -Σαπφώ (γεννήθηκε το 612π.Χ.)
9. Παράλληλες Ζωές -Πλούταρχος (120π.Χ.)
10. The Aeneid -Βιργίλιος(19π.Χ.)
11. Εξομολογήσεις -Άγιος Αυγουστίνος (398π.Χ.)
12. Η φύση των πραγμάτων -Λουκρήτιος (55π.Χ.)
13. Έργα και μέρες -Ησίοδος (750π.Χ.)
14. Ιστορίες -Ηρόδοτος (450-420π.Χ.)
15. The Georgics -Βιργίλιος (29π.Χ.)

Γιορτές που οργανώθηκαν το 1927 και το 1930 στους Δελφούς, με πρωτοβουλία του ποιητή Άγγελου Σικελιανού και της αμερικανίδας συζύγου του Εύας Πάλμερ - Σικελιανού.

Αποσκοπούσαν στην πραγμάτωση του μεγαλόπνοου οραματισμού τού ποιητή περί Δελφικής Ιδέας (συγκερασμός της αρχαίας τραγωδίας, της βυζαντινής μουσικής και της λαϊκής τέχνης), με την ίδρυση μιας νέας αμφικτιονίας, στην οποία θα εκαλούντο εκπρόσωποι της διεθνούς πνευματικής ζωής και θα συνεργάζονταν για την προαγωγή της φιλίας, της ειρήνης και της συναδέλφωσης των λαών.

Οι πρώτες Δελφικές Εορτέςάρχισαν στις 9 Μαΐου 1927και διήρκεσαν τρεις μέρες. Περιλάμβαναν παραστάσεις αρχαίου δράματος με ερασιτέχνες ηθοποιούς (Προμηθεύς Δεσμώτης του Αισχύλου), γυμνικούς αγώνες, συναυλίες βυζαντινής μουσικής, διαλέξεις και εκθέσεις λαϊκής χειροτεχνίας.

Επαναλήφθηκαν την 1η Μαΐου του 1930, όπου παρουσιάσθηκαν οι Ικέτιδες του Αισχύλου. Η ερμηνεία της τραγωδίας απέβλεπε στην αναβίωση του αρχαίου τρόπου διδασκαλίας, αλλά η μουσική που συνόδευε τα χορικά βασιζόταν στο βυζαντινό μέλος. Τις ενδυμασίες των ηθοποιών είχε υφάνει η ίδια η Εύα Σικελιανού πάνω σε πρότυπα της λαϊκής τέχνης.

Ο Άγγελος Σικελιανός με τη σύζυγό του Εύας Πάλμερ

Τις εκδηλώσεις παρακολούθησαν πολυάριθμοι διανοούμενοι, καλλιτέχνες και δημοσιογράφοι απ'όλα τα μέρη της γης, οι οποίοι αφιέρωσαν ενθουσιώδη σχόλια και άρθρα. Υπήρξαν, όμως, και αρκετά αρνητικά. Ο Νουμάς (Ιούνιος 1930) παραλλήλισε τον Σικελιανό με τον Μουσολίνι, παίρνοντας ως αφορμή μια φράση της «Δελφικής Έκκλησης», η οποία μιλούσε για τη δημιουργία μιας νέας «Δελφικής γενιάς».

Ο Ριζοσπάστης (5/5/1930) καταφέρθηκε κατά του εγχειρήματος Σικελιανού, αναφέροντας ότι «η προγονοπληξία ήταν ανέκαθεν λόξα της αστικής Ελλάδας. Η περιβόητη δελφική προσπάθεια δεν είναι παρά ένας παθολογικός μυστικισμός της αστικής τάξης που καταρρέει και ζητάει παρηγοριά στο ένδοξο παρελθόν…».

Παρότι οι Δελφικές Εορτέςέδωσαν μεγάλη ώθηση στον σχεδόν ανύπαρκτο εκείνη την περίοδο τουρισμό και τη διάδοση της λαϊκής τέχνης στο εσωτερικό και το εξωτερικό, δεν επαναλήφθηκαν έκτοτε, επειδή το ζεύγος Σικελιανού, που είχε αναλάβει σχεδόν όλα τα έξοδα, εξαντλήθηκε οικονομικά. Το δε φτωχό Ελληνικό κράτος, έχοντας άλλες προτεραιότητες, δεν φάνηκε πρόθυμο να υποστεί τις απαιτούμενες δαπάνες.

Το όραμα του Άγγελου Σικελιανού συνεχίζει, κατά κάποιο τρόπο, σήμερα το Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο των Δελφών, που ιδρύθηκε το 1977, με πρωτοβουλία του τότε πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Καραμανλή.

Σύμφωνα με τον ιδρυτικό του νόμο, σκοπός του Ε.Π.Κ.Δ. είναι «η ανάπτυξις των κοινών πολιτιστικών στοιχείων ,τα οποία ενώνουν τους λαούς της Ευρώπης». Στο Ε.Π.Κ.Δ. ανήκει το Μουσείο Δελφικών Εορτών, που στεγάζεται στο σπίτι του Άγγελου και της Εύας Σικελιανού στους Δελφούς.

Περιλαμβάνει φωτογραφικό και έντυπο υλικό από τις Δελφικές Εορτές, κοστούμια από τις παραστάσεις αρχαίου δράματος, τον περίφημο αργαλειό της Εύας Σικελιανού, χειρόγραφα κείμενα του ποιητή και άλλα αντικείμενα.

Ένα σπουδαίο, από πολλές απόψεις, μνημείο, πρέπει να αναστηλώνεται.

Η ώρα για το Ανάκτορο των Αιγών, το δημόσιο κτίριο που ανεγέρθηκε από τον Φίλιππο Β'τον Μακεδόνα, έφτασε μετά πολλές δεκαετίες εγκατάλειψης.

Η τοπική Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, υπό τη μαθήτρια του Μανόλη Ανδρόνικου Αγγελική Κοτταρίδη ως έφορο, πήρε επάνω της με υπευθυνότητα και πάθος και αυτό το μεγάλο έργο, που μόλις ξεκίνησε.

Μαζί, εργάζεται άοκνα και για το μουσείο, που θα συμπληρώνει την εικόνα του αναπεπταμένου αρχαιολογικού χώρου των Αιγών. Ένα βασικό τμήμα του ανακτόρου, η πρόσοψη του δευτέρου ορόφου από το πρόπυλο της εισόδου, δεν είναι δυνατόν να αναστηλωθεί, κυρίως λόγω αδυναμίας σωστής στερέωσης. Έτσι, θα αναταχθεί στο ένα από τα δύο αίθρια του μουσείου.

