Μήπως σας μυρίζει πολύ η ατμόσφαιρα το χειμώνα και αισθάνεστε δύσπνοια μετά το απόγευμα; Φυσικά η αιτία είναι η υπερβολική χρήση των τζακιών, λόγω της αύξησης της τιμής του πετρελαίου.

Κάθε δράση φέρνει αντίδραση, όπως έλεγαν και οι αρχαίοι, που έκαναν την οικολογία πράξη και μας παρέδωσαν έναν καταγάλανο αττικό ουρανό, ώστε να έχουμε τη δυνατότητα να τον μαυρίσουμε.

Οι πρόγονοί μας ήταν μακράν οι πρώτοι οικολόγοι του πλανήτη, με κριτήριο την ποιότητα ζωής στις πόλεις-κράτη που δημιούργησαν, όταν άλλοι λαοί ζούσαν νομαδικά.

Νόμος είναι το δίκιο της φύσης

Για παράδειγμα, απαγορευόταν σε κάθε ιδιοκτήτη να κόβει πάνω από δύο δένδρα ελιάς τον χρόνο

Ο Σόλων είχε καθιερώσει αμοιβή 5 δραχμές για τη θανάτωση αρσενικού λύκου, αλλά μόνον μία δραχμή για κάθε νεαρή λύκαινα, γιατί ο στόχος ήταν η μείωση, όχι όμως και η εξόντωση του είδους. Νομοθετικά μέτρα υπήρχαν και για την αντιμετώπιση της ρύπανσης των πόλεων. Έτσι, η μεταφορά των σκουπιδιών και της κόπρου έπρεπε να γίνεται σε μεγάλη απόσταση. Για τον έλεγχο των κρηνών υπήρχε στην αρχαία Αθήνα αιρετός και όχι κληρωτός αρμόδιος

Ο Πεισίστρατος γέμισε την Αθήνα με κρήνες και καταιωνιστήρες, απαγόρευσε όμως τις δεξαμενές (πισίνες), για τον κίνδυνο των μολύνσεων από τα στάσιμα ύδατα και της σπατάλης νερού. Για την προστασία του περιβάλλοντος της πόλης, τα τυροκομεία και τα βυρσοδεψεία, που ανέδιδαν δυσάρεστες οσμές, ήταν υποχρεωτικό να εγκατασταθούν εκτός των οικισμών, όπως και τα νεκροταφεία.

Τα εργαστήρια ήταν εγκαταστημένα κατά ομοειδείς συντεχνίες και καθώς το μέγεθός τους ήταν μικρό, με μέσο όρο απασχολουμένων τα 10 άτομα, δεν φαίνεται να ενοχλούσαν ιδιαίτερα το περιβάλλον. Προστατευτικά μέτρα λαμβάνονταν και σε άλλα μέρη της Ελλάδας, όπου υπήρχαν ειδικά προβλήματα τοπικού χαρακτήρα.

Στο Λαύριο, τοποθετούσαν τα καμίνια για το λιώσιμο των μετάλλων νοτιοανατολικά των οικισμών, επειδή οι επικρατούντες στην περιοχή άνεμοι είναι βόρειοι και βορειοδυτικοί.

Στη Θήβα υπήρχε το αξίωμα της «τελεαρχίας», δηλαδή της φροντίδας ώστε να μη σκορπίζονται στους δρόμους της πόλης απόβλητα και νερά ρευμάτων. Πολλές πόλεις είχαν απαγορεύσει την εκτροφή κατοικίδιων, εξαιτίας των καταστροφών που προκαλούσαν στις καλλιέργειες και το πράσινο γενικά

Εν αρχή ην η χωροταξία

Χαρακτηριστικό του σεβασμού των αρχαίων Ελλήνων προς το περιβάλλον, είναι το γεγονός ότι στη χωροθέτηση των οικισμών τους, κύριο μέλημα έθεταν την επιλογή υγιεινής τοποθεσίας, δεύτερο την επιλογή οχυρής τοποθεσίας και τρίτο την επιλογή πλούσιας τοποθεσίας.

Είσαι ότι ζεις

Ο Ιπποκράτης στο βιβλίο του Περί αέρων, υδάτων, τόπων τονίζει, ότι από τις συνθήκες του περιβάλλοντος δεν διαμορφώνονται μόνο ο χαρακτήρας και η δημιουργικότητα των λαών, αλλά και η ίδια η υγεία τους –οι ασθένειες που τους βασανίζουν– είναι αποτέλεσμα του μικροκλίματος, της διατροφής, της ποιότητας του πόσιμου νερού κ.λπ.

Η τάξη της φύσης

Για τους φιλοσόφους προείχε η φυσική τάξη. Κάθε απόκλιση από αυτή, αποτελούσε «ύβριν» από τη σκοπιά της ηθικής και της δικαιοσύνης και άσκοπη ενέργεια από τη σκοπιά της οικονομίας. Επιδίωκαν την αυτάρκεια στην παραγωγή αγαθών, αλλά όχι την υπερβολική κατανάλωση. Ήθελαν ωραία κτίρια, αλλά αποδοκίμαζαν την περιττή πολυτέλεια.

Ουκ εν τω πολλώ το ευ!

Ο Ξενοφών ασχολήθηκε διεξοδικά με τη σχέση πόρων – εδάφους – ανθρώπινης εργασίας. Ο Αριστοτέλης θεωρεί αντικείμενο της οικονομίας, την παραγωγή αγαθών μόνο για άμεση χρήση. Και οι δύο επισημαίνουν τους κινδύνους που συνεπάγεται η υπερβολική παραγωγή αγαθών. Η υπερεπάρκεια οδηγεί στον άσκοπο πλουτισμό και παρασύρει στον ευδαιμονισμό, την εκμετάλλευση ανθρώπων, την κατασπατάληση πόρων, τη δημιουργία πλαστών αναγκών και τελικά τη διαστροφή του ανθρώπινου χαρακτήρα.

Η αισθητική υπεροχή

Για τους αρχαίους, τα μεγάλα δημόσια κτίρια και τα σπίτια θεωρούνταν αυτονόητο ότι έπρεπε να υποτάσσονται στην κλίμακα του χώρου, να εντάσσονται στην αισθητική διαμόρφωση του περίγυρου, να υπακούουν στις επιταγές του μέτρου και της ισορροπίας. Η αίσθηση του «μέτρου» δεν είναι μόνο θέμα αισθητικής αλλά και κανόνας ηθικής και πολιτικής συμπεριφοράς.

«Το ιατρικόν»

Η υγεία στην αρχαία Ελλάδα θεωρούνταν ύψιστο αγαθό και κάθε ηλικία του ανθρώπου είχε αφιερωθεί σε κάποιον θεό-προστάτη. Μέτρα για την υγιεινή του περιβάλλοντος υπήρχαν πολλά, τόσο για την αποξήρανση των ελών, όσο και για την ύδρευση και αποχέτευση των οικισμών.

Για την προστασία της δημόσιας υγείας φαίνεται ότι σε πολλές πόλεις υπήρχαν δημόσιοι γιατροί και η πολιτεία παρείχε δωρεάν περίθαλψη στους απόρους, έχοντας επιβάλει για τον σκοπό αυτόν ειδικό κεφαλικό φόρο, το «ιατρικόν». Ο θεσμός όμως αυτός δεν ίσχυε στην Αθήνα, όπου ο Πλάτων απέτρεπε από τη χρήση φαρμάκων, συνιστώντας την καταφυγή σε φυσιοθεραπευτικά μέσα.

Τα κείμενα είναι από την έρευνα των αρχιτεκτόνων Ειρήνης Βαλλερά και Μαρίας Κορμά. Ολόκληρη την εργασία μπορείτε να τη βρείτε στο περιοδικό ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ (τεύχος 35).

Πηγή: dinfo.gr

Κάποτε ο Θαλής ο Μιλήσιος αποφάσισε να πάει ένα ταξίδι στον τότε γνωστό κόσμο, για να αποκτήσει γνώση και εμπειρία. Ο ίδιος ήταν έμπορος, έτσι θα μπορούσε αναζητώντας τη γνώση ενδεχομένως να αποκομίσει και κάποιο κέρδος.

Γιατί καλό να ανακαλύπτεις καινούργια πράγματα, καλό να αναπτύσσεις την επιστήμη, συναρπαστικό και ενδιαφέρον να ξεπερνάς τα όρια των δυνατοτήτων σου, αλλά πάντα υπάρχει και η ανάγκη να καλύπτεις τις ανάγκες σου.

Φόρτωσε λοιπόν εμπορεύματα και ξεκίνησε για την Ανατολή. Σε κάθε καινούργια πόλη που ανακάλυπτε ένιωθε ότι πλησίαζε σε μία γνώση βαθύτερη που τον συνάρπαζε. Κρατούσε λοιπόν τα εμπορεύματά του, για να πιάσει ακόμα καλύτερη τιμή, και για να έχει κάτι ακόμα πιο πολύτιμο για να ανταλλάξει.

Με κόπο έφτασε στον προορισμό του: Την Βαβυλώνα. Σε αυτή την πανάρχαια πόλη, που ήδη είχε πέσει σε παρακμή, ένιωθε ότι κάτι τον τραβούσε σαν μαγνήτης, στον αρχαίο ναό του Θεού Μαρντούκ.

Στην αγορά πούλησε το εμπόρευμά του, και με αρκετό χρυσό πλέον εισήλθε στο ναό. Εκεί συνάντησε τον αρχιερέα, του συστήθηκε, και ο κάθε σοφός με επιχειρήματα έδειξε στον άλλον την δύναμή του. Ο Θαλής του είπε για την ακρίβεια της γεωμετρίας και ότι η αρχή του κόσμου βρίσκεται στο νερό.

Ο Αρχιερέας όμως του είπε ότι στη Φύση, στον άνθρωπο και στα άστρα δεν υπάρχουν ευθείες, παρά μόνο κύκλοι και περιοδικότητα. Ο Θαλής με ενδιαφέρον του ζήτησε τα συμπεράσματα των κύκλων που κατέγραψαν οι ιερείς. – Όχι Θαλή, αυτή είναι μία γνώση που ανήκει μόνο στο ιερατείο μας, ήταν η απάντηση.

Δυστυχισμένος ο Θαλής απόστασε στο πανδοχείο απέναντι. Τι κρίμα να φτάσει στη πηγή και να μην μπορέσει να πιει νερό. Ένα χτύπημα στην πόρτα τον ξάφνιασε. Ένας παράξενος ιερέας μπήκε, κουβαλώντας μια στοίβα πήλινες πλάκες, και του είπε:

«Περίμενα μια ζωή κάποιον που θα μπορούσε να εκτιμήσει αυτές τις πλάκες. Κάθε μέρα που έτυχε και έβλεπα κάτι σε μία πλάκα του ναού, την θυμόμουνα, και στο σπίτι μου χάραζα μία καταγραφή. Είμαι βέβαιος ότι από αυτές τις πλάκες θα καταλάβεις τους κύκλους των άστρων. Τι θα σου κοστίσει; 100 χρυσά.»

Για τον Θαλή το ποσό ήταν σχεδόν όλη η περιουσία του, αλλά χωρίς δισταγμό, τα έδωσε και την ίδια νύχτα έφυγε, για να συνεχίσει το ταξίδι του στην Αίγυπτο.

Ο Θαλής εκεί συνομίλησε με τους ιερείς. Αυτοί ακούγοντας ότι ήταν μεγάλος γεωμέτρης, του ζήτησαν να υπολογίσει το ύψος της πυραμίδας. Για τον Θαλή ήταν πολύ εύκολο. Χάραξε στην άμμο ένα σημάδι με μήκος ίσο με το ύψος ενός ραβδιού. Τη στιγμή που η σκιά του ραβδιού άγγιζε το σημάδι, σημάδεψε τη σκιά της πυραμίδας. Ήταν φανερό ότι το ύψος της πυραμίδας ήταν το μήκος της σκιάς της, εκείνη τη στιγμή.

Ένα δεύτερο πρόβλημα που του βάλανε ήταν ότι με τις πλημμύρες του Νείλου χανόντουσαν τα όρια των χωραφιών. Ο Θαλής τοποθέτησε πασσάλους μακριά από το ποτάμι και από αυτούς έδεσε σχοινιά. Σε κάθε όριο χωραφιού έκανε ένα κόμπο. Έτσι τα σύνορα δεν χανόντουσαν και κομβέω από τότε σήμαινε υπολογίζω κάτι ακριβώς με κόμπους.

Μετά από καιρό ο Θαλής έφτασε στη πατρίδα του τη Μίλητο, σοφότερος αλλά όχι πλουσιότερος. Οι υπόλοιποι έμποροι, βρήκαν την ευκαιρία να τον κοροϊδεύουν που έκανε ένα τόσο μεγάλο ταξίδι χωρίς κέρδος και του λέγανε ότι είναι μεγάλη ηλιθιότητα να ασχολείται με τη φιλοσοφία και όχι με το κέρδος.

Ο Θαλής πλέον γνώριζε τους κύκλους των άστρων και της Φύσης. Έτσι ήξερε ότι κάθε έκλειψη επαναλαμβάνεται μετά από 223 φεγγάρια, η ηλιακή δραστηριότητα έχει περίοδο 11 χρόνια, και η μητέρα Γη δίνει τους καρπούς της τηρώντας μία περιοδικότητα και ισορροπία με τον Ήλιο και τη Σελήνη.

Ο Θαλής προαγόρασε όλο το λάδι της Μιλήτου εκείνη τη χρονιά. Ήταν μία μέτρια χρονιά λαδιού, και ο Θαλής γέμισε όλες τις αποθήκες του, ρισκάροντας όλη την περιουσία του και γενόμενος περίγελος των εμπόρων. Οι επόμενες δύο χρονιές δεν βγάλαν καθόλου λάδι. Από ολόκληρη την Ιωνία ερχόντουσαν να αγοράσουν λάδι από τον Θαλή, πληρώνοντας τον αδρά, και κάνοντας τον πλέον τον πλουσιότερο έμπορο της Μιλήτου.

Από τότε, οι έμποροι δεν τόλμησαν να ξανακοροϊδέψουν τον Θαλή, και τον προέτρεπαν κιόλας να ασχολείται με τη φιλοσοφία του που είναι ύψιστη επιστήμη και να μην αναλώνεται πια με το εμπόριο, μία ποταπή ενασχόληση της αγοράς.

pronews.gr

Στην αρχαία Ελλάδα υπήρχαν μάγισσεςοι οποίες γνώριζαν την ανατολική βοτανική παράδοση, είχαν θεραπευτικές ιδιότητες και υπερφυσικές δυνάμεις.

Οι Μάγοι ήταν μία εκ των έξι φυλών των Μήδων. Οι αρχαίοι Έλληνεςονόμασαν μαγεία τις πρακτικές που ακολουθούσαν και την ενασχόλησή τους με τις απόκρυφες τέχνες. Ο Ηρόδοτοςτους χαρακτήριζε ως ειδικούς σε θρησκευτικά θέματα και ικανούς να εξευμενίζουν τους θυελλώδεις ανέμους με γητέματα. Οι πιο γνωστές μάγισσες της αρχαιότητας κατάγονταν από τη Θεσσαλία, τη μαγική γη όπου, σύμφωνα με τον μύθο, σκορπίστηκαν οι μαγικοί και θεραπευτικοί σπόροι της Μήδειας.

Κίρκη

Η πρώτη μάγισσα του ελληνικού κόσμου ήταν η Κίρκη, κόρη του Ήλιου και της Περσίδας. Ζούσε απομονωμένη στο μυθικό νησί, Αιαία, το οποίο κατοικείτο μόνο από λύκους, λιοντάρια και ελάφια. Όπως ανέφερε ο Όμηρος, ζούσε σε παλάτι στη μέση ενός ξέφωτου και μεταμόρφωνε τους εχθρούς της σε ζώα. Όταν οι σύντροφοι του Οδυσσέα την επισκέφτηκαν τους πρόσφερε φαγητό, το οποίο είχε μαγέψει και τους μεταμόρφωσε με το ραβδί της σε χοίρους.

Ωστόσο, δεν κατάφερε να μαγέψει τον Οδυσσέα, γιατί έγινε άτρωτος στη μαγεία χάρη στη βοήθεια του θεού Ερμή, ο οποίος του πρόσφερε το βότανο «μώλυ». Η Κίρκη τον ερωτεύτηκε και, σύμφωνα με τον Ησίοδο, απέκτησε μαζί του τρεις γιους. Ανάμεσα στα μαγικά που έκανε η Κίρκη ήταν η μεταμόρφωση του Λατίνου βασιλιά, Πίκου σε δρυοκολάπτη και της Σκύλλας σε τέρας, επειδή ο Γλαύκος, τον οποίο αγαπούσε η Κίρκη, ήταν ερωτευμένος μαζί της.

Μήδεια

Η Μήδεια ήταν ανιψιά της Κίρκης και απόγονος της Εκάτης. Γνώριζε τις αρχαίες γυναικείες παραδόσεις των βοτάνων και της μαγείας από την Κολχίδα της Μικράς Ασίας, όπου μεγάλωσε. Όταν ήρθε στην Ελλάδα τις μετέφερε στην περιοχή της Θεσσαλίας. Όταν συνάντησε τον Ιάσονα, τον ερωτεύτηκε και χρησιμοποίησε τις μαγικές της ιδιότητες για να τον βοηθήσει να αποκτήσει το χρυσόμαλλο δέρας.

Τεμάχισε τον αδερφό της Άψυρτο και σχεδίασε τη δολοφονία του Πελία, δολοφόνου του πατέρα του Ιάσονα. Για την εκδίκησή της χρησιμοποίησε τις κόρες του. Σκότωσε και επανέφερε στη ζωή ένα αρνάκι και τις έπεισε να τον τεμαχίσουν προκειμένου να γίνει πάλι νέος.

Οι κόρες του ακολούθησαν τις συμβουλές της αλλά ο Πελίας δεν «αναστήθηκε». Αργότερα, εκδικήθηκε την κόρη του Κρέοντα, Γλαύκη για την οποία την εγκατέλειψε ο Ιάσονας. Η Μήδεια της έστειλε ως δώρο γάμου έναν μαγεμένο χιτώνα, ο οποίος την έκαψε ζωντανή. Στη συνέχεια, σκότωσε τα δύο παιδιά που απέκτησε με τον Ιάσονα και προσπάθησε να δηλητηριάσει τον Θησέα. Αυτός ήταν ο λόγος που έφυγε από την Ελλάδα και εγκαταστάθηκε στην Ασία, η οποία ονομάστηκε Μηδία από το όνομά της.

Εκάτη

Η Εκάτη ήταν η θεότητα της μαγείας, της γνώσης των δηλητηριωδών βοτάνων και της νεκρομαντείας. Συνδέθηκε με τον Κάτω Κόσμο και ήταν η κόρη Τιτάνων. Στα αρχαία γλυπτά απεικονίζεται να κρατά δύο πυρσούς και να έχει τρεις μορφές, καθώς είχε τη δυνατότητα να βλέπει προς τρεις αντίθετες κατευθύνσεις. Σύμφωνα με τον Ευριπίδη ήταν προστάτιδα των μαγισσών.