Προχθές, έγινε σχετική συζήτηση στο Συμβούλιο Μουσείων. Η Αγγελική Κοτταρίδη θύμισε πως το ανάκτορο αποτελεί πρότυπο αρχιτεκτονικής και πρόγονο οικοδομημάτων, που κατασκευάστηκαν αργότερα, κυρίως σε πόλεις των διαδόχων του Αλεξάνδρου.

Υπενθύμισε πως ο Φίλιππος Β'ήταν πυθαγόρειος και φίλος του Πλάτωνα και πως όλα αυτά έπαιξαν ρόλο στο να στηριχθεί το ανάκτορο σε μια γεωμετρική ακολουθία η οποία, σύμφωνα με τους αρχαίους, οδηγεί «στην ψυχή του κόσμου».

Το Πολυκεντρικό Μουσείο των Αιγών, με διάσπαρτες «αίθουσες-ενότητες», ενσωματώνει το σύνολο του αρχαιολογικού χώρου

Τέλος, μίλησε για «βιωματική προσέγγιση» η οποία επιτυγχάνεται με τη συγκεκριμένη παρουσίαση.

Η διευθύντρια Μουσείων και Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων Μαρία Λαγογιάννη ανέφερε: Στην ανατολική πλευρά του μεγάλου αιθρίου θα εκτεθούν «αναταγμένα» στοιχεία των στοών του άνω ορόφου της πρόσοψης του ανακτόρου (στυλοβάτες-γείσα, ιωνικοί αμφιπεσσοκίονες, τριταινιωτά επιστύλια, θωράκια), τα έξι ακέραια λίθινα ψευδοπαράθυρα του άνω ορόφου του προπύλου καθώς και τα σωζόμενα στοιχεία του αετώματος αυτού.

Η κ. Κοτταρίδη συμπλήρωσε ότι στους τοίχους θα παρουσιασθούν μέσα σε προθήκες και άλλα τμήματα από το οικοδόμημα, όπως κεραμίδια, κονιάματα κ.λπ.

Έτοιμο τον Οκτώβριο του 2015 ΤΟ Μουσείο

Το Πολυκεντρικό Μουσείο των Αιγών, με διάσπαρτες «αίθουσες-ενότητες», ενσωματώνει το σύνολο του αρχαιολογικού χώρου των Αιγών, όπως είπε η γενική γραμματέας Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη.

Οι ενότητες που το αποτελούν είναι: το κτίριο προστασίας Βασιλικών Τάφων Μεγάλης Τούμπας, το κτίριο προστασίας των Μακεδονικών Τάφων της Ευρυδίκης και του Ρωμαίου, το κτίριο προστασίας των Μακεδονικών Τάφων των Στρατιωτικών, το Κεντρικό Μουσειακό Κτίριο και το Ανάκτορο.

1,5 εκατ. €

Το Κεντρικό Μουσειακό Κτίριο αποτελεί τον πυρήνα του Πολυκεντρικού Μουσείου, αλλά και την είσοδο του επισκέπτη στον αρχαιολογικό χώρο. Περιλαμβάνει έναν ενιαίο εκθεσιακό χώρο κυρίως για περιοδικές εκθέσεις και δύο ημιυπαίθριους: έναν για τα αρχιτεκτονικά μέλη και έναν για τα γλυπτά. Το Μουσείο, συνολικού προϋπολογισμού 1,5 εκατ. ευρώ, θα είναι έτοιμο τον Οκτώβριο του 2015 και θα ανοίξει με έκθεση τον Δεκέμβριο.

ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΚΩΤΤΗ

ethnos.gr

Γράφει ο κ. Βασίλειος Χατζηβασιλείου τ. δικηγόρος - ιστορικός ερευνητής

"Τροφή δέ τό τρέφον, τροφή δέ τό οἷον, τροφή δέ τό μέλλον"

(ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ, Περί Τροφῆς 8)

Κατά την Ελληνιστική περίοδο, την εποχή των Πτολεμαίων της Αιγύπτου, το νησί της Κω θα γνωρίσει μοναδική άνθηση. Ειδικότερα η πόλη της Κω υπήρξε δημιούργημα μιας κοινωνίας οικονομικά εύρωστης και με επαφές που της προσέδιδαν χαρακτήρα κοσμοπολίτικο.

Οι επιγραφικές μαρτυρίες μας αποκαλύπτουν ότι ο σημαντικός πληθυσμός των ελεύθερων γηγενών ανθρώπων του Δήμου των Κώων συμπληρωνόταν και από αλλοδαπούς, που διακρίνονταν σε μέτοικους ή πάροικους (δηλ. μόνιμα εγκατεστημένους στην πόλη, όπως ήταν οι Φοίνικες και οι Ιουδαίοι) και σε ξένους (δηλ. παρεπίδημους που ήταν περαστικοί και προσωρινής διαμονής).

Αυτοί οι πάροικοι και ξένοι προσέδιδαν τον ξεχωριστό, κοσμοπολίτικο χαρακτήρα στην πόλη.

Γι αυτό τόσο ο Στράβων όσο και ο Διόδωρος ο Σικελιώτης, περιγράφοντας την πόλη που, μετά από ένα «συνοικισμό», διαδέχθηκε τον προϋπάρχοντα κλασικό οικισμό, τονίζουν:

«Η μεν ουν πόλις ου μεγάλη, κάλλιστα δε πασών συνωκισμένη και ιδέσθαι τοις καταπλέουσιν ηδίστη» (Στράβων ΙΔ΄,657) και «Πλήθος τε γαρ ανδρών εις ταύτην ηθροίσθη και τείχη πολυτελή κατεσκευάσθη και λιμήν αξιόλογος. Από δε τούτων των χρόνων αεί μάλλον ηυξήθη προσόδοις τε δημοσίαις και τοις των ιδιωτών πλούτοις και το σύνολον εφάμιλλον εγένετο ταις πρωτευούσαις πόλεσιν» (Διόδωρος Σικελιώτης ΙΕ΄,760).

Χάρη σε μια επιγραφή των αρχών του 2ου αιώνα π. Χ., που βρέθηκε στην Κω και μας πληροφορεί με ποιό φορολογικό τρόπο αντιμετώπιζε η Κωακή Πολιτείατις δημόσιες δαπάνες της, μαθαίνουμε παράλληλα και ποιά ήταν τα κυριότερα εδέσματα και ποτά που κατανάλωναν οι πολίτες της Κω, αντιμετωπίζοντας τις καθημερινές τους ανάγκες και μετατρέποντας έτσι την κάλυψη των βιοτικών τους αναγκών σε γαστρονομική απόλαυση.

Μια απόλαυση, που είχε όμως για αντίκρισμά της την καταβολή αντίστοιχης προσόδου, ένα είδος, δηλαδή, μικρού έμμεσου φόρου, τον οποίο πλήρωναν αγόγγυστα οι πολίτες προκειμένου να καλύπτουν τις αυξημένες δημόσιες λειτουργικές δαπάνες της πόλης τους.

Ανάμεσα, λοιπόν, στις 26 συνολικά απαριθμούμενες στην επιγραφή προσόδους, που εισέπραττε η Κωακή Πολιτεία από όλους τους κατοίκους της - πρωτόγνωρη, βέβαια, και βαριά φορολογική επιβάρυνση για τα δημόσια οικονομικά των Ελληνικών πόλεων-κρατών της αρχαιότητας, αλλά καθόλου πρωτόγνωρη σε σχέση με τη σημερινή δυσοίωνη και βαρύτερη οικονομική συγκυρία που αντιμετωπίζουν οι Έλληνες - ήταν και οι ακόλουθες πρόσοδοι, οι οποίες αναφέρονται στις πλέον συνήθεις διατροφές των Κώων.

Ψηφιδωτό της Κω με ψαρά Ερωτιδέα στο Καστέλο Ρόδου

Και πρώτα-πρώτα ήταν ο φόρος επί του σίτου καθώς το σιτάρι αποτελούσε το βασικότερο είδος διατροφής, το οποίο, αφού το θέριζαν, διαχώριζαν τον καρπό του, το αποθήκευαν σε μεγάλα πιθάρια και το άλεθαν για να παρασκευάζουν τους άρτους ή το πλιγούρι, ενώ μια άλλη βασική διατροφή, που αναφέρει η κωακή επιγραφή, ήταν τα άλφιτα, δηλαδή τα ξεφλουδισμένα και χοντροαλεσμένα κριθάρια.

Υπενθυμίζω εδώ ότι στα Ιπποκρατικά έργα διαιτητικής και θεραπευτικής γίνεται ευρύτατη αναφορά τόσο στο κατάλληλο ψήσιμο και τον τρόπο χρήσης των άρτων, του σιμιγδαλιού (σεμίδαλις) και του πλιγουριού (χόνδρος), όσο και στα αφεψήματα του κριθαριού, τη λεγόμενη πτισάνη. (Βλ. Ιπποκράτη, Περί διαίτης Β΄, παράγραφοι 40-44 και Περί διαίτης οξέων, παρ.2-6).

Αλλά και οι μεγάλες ποικιλίες των οσπρίων συναντώνται στην καθημερινή σχεδόν κατανάλωση των Κώων, γι αυτό αναφέρεται και καταβολή σχετικού τέλους στην επιγραφή.(Για τη διαιτητική και θεραπευτική αξία των οσπρίων γίνεται λόγος στο Περί διαίτης Β΄, παρ. 45 έργο του Ιπποκράτη).

Δεν θα μπορούσαν φυσικά να έλειπαν από τις πλέον συνηθισμένες τροφές των Κώωνκαι τα θαλασσινά, ψάρια και οστρακοειδή. Χωρίς να αποκλείουμε την παράκτια αλιεία η επιγραφή μας μιλάει για σκοπάς δημοσίας και σκοπάς επί ναυτιλέω. Η λέξη «σκοπαί», δηλ. σκοπιές, σήμαινε τους ψηλούς τόπους από τους οποίους παρατηρούσαν κάτι.

Οι σκοπιές χρησίμευαν σχεδόν σε όλες τις ακτές και τα νησιά της Μεσογείου, για το ψάρεμα κυρίως των θύννων (των τόνων). Κατασκευάζονταν σε ανυψωμένα σημεία των ακτών για να παρακολουθούνται τα κοπάδια των ψαριών, που τα αναγνώριζαν από μακριά, χάρη στην απόχρωση που είχε η επιφάνεια της θάλασσας την ώρα της κίνησής τους.

Το ψάρεμα του τόνου είχε τότε μεγάλη κατανάλωση στα ανατολικά νερά του Αιγαίου, φυσικά και στην Κω. Στην επιγραφή μας γίνεται διαχωρισμός σε δημόσιες και ιδιωτικές σκοπιές, ανάλογα με το αν ανήκαν στο δημόσιο, δηλ. στην πόλη, ή σε ιδιώτες. Και στις δυο περιπτώσεις πλήρωναν αντίστοιχο τέλος για τη χρήση κάθε σκοπιάς.

Ίσως η ιδιωτική σκοπιά να εξυπηρετούσε το ψάρεμα των «ναυτίλων», ενός είδους οστρακοδέρμων. Ο Αιλιανός (XV,5), αλλά και ο Στράβων (V,II,6 και 8.XVII,3,16) μας πληροφορούν ότι στην Κω υπήρχαν δυο θυννοσκοπεία , δηλ. τόποι από τους οποίους περνούσαν τακτικά οι θύννοι (τόνοι) και άλλα είδη μεταναστευτικών ψαριών.

Ψηφιδωτό της Κω με ψάρια και οστρακοειδή

Το ψάρεμα και ο ψαράς υπήρξε δημοφιλές θέμα απεικόνισης των μωσαϊκών δαπέδων της Κω, όπως μας αποκαλύπτουν αρκετά ψηφιδωτά που βρήκαν στο νησί οι αρχαιολόγοι, τρία τουλάχιστον από τα οποία μετέφεραν στη Ρόδο οι Ιταλοί και κοσμούν τις αίθουσες του Παλατιού του Μεγάλου Μαγίστρου των Ιπποτών (Καστέλου).

Προσφιλές όμως έδεσμα των Κώων ήταν και ο τάριχος, δηλ. τα παστά ψάρια ή κρέατα, που αποτελούσαν το πιο περιζήτητο είδος της αγοράς, για τα οποία καταβαλλόταν ξεχωριστός φόρος.