Η μπελλαντόνα, το κώνειο, ο μανδραγόρας και οι παπαρούνες ήταν τα φυτά της. Ο Ησίοδος ανέφερε ότι βασίλευε σε γη, ουρανό και θάλασσα και ο Δίας την τίμησε με πλούσια δώρα μόλις απέκτησε τη βασιλεία του κόσμου. Η Εκάτη μπορούσε να αλλάξει τη μοίρα των ανθρώπων και χρησιμοποιούσε την μαγεία για να ικανοποιήσει τις επιθυμίες της. Βοήθησε τη θεά Δήμητρα να αναζητήσει την Περσεφόνη στον Κάτω Κόσμο και επανέφερε στη ζωή τη γυναίκα του Εφέσου.

Ο επονομαζόμενος "Τύμβος του Σοφοκλή"βρίσκεται βόρεια των Αχαρνών, πάνω από την πλατεία της σημερινής Βαρυμπόμπης, στη θέση Μεγάλη Βρύση ή Παναγίτσα. Βιβλιογραφικά είναι γνωστός ως τύμβος της Καμβέζας, ανασκάφηκε το 1888 επί Γεωργίου Β΄ από τον διευθυντή των Βασιλικών Κτημάτων του Τατοΐου L. Muenter και κηρύχθηκε πρόσφατα αρχαιολογικός χώρος από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο.

Ο τύμβος έχει διάμετρο 40 περίπου μ. και ύψος 13 μ. Πάνω του υπάρχει τοίχος κτισμένος από ντόπιους λίθους, που αποτελούσε τον ταφικό περίβολο. Μέσα στον περίβολο βρέθηκαν τρεις λίθινες σαρκοφάγοι. Τα κτερίσματα των δύο σαρκοφάγων ήταν λήκυθοι, αλάβαστρα και σιδερένιες στλεγγίδες. Η τρίτη σαρκοφάγος φαίνεται πως ανήκε σε γυναίκα, καθώς βρέθηκε σε αυτόν χάλκινος καθρέφτης. Σε μία από τις σαρκοφάγους υπήρχαν τα οστά ηλικιωμένου άνδρα. Σε αυτήν βρέθηκε, σύμφωνα με τη μαρτυρία των εργατών της ανασκαφής, και κομμάτι ξύλου με ρόζους, μήκους 70 εκ., που θρυμματίστηκε αμέσως και ερμηνεύτηκε από τον ανασκαφέα ως η βακτηρία του Σοφοκλή.

Ο τύμβος ή «ηρίον» της Καμβέζας θεωρείται από πολλούς ερευνητές ο τάφος του Σοφοκλή. Ο Σοφοκλής, δημότης Κολωνού, καταγόταν από τη Δεκέλεια και η οικογένειά του είχε κτήματα στην περιοχή. Η θεωρία περί της ταφής του εκεί βασίζεται στις μαρτυρίες του ανώνυμου βιογράφου του, ο οποίος δίνει κάποια στοιχεία που οδηγούν σε αυτήν. Σύμφωνα με τον ανώνυμο βιογράφο του –που φαίνεται πως συνέγραψε τον βίο του Σοφοκλή στα τέλη του 2ου αι. π.Χ.-, όταν ο ποιητής πέθανε το 406 π.Χ. επί Καλλίου άρχοντος, κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου, οι Σπαρτιάτες, που κατείχαν το φρούριο της Δεκέλειας, επέτρεψαν να ταφεί στον οικογενειακό του τάφο, ο οποίος βρισκόταν «επί τη οδώ τη κατά την Ασκέλειαν φερούση προ του τείχους ια΄σταδίου».

Την άδεια έδωσε ο Λύσανδρος έπειτα από την παράκληση των Αθηναίων αλλά και την παρέμβαση του ίδιου του θεού Διόνυσου που εμφανίστηκε στον ύπνο του επί τρεις συνεχόμενες βραδιές. Ο βιογράφος του Σοφοκλή αναφέρει στο σχετικό χωρίο ότι οι πατρώοι τάφοι του Σοφοκλή βρίσκονταν στην οδό που οδηγεί στη Δεκέλεια σε απόσταση 11 σταδίων από το «τείχος». Η απόσταση συμπίπτει με τον τύμβο της Καμβέζας, εφόσον ο βιογράφος του ποιητή αναφέρεται στο τείχος της Δεκέλειας. Κατά άλλους ερευνητές όμως «το τείχος» αφορά το τείχος της πόλης των Αθηνών, οπότε η ταύτιση με τον τύμβο της Βαρυμπόμπης δεν ισχύει.

Επίσης πάνω στον τάφο του Σοφοκλή, σύμφωνα πάντα με τον Ανώνυμο βιογράφο, οι Αθηναίοι έστησαν χάλκινη σειρήνα ή χελιδόνα και τελούσαν κάθε χρόνο θυσίες προς τιμήν του. Η χάλκινη αυτή σειρήνα θα βρισκόταν προφανώς  στημένη πάνω στον περίβολο του τύμβου.  

Το κείμενο βασίστηκε στο βιβλίο της Μαρίας Πλάτωνος- Γιώτα   "Αχαρναί. Ιστορική και Τοπογραφική Επισκόπηση των Αρχαίων Αχαρνών, των γειτονικών Δήμων και των οχυρώσεων της Πάρνηθας", Δήμος Αχαρνών

Έχετε σταθεί ποτέ μπροστά σε κάποιο ανθρώπινο δημιούργημα και να αναρωτιέστε «πώς είναι δυνατόν να το έφτιαξαν τόσο τέλειο»; Και δεν μιλάμε για κάποιο σύγχρονο αλλά για κάποιο που δημιουργήθηκε αιώνες πριν.

Μια τέτοια περίπτωση είναι το  Ευπαλίνειο Όρυγμα της Σάμου. Ένα αξεπέραστο θαύμα της μηχανικής και της τοπογραφίας το οποίο δημιουργήθηκε τον 6ο αιώνα π.Χ. και ακόμα και σήμερα προκαλεί τον θαυμασμό τόσο για το σχεδιασμό του όσο και για την αρτιότητα της εκτέλεσης του έργου.

Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, πως τον Ιούνιο του 2015, η Διεθνής Ένωση Σηράγγων (ITA – AITES) ανακήρυξε το Ευπαλίνειο Όρυγμα της Σάμου ως «Παγκόσμιο Σηραγγολογικό Τοπόσημο» (International Tunneling Landmark). Μιλάμε για ένα έργο που ήδη από το 1992 έχει περιληφθεί στον κατάλογο των μνημείων παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO.

Η σύλληψη μιας ιδέας… ανεφάρμοστης

Ας κάνουμε μια βουτιά μέσα στον χρόνο και ας μεταφερθούμε στον 6ο αιώνα π.Χ. (γύρω στα 550). Τότε που ο αρχιτέκτονας Ευπαλίνος από τα Μέγαρα ξεκίνησε την δημιουργία ενός «αμφίστομου ορύγματος» -όπως χαρακτηριστικά το αναφέρει ο Ηρόδοτος- το οποίο θα «έδινε» νερό, με ασφάλεια και υψηλές προδιαγραφές υγιεινής στην αρχαία πόλη της Σάμου, δηλαδή το σημερινό Πυθαγόρειο.

Αυτό βέβαια ήταν μια εξαιρετική ιδέα αλλά για τα δεδομένα της εποχής μάλλον… ανεφάρμοστη. Ο Ευπαλίνος, ωστόσο, είχε έτοιμο ένα σχέδιο που θα τον τοποθετούσε με χρυσά γράμματα ανάμεσα στους σπουδαίους της αρχαίας Ελλάδας.

Το έργο που οραματίστηκε ήταν τρομερά σύνθετο τεχνικά καθώς εκτός από αυτό κάθε αυτό το όρυγμα θα περιλάμβανε μια δεξαμενή, έναν προσαγωγό και έναν υπόγειο αστικό αγωγό. Η αφετηρία του θα βρισκόταν σε μια φυσική πηγή κοντά στη σημερινή περιοχή των Αγιάδων.

Την εντολή για την δημιουργία αυτού του έργου την είχε δώσει στον Ευπαλίνο, ο τύραννος της Σάμου, Πολυκράτης, ο οποίος ήθελε το υδραγωγείο να είναι υπόγειο για να μην είναι ορατό από τυχόν εισβολείς που θα έκοβαν την παροχή νερού στην πόλη σε περίπτωση πολιορκίας...

Με βάση θα μέσα τα οποία είχε στη διάθεση του ο Ευπαλίνος αυτό ήταν ένα έργο που δεν θα μπορούσε να γίνει. Ο σπουδαίος μηχανικός, ωστόσο, με απλά όργανα μέτρησης αλλά και πολύπλοκους μαθηματικούς υπολογισμούς, αποφάσισε την ταυτόχρονη διάνοιξη μιας σήραγγας και από τις δυο πλαγιές του βουνού!

«Αμφίστομον όρυγμα» το αναφέρει ο πολυταξιδεμένος Ηρόδοτος, που εντυπωσιάστηκε βλέποντάς το.  «Ανέφερα πολλά δε για τους Σαμίους, γιατί έχουν κάνει τρία από τα μεγαλύτερα έργα από όλους τους Έλληνες. Σε όρος με ύψος εκατόν πενήντα οργιές, έφτιαξαν υπόγειο όρυγμα που το είχαν αρχίσει ταυτόχρονα από δυο πλευρές. Το μεν μήκος του ορύγματος είναι επτά στάδια, το δε ύψος και πλάτος είναι οκτώ πόδια το καθένα. Καθ'όλο το μήκος του δε, έχει ανοιχτεί ένα άλλο όρυγμα, σε βάθος είκοσι πήχεων, με πλάτος τριών ποδιών, μέσα από το οποίο το νερό διοχετεύεται μέσα από σωλήνες από μεγάλη πηγή μέχρι την πόλη. Ο αρχιτέκτονας δε του ορύγματος αυτού ήταν ο Ευπαλίνος, γιος του Ναυστρόφου από τα Μέγαρα», αναφέρει, σε ελεύθερη μετάφραση, ο αρχαίος Έλληνας ιστορικός.

Η δημιουργία ενός θαύματος

Με αυτά και με αυτά, δύο συνεργεία, λαξεύοντας με σφυριά και καλέμια τον βράχο, τον σκληρό ασβεστόλιθο, ξεκινούν το μακρύ «ταξίδι» στο τέλος του οποίου θα συναντιόντουσαν στη μέση της διαδρομής.

Πριν ξεκινήσει το σκάψιμο, ωστόσο, ο Ευπαλίνος δίνει εντολή να χαραχτεί η διαδρομή του ορύγματος στην επιφάνεια του εδάφους ώστε να μπορεί παρακολουθεί την πρόοδο του έργου. Όταν έγινε και αυτό, ξεκίνησε το άνοιγμα της σήραγγας που είχε διαστάσεις 1.80μ. ύψος και 1.80μ. πλάτος.

Πλάι σε αυτό που θα λέγαμε κεντρικό διάδρομο κατασκευάστηκε μια τάφρος, σε βάθος 70 πόντων, προκειμένου να περνάει το νερό, μέσα από κεραμικούς σωλήνες που τοποθετήθηκαν με σχολαστικότητα, αφού αυτοί θα υδροδοτούσαν την πόλη.

Η μικρότερη αυτή σήραγγα δεν φτιάχτηκε τυχαία. Η ύπαρξή της κρίθηκε αναγκαία καθώς όταν ολοκληρώθηκε το έργο, η πηγή στις Αγιάδες βρέθηκε σε χαμηλότερο επίπεδο από τη σήραγγα. Έτσι ο Ευπαλίνος έδωσε μια ελαφρά κλίση και εξασφάλισε την απρόσκοπτη ροή του νερού μέσα στη στοά προς το Πυθαγόρειο.

Όπως είναι απόλυτα φυσιολογικό κατά τη διάρκεια της κατασκευής του έργου ο Ευπαλίνος αντιμετώπισε διάφορα προβλήματα- προκλήσεις. Μια από αυτές, πιθανότατα η σημαντικότερη, ήταν η αστάθεια των πετρωμάτων σε κάποια σημεία της σήραγγας και η οποία θα είχε ως αποτέλεσμα οι δυο πλευρές να μην συναντηθούν ποτέ. Ο σπουδαίους μηχανικός, όμως, είχε προνοήσει για ένα τέτοιο ενδεχόμενο και είχε πάρει τα… μέτρα του!

Υπολόγισε και έδωσε κλίση στη διαδρομή του ενός κλάδου με τέτοιο τρόπο που θα ήταν μαθηματικά βέβαιο ότι θα συναντούσε κάποια στιγμή τον άλλο κλάδο. Ο νότιος κλάδος πήρε κλίση 17 μοιρών προς τα δεξιά και στη συνέχεια έστριψε αριστερά κατά 21 μοίρες και συνάντησε τον βόρειο κλάδο, σχεδόν χωρίς καμία απόκλιση.

Η τριγωνική διάνοιξη της βόρειας σήραγγας έχει και αυτή το σκοπό της. Ο Ευπαλίνος δεν το έκανε για… ομορφιά και χάρη αλλά προκειμένου να μηδενίσει τις πιθανότητες να σημειωθεί κάποια υποχώρηση του εδάφους από το νερό και επιπλέον, να υπάρχει βάθος ώστε να κατασκευαστεί η επένδυση της στοάς.

Παρακολουθείστε το εκπληκτικό βίντεο που περιγράφει την κατασκευή του Ευπαλίνειου Ορύγματος και επιμελήθηκε ο ομότιμος καθηγητής του ΕΜΠ, Θεοδόσης Τάσιος.

Το Ευπαλίνειο Όρυγμα σήμερα

Για περίπου 10 χρόνια, τα δυο συνεργεία άνοιγαν τη σήραγγα με βαριοπούλες, σφήνες και καλέμια. Χρειάστηκε να εξορυχθούν 12.500 τόνοι βράχου, να τοποθετηθούν 5.000 πήλινοι σωλήνες και να δαπανηθούν πολλά χρήματα από το κρατικό ταμείο, ώστε, άφθονο νερό να αρχίσει να ρέει στις κρήνες της πόλης!

Η αρχή της τήρησης των αναλογιών που εισήγαγε ο Ευπαλίνος επιστρατεύτηκε την περίοδο της Αναγέννησης και ακολουθείται και σήμερα στην κατασκευή των σηράγγων. Μέσα στη σήραγγα ο Ευπαλίνος έγραψε τη λέξη «παράδεγμα», που σημαίνει υπόδειγμα.

Η λειτουργία του υδραγωγείου συνεχίστηκε για περίπου 1.100 χρόνια. Στους βυζαντινούς χρόνους η σήραγγα χρησιμοποιήθηκε ως καταφύγιο των κατοίκων κατά τη διάρκεια επιδρομών. Στη συνέχεια εγκαταλείφθηκε. Ανασκάφθηκε από το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο, τη δεκαετία του 1970. Από τότε και μέχρι τις μέρες μας, επισκέψιμα ήταν, για λόγους ασφαλείας, μόνο 130 μέτρα.

Πριν από μερικές ημέρες το υπουργείο Πολιτισμού ανακοίνωσε πως το προσεχές διάστημα το όρυγμα θα είναι επισκέψιμο σε όλο του το μήκος καθώς ολοκληρώθηκαν οι εργασίες αποκατάστασης και συντήρησης του μνημείου, σε ένα έργο που κόστισε συνολικά 3,1 εκατομμύρια ευρώ.

Πηγή: HellasMail

Αν και μόνο οι Βασίλειες Εφημερίδες του Αλέξανδρουείναι γνωστές σήμερα, δεν μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα πως τα φύλλα αυτά είναι μία καθαρά δική του επινόηση.

Κάποιοι ιστορικοί ερευνητές υποστηρίζουν πως οι εφημερίδες του Αλέξανδρου αποτελούν τη συνέχεια μίας παλαιότερης παράδοσης των Μακεδόνων βασιλέων για τη δημιουργία εφημερίδων, που έπαιρναν κάθε φορά το όνομα του βασιλιά που νοιαζόταν για τη σύνταξή τους π.χ. Εφημερίς του Φιλίππου, Εφημερίς του Αλεξάνδρου  κ.τ.λ. και οι οποίες φυλάσσονταν στις Αιγές, στην παλιά πρωτεύουσα του μακεδονικού κράτους, εκεί όπου παραδοσιακά θάβονταν οι Μακεδόνες βασιλείς.

Τοιχογραφία του 1568 στο Άγιο Όρος, Ο βασιλεύς των Ελλήνων Αλέξανδρος και ο Βασιλεύς των Ρωμαίων, Αύγουστος

Πέρα απ’ το βασίλειο της Μακεδονίας εφημερίδες κρατούσαν και οι βασιλιάδες της Περσίας, της Αιγύπτου και άλλων ανατολικών χωρών, ενώ και στην αρχαία Ελλάδα, στην Αθήνα και σε διάφορες άλλες πόλεις, μετά τους κήρυκες που μετέδιδαν προφορικά τις επίσημες ειδήσεις, δημόσιοι γραφιάδες ετοίμαζαν τα Δημόσια Γράμματα ή Υπομνήματα, όπου γινόταν η καθημερινή συγκέντρωση και καταγραφή όλων των σημαντικών ειδήσεων.

Στην αρχαία Ρώμη από το 48 π.Χ. και με εντολή του Ιουλίου Καίσαρα και μέχρι την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (476 μ.Χ.) εκδίδονταν τα acta diurna ή acta senatus τα οποία τοιχοκολλούνταν σε διάφορα σημεία της πρωτεύουσας Ρώμης, για να μπορούν να τα διαβάζουν οι εγγράμματοι πολίτες -όπως γινόταν και στην αρχαία Αθήνα με τα Δημόσια Γράμματα ή Υπομνήματα– και περιείχαν ειδήσεις για επίσημες πολιτικές πράξεις και διάφορες άλλες πληροφορίες. Τέλος στην αρχαία ελληνική λογοτεχνία αναφέρεται και κάποιο ιστορικό έργο με τον τίτλο Εφημερίς Τρωικού Πολέμου που αποδίδεται σε κάποιον Κρητικό με το όνομα Δίκτυ.

Από τις Εφημερίδες του Αλέξανδρου και τα πρώτα έργα που είχαν γραφτεί για εκείνον και τη μακεδονική εκστρατεία στην Ασία τίποτα δεν έχει διασωθεί. Όσα γνωρίζουμε για την ιστορία του προέρχονται από κατοπινούς συγγραφείς, όπως ο Αρριανός και ο Πλούταρχος, που είχαν σαν πήγες τους τα χαμένα έργα, αλλά και τις λαϊκές αφηγήσεις που ήταν ακόμα ιδιαίτερα έντονες στην εποχή τους. Ίσως είχαν πηγές και τα φύλλα των εφημερίδων.

Δεν γνωρίζουμε αν οι εφημερίδες και το υπόλοιπο προσωπικό αρχείο του βασιλιά τοποθετήθηκαν μαζί με το νεκρό Αλέξανδρο στον τάφο του. Όπως η ιστορία αναφέρει, η σωρός του μέσα σε μία μεγαλοπρεπή άμαξα θα ερχόταν στην Ελλάδα για να ταφεί με τους άλλους Μακεδόνες βασιλείς, δίπλα στον πατέρα του Φίλιππο.