Η άρμη, άλλωστε, της Κω, με την οποία παρασκευάζονταν τα παστά ψάρια, επαινείται πολύ και από τον Ρωμαίο λυρικό ποιητή Οράτιο (Horatius, Satirae ΙΙ,8,9) , που την ονομάζει Faecula Coa. (Για τη διαιτητική αξία πολλών ειδών ψαριών και οστρακοειδών βλέπε Ιπποκράτη, Περί διαίτης Β΄, παρ. 48).

Στην προαναφερόμενη επιγραφή γίνεται μνεία είσπραξης τέλους από οβελία. Δεν εξακριβώθηκε αν το τέλος αυτό αφορά στο ψωμί που ψήνεται σε φούρνο ή σε σούβλα ή ακόμη και στο ίδιο το σουβλιστό κρέας.

Υπήρχαν, βέβαια, εστίες φωτιάς στα κωακά σπίτια, που πάνω τους ακουμπούσαν είτε πήλινες χύτρες για το βράσιμο των τροφών, είτε μπρούντζινα ταψιά ή τηγάνια ή πήλινους πυρίμαχους δίσκους για το ψήσιμο των φαγητών και είναι πιθανόν οι εστίες αυτές να χρησίμευαν και για το ψήσιμο του κρέατος σε οβελούς (σουβλάκια ή κοντοσούβλια).

Γνωστή, άλλωστε, είναι και από την Ιλιάδα του Ομήρου (Ραψωδία Ι, 205-217) η συνήθεια του ψησίματος κρέατος σε οβελούς. (Για τα ζώα και τα πτηνά που προορίζονται για τη διατροφή μας βλέπε Ιπποκράτη, Περί διαίτης Β΄, παρ. 46-47). Τα αρωματικά φυτά και τα βότανα, που αφθονούσαν στην κωακή γη, συνέβαλλαν στην παραγωγή αξιόλογης ποιότητας και ποσότητας θυμαρίσιου μελιού. Αποτελούσαν επίσης τα καρυκεύματα διαφόρων φαγητών και πρόκληση για την παρασκευή αφεψημάτων.

Μεγάλη όμως ήταν και η καλλιέργεια και κατανάλωση από τους Κώους του ελαιόλαδου, των λαχανικών και των κηπευτικών ειδών. Έτσι δικαιολογείται η καταβολή φόρου επί των κάπων, δηλ. των κήπων, που απαριθμεί η επιγραφή. Κατανάλωναν, ακόμη, πολλούς ξηρούς καρπούς και φρούτα.

(Ο Ιπποκράτης μας ενημερώνει λεπτομερώς για τις ιδιότητες πλειάδας λαχανικών, καρπών και φρούτων στο Περί διαίτης Β΄, παρ. 54-55 έργο του).

Το πλήθος των ζωικών οστών που έχουν διασωθεί όχι μόνο από θυσίες, αλλά και ως κατάλοιπα τροφής από διάφορες ανασκαφές, δείχνει και το διαιτολόγιο των Κώων σε ζωικά προϊόντα. Στην πρώτη θέση βρίσκονται τα αιγοπρόβατα, ακολουθούν τα χοιρινά, τα βοοειδή, τα πτηνά και τα ζώα κυνηγιού.

Στην επιγραφή μας συναντούμε φόρους ζευγέων, που σήμαιναν το ζεύξιμο των βοδιών για όργωμα, ερίων, που αναφέρονταν στο μαλλί των προβάτων και τετραπόδων, που επιβάλλονταν κατά την πώληση προβάτων, βοδιών και αλόγων.

Δεν πρέπει δε να ξεχνούμε ότι η λέξη «Κως» πιθανολογείται ότι προέρχεται από την Καρική λέξη «κοίος», δηλ. το πρόβατο, χάρη στα πολλά και πλούσια σε μαλλί πρόβατα του νησιού, γι αυτό και του δόθηκε ο χαρακτηρισμός: «Κῶς ἡ πολυθρέμμων» [Βλέπε F.Ossan, “Ueber eine Inschrift aus Kos” στο Philologus 2 (1847), σ. 757].

Άλλωστε και το Ομηρικό «Κώας-Κως» σημαίνει το μαλακό δέρμα προβάτου. Θυμίζω ακόμη τόσο τη μυθολογική πάλη για την απόκτηση ενός κριαριού που έγινε ανάμεσα στο ρωμαλέο Κώο βοσκό Ανταγόρα και τον Ηρακλή, όσο και τον «πολυθρέμματον» (πλούσιο κτηνοτρόφο) Κρίσαμη τον Κώο, που μνημονεύει το Λεξικό της Σούδας.

Άφησα τελευταίο το κρασί, τον περίφημο «κώιον οίνον». Τόσο η αμπελουργία όσο και η οινοπαραγωγή αποτελούσαν βασικότατο τομέα της οικονομίας της Κω. Στη δημοσιονομική κωακή επιγραφή των αρχών του 2ου π. Χ. αιώνα, διαβάζουμε για επιβολή φόρου «αμπελοστατευόντων», δηλ. επί των αμπελουργών, μιας τάξης εργατών της γης που ήταν πολυάριθμη στο νησί. «Εύκαρπος δε πάσα οίνω και αρίστη» αποκαλείται από τον Στράβωνα (XIV, 2,19) η Κως και φημιζόταν, μάλιστα, στην αρχαιότητα για τις εκλεκτές ποικιλίες των κρασιών της, που ήταν οι ακόλουθες:

Αμφορέας του 2ου π. Χ. αιώνα στην Κω

Ο «λευκοκώος» ή «τεθαλαττωμένος οίνος», δηλ. το ανοιχτόχρωμο, ξανθό κρασί, το αναμεμειγμένο με θαλασσινό νερό (στην επιγραφή μας φορολογείται ως «οίνος επί θαλάσση»).

Ήταν πολύ γλυκό στη γεύση και η γλυκύτητά του αυτή προερχόταν από την ατελή του ζύμωση, που καθιστούσε τη διατήρησή του αδύνατη. Για να μην ξινίσει το ανακάτευαν με μικρή ποσότητα θαλασσινού νερού, χαρίζοντάς του έτσι τη γεύση του παλιού κρασιού. Το κρασί αυτό, που με το πέρασμα του χρόνου έγινε λαϊκό ποτό, επαινέθηκε πολύ από τον Αθήναιο τον Ναυκρατίτη (Δειπνοσοφισταί Α΄, 32e, 33b), τον Κάτωνα (Caton ,De agricultura, 112) και τον Πλίνιο (Plinius,Νat. Ηist., XIV, 78-79). Ένα άλλο διαφορετικό κρασί της Κω ήταν ο «πτελεατικός οίνος», που αναφέρει ο Θεόκριτος (Ειδύλλιο Ζ΄, 65: «Τον πτελεατικόν οίνον από κρατήρος αφυξώ»).