Μα στο δρόμο ο Πτολεμαίος άρπαξε το νεκρό σώμα του βασιλιά του και το μετέφερε στην Αίγυπτο, εκπληρώνοντας όπως υποστήριξε την επιθυμία του ίδιου του Αλέξανδρου να ταφεί στην όαση της Σίβα, στο ναό του πατέρα θεού Άμμωνα.
Ο Πτολεμαίος έθαψε τελικά τον νεκρό Αλέξανδρο σε ένα μαυσωλείο στην Αλεξάνδρεια και το σώμα του διατηρούνταν ακόμα, τον καιρό των Ρωμαίων αυτοκρατόρων.

Η Κλεοπάτρα, η τελευταία βασίλισσα της Αιγύπτου, πριν την υποδούλωση της χώρας στη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, θέλοντας να δείξει την αγάπη της στον Ιούλιο Καίσαρα, του προσέφερε δώρο το ξίφος του νεκρού Αλέξανδρου.

Τελευταίος επισκέπτης του τάφου του ήταν ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Σεπτίμιος Σεβήρος τον 3ο αιώνα μ.Χ., ο οποίος σφράγισε το μαυσωλείο, αφού προηγουμένως τοποθέτησε μυστικά βιβλία ώστε κανείς να μην μπορέσει ούτε τα βιβλία να διαβάσει, ούτε το σώμα να δει. Αν κάποια στιγμή οι Βασίλειες Εφημερίδες του Αλέξανδρου έρθουν στο φως, όσο ουτοπική και αν φαντάζει αυτή η σκέψη, η ανακάλυψη τους θα αποτελέσει αφορμή να ξαναγράψουμε σήμερα, δύο χιλιάδες χρόνια μετά, τη μακεδονική εκστρατεία έτσι όπως μας τη διηγείται, όχι κάποιος ιστορικός, αλλά ο ίδιος ο βασιλιάς της.

Το κείμενο έστειλε η Κατερίνα Μ. Μάτσου

mixanitouxronou.gr

Η ανθρωπότητα βρίσκεται μπροστά σε ένα σπουδαίο νέο μυστήριο: τον Τάφο της Αμφίπολης. Ανασκαφές μεγάλης κλίμακας βρίσκονται αυτή τη στιγμή σε εξέλιξη, ενώ παράλληλα προκύπτει το μεγάλο ερώτημα. Ποιός βρίσκεται θαμμένος μέσα σε αυτό τον εκπληκτικό Τάφο;

Το εντυπωσιακό βίντεο

Η Ρωξάνη, σύζυγος του Μεγάλου Αλεξάνδρου; ‘Η μήπως ο γιός του, ο Αλέξανδρος ο Δ’; Ή μήπως ο ίδιος ο Μέγας Αλέξανδρος; Ο τάφος της Αμφίπολης βρίσκεται πάνω στο Λόφο Καστά. Ο τοίχος της περιβόλου αυτού του σπουδαίου Τάφου έχει μήκος 500 μέτρα και σχηματίζει έναν σχεδόν τέλειο κύκλο.

Η διάμετρος του Τάφου είναι 158.4 μέτρα. Ο σχεδόν άθικτος, σε πολλά σημεία του, τοίχος είναι καλυμμένος με γείσο, ενώ αποτελείται από μάρμαρο Θάσου. Ο Τάφος βρέθηκε σφραγισμένος. Αυτό είναι πολύ σημαντικό, καθώς σημαίνει πως έχει μεγάλη αξία.

Ακόμα και αυτοί που άνοιξαν τον τοίχο σφράγισης, δεν μπόρεσαν να φτάσουν μακριά, μέσα στον Τάφο. Δείτε σε αυτό το εντυπωσιακό τρισδιάστατο βίντεο τον τάφο.

Μια τέτοια ιστορία είναι και αυτή του Ξάνθιππου του Λακεδαιμόνιου, ο οποίος από ταπεινός μισθοφόρος, διωγμένος από την πατρίδα από την στέρηση και την αδικία, βρέθηκε σε μια μόνο στιγμή, αρχιστράτηγος του στρατού της άλλης μεγάλης υπερδύναμης του καιρού του, της Καρχηδόνας, να μάχεται με τον καλύτερο στρατό του αρχαίου κόσμου, τον Ρωμαϊκό.

Το 256 π.Χ. μαινόταν ο Α’ Καρχηδονιακός Πόλεμος. Οι Καρχηδόνιοι είχαν όμως υποστεί μια σειρά από ήττες σε θάλασσα και στεριά.

Ύστερα από την συντριβή τους κατά θάλασσα, οι Καρχηδόνιοι περιορίστηκαν στην αφρικανική ακτή.

Οι δε Ρωμαίοι αποφάσισαν να μεταφέρουν τον πόλεμο στην Αφρική, πλήττοντας το «θηρίο στη φωλιά του» και υποχρεώνοντας τους αντιπάλους τους να ασχοληθούν με την ασφάλεια της χώρας τους, αφήνοντας τις κατακτητικές βλέψεις για τη Σικελία κατά μέρος.

Πραγματικά οι Ρωμαίοι αποβίβασαν δυνάμεις στην περιοχή του ακρωτηρίου Μπον και πολιόρκησαν την πόλη Ασπίδα, ακολουθώντας το σχέδιο που είχε χρησιμοποιήσει και ο Έλληνας Αγαθοκλής, όταν είχε επίσης επιτεθεί στην Καρχηδόνα περίπου 50 χρόνια νωρίτερα.

Οι Καρχηδόνιοι, μετά την ήττα τους, θεωρώντας ότι οι Ρωμαίοι θα επιτίθονταν απευθείας κατά της Καρχηδόνας, κράτησαν τις δυνάμεις τους στην πόλη τους και δεν αποτόλμησαν να συγκρουστούν με τους Ρωμαίους.

Έτσι οι Ρωμαίοι ανενόχλητοι κατέλαβαν την πόλη Ασπίδα και λεηλάτησαν όλη τη χώρα, αποκομίζοντας 20.000 αιχμαλώτους και πλούσια λάφυρα, ανενόχλητοι.

Η στάση αυτή των Καρχηδονίων οδήγησε τους Ρωμαίους στην απόφαση να αφήσουν στην Αφρική μέρος μόνο τους στρατού τους, με επικεφαλής τον έναν από τους δύο υπάτους, τον Μάρκο Αττίλιο Ρέγκουλο. Οι υπόλοιπες ρωμαϊκές δυνάμεις αποχώρησαν με προορισμό την Ιταλία και τη Σικελία.

Ο Ρωμαίος στρατηγός παρέμεινε στην τυνησιακή ακτή με 15.000 πεζούς, 500 ιππείς και 40 πλοία. Παρόλα αυτά ανέπτυξε μεγάλη δραστηριότητα και συνέχισε να λεηλατεί άγρια τη χώρα, πολιορκώντας μάλιστα και την σημαντική πόλη Αδύ. Ενώπιον των εξελίξεων αυτών, οι Καρχηδόνιοι αρχηγοί υποχρεώθηκαν και από την πίεση της κοινής γνώμης να αναλάβουν δράση.

Εξάλλου υπερείχαν αριθμητικά των αντιπάλων τους. Εξέλεξαν μάλιστα τρείς στρατηγούς, τον Αμίλκα, τον Ασδρούβα και τον Βώσταρο και τους ανέθεσαν να επιτεθούν στους Ρωμαίους και να άρουν την πολιορκία της Αδύς.

Οι Καρχηδόνιοι στρατηγοί κινήθηκαν πράγματι, αλλά φοβούμενοι το αήττητο ρωμαϊκό πεζικό, έταξαν τις δυνάμεις τους σε έναν λόφο, κοντά στην Αδύ, εντελώς ακατάλληλο για την ανάπτυξη των δυνάμεων τους και ιδιαιτέρως των όπλων στα οποία οι Καρχηδόνιοι παραδοσιακά υπερείχαν, του ιππικού δηλαδή και των πολεμικών ελεφάντων.

Οι Ρωμαίοι αντιλήφθηκαν το λάθος των αντιπάλων και τους επιτέθηκαν εκεί, στο έδαφος που αυτοί δεν μπορούσαν να πολεμήσουν. Το αποτέλεσμα της μάχης ήταν το αναμενόμενο. Οι Καρχηδόνιοι συντρίφτηκαν και όσοι επέζησαν, μαζί με τους στρατηγούς τους, επέστρεψαν ταπεινωμένοι στην Καρχηδόνα.

Η κατάσταση ήταν πλέον απολύτως κρίσιμη για τους Καρχηδονίους, οι οποίοι είχαν χάσει πια και τον στρατό τους και την ικανότητα να υπερασπιστούν την ίδια τους την πόλη. Οι Ρωμαίοι δε μετά τη νίκη τους κατέλαβαν την Αδύ, αλλά και την πόλη Τύνις – την σημερινή Τύνιδα – περιορίζοντας ακόμα περισσότερο τους αντιπάλους τους.

Οι Καρχηδόνιοι κατέφυγαν τότε στην αθρόα στρατολογία μισθοφόρων από την Ελλάδα, τους οποίους θεωρούσαν ως τους πλέον αξιόμαχους. Στο μεταξύ η κατάσταση για τους Καρχηδόνιους επιδεινώθηκε, αφού οι ρωμαϊκές νίκες ξεσήκωσαν εναντίον τους και μέρος των Νουμίδων υπηκόων τους.

Το καλοκαίρι του 255 π.Χ. έφτασαν στην Καρχηδόνα οι Έλληνες μισθοφόροι, με τους οποίους ενώθηκαν και οι καρχηδονιακές δυνάμεις, συγκροτώντας μια στρατιά 12.000 πεζών και 4.000 ιππέων.

Επίσης οι Καρχηδόνιοι διέθεταν και περίπου 100 αφρικανικούς, πολεμικούς ελέφαντες. Στο μεταξύ οι Καρχηδόνιοι επιχείρησαν να διαπραγματευτούν με τον Ρωμαίο στρατηγό, αλλά οι όροι που αυτός τους επέβαλε ήταν τόσο βαρείς που δεν έγιναν αποδεκτοί.

Παρόλα αυτά η απελπισία είχε κυριεύσει τους Καρχηδόνιους, που φοβούνταν να πολεμήσουν και πάλι με τους Ρωμαίους, γιατί αν ηττούνταν η Καρχηδόνα θα έμενε εντελώς ανυπεράσπιστη.

Ενώ η αμφιβολία περί του πρακτέου βασάνιζε τους Καρχηδόνιους στρατηγούς, ένας απλός στρατιώτης από τους Έλληνες μισθοφόρους, ο Λακεδαιμόνιος Ξάνθιππος, κρίνοντας τα γεγονότα με τους συναδέλφους του, απεφάνθη ότι αιτία της ήττας των Καρχηδονίων δεν ήταν οι Ρωμαίοι, αλλά ο ίδιος τους ο εαυτός !

Εμβρόντητοι οι συνάδελφοί του συγκεντρώθηκαν γύρω του και τον άκουσαν να αναπτύσσει τα επιχειρήματα του με τόσο λογικό τρόπο που δεν άργησαν να πειστούν.

Η συζήτηση δε αυτή σύντομα ξεπέρασε τα όρια του στρατοπέδου και έφτασε στα αυτιά των πολιτών προκαλώντας έντονη δυσφορία για τους ίδιους στρατηγούς, αλλά και μεγάλο ενδιαφέρον για τις απόψεις του ταπεινού μισθοφόρου. Ενώπιον της πίεσης της κοινής γνώμης οι καρχηδονιακές αρχές υποχρεώθηκαν να καλέσουν τον Ξάνθιππο να εξηγήσει μπροστά τους τις απόψεις του.

Ο Ξάνθιπποςπράγματι εμφανίστηκε ενώπιον των αρχόντων της πόλης και τους είπε και πάλι ότι αιτία για την ήττα τους δεν ήταν οι Ρωμαίοι, αλλά τα δικά τους σφάλματα και η μη αξιοποίηση των πλεονεκτημάτων του στρατού τους, με παράλληλη εκμετάλλευση των μειονεκτημάτων του αντιπάλου.

Με θάρρος μεγάλο ο Σπαρτιάτης στρατιώτης ζήτησε από το συμβούλιο να του αναθέσει την αρχιστρατηγία και να του επιτρέψει να πολεμήσει τους Ρωμαίους.

Μέσα στην απελπισία τους και υπό την πίεση της ανάγκης οι Καρχηδόνιοι άρχοντες δέχτηκαν, παρά την δυσφορία των στρατηγών τους, οι οποίο έπρεπε να ταχθούν υπό τις διαταγές του πρώην στρατιώτη τους !

Ο Ξάνθιππος πάντως, στρατιώτης από τη στιγμή της γέννησής του, ως Σπαρτιάτης, γνώριζε πόσο επισφαλής ήταν η θέση του και για να κερδίσει την υποστήριξη των πολιτών διέταξε τον στρατό να εξέλθει από τα τείχη και να εκτελέσει σειρά ασκήσεων, υπό τα βλέμματα των κατοίκων.

Στο πεδίο των ασκήσεων ο Έλληνας στρατηγός, πλέον, έδειξε την αξία του και την υπεροχή του, έναντι των Καρχηδονίων στρατηγών.

Ύστερα από την επίδειξη αυτή οι Καρχηδόνιοι πολίτες εντυπωσιάστηκαν και άρχισαν από τα τείχη να φωνάζουν ρυθμικά το όνομά του, απαιτώντας από τους άρχοντες να επιτρέψουν στον Έλληνα να επιτεθεί άμεσα στους Ρωμαίους. Το σχέδιο του Ξάνθιππου είχε πετύχει.

Οι άρχοντες έδωσαν την έγκρισή τους και την επομένη ο στρατός, υπό την ηγεσία του Ξάνθιππου, κίνησε σε συνάντηση των Ρωμαίων.

Ο Ξάνθιππος επιδίωκε να συγκρουστεί με τους Ρωμαίους σε αναπτεταμένο πεδίο, όπου η υπεροχή του στο ιππικό και τους ελέφαντες θα του εξασφάλιζαν τη νίκη.

Το ρωμαϊκό πεζικό, το καλύτερο δηλαδή κομμάτι του εχθρικού στρατού θα το νικούσε, σε δεύτερο χρόνο, υπό τις συνθήκες που αυτός θα είχε δημιουργήσει, αφού πρώτα το ιππικό του θα ξεκαθάριζε τους λογαριασμούς του με το αντίστοιχο ρωμαϊκό.

Ύστερα από σύντομη πορεία ο στρατός του Ξάνθιππου πλησίασε τους Ρωμαίους. Ο Μάρκος Αττίλιος Ρέγκουλος, ενόψει της απειλής, συγκέντρωσε τον διασκορπισμένο του στρατό και κινήθηκε προς συνάντηση του εχθρού, με τον αέρα του νικητή.

Οι Ρωμαίοι έφτασαν σε απόσταση 2 χλμ. περίπου από τον στρατό του Ξάνθιππου, στη μέση της τυνησιακής πεδιάδας.

Ο Ρέγκουλος είναι αλήθεια ότι δεν πίστευε ότι οι Καρχηδόνιοι θα αποτολμούσαν να δώσουν και πάλι μάχη.

Αυτός ήταν ο πρώτος αιφνιδιασμός που υπέστη. Ο δεύτερος είχε να κάνει με την επιλογή από τον Ξάνθιππο του πεδίου της μάχης, το οποίο ευνοούσε σαφώς τον πιο ευέλικτο στρατό, που ήταν φυσικά ο Καρχηδονιακός.

Ωστόσο ο Ρέγκουλος είχε τόσο μεγάλη εμπιστοσύνη στον εαυτό του και στο πεζικό που δεν δίστασε να διακινδυνεύσει να δώσει μάχη.

Αριθμητικά οι δύο αντίπαλες στρατιές ήταν σχεδόν ισοδύναμες, με 16.300 Καρχηδόνιους να αντιμετωπίζουν 15.500 Ρωμαίους. Η διαφοροποίησή τους, ήταν ποιοτική.

Ο Ρωμαίος στρατηγός, για να αντιμετωπίσει το πλεονέκτημα του αντιπάλου του σε ιππικό και ελέφαντες έταξε το πεζικό του σε πυκνή διάταξη, τύπου φάλαγγας και το λιγοστό ιππικό του στις πτέρυγες.

Στόχος του Ρέγκουλου ήταν να εξουδετερώσει τους ελέφαντες με το επίλεκτο πεζικό του, το οποίο στη συνέχεια, εν είδη κριού, θα διασπούσε την καρχηδονιακή φάλαγγα πίσω από αυτούς. Ο Ξάνθιππος είχε όμως αντίθετη άποψη.

Και ναι μεν έταξε τους ελέφαντές του στο κέντρο, με σκοπό να διασπάσει με αυτούς, ή έστω να προκαλέσει σοβαρή αιμορραγία στο ρωμαϊκό πεζικό, αλλά έταξε το πεζικό του αρκετά πιο πίσω, ώστε σε περίπτωση ατυχήματος οι ελέφαντες να μην διαλύσουν τη φίλια φάλαγγα.

Επίσης έταξε το ιππικό του εκατέρωθεν των ελεφάντων, με αποστολή να διαλύσουν το ρωμαϊκό ιππικό και στη συνέχεια να ασχοληθούν με τα πλευρά της πυκνής ρωμαϊκής μάζας πεζικού.

Στο δεξιό της φάλαγγας και πιο μπροστά από την καρχηδονιακή φάλαγγα ο Ξάνθιππος έταξε 2.000 μισθοφόρους, μάλλον Έλληνες, με σκοπό να υποστηρίξουν αυτοί μόνο τους ελέφαντες και να αποτελέσουν το δόλωμα για τους Ρωμαίους πεζούς, ενώ παράλληλα διέθεσε όλους τους ψιλούς (ακροβολιστές ελαφρούς πεζούς) του μπροστά από το ιππικό και τους ελέφαντες, με αποστολή την υποστήριξη των τμημάτων αυτών.
 
Έτσι ταγμένοι οι δύο αντίπαλοι στρατοί παρακολουθούσαν για λίγο ο ένας τον άλλον, μέχρι που ο Ρέγκουλος αποφάσισε να επιτεθεί, ρίχνοντας κατά των ελεφάντων τους επίλεκτους ελαφρούς πεζούς του, τους Βελίτες γρασφομάχους, οι οποίοι ειδικεύονταν στην αντιμετώπιση των μεγαθηρίων αυτών.

Σε απάντηση ο Ξάνθιππος διέταξε την πρώτη του γραμμή να επιτεθεί ταυτόχρονα. Στο κέντρο άρχισε άγρια μάχη, αρχικά μεταξύ των ψιλών και των Βελιτών.

Οι πρώτοι όμως είχαν και την υποστήριξη των ελεφάντων και με τον τρόπο αυτό υπερίσχυσαν των Ρωμαίων. Έτσι το πεδίο ανάμεσα στους ελέφαντες και τις ρωμαϊκές λεγεώνες έμεινε κενό.

Ο Ξάνθιππος διέταξε αμέσως επίθεση των ελεφάντων κατά του ρωμαϊκού πεζικού. Σύντομα οι λεγεωνάριοι βρέθηκαν να αντιμετωπίζουν τα θηρία και όπως ήταν φυσικό υφίσταντο συντριπτικές απώλειες. Ωστόσο το μεγάλο βάθος της ρωμαϊκής παράταξης τους επέτρεψε να αντέξουν στην επίθεση των ελεφάντων.

Μάλιστα ένα ρωμαϊκό επίλεκτο τμήμα 2.000 ανδρών κινήθηκε κατά του δολώματος που είχε ρίξει ο Ξάνθιππος, των μισθοφόρων, οι οποίο είχαν διαταγή για λίγο να πολεμήσουν άγρια και κατόπιν να τραπούν, δήθεν σε φυγή.

Έτσι και έγινε και οι νικητές Ρωμαίοι, στο σημείο εκείνο, καταδίωξαν τους «ηττημένους», αφήνοντας όμως ένα πρώτης τάξεως κενό στο αριστερό πλευρό της πυκνής ρωμαϊκής μάζας. Στο κενό αυτό διείσδυσε το καρχηδονιακό ιππικό, το οποίο με ευκολία είχε συντρίψει το λιγοστό ρωμαϊκό ιππικό και περικύκλωσε το σύνολο του στρατού του Ρέγκουλου. Σύντομα η κατάσταση για τους Ρωμαίους κατέστη τραγική.

Οι άνδρες καταπατούνταν από τους ελέφαντες και οι επιζώντες αποτελειώνονταν από το καρχηδονιακό πεζικό που ακολουθούσε. Όσοι Ρωμαίοι επιχειρούσαν να διαφύγουν στην πεδιάδα, σφάζονταν αλύπητα από το καρχηδονιακό ιππικό.

Μόνο το σώμα των 2.000 Ρωμαίων που είχε καταδιώξει τους μισθοφόρους, πρόλαβε και τράπηκε σε φυγή και διασώθηκε.

Ολόκληρος ο υπόλοιπος Ρωμαϊκός Στρατός εξοντώθηκε, εκτός από τον Ρέγκουλο και 500 άνδρες που αιχμαλωτίστηκαν. Στη μάχη έπεσαν 13.000 Ρωμαίοι, έναντι μόλις 800 του Καρχηδονιακού Στρατού.

Ο Ξάνθιππος είχε θριαμβεύσει εφαρμόζοντας έναν ελιγμό που αργότερα «δανείστηκε» ο Αννίβας στη μάχη των Καννών (212 π.Χ.). Ο νικητής στρατηγός εισήλθε στην πόλη όπου έγινε δεκτός με παραλήρημα ενθουσιασμού.

Παρόλα αυτά ο έξυπνος Σπαρτιάτης κατάλαβε ότι η δόξα είναι εφήμερη και ο φθόνος προϊόν της. Αφού λοιπόν έλαβε μεγάλη αμοιβή από τους Καρχηδονίους, τους άφησε μυστικά και πήγε στην Αίγυπτο, κατατασσόμενος στην υπηρεσία των Ελλήνων Πτολεμαίων!

Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, πάντως ο Ξάνθιππος δεν έφυγε, αλλά ηγήθηκε του Καρχηδονιακού Στρατού στη Σικελία και δολοφονήθηκε εκεί από τους Καρχηδόνιους στρατηγούς. Ωστόσο η άποψη αυτή δεν είναι ιστορικά τεκμηριωμένη και μάλλον δεν ευσταθεί.

armynow.net

Πραγματικό σοκ: Ο αναπληρωτής καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Πολυμέρης Βόγλης, ο οποίος ανέλαβε για λογαριασμό του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής να υποβάλει μελέτη στον υπουργό Παιδείας Κώστα Γαβρόγλου αναφορικά με τις αλλαγές που πρέπει να γίνουν στη διδασκαλία της Ιστορίας, κατατάσσει τα Δεκεμβριανά στις «επαναστατικές στιγμές» των Ελλήνων αναφέρει τα Σκόπια ως Μακεδονία

«Ο ελληνικός εμφύλιος ήταν μία επανάσταση, η μοναδική στην Ελλάδα του 20ού αιώνα, έστω και αν, έτσι όπως εξελίχθηκε, δεν θα μπορούσε να αποβεί νικηφόρα». Πρόκειται για την επιστημονική θέση του προέδρου της επιτροπής για την αναμόρφωση του μαθήματος της Ιστορίας σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, ο οποίος θεωρεί ότι ήρθε το πλήρωμα του χρόνου να διδαχτούν τα Ελληνόπουλα εκτενώς τον Εμφύλιο.

Στα όσα ενδιαφέροντα υποστηρίζει ο συγκεκριμένος πανεπιστημιακός συγκαταλέγεται και η άποψη που έχει εκφράσει δημοσίως περί «δυσανεξίας της ελληνικής κοινωνίας» να αναγνωρίσει τα Σκόπια με το όνομα «Μακεδονία», με τον ίδιο να προαναγγέλλει ότι στα νέα βιβλία Ιστορίας δεν θα πρέπει να παραλειφθεί, εκτός των άλλων, και «η βία του Ελληνικού Στρατού κατά τη Μικρασιατική Εκστρατεία»!

Πρόσφατα παρουσίασε την περίπτωση του νέου συμβούλου του κ. Γαβρόγλου, με καθήκοντα την επιμόρφωση δασκάλων και καθηγητών, αναπληρωτή καθηγητή Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων Χάρη Αθανασιάδη, ο οποίος, μεταξύ άλλων, υποστηρίζει ότι «η Ρεπούση θα έπρεπε να γράψει στο βιβλίο της Ιστορίας και για τις σφαγές καθώς υποχωρούσε ο ελληνικός στρατός, που δεν άφηνε τίποτα όρθιο πίσω του στη Σμύρνη».

Την ίδια άποψη, όμως, έχει και ο πρόεδρος της επιτροπής αναμόρφωσης του Προγράμματος Σπουδών του μαθήματος της Ιστορίας, Πολυμέρης Βόγλης, ο οποίος σε συνέντευξή του στην «Εφημερίδα των Συντακτών» στις 18 Απριλίου, αναφερόμενος στις οδηγίες που θα δώσει σχετικά με τη διδασκαλία των εθνικών τραγωδιών, είπε: «Η διδασκαλία της Ιστορίας οφείλει να δείξει με ποιον τρόπο δημιουργήθηκε ιστορικά η εθνική ταυτότητα, αλλά και γιατί κάποιοι αναγορεύονταν σε “εχθρούς”, σε “άλλους”.

Αυτό βέβαια δεν σημαίνει από την άλλη πλευρά την αποσιώπηση σφαγών ή διωγμών, όπως των σφαγών των Ελλήνων στη διάρκεια της Μικρασιατικής Καταστροφής, ούτε όμως και τη βία του ελληνικού στρατού κατά τη διάρκεια της μικρασιατικής εκστρατείας». Είχε προηγηθεί τη Μεγάλη Παρασκευή(14/4/2017) η κοινή παρουσία των κυρίων Αθανασιάδη και Βόγλη μαζί με την καθηγήτρια Ιστορίας Μαρία Ρεπούση στις σελίδες της «Αυγής» όπου ανέπτυσσαν τις απόψεις τους για το πώς θα πρέπει να διδάσκεται από εδώ και στο εξής η Ιστορία.

Για τα Σκόπια

Εναν χρόνο νωρίτερα, ο κ. Βόγλης, ο οποίος θεωρεί ότι ο ιστορικός «πρέπει να έχει δημόσια παρουσία και λόγο», είχε πάρει θέση πάλι μέσω συνέντευξής του σε ένα ακόμα σημαντικό ζήτημα, αυτό της ονομασίας των Σκοπίων. Μιλώντας στην ιστοσελίδα popaganda.gr και τοποθετούμενος σχετικά με «τα αντιδραστικά, εθνικιστικά αντανακλαστικά μας που αναζωπυρώθηκαν» όταν ο υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής Γιάννης Μουζάλας αποκάλεσε το γειτονικό κρατίδιο «Μακεδονία» σε συνέντευξη Τύπου, απάντησε:

«Αναδύθηκε εκ νέου το αδιέξοδο της εξωτερικής ελληνικής πολιτικής τις τελευταίες δεκαετίες. Μία χώρα η οποία έχει αναγνωριστεί από πάρα πολλές άλλες -117 αν δεν απατώμαι-  με το ακατονόμαστο όνομα η Ελλάδα επιμένει να την ονομάζει διαφορετικά, τηρώντας το γράμμα και όχι την ουσία». Εξηγώντας «τη δυσανεξία της ελληνικής κοινωνίας» για το θέμα αυτό, αναφέρθηκε στα αντανακλαστικά «που έχουν καλλιεργηθεί συστηματικά επί χρόνια και έχουν μετατρέψει μια σειρά από ζητήματα σε ταμπού.

Εχουμε δει τις αρνητικές συνέπειες σε αυτό το πρόβλημα που ταλανίζει την ελληνική κοινωνία και την εξωτερική πολιτική από το 1992. Παρ’ όλα αυτά, έχει παραμείνει ταμπού. Συγχρόνως παρατηρούνται γραφικά φαινόμενα, όπως η εξαφάνιση του ονόματος της χώρας στις αθλητικές συναντήσεις. Είναι, δηλαδή, σαν να εθελοτυφλούμε, να μην αντιλαμβανόμαστε τι συμβαίνει στον υπόλοιπο κόσμο».

Ο κ. Βόγλης, μέλος της οργάνωσης πανεπιστημιακών ΣΥΡΙΖΑ, υπήρξε υποψήφιος δημοτικός σύμβουλος Αθηναίων με το ψηφοδέλτιο του κόμματος υπό τον Γαβριήλ Σακελλαρίδη στις τελευταίες αυτοδιοικητικές εκλογές.

Η πρώην αναπληρώτρια υπουργός Παιδείας Σία Αναγνωστοπούλου τον τοποθέτησε κατά τη διάρκεια της θητείας της αντιπρόεδρο του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών, ενώ στις αρχές του χρόνου τού ανατέθηκαν από το Ιδρυμα Εκπαιδευτικής Πολιτικής καθήκοντα προέδρου της επιτροπής ειδικών επιστημόνων για την εκπόνηση μελέτης για την αναμόρφωση του Προγράμματος Σπουδών της Ιστορίας.

Σύμφωνα με τη μελέτη που υποβλήθηκε προ ημερών, η διδασκαλία της Ιστορίας θα έχει πλέον ως κύριο στόχο να καλλιεργήσει «μια πλουραλιστική και ανεκτική εθνική ταυτότητα, η οποία θα είναι απαλλαγμένη από μισαλλοδοξία και ξενοφοβία». Η νέα αντίληψη δεν θα εστιάζει πλέον στην πολιτική, στρατιωτική και διπλωματική δράση των μεγάλων προσωπικοτήτων, αλλά στην κοινωνική, οικονομική, πολιτισμική ιστορία, την ιστορία τέχνης και την ιστορία περιβάλλοντος.

Στο νέο πλαίσιο, με επανειλημμένες δημόσιες παρεμβάσεις του ο κ. Βόγλης έχει υπερθεματίσει για το πόσο σημαντικό είναι να διδαχτεί ο Εμφύλιος στα σχολεία, αφού, όπως έχει σημειώσει, «δεν είναι δυνατόν να υπάρχει μία μικρή αναφορά μισής περίπου σελίδας στο βιβλίο Ιστορίας της Γ’ Λυκείου γι’ αυτά τα δραματικά γεγονότα».
«Αδύνατη επανάσταση» τα Δεκεμβριανά

Αλλωστε, το κύριο επιστημονικό πεδίο του αφορά στη συγκεκριμένη ιστορική περίοδο, την οποία προσεγγίζει ως «επανάσταση» στο βιβλίο του με τίτλο «Η αδύνατη επανάσταση - Η κοινωνική δυναμική του εμφυλίου πολέμου».

Ευχαριστώντας αρχικά τον νυν υπουργό Περιβάλλοντος Γιώργο Σταθάκη για τη συνεισφορά του ως πανεπιστημιακού στην έρευνα του συγγραφέα αναφορικά με την οικονομική διάσταση του Εμφυλίου, ο κ. Βόγλης ολοκληρώνει το έργο του με τις ακόλουθες δύο προτάσεις, οι οποίες ορίζουν την ενδιαφέρουσα οπτική του για τα σκοτεινά γεγονότα που άφησαν πίσω τους περισσότερους από 40.000 νεκρούς και αβάσταχτο πόνο διχάζοντας την ελληνική κοινωνία για δεκαετίες:

«Ο ελληνικός εμφύλιος ήταν μία επανάσταση, η μοναδική στην Ελλάδα του 20ού αιώνα, έστω και αν, έτσι όπως εξελίχθηκε, δεν θα μπορούσε να αποβεί νικηφόρα. Υπό αυτή την έννοια, ήταν μία αδύνατη επανάσταση».

Ο πρόεδρος της επιτροπής για την αναμόρφωση του μαθήματος της Ιστορίας εστιάζει στο βιβλίο του στη δράση του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ) και στις συνθήκες που οδήγησαν στην «επανάσταση». «Το εαμικό κίνημα, ριζοσπαστικοποιώντας την ελληνική κοινωνία, είχε δημιουργήσει δυναμική κοινωνικής επανάστασης στην Κατοχή. Αυτή η δυναμική μετασχηματίστηκε σε ολομέτωπη στρατιωτική και πολιτική σύγκρουση κατά τον Εμφύλιο».

Σε αυτές τις συνθήκες «οι μεταπολεμικές κυβερνήσεις, αντί να προχωρήσουν στις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις οι οποίες θα ικανοποιούσαν τα αιτήματα εκδημοκρατισμού και κοινωνικής δικαιοσύνης που είχε αναδείξει η κοινωνία στα χρόνια της Κατοχής, έθεσαν στόχο τη διάλυση των οργανωτικών δομών και τη συρρίκνωση των κοινωνικών ερεισμάτων του ΕΑΜ ώστε να ανακοπεί η δυναμική της επανάστασης». Επαναστατική είναι και η παρουσίαση των Δεκεμβριανών, που αποτελούν γεγονός-ορόσημο του Εμφυλίου.

«Τα Δεκεμβριανά ως επαναστατική στιγμή θα στοιχειώσουν το φαντασιακό του αστικού κόσμου. Η Ελλάδα ήταν μία χώρα χωρίς παρελθόν κοινωνικών επαναστάσεων και ο κίνδυνος του κομμουνισμού είχε διογκωθεί τεχνητά στην προπολεμική περίοδο.

Τα Δεκεμβριανά θα φέρουν αντιμέτωπο τον αστικό κόσμο με την απειλή της επανάστασης». Ο συγγραφέας, αναφερόμενος στη Δεξιά της περιόδου εκείνης, γράφει ότι μέχρι τις εκλογές του 1946 «ο αντικομμουνισμός και η βία έγιναν καταστατικά στοιχεία τού υπό συγκρότηση κρατικού μηχανισμού αλλά και της δεξιάς παράταξης, η οποία αναδιπλώθηκε στην πιο συντηρητική και αντιδραστική εκδοχή της με την επικράτηση των βασιλόφρονων δυνάμεων.

Ακόμη, η βία ήταν αναπόσπαστο κομμάτι ενός πλέγματος πολιτικών (όπως οι διώξεις, η εκκαθάριση του κρατικού μηχανισμού από τους μη εθνικόφρονες, οι οικονομικές διακρίσεις στη διανομή της βοήθειας), που είχαν στόχο να τρομοκρατηθεί η κοινωνική βάση της εαμικής Αριστεράς και να διαλυθούν οι οργανωτικές δομές του ΚΚΕ στην ύπαιθρο.

Απέναντι στην εκστρατεία βίας και τρομοκρατίας, η ηγεσία του κόμματος παρέμεινε για αρκετούς μήνες προσηλωμένη στην πολιτική νομιμότητα, αποφασίζοντας να μην απαντήσει ένοπλα και άρα να μην προσδώσει δυναμική στην εμφύλια σύγκρουση».

Οσον αφορά στη μετέπειτα στάση της Αριστεράς σε σχέση με τα γεγονότα του Εμφυλίου, ο κ. Βόγλης σημειώνει ότι «η Αριστερά αποσιώπησε την επαναστατική διάσταση του εμφυλίου πολέμου. Η ήττα και οι οδυνηρές συνέπειές της για χιλιάδες ανθρώπους την οδήγησαν στην απώθηση της ιδέας της επανάστασης.

Μετά τον Εμφύλιο προσανατολίστηκε σταθερά στην πολιτική νομιμότητα και τον κοινοβουλευτισμό και θέλησε να “ξεχάσει” το επαναστατικό παρελθόν, το οποίο λειτουργούσε απονομιμοποιητικά για την ενσωμάτωσή της στο πολιτικό σύστημα στο παρόν και δεν συνιστούσε προοπτική για το μέλλον.

Υποβάθμισε την επαναστατική διάσταση της εαμικής Αντίστασης προκειμένου να τονίσει τον αγώνα για την εθνική απελευθέρωση, ενώ για τον Εμφύλιο επέλεξε να αναδείξει τη μνήμη των θυμάτων της κρατικής βίας και των διώξεων, παρά τον αγώνα των μαχητών του ΔΣΕ. Μέχρι σχετικά πρόσφατα ο μνημονικός τόπος του Εμφυλίου για την Αριστερά δεν ήταν ο Γράμμος, αλλά η Μακρόνησος».

Θα διδασκόμαστε λιγότερη Ελλάδα, ήρωες, μάχες...

Με πρόσχημα την αποφυγή επαναλήψεων, το ΙΕΠ προτείνει τη μετατόπιση του διδακτικού ενδιαφέροντος

Κάθε εβδομάδα το υπουργείο Παιδείας προαναγγέλλει αλλαγές και σε ένα άλλο μάθημα, με προφανέστατο στόχο τη διαμόρφωση μιας διαφορετικής εθνικής ταυτότητας στους μαθητές. Η αρχή έγινε με τα Θρησκευτικά και ακολούθησε με την Ιστορία. Και όπως όλα δείχνουν, οι αλλαγές θα συνεχιστούν με το μάθημα της Λογοτεχνίας, με τους συνεργάτες του αρμόδιου υπουργού Κωνσταντίνου Γαβρόγλου να θέλουν να αλλάξουν όλη τη διδακτέα ύλη που επί δεκαετίες διαμορφώνει τον εθνικό χαρακτήρα των μαθητών.

Παρά τις αλυσιδωτές αντιδράσεις που εξακολουθούν να προκαλούν οι αλλαγές στο μάθημα της Ιστορίας, αυτές προγραμματίζονται κανονικά να εφαρμοστούν από τη νέα χρονιά. Οι αλλαγές θα ξεκινήσουν από τη Γ’ Δημοτικού και θα αγγίξουν και την ύλη της Α’ Λυκείου, όπου οι μαθητές πλέον θα διδάσκονται γεγονότα της σύγχρονης πολιτικής Ιστορίας, όπως είναι ο πόλεμος της Γιουγκοσλαβίας και οι επιχειρήσεις για την ανατροπή του Σαντάμ Χουσεΐν.

Μεταξύ των προτάσεων του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ) είναι η διδασκαλία του Ψυχρού Πολέμου και η πτώση των κομμουνιστικών καθεστώτων, παραμερίζοντας κεφάλαια της σύγχρονης ελληνικής Ιστορίας, αλλά και της Μυθολογίας.

Προτείνεται επίσης ο περιορισμός της αναλυτικής παρουσίασης της Επανάστασης του 1821, παρότι θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν κεφάλαια από τον 15ο αιώνα έως και τη σύγχρονη εποχή. Στην ενότητα, όμως, για την Ελληνική Επανάσταση η διδασκαλία στρέφεται σε βασικά κοινωνικά χαρακτηριστικά της ελληνικής κοινωνίας, όπως ο εκσυγχρονισμός και η εκβιομηχάνιση και λιγότερο στους πρωταγωνιστές της Απελευθέρωσης.