Υπήρχε επίσης και ο «ιπποκώος οίνος» (hippocoum vinum), ο οποίος παραγόταν σε κάμπο της Κω, που λεγόταν από τους Ρωμαίους hippo και τον μνημονεύει ο Λατίνος γραμματικός του 2ου μ. Χ. αιώνα Φήστος (Sextus Pompeius Festus , De Verborum Significatu, Βιβλίο VIII).

Ο Ιπποκράτης γνωρίζοντας καλά τα κρασιά της γενέτειράς του, συμβούλευε τον κόσμο να πίνει το: αυστηρό - μελάντατο (ξηρό-σκούρο κόκκινο) και υπόστρυφνο - μελάντατο (στυφό ή μπρούσκο-σκούρο κόκκινο) κρασί της Κω. (E. Littré, Ιπποκράτης VII, 223 και 247).

Ο ίδιος μας δίνει τις θεραπευτικές ιδιότητες για όλα τα είδη κρασιών, που καταναλώνει ο άνθρωπος, στα έργα του Περί διαίτης Β΄, παρ.52 και Περί διαίτης οξέων, παρ.14.

Κλείνοντας θα ήθελα ιδιαίτερα να τονίσω ότι το πλήθος και η ποικιλία των κωακών αμφορέων κρασιού, που βρέθηκε σε πολλά εμπορικά κέντρα του αρχαίου κόσμου, από τη Μαύρη Θάλασσα έως τη Μεσόγειο, υποδηλώνει όχι μόνο τη μεγάλη παραγωγή κρασιών της Κω, αλλά και την ανεπτυγμένη εμπορική τους διακίνηση.

Ο ΚΑΗΜΟΣ ΤΟΥ ΛΕΓΕΩΝΑΡΙΟΥ ΑΥΡΗΛΙΟΥ

Το παράπονο ενός Αιγύπτιου λεγεωνάριου της Ρώμης, γραμμένο, πριν από 1.800 χρόνια, στα Ελληνικά, έρχεται, σήμερα, στο φως.

Ένας αρχαίος πάπυρος, ο οποίος παρέμενε ανέγγιχτος, για περισσότερο από έναν αιώνα, "αποκρυπτογραφήθηκε"από τον Grant Adamson, και το περιεχόμενό του μας ταξιδεύει στην Κάτω Παννονία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας...

Οι καημοί των ανδρών που υπηρετούν τη στρατιωτική θητεία τους, από ό,τι φαίνεται, και όπως ήταν, μάλλον, φυσικό, δεν είναι κάτι καινούριο. Μία επιστολή, ηλικίας, περίπου, 1.800 ετών, γραμμένη στα Ελληνικά, αν και ο αποστολέας της είναι Αιγύπτιος στρατιώτης, αποκαλύπτει το παράπονο ενός λεγεωνάριου που η οικογένειά του τον έχει ξεχάσει.

Πρόκειται για ένα γράμμα σε πάπυρο του Αιγύπτιου στρατιώτη με το ρωμαϊκό όνομα Αυρήλιος Πωλίων (Aurelius Polion), της λεγεώνας Legio II Adiutrix, η οποία στρατοπέδευε στην Παννονία - μία ρωμαϊκή επαρχία που καταλάμβανε μέρη της σημερινής Ουγγαρίας, της Σερβίας, της Κροατίας και της Βοσνίας Ερζεγοβίνης.

Ο αρχαίος πάπυρος που αποκαλύπτει τον καημό του λεγεωνάριου

Ο πάπυρος στον οποίο γράφτηκε η επιστολή είναι μόνο ένα από τα πολλά έγγραφα που έφερε στο φως η αποστολή των αρχαιολόγων Grenfell και Hunt, στην Αίγυπτο, στα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα. Συγκεκριμένα, ανακαλύφθηκε από τους δύο ειδικούς, στην αρχαία αιγυπτιακή πόλη Τεμπτούνις, το 1899.

Αν και τα γραφόμενα στον πάπυρο είχαν περιγραφεί εν συντομία στο παρελθόν, μέχρι σήμερα, κανένας δεν είχε επιχειρήσει να αποκρυπτογραφήσει τι ακριβώς έγραφε ο αποστολέας της επιστολής. Η απροθυμία των ειδικών, πιθανότατα, οφείλεται και στην πολύ κακή κατάσταση του παπύρου, που έχει ως αποτέλεσμα πολλά μέρη του γράμματος να είναι αδύνατον να αποδοθούν.

Ωστόσο, πρόσφατα, περισσότερο από 100 χρόνια μετά την ανακάλυψή του, ο απόφοιτος του τμήματος Θρησκευτικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Rice, Grant Adamson, μελέτησε εξονυχιστικά το αρχαίο κείμενο, το οποίο είναι γραμμένο, κυρίως, στα ελληνικά, καταφέρνοντας να το αποδώσει.

Μας προσφέρει, έτσι, τη δυνατότητα να "ταξιδέψουμε"νοητά, μέσα από τα λεγόμενα του Αυρήλιου, σχεδόν, 2 χιλιάδες χρόνια στο παρελθόν, στον κόσμο ενός στρατιώτη της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, και να γνωρίσουμε μία περίπτωση από εκείνες που, σίγουρα, δεν βρίσκουν θέση στα σχολικά βιβλία της ιστορίας, δίπλα σε Ιούλιους Καίσαρες και Μάρκους Αντώνιους...