Με πρόσχημα την αποφυγή επαναλήψεων των ιστορικών κύκλων, το ΙΕΠ προτείνει τη μετατόπιση του διδακτικού ενδιαφέροντος από τα στρατιωτικά γεγονότα στα  κοινωνικά, όπως θέματα που αφορούν τους πρόσφυγες και τη διάσπαση των γειτονικών κρατών. 

Ποιες θα είναι οι αλλαγές

Οι κυριότερες από τις αλλαγές που προτείνονται στο μάθημα της Ιστορίας είναι:

■ Για την Α’ Λυκείου: Σήμερα διδάσκεται η περίοδος του αρχαίου κόσμου, που καλύπτει τη χρονική περίοδο από τους προϊστορικούς πολιτισμούς της Ανατολής έως την εποχή του Ιουστινιανού. Τώρα προτείνεται η συνολικότερη αναμόρφωση της διδακτέας ύλης που θα καλύπτει πλέον την περίοδο από το 1880 ως σήμερα.

■ Για τη Γ’ Δημοτικού:  Σήμερα διδάσκονται βασικά στοιχεία από την ελληνική µυθολογία (η δηµιουργία του κόσµου, η Τιτανοµαχία, οι θεοί και οι θεές του Ολύµπου, ο Προµηθέας, η Πανδώρα, ο Δευκαλίωνας και η Πύρρα, οι Αθλοι του Ηρακλή, ο Θησέας, η Αργοναυτική εκστρατεία και ο Τρωικός πόλεµος). Προτείνεται πλέον η διδασκαλία των αρχαιοελληνικών µύθων µε αναφορές και συνδέσεις µε µύθους άλλων λαών και η ερµηνευτική τους αποδέσµευση από τις πολιτικές, στρατιωτικές, ιδεολογικές και πολιτισµικές διαδικασίες των προϊστορικών κοινωνιών.

■ Για τη Δ’ Δημοτικού: Σήμερα διδάσκεται η Αρχαία Ελληνική Ιστορία από τη Γεωµετρική Εποχή ως την άνοδο της Ρώµης (η Αθηναϊκή Δηµοκρατία, η Αθήνα και η Σπάρτη, οι Περσικοί πόλεµοι, ο Πελοποννησιακός πόλεµος, ο Χρυσός Αιώνας του Περικλή, τα έργα στην Ακρόπολη, η άνοδος της Μακεδονίας, ο Μέγας Αλέξανδρος και η κατάκτηση της Ανατολής). Το ΙΕΠ προτείνει τη διδασκαλία της οικογενειακής, της προφορικής και της τοπικής Ιστορίας, όπως επίσης και των στοιχείων της θεµατικής Ιστορίας.

■ Για την Ε’ Δημοτικού: Σήμερα οι μαθητές διδάσκονται την άνοδο της Ρωµαϊκής Αυτοκρατορίας και τις σχέσεις των Ρωμαίων µε τους Ελληνες, τη µετάβαση από τη Ρωµαϊκή στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, την Κωνσταντινούπολη και την ιστορία του βυζαντινού κράτους και την Αλωση. Η καινούρια πρόταση είναι να διδαχθούν την ιστορική εξέλιξη από την Προϊστορία έως την οθωµανική κατάκτηση. Λόγω του µεγάλου χρονικού εύρους της περιόδου, όμως, το μάθημα θα εστιάζει στις σηµαντικές κοινωνικές και πολιτισµικές αλλαγές που συντελούνται στο πέρασµα των αιώνων και λιγότερο στην εξέταση συγκεκριµένων προσώπων ή γεγονότων.

■ Για τη ΣΤ’ Δημοτικού:  Η σημερινή διδακτέα ύλη περιλαμβάνει τις εξελίξεις στην Ευρώπη κατά τους νεότερους χρόνους (Αναγέννηση, Ανακαλύψεις, Διαφωτισµός, οι Δάσκαλοι του Γένους, Επανάσταση του 1821). Πλέον προτείνεται η ιστορική εξέλιξη από τον 15ο αιώνα έως τη σύγχρονη εποχή, με έµφαση στις σηµαντικές τεχνολογικές, κοινωνικές και πολιτισµικές αλλαγές και λιγότερο στην εξέταση συγκεκριµένων προσώπων ή γεγονότων, µε την εξαίρεση της ίδρυσης του ελληνικού κράτους και των δύο Παγκοσµίων Πολέµων.

Οι Γρύπες στην Μυθολογία

Ο Γρύπας ήταν τέρας της Ελληνικής μυθολογίας. Είχε σώμα λιονταριού ή αλόγου, κεφάλι και φτερά αετού. Επίσης σε μερικές αναπαραστάσεις του φαίνεται πως έχει και ουρά φιδιού. Ο Γρύπας συμβολίζει τον ήλιο, τον ουρανό, το φως της αυγής που γίνεται χρυσαφένιο, Επίσης, συμβολίζει τις δυνάμεις του αετού και του λιονταριού. ‘Όταν εμφανίζεται ως φύλακας θησαυρών σχετίζεται με την επαγρύπνηση και εκδίκηση. Στην Ανατολή ο Γρύπας συμβολίζει την σοφία και την φώτιση. Στην Ελλάδα ήταν αφιερωμένος στον Απόλλωνα σαν ηλιακό σύμβολο, στην Αθηνά σαν σοφία και στην Νέμεση σαν εκδίκηση.

Ο μύθος του θεωρείται ότι προέρχεται από την Μεσοποταμία. Πιθανότατα η γέννηση του μύθου ανάγεται στην εποχή της πρώτης ανακάλυψης απολιθωμάτων δεινοσαύρων από τον προϊστορικό άνθρωπο. Η ράχη του ήταν σκεπασμένη με φτερά και τα νύχια στα λιονταρίσια πόδια του ήταν δυνατά και γαμψά σαν του αετού. Είναι ένα φτερωτό θηρίο με κεφάλι και νύχια αετού και σώμα λιονταριού ή αλόγου. Ο αρσενικός Γρύπας δεν έχει φτερά σε αντίθεση με το θηλυκό.

Στην Εραλδική τέχνη εμφανίζεται δίχως φτερά. Συμβολίζει τον ήλιο, τον ουρανό, το φως της αυγής που γίνεται χρυσαφένιο. Επίσης, συμβολίζει τις δυνάμεις του αετού και του λιονταριού. ‘Όταν εμφανίζεται ως φύλακας θησαυρών σχετίζεται με την επαγρύπνηση και εκδίκηση. Στην Ανατολή ο Γρύπας συμβολίζει την σοφία και την φώτιση. Στην Ελλάδα ήταν αφιερωμένος στον Απόλλωνα σαν ηλιακό σύμβολο, στην Αθηνά σαν σοφία και στην Νέμεση σαν εκδίκηση.

Οι γρύπες του σφραγιστικού δακτύλιου της αρχαίας Άνθειας είναι ιππόγρυπες.

Ο Ιππόγρυπας είναι μισός άλογο και μισός Γρύπας. Τα φτερά του, τα μπροστινά του πόδια το κεφάλι και το ράμφος του ήταν σαν ενός Γρύπα. Ενώ σ’ όλα τ’ άλλα έμοιαζε με άλογο. ‘Όπως τα φτερωτά άλογα του Απόλλωνα, έτσι και ο Ιππόγρυπας είναι ηλιακό σύμβολο.Τον συναντάμε σε πολλές μυθολογίες. Το συναντάμε στην Αίγυπτο, τη Μεσοποταμία & την Ελλάδα. Στην Αίγυπτο ήταν η προσωποποίηση του Ήλιου. Το μεσαίωνα ο ιππόγρυπας ήταν σύμβολο της αδυναμίας.

Σε Σκυθικά στολίδια έχουν βρεθεί ιππόγρυπεςνα επιτίθενται σε άλογα.

Σύμφωνα με το μύθο, οι Αριμασποί βρίσκονται σε συνεχή πάλη με τους γρύπες για το χρυσό. Η χώρα στην οποία ο Αριστέας και ο Ηρόδοτος τοποθετούν τους Αριμασπούς αναφέρεται αόριστα ως βορράς της Ευρώπης, στην άκρη της Οικουμένης, ενώ η μεταγενέστερη γραμματεία τούς τοποθετεί πέραν των Ριπαίων ορέων, στην Ασία.

Για τον Ηρόδοτο, παρόλο που εκφράζει την επιφύλαξή του ως προς το να ήταν μονόφθαλμα όντα, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πρόκειται για πραγματικές φυλές. Με παρόμοιο τρόπο τούς αντιμετωπίζει και ο Διόδωρος ο Σικελιώτης, ενώ στα σχόλια στον Πίνδαρο βρίσκουμε και το όνομα του βασιλιά-γενάρχη τους, του Αριμασπού. Ο Ευστάθιος, για τον οποίο οι Αριμασποί είναι «έθνος σκυθικόν», προσπαθεί με λογικό τρόπο να εξηγήσει τη μονοφθαλμία τους, συσχετίζοντάς τη με την εξάσκηση στην τοξοβολία, η οποία τους αναγκάζει να κλίνουν το ένα τους μάτι για να στοχεύσουν. Σύμφωνα με τον ίδιο, ο Διονύσιος ο Περιηγητής τούς ονομάζει «αρειμανείς» ή «αρειμανίους». Ωστόσο, στο μεγαλύτερο μέρος τους η ελληνική και η λατινική γραμματεία επαναλαμβάνουν τις πληροφορίες του Ηροδότου, προσθέτοντας ενίοτε σε αυτές κάποιες καθαρά διακοσμητικές λεπτομέρειες.

Οι γρύπες στη λογοτεχνία και την τέχνη

Τη μορφή του γρύπα την επεξεργάστηκαν στην αρχαία Ελλάδα τόσο λογοτεχνικά όσο και εικαστικά. Ξεκινώντας από την πρώτη αναφορά τους από τον Αριστέα, στη διάρκεια της Αρχαιότητας οι γρύπες μετατράπηκαν σε εχθρικά προς τους ανθρώπους τέρατα, τα οποία διέθεταν σώμα λέοντος ή ίππου και κεφαλή και φτερά αετού.

Αρκετά περίπλοκη είναι και η εικαστική εξέλιξη του γρύπα. Θεωρείται ότι η μορφή του εμφανίστηκε στην Ανατολή. Στην Ελλάδα ο γρύπας, ως ον που συνδυάζει τα χαρακτηριστικά πτηνού και τετράποδου ζώου, εμφανίστηκε κατά την Κρητομινωική περίοδο και είναι γνωστός από τις παραστάσεις από την Κνωσό την Πύλο και την Άνθεια. Όμως οι παραστάσεις των κρητομινωικών γρυπών και των ιππογρυπών της Άνθειας είναι αρκετά διαφορετικές από τις παραστάσεις τους στην αρχαϊκή και την κλασική τέχνη.

Ένας νέος τύπος γρύπα εισήχθηκε στην ελληνική τέχνη στα τέλη του 8ου αι. π.Χ. από τη Μέση Ανατολή, αρχικά στα νησιά του Αιγαίου και από εκεί στην ηπειρωτική Ελλάδα. Σε αυτόν ανήκουν οι αρχαϊκές χάλκινες προτομές γρύπα και οι πολυάριθμες σχετικές παραστάσεις του στη γραπτή κεραμική της ανατολίζουσας τεχνοτροπίας, στα νομίσματα και σε έργα μικροπλαστικής.

Οι αρχαϊκοί γρύπες έχουν ανοιχτό ράμφος, χαίτη και κέρας και μόνο στα Κλασικά χρόνια διαμορφώνεται ο συνήθης σε εμάς τύπος γρύπα, με ρεαλιστική απόδοση των χαρακτηριστικών αετού και λέοντα. Η μορφή του γίνεται σταθερό θέμα πολλαπλών παραστάσεων στα έργα τέχνης, στη γλυπτική, στα νομίσματα, σε διάφορα άλλα αντικείμενα και στα γραπτά αγγεία. Ιδιαίτερα συχνά συναντάμε το γρύπα σε παραστάσεις στα αττικά αγγεία της λεγόμενης τεχνοτροπίας του Κερτς, κυρίως του 4ου αι. π.Χ., όπου συνήθως συνοδεύει τις παραστάσεις Αμαζόνων, του Απόλλωνα και του Διονύσου.

Οι γρύπες ως μυθολογικό στοιχείο

Η ελληνική μυθολογία συνδέει τους γρύπες με διάφορους θεούς. Στον Αισχύλο είναι τα σκυλιά του Δία, στο Νόννο είναι τα ζώα της Νέμεσης, ενώ στα έργα τέχνης ο γρύπας συχνά συνδέεται με το Διόνυσο. Αλλά ισχυρότερη είναι η σχέση του γρύπα με τον Απόλλωνα, με τον οποίο συνδέεται μέσω του δηλιακού μύθου για τους Υπερβορείους. Είναι οι γρύπες που φέρουν την άμαξα του θεού κατά το ταξίδι του προς τους Υπερβορείους. Έτσι και οιιππόγρυπες του σφραγιστικού δακτυλίου φέρουν την άμαξα των θεοτήτων της Άνθειας. Ως επιφάνειος ο Απόλλωνας καλπάζει πάνω σε γρύπα. Στην αρχαία Ελλάδα ο γρύπας νοούνταν ως ηλιακό σύμβολο, αλλά η σχέση του με τον ορυκτό χρυσό τού προσδίδει χθόνια χαρακτηριστικά.

Εξαιρετικά δημοφιλείς ήταν οι παραστάσεις των γρύπων στη Σκυθία, όπου η μορφή τους έφτασε μέσω δύο οδών· από την Ανατολή και από τις ελληνικές αποικίες του βορείου Ευξείνου. Οι γρύπες αποδείχθηκαν στενά συνδεδεμένοι με τη σκυθική μυθολογία, όπου αντιπροσώπευαν το χθόνιο στοιχείο.

Ξεκινώντας από τον 5ο αι. π.Χ., η εικαστική μορφή του γρύπα στην αρχαία ελληνική τέχνη συχνά συνδέεται με τους Αριμασπούς και κατά τον 4ο αι. π.Χ. η πάλη τους γίνεται σταθερό θέμα της αττικής αγγειογραφίας στα αγγεία της τεχνοτροπίας του Κερτς. Στους συγγραφείς συναντάμε μια παράλληλη εκδοχή του μύθου για τους Αριμασπούς και τους γρύπες. Πρόκειται για την ιστορία για τα μυρμήγκια, από τα οποία οι Ινδοί κλέβουν το χρυσό. Στον Κτησία τα μυρμήγκια μετατρέπονται σε γρύπες και σε ολοκληρωμένη μορφή στο Σολινό. Ο μύθος αυτός θυμίζει πλέον έντονα την εκδοχή με τους Αριμασπούς. Οι ίδιοι οι αρχαίοι παρατηρούσαν αυτή την ομοιότητα.

Η ερμηνεία του μύθου της πάλης των Αριμασπών με τους γρύπες είναι εξαιρετικά δύσκολη. Στην Ελλάδα πρωτοεμφανίζεται ως λογοτεχνικό θέμα, όπου οι ήρωες τοποθετούνται σε άγνωστα μέρη της γης και χάρη της μυθοπλαστικής φαντασίας αποκτούν φανταστικά χαρακτηριστικά. Όπως συμβαίνει πολλές φορές, και αυτός ο μύθος μπορεί να βασίζεται σε κάποια πραγματικά στοιχεία.

Έτσι, μερικοί ερευνητές τον ερμηνεύουν κυριολεκτικά και πιστεύουν ότι πίσω από τις φανταστικές λεπτομέρειες κρύβεται ένας πραγματικός αρχαίος λαός, οι Αριμασποί. Υπάρχει και η άποψη ότι και οι αναφερόμενοι από τον Αριστέα και τον Ηρόδοτο γρύπες ήταν όχι φανταστικά όντα αλλά η ονομασία ενός αρχαίου λαού, που, λόγω της ομοιότητας του μύθου για τους γρύπες του βορρά και της Ινδίας, μετατράπηκε στη λογοτεχνική παράδοση σε φανταστικά τέρατα.

Οι άκρως αόριστες πληροφορίες για τον τόπο κατοικίας των Αριμασπών επιτρέπουν στους ερευνητές να τους τοποθετούν σε διάφορες περιοχές, ανάμεσα στα Ουράλια όρη και το Αλτάι στη Σιβηρία, δηλαδή στην περιοχή όπου κατοικούσαν σιβηροσκυθικές φυλές. Γι’ αυτό το λόγο και η ονομασία Αριμασποί ερμηνεύεται ως προερχόμενη από το αρχαιοϊρανικό aspa, που σημαίνει ίππος.

Άλλη άποψη υπογραμμίζει πρωτίστως το μυθικό στοιχείο του μοτίβου και βλέπει εδώ τη μεταφορά στην αρχαία ελληνική παράδοση ενός στοιχείου της σκυθικής ή, μέσω αυτής, μιας αρχαιότερης μυθολογικής παράδοσης. Οι γρύπες, με βάση την ανάλυσή τους στα έργα της σκυθικής τέχνης, ερμηνεύονται ως η προσωποποίηση του επέκεινα κόσμου.

Η δε πάλη των Αριμασπών με τους γρύπες σε αυτή την περίπτωση αποκτά έννοια συμβολική, εκφράζοντας την ιδέα των εμποδίων που συναντάει η ψυχή στο δρόμο προς το βασίλειο των νεκρών ή την πάλη του Άνω και του Κάτω Κόσμου για την κατοχή της θεϊκής ύλης, η οποία αντιπροσωπεύεται από το χρυσό.

Οι Αριμασποί νοούνται ως οι φύλακες των συνόρων της χώρας της ευδαιμονίας. Να θυμηθούμε ότι οι Αριμασποί του Αριστέα και του Ηροδότου ήταν γείτονες των Υπερβορείων, ενός εξιδανικευμένου λαού, συνδεδεμένου στην ελληνική μυθολογική παράδοση, μέσω του Απόλλωνα, με τη λατρεία του Ηλίου. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Απόλλωνας κάνει το ταξίδι του στη χώρα τους πετώντας πάνω σε γρύπα, ένα δαμασμένο τέρας του κόσμου των νεκρών.

Όποια ερμηνεία του θέματος κι αν επιλέξουμε, την κυριολεκτική ή την καθαρά μυθολογική, και στις δύο περιπτώσεις υπάρχει ένα στοιχείο που τις ενώνει. Ο μύθος για την πάλη των Αριμασπών με τους γρύπες αντανακλά τις μυθολογικές αντιλήψεις των αρχαίων ιρανόφωνων φυλών της Ασίας και του βορείου Ευξείνου, οι οποίες εισήχθηκαν στην ελληνική κοσμολογία και την εικαστική παράδοση μετά τη γνωριμία των Ελλήνων με το σκυθικό κόσμο.

Το ταξίδι του Μεγάλου Αλέξανδρου στους ουρανούς(απεικόνιση στη Pala d’ Oro)

Ο Μέγας Αλέξανδρος ταξιδεύει στους ουρανούς με τη βοήθεια δύο γρυπών. Παράσταση στην Pala d’ Oro

Η Pala d’ Oro φέρει και παράσταση ανθρώπου που φορά βασιλικό στέμμα ανάμεσα σε δύο γρύπες και που δεν είναι τίποτα άλλο παρά αναπαράσταση του φανταστικού ταξιδιού του μεγάλου Αλέξανδρου στους ουρανούς, όπως αυτό έχει περιγραφεί στο Μυθιστόρημα του Αλέξανδρου του Ψευδο-Καλλισθένη.Σύμφωνα με μία από τις περιγραφές αυτών των φανταστικών περιπετειών του, ο Αλέξανδρος κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στη χώρα των Μακάρων επιχείρησε να εξερευνήσει τους ουρανούς και για τον σκοπό αυτόν διέταξε να συλλάβουν δύο τεράστια όρνεα της περιοχής (γρύπες) τα οποία:

Απεικόνιση του Αλέξανδρου να ταΐζει τους γρύπες και να πετάει στον ουρανό

απεικόνιση του Αλέξανδρου να πετάει στον ουρανό
“… προσέταξεν μη φαγείν βρώματα μέχρι τριών ημερών· τη δε τρίτη ημέρα προσέταξε κατασκευασθήναι ξύλον όμοιον ζυγώ και τούτο προσδεθήναι εν τοις τραχήλοις αυτών. Είτα ελθών αυτός εν τω μέσω του ζυγού εκράτησε το δόρυ ωσεί πήχυν το μήκος, έχον επάνω ήπαρ. Ευθύς ουν αναπτάντα τα όρνεα του φαγείν το ήπαρ, ανήλθε μετ’ αυτών ο Αλέξανδρος εν τω αέρι εις ύψος. Πάνυ δε έτρεμε διά την του αέρος ψυχρότητα την εκ των ορνέων εκείνων γεγενήμενην. Είτ’ ευθύς συναντά αυτόν πετεινόν ανθρωπόμορφον, και λέγει αυτώ: Αλέξανδρε, τα επίγεια μη γινώσκων, πώς τα ουράνια καταλάβειν επιζητείς; Υπόστρεψον ουν διά τάχους επί την γην, μήπως όρνεοις τούτοις κατάβρωμα γενήση.”.

Απεικόνιση του Αλέξανδρου να ταΐζει συκώτια τους γρύπες και να πετάει στον ουρανό
Η απεικόνιση της μεταφοράς του άρματος που σύρεται από ιππόγρυπες , των θεοτήτων της Άνθειας, μεταφέρθηκε διαχρονικά και ενσωματώθηκε στις θρησκείες , στους μεταγενέστερους μύθους της ανθρωπότητας και στους σημερινές μαγικούς κόσμους . (πηγή )
Γρύπες συναντάμε επίσης σε απεικονήσεις χρυσών δακτυλιδιών σε θαλαμωτούς τάφους της Ομηρικής ΑΝΘΕΙΑΣ (11 χλμ. περίπου ΒΔ της Καλαμάτας). Εκεί βρίσκονται Μυκηναϊκά νεκροταφεία Μεσοελλαδικοί τύμβοι, -2200, ένας Βασιλικού μεγέθους Θολωτός τάφος, -1600, και συστάδα 25 μνημειωδών θαλαμωτών τάφων, -1400.
.

Αριστερά κάτω: Χρυσό δαχτυλίδι, με ανάγλυφη παράσταση άρματος, που σύρεται από γρύπες. Πάνω του στέκονται δύο ανθώπινες μορφές, οι οποίες κρατούν τα ηνία. Ανάμεσα στα πόδια των γρυπών και πάνω από τα φτερά τους απεικονίζονται δύο φοινικόδεντρα. Μπροστά από τους γρύπες υπάρχει άλλο δέντρο που έχει έξι μεγάλα φύλλα με οδοντωτό περίγραμμα, θέμα εμπνευσμένο από τη μινωική Κρήτη. Δεξιά κάτω: Χρυσός σφραγιστικός δακτύλιος, με φυσιοκρατική σκηνή. (πηγή)

Γρύπες συναντούμε επίσης και στην νεότερη Ελληνικήπαράδοση. Στην φωτογραφία που ακολουθεί βλέπουμε αναθεματική πλάκα από τον Πόρο και πιο συγκεκριμένα από τον προαύλιο χώρο του Μοναστηρίου «Ζωοδόχου Πηγής» όπου βρίσκεται ο τάφος του Υδραίου Ναυάρχου Τομπάζη. Στην αναθηματική πλάκα υπάρχει ανάγλυφη επίστεψη σε μορφή αετώματος, που στο κέντρο της υπάρχει ένας θυρεός, ενώ ένθεν και ένθεν αυτού, υπάρχουν αντικριστοί δύο «Γρύπες». Παρατηρήστε πως στις δύο απολήξεις του αετώματος υπάρχουν δύο κεφάλια που μοιάζουν με κεφάλια από ΚΑΡΥΑΤΙΔΕΣ με κόμμωση και πλεξούδες ... (πηγή)

Σύνθεση από πηγές ώς άνω, εντός κειμένου.

Πηγή: Επεξεργασία, επιμέλεια αναδημοσιεύσεων Πλωτίνος, mythagogia.blogspot.gr, ellaniapili

Το Δεσποτικό είναι ένα ακατοίκητο σύμπλεγμα νησίδων και βρίσκεται νοτιοδυτικά της Αντιπάρου.

Στο ίδιο σύμπλεγμα ανήκουν επίσης τα νησάκια Τσιμιντήρι και Στρογγυλό. Το Δεσποτικό σύμφωνα με τον γεωγράφο Στράβωνα και τον ιστοριογράφο Πλίνιο, στην αρχαιότητα ονομάζονταν Πρεπέσινθος, ενώ σήμερα ονομάζεται και Επισκοπή. Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, οι κάτοικοι της αρχαίας Πάρου ίδρυσαν εκεί λαμπρό ιερό του Απόλλωνα ως απάντηση στην αθηναϊκή κυριαρχία της Δήλου. Με αυτό τον τρόπο θέλησαν να  εδραιώσουν την κυριαρχία τους στο Αιγαίο, αλλά γρήγορα βρέθηκαν στο στόχαστρο των αντιπάλων τους.

Οι ενδείξεις ότι το μικρό νησάκι ήταν κέντρο εμπορίου, αλλά και λατρευτικός χώρος στην αρχαιότητα, οδήγησαν τους αρχαιολόγους σε ανασκαφές, οι οποίες ξεκίνησαν στα τέλη του 19ου αιώνα από τον Χρήστο Τσούντα. Οι πρώτες έρευνες του Τσούντα, αλλά και οι μετέπειτα προσπάθειες του Ν. Ζαφειρόπουλου το 1959, έφεραν στο φως περισσότερους από 50 πρωτοκυκλαδικούς τάφους, γεγονός που αποδεικνύει ότι παλαιότερα το νησί κατοικείτο. Εκτός από τους τάφους, ο Ζαφειρόπουλος ανακάλυψε και τμήματα ενός δωρικού ναού που χρονολογήθηκαν περίπου στο 500 π.Χ..

Στο Δεσποτικό λειτούργησε ένα μεγάλο και οργανωμένο αρχαϊκό ιερό με φήμη και πλούτο. Το έχτισαν οι κάτοικοι της αρχαίας Πάρου για να εδραιώσουν την κυριαρχία τους στο Αιγαίο. Η ακμή του χρονολογείται στον 6ο αιώνα π.Χ.
Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, η λατρευτική θεότητα του Δεσποτικού ήταν ο Θεός Απόλλωνας, ενώ η τοποθεσία του το μετέτρεψε σε σημαντικό αγκυροβόλιο στο παρελθόν.

Το νησάκι λεηλατήθηκε και ερήμωσε περίπου το 1675 όταν δέχτηκε επίθεση από Γάλλους πειρατές. Αρχηγός τους ήταν ο Υγκό ντε Κρεβαλιέ, ο οποίος ήθελε να εκδικηθεί τους κατοίκους του Δεσποτικού, επειδή είχαν «προδώσει» στις οθωμανικές αρχές τον πειρατή Ντανιέλ, που είχε γίνει κυρίαρχος στη ευρύτερη περιοχή.

Παρόλο που το Δεσποτικό από τότε δεν ξανακατοικήθηκε, κρύβει μια πλούσια ιστορία την οποία μαρτυρούν τα ευρήματα που έρχονται συνεχώς στο φως από τους αρχαιολόγους. Από το 1997 επικεφαλής των ανασκαφών είναι ο αρχαιολόγος Γιάννος Κουράγιος.

Η Πάρος και η Νάξος προσπαθούσαν έντονα την αρχαϊκή περίοδο να κυριαρχήσουν στο Αιγαίο κόντρα στην αθηναϊκή ηγεμονία. Οι Αθηναίοι όμως επικράτησαν με κέντρο την Δήλο όπου έγινε κέντρο λατρείας και εμπορίου. Η εξέλιξη αυτή δεν άρεσε στους Πάριους που επιχείρησαν να δημιουργήσουν το δικό τους ιερό νησί, επιλέγοντας το Δεσποτικό. Εκεί ανήγειραν μεγάλο ιερό το οποίο οι αρχαιολόγοι σήμερα ανασκάπτουν.

Το εντυπωσιακό είναι ότι μετά από δύο δεκαετίες ερευνών στο ιερό δεν εντοπίστηκαν επιγραφές. Οι αρχαιολόγοι εκτιμούν ότι αυτό συνέβη επειδή οι Αθηναίοι ήθελαν να εξαφανίσουν κάθε ίχνος για πολιτικούς λόγους. Ο Γ.Κουράγιος είχε δώσει εξήγηση παλαιότερα στην Καθημερινή:
«Οι Αθηναίοι δεν θέλησαν να τιμωρήσουν τους Πάριους επειδή πήγαν με τους Πέρσες (μήδισαν), αλλά εξαιτίας του πλούτου που είχε το νησί λόγω του μαρμάρου της».

Ο ανασκαφέας του Δεσποτικού Γιάννος Κουράγιος (Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων), αναφέρει ότι «πρόκειται για το μεγαλύτερο σε έκταση ιερό μετά απ’ αυτό της Δήλου».

Οι ανασκαφές

Έως σήμερα έχει έρθει στο φως ένα εκτεταμένο αρχαϊκό ιερό, η ακμή του οποίου χρονολογείται στον 6ο αι.π.Χ., ενώ τα πρωιμότερα ίχνη λατρείας ανάγονται στον 9ο και 8ο αι. π. Χ. στη γεωμετρική εποχή. Το κέντρο της λατρείας ήταν ένα προστατευμένο με περίβολο τέμενος, στο οποίο δέσποζε ο μαρμάρινος πρόστυλος ναός και δίπλα σε αυτόν το τελετουργικό εστιατόριο και άλλα δυο μαρμάρινα οικοδομήματα λατρευτικού χαρακτήρα. Στο κέντρο βρισκόταν ο μεγάλος μαρμάρινος ημικυκλικός βωμός, ενώ μπροστά από το ναό ο βωμός της Εστίας Ισθμίας.

Η κατεξοχήν λατρευόµενη θεότητα στο ιερό κατά την αρχαϊκή και κλασική περίοδο ήταν ο Απόλλωνας, ενώ στην κλασική περίοδο λατρευόταν και η θεά Εστία µε το επίθετο «Ισθµία».

Στις πρόσφατες έρευνες αποκαλύφθηκε ένα ιδιαίτερα πολύπλοκης κάτοψης κτιριακό συγκρότημα συνολικών διαστάσεων 35 Χ 15μ., το οποίο βρίσκεται στην νότια πλευρά του αρχαϊκού τεμένους δίπλα στη νότια είσοδο του ιερού. Από τα πολυπληθή ευρήματα προκύπτει ότι το νέο συγκρότημα, το οποίο ανήκει στην αρχαϊκή περίοδο (εποχή ίδρυσης του ιερού), γνώρισε διάφορες οικοδομικές φάσεις με επεκτάσεις και προσθήκες δωματίων, κατά την κλασική και ελληνιστική περίοδο.

Tμήμα του κτηριακού συγκροτήματος αυτού περιλαμβάνει οικοδόμημα ορθογώνιας κάτοψης, διαστάσεων 20Χ12μ., που αποτελείται από πέντε δωμάτια με εισόδους στη νότια πλευρά που επικοινωνούν με μεγάλο ανοικτό αίθριο και επιβλητική είσοδο. Τα δωμάτια φέρουν πλακόστρωτα δάπεδα και διάφορες κατασκευές στο εσωτερικό τους, μάλλον για τελετουργική χρήση.

Δυτικά του κτιριακού συγκροτήματος αυτού αποκαλύφθηκε ακόμη ένα μεγάλο κτίριο αποτελούμενο από τέσσερα δωμάτια, ενώ σε ένα από αυτά βρέθηκε κτιστός τετράγωνος βωμός από σχιστολιθικές πλάκες. Αποκαλύφθηκε μεγάλη ποσότητα κεραμικής και περισσότερα από είκοσι θραύσματα αγγείων με εγχάρακτες επιγραφές του ονόματος του Απόλλωνα, που επιβεβαιώνει για μια ακόμη φορά την λατρεία του θεού στη συγκεκριμένη θέση.

Η αποκάλυψή των παραπάνω κτιρίων αποτελεί μαρτυρία για τη συνέχιση της λειτουργίας του ιερού και στους κλασικούς-ελληνιστικούς χρόνους, αλλά και για τη μεγάλη έκτασή και πολύπλοκη χωροταξική οργάνωσή του, που αντανακλούν τη μεγάλη φήμη και επισκεψιμότητα του έως και τον 3ο αι.π.Χ.

Επιπλέον, ανασκαφικές εργασίες πραγματοποιήθηκαν και στο Κτίριο Ζ, που βρίσκεται έξω από τον λατρευτικό περίβολο του τεμένους, όπου αποκαλύφθηκαν ακόμη δύο δωμάτια του και μεγάλη ποσότητα εισηγμένης γραπτής αττικής κεραμικής κλασικών χρόνων. Επίσης, αποκαλύφθηκε τοίχος μεγάλων διαστάσεων κατά μήκος της οδού που θα έπαιρναν οι πιστοί από το αρχαίο λιμάνι προς το τέμενος, που είχε οχυρωματικό χαρακτήρα για να προστατεύσει τα κτίρια, που εκτείνονταν στη χερσόνησο του Δεσποτικού, εκτός του λατρευτικού περιβόλου.

Στα πολυάριθμα ευρήματα της ανασκαφικής έρευνας συγκαταλέγονται θραύσμα από την κνήμη ποδιού αρχαϊκού κούρου, τρία θραύσματα κάτω άκρων κούρων – που έρχονται να προστεθούν στα 65 ήδη αποκαλυφθέντα θραύσματα μαρμάρινων αρχαϊκών κούρων- καθώς και τμήμα μιας ιδιαίτερης μαρμάρινης αρχαϊκής βάσης αγάλματος με την πλίνθο της, η οποία φέρει την επιγραφή (Α)ΝΕΘΗ(ΚΕ), ακέραιο πήλινο ακροκέραμο, θραύσματα ερυθρόμορφου κρατήρα με παράσταση του θεού Διόνυσου, περισσότερα από είκοσι μελαμβαφή λυχνάρια, 33 ενεπίγραφα θραύσματα σκύφων και κυλίκων με το όνομα του Απόλλωνα (Α, ΑΠ, ΑΠΟΛ), θραύσματα μηλιακών-παριανών αγγείων και θραύσματα μελανόμορφων αγγείων αττικής προέλευσης (τέλη 6ου αι. π. Χ), πήλινη αρχαϊκή λεκάνη με περίτεχνες λαβές, πήλινα ειδώλια και χάλκινα αντικείμενα.

Οι εργασίες αναστήλωσης του αρχαϊκού ναού και του εστιατορίου έχουν αποκτήσει πρωταρχική σημασία, αφού στοχεύουν στην συμπλήρωση της κάτοψης των μνημείων και στην υποδήλωση της τρίτης διάστασης, ώστε να γίνει το μνημείο κατανοητό στον επισκέπτη.

Η ολοκλήρωσή του έργου αναστήλωσης και συντήρησης έχει ως απώτερο σκοπό την οργάνωση και ανάδειξη του χώρου σε έναν μοναδικό αρχαιολογικό χώρο, ένα πρότυπο αρχαιολογικό πάρκο στις Κυκλάδες, με εποπτικό ενημερωτικό υλικό και διαδρομές περιήγησης, σε όλο το νησί, αφού πρόκειται για ένα από τα μοναδικά ακατοίκητα νησιά στις Κυκλάδες, με ιδιαίτερο φυσικό κάλλος.

Οι ανασκαφικές και αναστηλωτικές εργασίες πραγματοποιήθηκαν χάρη στις ευγενικές χορηγίες των Ιδρυμάτων Α.Γ.Λεβέντη, Α&Π Κανελλοπούλου,των Αθανασίου και Μαρίνας Μαρτίνου, του ΔΙ.ΚΕ.ΜΕΣ (πρόεδρος Αλέξης Φυλακτόπουλος), των Αλίκης και Αταλάντας Γουλανδρή, της Μαρίας Εμπειρίκου, του Γιάννη Φούφα, ενώ σημαντική υπήρξε και η συμβολή του Δήμου Αντιπάρου και της Κοινοπραξίας Φεριμπότ Αντιπάρου στη διαμονή και μετακίνηση των μελών της ανασκαφής.

Δύο περήφανοι ορεινοί γίγαντες, ανάμεσά τους η εύφορη κοιλάδα του Ευρώτα, η πιο περήφανη πόλη που γέννησε η Ελλάδα και το τελευταίο προπύργιο μιας ολόκληρης αυτοκρατορίας. Στη Σπάρτη και στον Μυστρά, τον Ταΰγετο και τον Πάρνωνα χτυπά η καρδιά της Λακωνίας.

Ο λόφος του Μυστρά, όπως φαίνεται πηγαίνοντας προς την Πάνω Πύλη. Αριστερά διακρίνονται τα Παλάτια, δεξιά το Κάστρο

Το όνομα και η φήμη της Σπάρτης έχουν ταξιδέψει σε κάθε πιθανή και απίθανη γωνιά του πλανήτη. Φρόντισαν γι’ αυτό οι αρχαίοι Σπαρτιάτες, ο θρυλικός βασιλιάς Λεωνίδας, οι τριακόσιοι, ο Λυκούργος, ο Αγης και ο Κλεομένης και τόσοι άλλοι. Κάποιους αιώνες αργότερα ήρθαν στα ίδια μέρη οι Βυζαντινοί, έκαναν το κάστρο του Μυζηθρά τρανή καστροπολιτεία κι εκεί γνώρισαν τις τελευταίες σελίδες δόξας τους.

Νεοκλασικές πινελιές στη Σπάρτη

Κι όλα αυτά τα χρόνια, ο Ταΰγετος να παρατηρεί επιβλητικός κι αγέρωχος πάνω από την πεδιάδα του Ευρώτα, σε μια αέναη «συνομιλία» με τον γειτονικό Πάρνωνα, και στις πλαγιές τους να μεγαλώνουν γραφικά χωριά και οικισμοί που έγραψαν και γράφουν τη δική τους ιστορία.

Κι εκεί στα 1834, με βασιλική εντολή, γεννιέται η νέα Σπάρτη, στα ίδια χώματα περίπου με την αρχαία, μια πόλη σύγχρονη κι ανθρώπινη. Οχι τυχαία λοιπόν η Σπάρτη έχει έναν μοναδικό τρόπο να συνταιριάζει έναν χαρακτήρα βαθιά ελληνικό με έναν ευρωπαϊκό αέρα.