Το αρχαίο κείμενο, όπως το απόδωσε ο Adamson:

Α̣ὐρήλειο[ς] Π̣ωλείο̣ν στρατ[ειώτης λε]γ̣ε̣ιῶ̣[νος] β̣ β̣οηθοῦ · Ἥρωνει [̣ τ]ῷ̣ ἀδελφ[ῷ κα]ὶ ̣Πλουτου τῇ

ἀδελφῇ καὶ μητρεὶ [...] . Σ̣εινουφει τῇ̣ ἀρτοπόλει καὶ κύρᾳ πλεῖστ̣α χαίρειν̣ ̣. εὔχομα̣[ι ὑ]μᾶς ὑ̣γειαίνειν

ν̣υκτ̣ὸς̣ κ̣α̣ὶ [̣ ἡ]μ̣[έρα]ς̣, κ̣[α]ὶ ̣τὸ προ[σ]κ̣ύ̣νημα̣ ὑμῶν πάντοτε ποιῶ π̣αρὰ πᾶ̣σ̣ι τοῖς θε̣οῖς. ἐγ̣ὼ δὲ γράφων

οὐκ ἀναπάω̣μαι ὑμεῖν. εἱμεῖς ̣ δὲ κατὰ νοῦ με οὐχ ἔχεται. ἀλλὰ 'γὼ τὸ ἐ̣μὸν ποιῶ̣ γ̣ράφων εἱμεῖν πάντοτε,

καὶ οὐκ ἀναπ̣ά̣ομαι ὑμᾶς φέρ̣ων καὶ [κ]ατὰ ψυχην ἔχων εἱμ[ᾶς. ἀλλ'οὐ[δ]έ̣ποτέ̣ μοι ἐγρά̣ψ̣[α]τ̣ε πε̣[ρὶ] τ̣ῆς

ἡμετ̣έρας · σωτ̣[ηρείας π]ῶ̣ς ἔχετε. ἐγὼ δ̣[ὲ] μεριμνῶ περ̣ὶ ἡ̣μῶν ὅτι λαβ̣όν̣<τες> ἀ̣[π'] ἐμοῦ γράμ̣ατα̣ π̣ο̣λλάκεις

οὐδέποτέ μοι ἀντ[ε]γράψατε εἵνα εἰδώ̣[τ]ε̣ς πῶς ἡμᾶς [...] . ω̣π̣ [...] ἀπώντας ἐν τ̣ῇ̣ Π̣αν̣νωνείᾳ

ἔπεμ̣ψα πρὸς ἡμᾶ̣ς. ε̣ἱμ̣ ̣εῖ[ς] δὲ οὕτ̣ω̣ς με ἔχετε ὡς ξένον α [...] . ἐξηλθό̣τα, κ̣α̣ὶ ̣χαίρετε ̣ ὅ-

[...] ει . σ [...] στ̣ρατείαν. ἐγὼ δὲ εἱμεῖν . [...]ειν οὐ̣κ ἐ [...] ο̣ι [...] . π̣εια τε̣ις εἰς [τ]ην στρατείαν,

ἀλ̣λὰ μετενο[...] ω̣ [...] ο̣υ ἐξῆ̣λθα ἀφ'ὑμῶν. ἐγὼ δὲ ἐπεισ̣τ̣ο̣λ̣[ὰς] ε̣ἱμ̣εῖν̣ ̣ ἔγραψ̣α ἕξ · ἠδὲ ὑμε̣ῖς̣ ̣

μ̣ε κατὰ νοῦ[...] λ̣ήψω̣μ̣α̣ι κομειᾶτον πα[ρὰ] τ̣ο̣ῦ ὑπατεικο̣ῦ̣, κ̣α̣ὶ ̣ἐλεύ̣σ̣ο̣μαι πρὸς ὑμᾶς εἵνα εἰδῆ-

τε ἐμὲ εἶναι ἀδελ̣φ̣ὸ̣ν ἡμῶν. ἐγὼ γὰρ οὐδὲν ἀφ'ἡμῶ[ν .] τ̣η̣σ̣α̣ εἰς την στρατείαν. ἀλ-

λ̣[ὰ λ]ογ̣είζ̣̣ ομ̣α̣[ι ὑ]μ̣ε̣ῖν̣ ̣ὅτει ̣ἐμ̣ο̣ῦ εἱμεῖν γ[ρ]άφον̣τ̣ο̣ς̣ ἡ̣μεῖ ̣οὐδεὶς̣ [...] . ν̣ λόγον̣ ἔχει. ε̣ἰδὲ γείτων

η . ην ὑμῶν ἐ̣μ̣[ὲ ἀδ]ε̣λ̣φ̣ὸν ἡ̣μεῖ. ̣ καὶ ἡμεῖς μοι ἀν[τ]εεγράφατε [...] η̣ς μ̣οι γράψαι τεις ηαν

ἡμεῖν την ἐπ̣ε[...] εις̣ α̣ὐ̣τ̣οῦ μ̣ο̣ι ̣π̣ένψατε. ἄ̣σ̣παισαι τὸν̣ π̣[...] Ἀ̣φ̣ρ̣ο̣δείσειν καὶ Ἀτήσιων ̣

[.]ο̣υ̣τ̣ειον [...] . ε̣ιν τ̣ην̣ θυγατέρα̣ αὐτοῦ [.] . ε [...] καὶ τὸν ἄνδρα αὐτῆς

κ[α]ὶ Ὀρσινο[υφειν κ]αὶ τοὺς ὑγειοὺς τῆς ἀδελφῆς τῆς̣ μ̣η̣τρὸ[ς αὐτοῦ Ξ]εν̣οφῶ̣νε καὶ Ουην̣οφε

[τ]ὸν κ̣α̣ὶ προ [...] τ̣ου Αὐρηλείους [...] . φειν την φει[...] δ[...]

Τα γραφόμενα του Αυρήλιου στα νέα Ελληνικά

“Αυρήλιος Πωλίων, στρατιώτης της λεγεώνας Legio II Adiutrix, στον Ήρωνα τον αδελφό του και στην Πλούτου(;) την αδελφή του και στη μητέρα του Σεινούφις (Σεινούφη), την πωλήτρια ψωμιού και κυρία, πάρα πολλούς χαιρετισμούς.

Σας εύχομαι να έχετε υγεία νύχτα και μέρα, και προσεύχομαι για εσάς πάντα σε όλους τους θεούς. Εγώ δεν παύω να σας γράφω, αλλά εσείς δεν με έχετε στο μυαλό σας. Αλλά εγώ κάνω το καθήκον μου, γράφοντας πάντα σε εσάς, και δεν παύω να σας φέρνω (σ.σ. στο μυαλό) και να σας έχω στην ψυχή μου. Αλλά ποτέ δεν μου γράψατε για την υγεία σας, πώς είστε. Εγώ ανησυχώ για εσάς, επειδή, αν και πήρατε από εμένα πολλές φορές επιστολές, ποτέ δεν μου γράψατε πίσω, για να δω πώς είστε.