Το καταλαβαίνεις στην πρώτη κιόλας επαφή με την πόλη: μεγάλες λεωφόροι ττην διασχίζουν κάθετα, με ένα απόλυτα συμμετρικό πλέγμα δρόμων, ένα ρυμοτομικό σχέδιο βγαλμένο από σεμινάριο σύγχρονης πολεοδομίας. Κεντρική αρτηρία της Σπάρτης είναι η Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, η λεγόμενη και «λεωφόρος με τους φοίνικες». Αν έχεις την αίσθηση πως κάτι λείπει, έχεις δίκιο: δεν υπάρχουν φανάρια!

Το ακόμη πιο εντυπωσιακό, ωστόσο, είναι πως δεν υπάρχουν ούτε κορναρίσματα, οι οδηγοί -ντόπιοι και επισκέπτες- συνεννοούνται με ευγένεια στις διασταυρώσεις, δείγμα πως μια άλλη, πιο πολιτισμένη πραγματικότητα είναι εφικτή...

Η Παλαιολόγου ξεκινά (ή καταλήγει) στο δημοτικό στάδιο της πόλης και στον ανδριάντα του Σπαρτιάτη βασιλιά Λεωνίδα. Από εδώ μπορείς να επισκεφθείς και την αρχαία ακρόπολη, με το θέατρο και τη μεσοβυζαντινή βασιλική του Οσίου Νίκωνα, απολαμβάνοντας παράλληλα και τη θέα στην πόλη με φόντο τον Ταΰγετο.

Το Δημαρχείο της Σπάρτης, στην κεντρική πλατεία της πόλης

Κάθετα στην Παλαιολόγου κατεβαίνει από την πλευρά του Μυστρά η Λυκούργου και κατά μήκος των δύο αυτών αρτηριών θα βρεις ό,τι τραβάει η ψυχή σου από μπαράκια και καταστήματα, όπως και στον πεζόδρομο της Κλεοβρότου. 

Το Ιερό της Ορθίας Αρτέμιδος, στην πόλη της Σπάρτης

Πόλη που τιμά το παρελθόν της, η Σπάρτη το αφηγείται στον κάθε επισκέπτη μέσα από μια χορταστική περιήγηση σε εξαιρετικά ενδιαφέροντα μουσεία. Το Μανουσάκειο Μουσείο Αστικού και Λαϊκού Βίου παρέχει μια ολοκληρωμένη εικόνα της οικογενειακής και κοινωνικής πραγματικότητας στη Σπάρτη των τελευταίων δύο αιώνων, το Μουσείο Νεότερης Σπάρτης παρουσιάζει την εξέλιξή της από το 1821 έως το σήμερα, το Αρχαιολογικό εκθέτει ευρήματα από ανασκαφές της γύρω περιοχής, το Εκκλησιαστικής Τέχνης επικεντρώνεται σε εκθέματα θρησκευτικού ενδιαφέροντος, η Κουμαντάρειος Πινακοθήκη συστήνει έργα σύγχρονων Ελλήνων και Ευρωπαίων ζωγράφων, ενώ το Μουσείο Ελιάς και Ελληνικού Λαδιού (του ΠΙΟΠ) αφηγείται όλη την εξελικτική ιστορία του πιο ευλογημένου μεσογειακού καρπού.

Βυζαντινό κλέος

Η Σπάρτη έχει την ευτυχία να ‘χει στο κατώφλι της ένα από τα μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. Μιλάμε βέβαια για την πολυθρύλητη καστροπολιτεία του Μυστρά, η τελευταία αναλαμπή δόξας της βυζαντινής αυτοκρατορίας. Καθώς πλησιάζεις, οδηγώντας στη μεγάλη ευθεία από τη Σπάρτη, ο λόφος του Μυζηθρά δύσκολα ξεχωρίζει από τον όγκο του Ταΰγετου που υψώνεται πίσω του. Μα πλησιάζοντας, σιγά σιγά αποκαλύπτεται η μεγαλοπρέπειά του, και διακρίνεις τα τείχη, τις διάσπαρτες εκκλησιές και τα μοναστήρια του. 

Παναγιά η Λαγκαδιώτισσα, σπηλαιοεκκλησάκι κοντά στο χωριό του Μυστρά

Ο Μυστράς πρωτοχυρώθηκε το 1249 από τον Φράγκο Γουλιέλμο Β’  τον Βιλεαρδουίνο, που έχτισε το κάστρο στην κορυφή του λόφου (649 μ. υψόμετρο) και στις παρυφές του άρχισε γρήγορα να αναπτύσσεται ο πρώτος οικισμός, η λεγόμενη σήμερα Πάνω Χώρα.

Οι Φράγκοι λοιπόν τον έχτισαν, μα μόλις δέκα χρόνια χάρηκαν τον Μυστρά: το 1259 ο Ιωάννης Παλαιολόγος νίκησε τον Γουλιέλμο στην Πελαγονία της Μακεδονίας, συνέλαβε τον αντίπαλό του και για να τον απελευθερώσει πήρε ως αντάλλαγμα τα κάστρα του Μυστρά, της Μονεμβασιάς και της Μεγάλης Μαΐνης.

Από το Βυζαντινό Μουσείο του Μυστρά

Ο Μυστράς ορίστηκε έδρα των βυζαντινών κτήσεων της Πελοποννήσου, και γνωρίζει τη μεγαλύτερη ακμή του στα χρόνια του Δεσποτάτου του Μυστρά (1348-1460), μετρώντας περίπου 20.000 ψυχές. Εδώ ορκίστηκε αυτοκράτορας ο τελευταίος του Βυζαντίου Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, πριν αναχωρήσει για την Πόλη...

Στο Μουσείο Φωτογραφικών Μηχανών του Τάκη Αϊβαλή, στον Μυστρά

Σήμερα η επίσκεψη στην καστροπολιτεία χωρίζεται σε δύο βασικές διαδρομές, στην Ανω Χώρα, που αφορά την κορυφή του λόφου, και στην Κάτω Χώρα, που βρίσκεται λίγο ψηλότερα από το επίπεδο του δρόμου.

Φόρεμα... βυζαντινής τεχνοτροπίας, στο Βυζαντινό Μουσείο του Μυστρά

Γι’ αυτό υπάρχουν και δύο είσοδοι (με κοινό αντίτιμο), αν έχεις ωστόσο σκοπό να επισκεφθείς κάθε σπιθαμή του Μυστρά, όπως οπωσδήποτε πρέπει να κάνεις, τότε προτείνεται να ξεκινήσεις από την Πάνω Πύλη και, αφού ολοκληρώσεις τη βόλτα στην Ανω Χώρα, να κατεβείς με το όχημά σου στην Κάτω Πύλη και (με το ίδιο εισιτήριο) να συνεχίσεις την περιήγηση στο υπόλοιπο κομμάτι της καστροπολιτείας. 

Στην Ανω Χώρα λοιπόν θα δεις το κάστρο με τις ερειπωμένες πολεμίστρες, θα φτάσεις μέχρι την πλευρά προς τον Ταΰγετο για να δεις την πιο απόκρημνη και απρόσιτη πλευρά του οχυρωμένου λόφου, θα περάσεις από τα Παλάτια των Δεσποτών (13ος-15ος αι.) που βρίσκονται υπό αναστήλωση, τον ναό της Αγίας Σοφίας (14ος αι.) και βέβαια θα χορτάσεις θέα προς τη Σπάρτη και την πεδιάδα του Ευρώτα, μέχρι τον αντικρινό Πάρνωνα.

Ανάμεσα σχεδόν σε Ανω και Κάτω Χώρα βρίσκεται η Μονή της Παντάνασσας (1428), και μπορείς να την επισκεφθείς όποια διαδρομή κι αν έχεις επιλέξει να ακολουθήσεις πρώτα. Είναι το μοναδικό μοναστήρι του Μυστρά που λειτουργεί και σήμερα, με πέντε μοναχές. Λίγο παραπέρα βρίσκεται και η Μονή Περιβλέπτου (14ος αι.), κατά πολλούς η πιο φωτογενής από όλες, με έξοχα δείγματα βυζαντινής τέχνης. 

Στην Κάτω Χώρα θα δεις τη Μητρόπολη του Αγίου Δημητρίου, με το οικόσημο των Παλαιολόγων, και ακριβώς δίπλα της το Βυζαντινό Μουσείο του Μυστρά. Δυο βήματα από τη Μητρόπολη βρίσκεται η εντυπωσιακή Μονή της Παναγίας Οδηγήτριας, πιο γνωστή ως Αφεντικό, με τον τρούλο που αναστηλώθηκε από τον καθηγητή Ορλάνδο.

Επιστρέφοντας στο χωριό του σύγχρονου Μυστρά, μην παραλείψεις να τιμήσεις το μουσείο με τις φωτογραφικές μηχανές του Τάκη Αϊβαλή: η πολυάριθμη συλλογή του με μηχανές από όλο τον κόσμο έχει κερδίσει μία θέση στο βιβλίο των Ρεκόρ Γκίνες!

Μυθικός Ταΰγετος

Το αρχαίο θέατρο της Σπάρτης, η πόλη και στο βάθος ο Ταΰγετος

«Ετσι μου στάθηκε ο Ταΰγετος, όπως ο κόρφος της μητέρας μου...». Οι στίχοι του ποιητή Νικηφόρου Βρεττάκου θα μπορούσαν να ‘χουν βγει από τα χείλη κάθε Σπαρτιάτη· τόσο πολύ έχει ταυτιστεί αυτό το μεγαλειώδες βουνό με την ψυχοσύνθεση του Λάκωνα, με την κορυφογραμμή του να στεφανώνει κάθε πανοραμική εικόνα της Σπάρτης και της ευρύτερης περιοχής. Για να τον ανακαλύψεις όπως πρέπει, θα περιηγηθείς στις πολλές σηματοδοτημένες διαδρομές του και στους οικισμούς που απλώνονται στις πλαγιές του. 

Ξεκινώντας από τα βορινά όρια της Λακωνίας, το πρώτο μεγάλο χωριό που συναντάς είναι ο Λογκανίκος. Μπαίνοντας στον οικισμό θα δεις την επιγραφή «Βυζαντινό κάστρο - βυζαντινοί ναοί», θα αφήσεις το όχημά σου και θα ακολουθήσεις το μονοπάτι που οδηγεί μέχρι το παλιό κάστρο. Στο χωριό Γεωργίτσι θα δεις ένα αληθινό μαχητικό αεροπλάνο στην εμπασιά του χωριού, δίπλα στον δημοτικό ξενώνα, ως φόρο τιμής στους ντόπιους αεροπόρους.

Η γυναικεία Μονή της Ζερμπίτσας διακρίνεται για την αγιορείτικου τύπου αρχιτεκτονική της

Μια στροφήλατη διαδρομή οδηγεί στην Αλευρού και στο ωραίο πετρόκτιστο Καστόρι, ένα από τα πιο όμορφα χωριά του Ταΰγετου. Οι μυκηναϊκοί τάφοι στην Πελλάνα συνιστούν σπουδαίο αρχαιολογικό χώρο, ενώ καθώς πλησιάζεις στον κεντρικό δρόμο του εθνικού οδικού δικτύου έρχεσαι στην πανέμορφη Σελλασία, με την μεγάλη πλακόστρωτη πλατεία.

Σε μια πλαγιά του Ταΰγετου, λίγο έξω από το χωριό Τρύπη, θα δεις τον φοβερό και τρομερό Καιάδα, ενώ πλησιάζοντας προς τον Μυστρά φτάνεις στα Πικουλιάνικα, όμορφο χωριό με σούπερ θέα προς τη Σπάρτη.

Το αρχαίο γεφύρι στο Ξηροκάμπι

Μια ωραία διαδρομή με ανηφορικές στροφές οδηγεί μέχρι την Αναβρυτή, από τους πιο γραφικούς οικισμούς της περιοχής, στις Αμύκλες θα δεις το αρχαίο ιερό του Αμυκλαίου Απόλλωνα, στο Βαφειό τον θολωτό μυκηναϊκό τάφο (του Μενέλαου;) και στο Ξηροκάμπι ένα από τα αρχαιότερα γεφύρια στην Ευρώπη: υπολογίζεται πως χτίστηκε γύρω στο 100 π.Χ.! 

Μια πολύ ωραία διαδρομή που μπορείς να ακολουθήσεις από το Ξηροκάμπι είναι εκείνη που σε φέρνει μέχρι το χωριό Κουμουστά (θα το βρεις και ως «Πενταυλοί»), ενώ εξίσου ενδιαφέρουσα είναι και η διαδρομή προς τη Μονή Γόλας (με τις αγιογραφίες αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων) και τη Μονή Ζερμπίτσας, γυναικείο μοναστήρι αγιορείτικης αρχιτεκτονικής τεχνοτροπίας.

Ακόμη νοτιότερα, στα 37 χλμ. περίπου από τη Σπάρτη, βρίσκεται η ωραιότατη Αρνα, γνωστή και μη εξαιρετέα χάρη στη Γιορτή Κάστανου που διοργανώνεται στα τέλη Οκτώβρη πλάι στον θεόρατο πλάτανο της πλατείας.

Ο ήρεμος Πάρνωνας

«Γείτονας» του Ταΰγετου είναι ο Πάρνωνας, βουνό που λατρεύουν οι φυσιολάτρες χάρη στις εναλλαγές τοπίου που τον χαρακτηρίζουν και τις δεκάδες περιηγητικές διαδρομές που διακλαδίζονται στις πλαγιές του.

Ακριβές αντίγραφο του Ερεχθείου με τις Καρυάτιδες, στις Καρυές του Πάρνωνα

Ξεκινώντας λοιπόν από τη Σπάρτη προς τον Πάρνωνα, κάνε πρώτα μια μικρή παράκαμψη 8 χλμ. για να έρθεις στο μοναστήρι των Τεσσαράκοντα Μεγαλομαρτύρων. Οι μοναχοί είναι πολύ φιλόξενοι και οι αγιογραφίες στο καθολικό εξαιρετικές, με εκείνη της Δευτέρας Παρουσίας στον νάρθηκα να ξεχωρίζει. 

Η πελώρια αγιογραφία της Δευτέρας Παρουσίας, στη Μονή Τεσσαράκοντα

Ενα από τα πιο ονομαστά χωριά του Πάρνωνα είναι οι Καρυές, στη βορειότερη πλευρά του λακωνικού νομού. Στην αρχαιότητα λατρευόταν ιδιαίτερα εδώ η Αρτεμη, μάλιστα οι ιέρειες της θεάς ήταν εκείνες που με τη χάρητους έκαναν τους αρχαίους Ελληνες να ονόμασαν «Καρυάτιδα» τη γυναικεία μορφή (κυρίως στη γλυπτική) που ξεχώριζε για την αρμονική κορμοστασιά της.

Από εδώ πήραν το όνομά τους οι περίφημες Καρυάτιδες του Ερεχθείου στην Ακρόπολη των Αθηνών· ένα ακριβές αντίγραφο του Ερεχθείου θα δεις στον ψηλότερο λόφο του χωριού, δωρεά των Απανταχού Καρυατών από το 1983.

Ωραίο και... φωτογενές χωριό είναι και η Βαμβακού, από την οποία ξεκινά μια διαδρομή ανάμεσα σε πυκνό δάσος ελατιάς προς τα Βέρια. Μια σύντομη χωμάτινη διαδρομή σε φέρνει μέχρι την πύλη της ανδρώας Μονής των Αγίων Αναργύρων: αν έρθεις απόγευμα μην χάσεις την ευκαιρία να παρακολουθήσεις τον κατανυκτικό εσπερινό σε συνθήκες ελάχιστου φωτισμού…

Τα γειτονικά Τσίντζινα (ή Πολύδροσο), με την πλατανοσκέπαστη πλατεία, θεωρούνται αφετηρία εξορμήσεων στον Πάρνωνα, ενώ καθώς επιστρέφεις προς τη Σπάρτη αξίζει να επισκεφθείς και το χωριό Χρύσαφα όπου θα δεις το ναόςτης Παναγίας Χρυσαφίτισσας, με τον εσωματωμένο πύργο, στοιχείο σπάνιο και σίγουρα αξιοσημείωτο. 

Στο χωριό της Αναβρυτής. Πολλά σπίτια έχουν εδώ και πολλά χρόνια εγκαταλειφθεί, ωστόσο η ατμόσφαιρα εξακολουθεί να σε υποβάλλει

Ιστορία, πολιτισμός, φύση, διαδρομές, η Σπάρτη τα προσφέρει όλα σε δόσεις χορταστικές και αποστάσεις αρκούντως δελεαστικές...

Τη νύχτα της γέννησης του Αλέξανδρου, σύμφωνα με την παράδοση, κάηκε ο ναός της Αρτέμιδος. Οι ντόπιοι Πέρσες μάγοι το ερμήνευσαν αυτό ως οιωνό κι άλλων καταστροφών που θα ακολουθούσαν.

«Έτρεχαν πέρα-δώθε χτυπώντας τα πρόσωπα τους και κραυγάζοντας ότι θρήνος και μεγάλη συμφορά για την Ασία είχε γεννηθεί εκείνη τη μέρα», ένας εμπρηστής που ήταν γραφτό να καταστρέψει ολόκληρη την Ανατολή.

Παρομοίως, τη νύχτα πριν από τον γάμο της, η Ολυμπιάδαονειρεύτηκε ότι τη διαπέρασε ένα αστροπελέκι, φωτιά βγήκε από τη μήτρα της και εξαπλώθηκε σε μεγάλη απόσταση πριν να σβήσει.

Ένα- δύο μήνες αργότερα και ο Φίλιππος είδε ένα όνειρο : σφράγιζε τον κόλπο της γυναίκας του και το κερί έφερε την εικόνα του λιονταριού. Κάποιοι από τους μάντεις του παλατιού θεώρησαν ότι αυτό σήμαινε πως ο Φίλιππος θα έπρεπε να παρακολουθήσει πιο στενά τη σύζυγό του.

Ο Δίας αποπλανεί την Ολυμπιάδα

Όμως, ο Αρίστανδρος από την Τελμησσό – ο οποίος, αργότερα, συνόδευσε τον Αλέξανδρο στην Ασία – είχε μια πιο αποδεκτή εξήγηση: η Ολυμπιάδα ήταν έγκυος σε έναν ρωμαλέο γιο, γενναίο σαν λιοντάρι. Κανείς, είπε στον Φίλιππο, δεν σφραγίζει ένα άδειο βάζο.

Ο Φίλιππος και ο χρησμός από το μαντείο των Δελφών Υπήρχε επίσης η φήμη ότι ο βασιλιάς είχε κάποτε κρυφοκοιτάξει από μια χαραμάδα στην κρεβατοκάμαρά του και είδε την Ολυμπιάδα να αγκαλιάζει ένα φίδι.

Η προφανής εξήγηση, ότι δηλαδή επρόκειτο απλώς για ένα από τα ζώα της στο πλαίσιο την Διονυσιακής της λατρείας, δεν του πέρασε από το μυαλό. Πεπεισμένος ότι ήταν είτε μάγισσα είτε ερωμένη κάποιου μεταμφιεσμένου θεού, άρχισε να αποφεύγει τις συζυγικές σχέσεις μαζί της. Ήταν μάλιστα τόσο αναστατωμένος, ώστε απευθύνθηκε για το πρόβλημά του στο Μαντείο των Δελφών και πήρε μια πολύ συγκεκριμένη απάντηση:

Εφεξής, του είπαν έπρεπε να σέβεται ιδιαίτερα τον Άμμωνα Δία, στην εξελληνισμένη αιγυπτιακή θεότητα, της οποίας ο ναός και το μαντείο βρισκόταν στην όαση της Σίβα, στα σύνορα της Λιβύης. Επίσης, θα έχανε το μάτι που είχε δει «τον θεό με τη μορφή ερπετού, να μοιράζεται το κρεβάτι της συζύγου του».