Η θέση της Κάτω Παννονίας στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία

Όσο είμαι μακριά στην Παννονία, έστειλα (σ.σ. επιστολές) σε εσάς. Αλλά εσείς με έχετε σαν ξένο. Έφυγα [...] Και χαίρεστε [...] στρατός. Εγώ σε εσάς [...] στον στρατό, αλλά μετανοώ που έφυγα από εσάς. Εγώ έγραψα σε εσάς έξι επιστολές. Όταν εσείς με έχετε κατά νου [...] θα λάβω άδεια από τον ύπατο και θα έρθω σε εσάς, για να δείτε ότι είμαι αδελφός σας. Γιατί εγώ ποτέ δεν (ζήτησα;) από εσάς τίποτα (όσο είμαι;) στον στρατό. Αλλά σας κατηγορώ, επειδή, αν και εγώ σας γράφω, κανένας δεν με έχει υπόψη. Δείτε, είμαι γείτονάς σας, είμαι αδελφός σας. Και εσείς γράψετε πίσω [...] γράψετε σε εμένα. Όποιος από εσάς [...] στείλτε σε εμένα.

Φιλήστε μου τον (πατέρα;) Αφροδίσιο και τον Ατήσιο [...] Την κόρη του [...] και τον άντρα της, και τον Ορσινούφη και τους γιους της αδελφής της μητέρας του, Ξενοφώντα και Ουηνόφη [...] του Αυρήλιου.”

Στην πίσω πλευρά του γράμματος, γίνεται αναφορά σε ένα τρίτο άτομο, το οποίο, μάλλον, ο Αυρήλιος επιθυμούσε να μεταφέρει το γράμμα του, από την Παννονία στην Αίγυπτο:

“Στους γιους και τη Σεινούφις την πωλήτρια ψωμιού... Από(;) τον Αυρήλιο(;) Πωλίων, στρατιώτη της Legio II Adiutrix... Από(;) την Κάτω Παννονία... Παράδοση στον Acutius Leon (;), βετεράνο της λεγεώνας... Από τον Αυρήλιο Πωλίων, στρατιώτη της Legio II Adiutrix, για να το στείλει σπίτι...”

Ο καημός ενός λεγεωνάριου

Από τη δουλειά του Adamson γίνεται εμφανές ότι, γράφοντας στο σπίτι, ο Αυρήλιος Πωλίων ήταν, μάλλον απελπισμένος, αφού παραπονιέται γιατί δεν έχει λάβει κανένα γράμμα από τους δικούς του, παρά τις επανειλημμένες προσπάθειές του να επικοινωνήσει μαζί τους, και αναφέρει τις σκέψεις του να πάρει άδεια, για να πάει να τους δει, και να "δουν ότι είναι αδελφός τους".

Πολλές υποθέσεις μπορούν να γίνουν για τον λόγο που τα προηγούμενα γράμματα του Αυρήλιου παρέμειναν αναπάντητα. Ίσως, η οικογένειά του δεν τα έλαβε ποτέ. Ίσως, ο ίδιος δεν έλαβε τα δικά τους γράμματα. Μπορεί, ακόμη, για κάποιον λόγο, οι δικοί του να μην ήταν ευχαριστημένοι που ο Αυρήλιος υπηρετούσε στον ρωμαϊκό στρατό.

Σε κάθε περίπτωση, το αποτέλεσμα ήταν ένας απελπισμένος λεγεωνάριος, ο οποίος, σύμφωνα με τον Adamson, βρίσκονταν κάπου στη ρωμαϊκή επαρχία της Κάτω Παννονίας, στη σύγχρονη Βουδαπέστη, νιώθοντας μόνος και ξεχασμένος. Μάλιστα, η λεγεώνα στην οποία ανήκε είναι γνωστό ότι ήταν κινητή, άρα δεν αποκλείεται να ταξίδευε συχνά και η επικοινωνία με το σπίτι να γίνονταν ακόμα δυσκολότερη.

Γιατί γράφει στα Ελληνικά ένας Αιγύπτιος λεγεωνάριος της Ρώμης;

Όπως γράφει ο Adamson στη σχετική μελέτη του, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό της Αμερικάνικης Εταιρείας Παπυρολόγων, η ελληνική γραφή του Αυρήλιου έχει λατινόφωνα χαρακτηριστικά, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης ενός σημείου στίξης σαν τη δική μας άνω τελεία – κοινή πρακτική στα κείμενα που ήταν γραμμένα στα λατινικά, για να χωρίζονται οι προτάσεις.

Μακριά από το σπίτι, ταξιδεύοντας με τη λεγεώνα του, ο Αυρήλιος νιώθει ξεχασμένος

Ο Adamson πιστεύει ότι ο Αυρήλιος Πωλίων έγραφε στα ελληνικά, επειδή, τη συγκεκριμένη περίοδο, συμπεριλαμβάνονταν στις επίσημες γλώσσες της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, και επειδή η οικογένειά του, στην Αίγυπτο, το πιθανότερο ήταν να γνώριζε καλύτερα την ελληνική γλώσσα, σε σχέση με τη λατινική - θεωρία που συμφωνεί και με τα αρκετά ελληνικά ονόματα που αναφέρονται στο γράμμα.

Το γεγονός, μάλιστα, ότι, αν και Αιγύπτιος, ο Αυρήλιος μπορούσε να γράφει στα ελληνικά δείχνει ότι ήταν εγγράμματος, και η παιδεία τότε ήταν σπανιότερη από σήμερα, λέει ο Adamson. Πάντως, ο γραφικός του χαρακτήρας, η ορθογραφία του και η χρήση της ελληνικής γραμματικής ήταν ελαττωματικές, σύμφωνα με τον ερευνητή, γεγονός που, ίσως, οφείλεται στην πολυγλωσσία του.

Η χρονολόγηση του παπύρου και της... μοναξιάς

Η χρονολόγηση ενός αρχαίου πάπυρου είναι, γενικά, πολύ δύσκολο να γίνει με ακρίβεια, εκτός αν τυχαίνει να αναφέρεται ημερομηνία ή ένα γνωστό γεγονός, στο ίδιο το κείμενο. Αλλά μία αρχική εκτίμηση μπορεί να γίνει, με βάση τον γραφικό χαρακτήρα του γράφοντα.

Οι λεγεωνάριοι της Ρώμης δεν ήταν απλά γρανάζια μιας πολεμικής μηχανής - ήταν άνθρωποι

Αυτό έκανε και ο Adamson, για να προσδιοριστεί η ημερομηνία της επιστολής, έστω κατά προσέγγιση. Οι υπολογισμοί του βασίστηκαν στο στυλ γραφής του Αυρήλιου Πωλίων και σε κάποια άλλα συγκεκριμένα στοιχεία, όπως το ρωμαϊκό όνομα του στρατιώτη – Αυρήλιος. Μπορεί να το απέκτησε στα πλαίσια μίας ευρείας χορήγησης ρωμαϊκών υπηκοοτήτων, η οποία πραγματοποιήθηκε το 212 μ.Χ.

Ένα ακόμα στοιχείο που μαρτυρά την εποχή που γράφτηκε το γράμμα, είναι η αναφορά σε “ύπατο”, η οποία καθοδηγεί τον Adamson προς μία ημερομηνία μετά το 214 μ.Χ., όταν και η ρωμαϊκή επαρχία της Κάτω Παννονίας τέθηκε υπό προξενική διακυβέρνηση.

Είτε 1800 είτε 2000 ετών, το σίγουρο είναι ότι η επιστολή του Αυρήλιου Πωλίων είναι ένα εντυπωσιακό ιστορικό ντοκουμέντο που μας επιτρέπει να κάνουμε μία βουτιά στην ψυχοσύνθεση ενός στρατιώτη μίας από τις πιο ξακουστές αυτοκρατορίες της αρχιαότητας. Όπως φαίνεται, οι ρωμαϊκές λεγεώνες δεν ήταν οι ψυχρές πολεμικές μηχανές που, συχνά, φανταζόμαστε, αλλά αποτελούνταν από ανθρώπους με ανησυχίες και προβλήματα. Ίσως, μεγαλύτερο όλων η μοναξιά;

Η γιορτή της μητέρας ή ημέρα της μητέραςείναι κινητή εορτή προς τιμήν της μητέρας και γιορτάζεται κάθε χρόνο την δεύτερη Κυριακή του μήνα Μάη.

H Παγκόσμια Ημέρα της Μητέραςείναι μέρα εορτασμού της μητρότητας και των ευχαριστιών προς τη μητέρα, μια γιορτή με αρχαιοελληνικές αναφορές στην λατρεία της θεάς Κυβέλης, της μητέρας των θεών, όπως την προσφωνεί ο Πίνδαρος:

Κυβέλα, Μάτερ θεών

Η Αρχαία Ελλάδα είναι η πρωταρχική πηγή αναφοράς στην Ημέρα της μητέρας.

Ήταν γιορτή της άνοιξης όπου λατρευόταν η Γαία, η μητέρα Γη, μητέρα όλων των θεών και των ανθρώπων. Αργότερα την αντικατέστησε η κόρη της η Ρέα η σύζυγος του Κρόνου, μητέρα του Δία και θεά της γονιμότητας.

Μία νεότερη εκδοχή ήταν η αποκαλούμενη "Mothering Sunday", που μας μεταφέρει στην Αγγλία του 1600.

Αυτή η μέρα γιορταζόταν την 4η Κυριακή της Σαρακοστής προς τιμή όλων των μητέρωντης Αγγλίας. Κατά την διάρκεια αυτής της μέρας, οι υπηρέτες που έμεναν στα σπίτια των αφεντικών τους έπαιρναν μία μέρα άδεια για να επιστρέψουν στα σπίτια τους και να περάσουν την ημέρα με τις μητέρες τους.

Καθώς ο Χριστιανισμός εξαπλώθηκε στην Ευρώπη η γιορτή μεταβλήθηκε προς τιμή της "Μητέρας Εκκλησίας"αλλά με τον καιρό οι δύο έννοιες συγχωνεύτηκαν.

Έτσι ο κόσμος τιμούσε ταυτόχρονα την μητέρα και την εκκλησία. Παραδοσιακά δώρα όπως τα λουλούδια, τα φυτά ή οι σοκολάτες προσφέρονταν στη Γιορτή της μητέρας.

Η δεύτερη Κυριακή του Μάη που καθιερώθηκε σαν εθνική Ημέρα της μητέραςστις ΗΠΑ οφείλεται στην έμπνευση μιας γυναίκας από την Φιλαδέλφεια της Ana Jarvis.

Η Ana Jarvis θέλοντας να τιμήσει τη μνήμη της μητέρας τηςξεκίνησε το 1907 μια εκστρατεία για να καθιερωθεί μια επίσημη Ημέρα της μητέρας.

Η προσπάθειά της είχε απήχηση και η Ημέρα της μητέραςέγινε επίσημα εθνική γιορτή των ΗΠΑ το 1914 με προεδρικό διάταγμα που όριζε την δεύτερη Κυριακή του Μάη σαν Ημέρα της Μητέρας.

Αν και πολλές χώρες έχουν δικές τους ημερομηνίες για τη Ημέρα της μητέρας, όπως και δικούς τους λόγους για να γιορτάζουν μια τέτοια μέρα, η δεύτερη Κυριακή του Μάη έχει επικρατήσει διεθνώς. Έτσι πολλές ευρωπαϊκές χώρες, ανάμεσά τους και η Ελλάδα γιορτάζει την Ημέρα της μητέραςτην δεύτερη Κυριακή του Μάη.

Η Ημέρα της μητέραςβέβαια έχει χάσει, όπως και όλες οι γιορτές, τον παραδοσιακό της χαρακτήρα. Βλέπετε πρώτοι οι Αμερικάνοι, χωρίς να υστερούμε οι υπόλοιποι, ανακάλυψαν ότι παρ'όλο που η γιορτή αυτή καθιερώθηκε για να γιορτάζεται η μητέρασαν έννοια, ήταν παρόλα αυτά μιας πρώτης τάξης ευκαιρία να δείξει κανείς την αγάπη του για την δική του μητέρα.

Γρήγορα το εμπόριο και διαφήμιση ανακάλυψαν μια νέα πηγή εσόδων και έτσι τα πρώτα συμβολικά λουλούδια της γιορτής έγιναν γρήγορα ανθοδέσμες και γλάστρες ώστε σήμερα η Ημέρα της μητέραςνα είναι η πιο εμπορική γιορτή για λουλούδια, γλάστρες και εποχιακά φυτά διεθνώς εκτός από τα Χριστούγεννα.

Σύμφωνα με έρευνες η Ημέρα της Μητέραςκατέχει τα τελευταία χρόνια μερίδιο 26% στο σύνολο των ετήσιων πωλήσεων λουλουδιών και φυτών που γίνονται κατά την διάρκεια των διάφορων γιορτών.

Αποκάλυψη