Το βράδυ που γεννήθηκε ο Μέγας Αλέξανδρος και πώς στα 7 του «ανέκρινε» και εντυπωσίασε τους Πέρσες απεσταλμένους

Αλέξανδρος και Αριστοτέλης

Θρύλοι σαν και αυτόν έτειναν πάντοτε να δημιουργούνται γύρω από τη γέννηση και την παιδική ηλικία διάσημων προσώπων στην αρχαιότητα. Ήταν εκ των ων ουκ άνευ η γέννηση να συνοδεύεται από οιωνούς και η παιδική ηλικία να είναι πλούσια σε περιστατικά που προδικάζουν μελλοντικό μεγαλείο. Στην περίπτωση του Αλέξανδρου, η ανενδοίαστη προπαγάνδα, τόσο ευνοϊκή όσο και η εχθρική, άρχισε πολύ νωρίς, πριν καν γίνει εκείνος βασιλιάς.

Η πιο αποκαλυπτική λεπτομέρεια είναι η «πρόβλεψη» σχετικά με το μάτι του Φιλίππου, το οποίο πράγματι χάθηκε στην πολιορκία της Μεθώνης το 354 π.Χ., δύο χρόνια μετά τη γέννηση του Αλέξανδρου. Αυτό το περιστατικό δημιούργησε, πολύ αργότερα, το εφαλτήριο για έναν ψευδή χρησμό, σχεδιασμένο να ενισχύσει την αλαζονική αξίωση του Αλεξάνδρου να θεωρείται ότι έχει θεϊκή φύση.

Ο Ναός της Αρτέμιδος στην Έφεσο κάηκε περίπου εκείνη την εποχή, όμως η προφητεία για έναν εμπρηστή που θα κατέστρεφε την Ασία μοιάζει, κατά ύποπτο τρόπο με περσική προπαγάνδα, που ασκήθηκε όταν η εισβολή είχε ήδη γίνει.

Τα παιδικά χρόνια του Αλέξανδρου

Η αλήθεια είναι ότι έχουμε εκπληκτικά ελάχιστα απευθείας στοιχεία για την παιδική ηλικία του Αλέξανδρου από οποιαδήποτε πηγή. Παρουσιάζεται ως πρόωρα ανεπτυγμένο efant terrible κι αυτό είναι αρκετά πιθανό. Η ζωή στη μακεδονική αυλή,με τις διαμάχες και τις δολοπλοκίες της, τα πνιγμένα γλέντια και τις άσεμνες σεξουαλικές παρεκτροπές, δεν είχε στόχο να παρακινήσει στην αθωότητα έναν νέο. Η πρόωρη ανάπτυξη είναι ακριβώς αυτό που θα περιμέναμε από ένα έξυπνο αγόρι, το οποίο μεγάλωσε σε ένα τέτοιο περιβάλλον.

Το βράδυ που γεννήθηκε ο Μέγας Αλέξανδρος και πώς στα 7 του «ανέκρινε» και εντυπωσίασε τους Πέρσες απεσταλμένους

Ο Αλέξανδρος έφηβος. Αρχαιολογικό Μουσείο Σεβίλλης, Ισπανία.

Όταν ο Αλέξανδρος ήταν μόλις επτά ετών, λέγεται ότι φιλοξενούσε μια ομάδα Περσών απεσταλμένων, στη διάρκεια απουσίας του Φιλίππου σε εκστρατεία. Είχαν φτάσει κομίζοντας εκ μέρους του Μεγάλου Βασιλιά απονομή χάρης και αίτημα επιστροφής τριών επαναστατών που είχαν βρει καταφύγιο στην αυλή του Φιλίππου: του Μέναπι του Αιγυπτίου, του σατράπη Αρτάβαζου και του Έλληνα αρχηγού μισθοφόρων Μέμνονα του Ροδίου.

Μετά τη συνηθισμένη ανταλλαγή φιλοφρονήσεων, ο Αλέξανδρος άρχισε να τους «ανακρίνει» εξαντλητικά σαν να ήταν αξιωματικός της αντικατασκοπείας. Δεν του ταίριαζαν οι όλο θαυμασμό ερωτήσεις γύρω από θαύματα όπως οι Κρεμαστοί Κήποι ή τα περσικά βασιλικά σύμβολα ή το χρυσό κλήμα του Μεγάλου Βασιλιά. Αυτά που ήθελε να μάθει εκείνος -ή έτσι μας ζητείται να πιστέψουμε- ήταν πράγματα όπως το μέγεθος και το ηθικό του περσικού στρατού, η διάρκεια του ταξιδιού στα Σούσα και η κατάσταση των δρόμων που οδηγούσαν εκεί.

Αυτό το ανέκδοτο εξωραΐστηκε, προφανώς, για σκοπούς προπαγάνδας. Θα μπορούσε όμως να περιέχει στοιχεία αλήθειας. Οι απεσταλμένοι, λέει ο Πλούταρχος, εντυπωσιάστηκαν πολύ από τον μικρό Αλέξανδρο Το αν του είπαν αυτά που ήθελε να μάθει είναι ένα άλλο θέμα. Όμως ο Αρταβάζιος και ο Μέμνονας, τουλάχιστον, είναι απίθανο να ξέχασαν το περιστατικό, αν πράγματι αυτό έλαβε χώρα.

Από μια παραξενιά της μοίρας, ο πρώτος έγινε αργότερα ένας από τους σατράπες του Αλεξάνδρου στην Ανατολή, ενώ ο δεύτερος ήταν ο πιο τρομερός αντίπαλός του στη Μικρά Ασία. Ο Μέμνων σε αντίθεση με τους Πέρσες εργοδότες του, δεν έκανε ποτέ το λάθος να υποτιμήσει τον Αλέξανδρο.

Είναι ερεθιστική η σκέψη ότι αυτός ο έξοχος στρατιωτικός ίσως να θυμόταν και να είχε εκλάβει σαν προειδοποίηση την ανησυχητική φιλοπραγμοσύνη ενός επτάχρονου παιδιού.

Πηγή: Αλέξανδρος ο Μακεδόνας, ο μέγας στρατηλάτης της ιστορίας, Peter Green, εκδόσεις Διόπτρα, mixanitouxronou.gr

Τα άτομα που μας προξενούν θυμό είναι μια ισχυρή πηγή σοφίας, καθώς φέρνουν στο φως τα αδύνατα σημεία μας και γίνονται καθρέπτης στον οποίον κοιταζόμαστε.

Ο Αριστοφάνηςέλεγε ότι «οι σοφοί άνθρωποι μαθαίνουν πολλά από τους εχθρούς τους».

Ένας δάσκαλος μπορεί να μας διδάξει τη σπουδαιότητα της υπομονής, του ελέγχου και της ανεκτικότητας. Όλες όμως αυτές τις ικανότητες δεν έχουμε την δυνατότητα να τις εξασκήσουμε, παρά μόνο στην αληθινή ζωή, όταν θα συναντήσουμε τον “εχθρό”.

Στις πολεμικές τέχνες μαθαίνουμε ότι η επίθεση του αντιπάλου μπορεί να χρησιμοποιηθεί προς όφελός μας όταν γνωρίζουμε πώς να διοχετεύσουμε την ορμή της, την κατάλληλη στιγμή, προς τη σωστή κατεύθυνση.

Ο εχθρός μας αναγκάζει να δράσουμε εδώ και τώρα και να βγούμε από την άνεση μας που τελικά θα μας κάνει μαλθακούς. Μας αναγκάζει να φέρουμε στην επιφάνεια τον καλύτερο καθώς και τον χειρότερο εαυτό μας και να μεταλλάξουμε τη γνώση σε σοφία μέσω της εμπειρίας.

Όταν καταφέρουμε να δούμε τις αντιδράσεις μας αποστασιοποιημένοι και με λίγο χιούμορ, τότε θα ανακαλύψουμε πως σε κάθε σύγκρουση κρύβεται ένα μεγάλο μάθημα σχετικά με τις ποιότητές μας αλλά και τις αδυναμίες μας.

Οι αποκλειστικά αρμονικές σχέσεις γεννάνε μια απάθεια που μπορεί να μας παραλύσει καθώς δεν αισθανόμαστε την ανάγκη να αναζητήσουμε καινούργια πράγματα, ούτε αναγκαζόμαστε να αναθεωρήσουμε τις πεποιθήσεις μας.

Αρκούμαστε στο να ακολουθούμε τον ίδιο δρόμο πάντα. Για την διανοητική και συναισθηματική εξέλιξή μας έχουμε ανάγκη να συγκρουόμαστε, να αντιδρούμε, να δοκιμάζουμε τον εαυτό μας, να αλλάζουμε οπτική γωνία, να νιώθουμε πόνο. Με άλλα λόγια, να μαθαίνουμε.

Όπως στις πολεμικές τέχνες, έτσι και στη ζωή, για να τα καταφέρουμε είναι ανάγκη κάποιος να μας παρακινεί.

Είναι η θέση κι η αντίθεση που δημιουργούν συγκρουόμενες την αυριανή σύνθεση.

«Πόλεμος πάντων πατήρ εστί» έγραψε ο Εφέσιος σκοτεινός φιλόσοφος Ηράκλειτος.

Ας πάρουμε μέρος με όλες μας τις δυνάμεις, χωρίς προσκόλληση όμως στο μικρό μας «εγώ», σ’ αυτό που θα μας βγάλει «εκτός Εαυτού», θα μας κάνει να θυμώσουμε, να χάσουμε τη συγκέντρωσή μας και να κινδυνέψουμε να χάσουμε τη μάχη. Έτσι κι αλλιώς δεν είναι αυτό που μας δίδαξε ο “δάσκαλος”.

Όταν τα πράγματα γύρω μας δεν είναι ιδανικά, όταν δεχόμαστε επιθέσεις, όταν δε νιώθουμε ικανοποιημένοι από τη ζωή μας, αυτή η αντιξοότητα, αυτή η αρνητική δύναμη που πλήττει τη σταθερότητά μας και δρα ως εχθρός, πρέπει να χρησιμοποιείται ως κινητήρια δύναμη και ώθηση για αλλαγή.

Κάθε σύγκρουση τελικά, μας αποκαλύπτει τι δεν πάει καλά μέσα μας και μας επιτρέπει να διατηρούμε τη σπίθα της δημιουργικότητας μας αναμμένη. Χωρίς κάποιον ή κάτι απέναντί μας να μας προκαλεί, η σπίθα αυτή θα έμενε σβηστή.

Γι’ αυτό, βλέποντας από ένα μεγαλύτερο βάθος την κατάσταση, θα έπρεπε ίσως να μακαρίζουμε τους εχθρούς μας, γιατί χάρη σ’ αυτούς μπορούμε να αλλάξουμε και να ανεβούμε άλλο ένα σκαλοπάτι στο δρόμο της προσωπικής μας ολοκλήρωσης.

Το όνομα του Δίαδηλαδή είναι σαν λόγος, τον οποίο αφού διαιρέσαμε σε δύο μέρη, χρησιμοποιούμε οι μέν το ένα μέρος του και οι δε το άλλο, άλλοι τον ονομάζουνε »ΖΗΝΑ» και άλλοι »ΔΙΑ».

Αν αυτά συντεθούν σ” ένα όνομα, φανερώνουν την φύση του Θεού, και, όπως παραδεχόμαστε, ταιριάζει στο όνομα και το ολοκληρώνει. Γιατί και για μας και για όλα τα όντα αυτός είναι αίτιος για την ζωή η ο άρχων βασιλεύς του σύμπαντος.

Συμβαίνει λοιπόν να ονομάζεται σωστά ο Θεός τούτος, γιατί εξαιτίας του έχουν το »Ζήν» όλα τα ζωντανά όντα. Το όνομά του, λοιπόν, ενώ ήταν ενιαίο, διαιρέθηκε, όπως είπα, διττά, »ΔΙΑΣ» και »ΖΗΝΑΣ».

Αν κάποιος άκουγε ξαφνικά ότι αυτός είναι παιδί του Κρόνου, θα το θεωρούσε υποτιμητικό, γιατί λογικό θα ήταν να είναι απόγονος κάποιας μεγάλης διάνοιας ο Δίας, »Κόρος» όμως δεν σημαίνει παιδί αλλά το »καθαρό» και »ακήρατο» (αμόλυντο) στοιχείο του νου.

Τούτος, όπως λένε, είναι γιός του Ουρανού. Και σωστά, αυτό που βλέπουμε προς τα επάνω λέγεται »ουράνιον» γιατί »ορά τα άνω», απ” όπου λένε όσοι ασχολούνται με τα μετέωρα, ερμογένη, οτι προέρχεται ο »καθαρός νούς»,ώστε και για τον ουρανό σωστό είναι το όνομα.»

ΠΛΑΤΩΝ »ΚΡΑΤΥΛΟΣ» (ΣΕΛ. 101).

Πηγές: apocalypsejohn.com, ellaniapili, εικόνα Αρχαία Ελληνικά

Όταν ήμουν μαθητής είχα ένα μαθηματικό ο οποίος μας είπε την ρήση "Αεί ο Θεός ο Μέγας γεωμετρεί..."για να θυμόμαστε τα ψηφία του αριθμού π δηλαδή π=3,14159... .

Αργότερα έμαθα ότι στον Πλάτωνα αποδίδεται η φράση «Αεί ο Θεός ο Μέγας γεωμετρεί, το κύκλου μήκος ίνα ορίση διαμέτρω, παρήγαγεν αριθμόν απέραντον, καί όν, φεύ, ουδέποτε όλον θνητοί θα εύρωσι» με βάση την οποία μπορεί κανείς να θυμάται τα πρώτα 23 δεκαδικά του αριθμού π. Αυτό γίνεται καθώς τα γράμματα κάθε λέξης της φράσης αυτής αντιστοιχούν σε ένα ψηφίο του αριθμού π. Βέβαια παρόλο που ο ορισμός του αριθμού π είναι απλούστατος – ο λόγος της περιμέτρου του κύκλου προς τη διαμέτρο του – η ακριβής τιμή του είναι πολύ δύσκολο να υπολογιστεί.

Υπήρξαν διάφορες προσεγγίσεις όπως το 25/8= 3,125 (Βαβυλωνιακή). 256/81=3,16(Αιγυπτιακή), του Αρχιμήδη που προσέγγισε τον κύκλο με ένα πολύγωνο με 96 πλευρές (3,1418). Μόλις το 1882 ο Ferdinand Lindemann απέδειξε ότι το π είναι «υπερβατικός» αριθμός που δεν μπορεί να υπολογιστεί με καμία αλγεβρική εξίσωση γεγονός που αποδεικνύει ότι είναι αδύνατο να τετραγωνίσουμε τον κύκλο (να κατεσκευάσουμε δηλαδή ένα τετράγωνο με εμβαδό ίσο ενός δεδομένου κύκλο) με κανόνα και διαβήτη.

Σε προηγούμενο άρθρο μου στο blog είχα αναφερθεί και στον αριθμό φπου είναι γνωστός ως Χρυσός Λόγος ή Χρυσός Αριθμός και ισούται με 1,618...

Γενικότερα στη φύση παρατηρούμε πολλές συμμετρίες. Συμμετρίες στα άνθη, στους κρυστάλλους, τα σώματα των ζώων, στο ανθρώπινο σώμα όπως πολύ ωραία φαίνεται στον Βιτρούβιο. Επίσης αρκετές από τις φυσικές ιδιότητες διαφόρων αντικειμένων οφείλονται σε αυτές τις συμμετρίες. Πολύ σημαντικές συμμετρίες είναι επίσης και αυτές των φυσικών νόμων ή ακόμα και των θεωριών.

Σύμφωνα με την Γερμανίδα μαθηματικό Emmy Noether, σε κάθε διατηρούμενη φυσική ποσότητα όπως το ηλεκτρικό φορτίο ή η ορμή αντιστοιχεί και μία συμμετρία. Η ατομική θεωρία του Bohr λέει πως η δομή ενός πυρήνα ενός ατόμου γύρω από τον οποίο περιστρέφονται τα ηλεκτρόνια λόγω της έλξης που τους ασκεί, βασίζεται στο μοντέλο του ήλιου γύρω από τον οποίο περιστρέφονται οι πλανήτες λόγω της βαρυτικής έλξης.

Ο Πυθαγόρας πολλά χρόνια πριν θεωρούσε ότι οι αριθμοί είναι η «ουσία των όντων» και ότι οι θέσεις των πλανητών δεν είναι τυχαίες: οι αποστάσεις τους και ταχύτητες τους πρέπει να ικανοποιούν απλές αριθμητικές αναλογίες. Οι ήχοι αντιστοιχούν σε μαθηματικές αναλογίες δεδομένου ότι υπάρχει αριθμητική σχέση ανάμεσα στο μήκος μιας χορδής και το ύψος μιας νότας σύμφωνα με τον ίδιο αρχαίο φιλόσοφο.

Αν κόψουμε ένα μήλο οριζόντια τότε οι σπόροι του είναι διατεταγμένοι σε σχήμα πεντάκτινου αστεριού (πεντάγραμμο). Καθένα από τα πέντε ισοσκελή τρίγωνα που αποτελούν τις γωνίες του πενταγράμματος παρουσιάζει την ιδιότητα ότι ο λόγος του μήκους της μεγαλύτερης πλευράς προς τη μικρότερη (τη θεωρούμενη βάση) είναι ίση με τον Χρυσό Λόγο Φ = 1,618... Οι θέσεις των πετάλων στα τριαντάφυλλα διατάσσονται σύμφωνα με έναν μαθηματικό κανόνα που βασίζεται στον Χρυσό Λόγο. Ακόμα και οι σπείρες του ναυτίλου αναπτύσονται σύμφωνα με έναν μαθηματικό κανόνα που στηρίζεται στον Χρυσό Λόγο!

Μήπως τελικά αυτό να είναι το κρυφό νόημα της φράσης «Αεί ο Θεός ο Μέγας Γεωμετρεί»; Ότι τα πάντα στη φύση βασίζονται σε συμμετρίες και μαθηματικές αναλογίες;

Ο ΥΠΕΡΒΑΤΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ

Αν κάποιος επισκεφθεί έναν ενεργειακό χώρο, (όλα τα Ελληνικά Ιερά είναι ενεργειακοί χώροι), αντιλαμβάνεται την ιερότητα του χώρου και επιθυμεί να ιδεί κάτι το υπερφυσικό, τότε το πνεύμα του προκαλεί έντονους κραδασμούς νιονικής ενέργειας στον εγκέφαλο και στην συνείδηση του.

Οι κραδασμοί αυτοί μεταφέρονται στα κύτταρα ολόκληρου του σώματος του και ο εγκέφαλος αρχίζει να ανεβάζει σταδιακά την συχνότητα τους.

Αν η συχνότητα των κραδασμών φτάσει την συχνότητα του ηλιακού φωτός, τότε αρχίζει βαθμηδόν ο υλικός κόσμος να χάνεται από μπροστά του και στα μάτια του εμφανίζεται ένας κόσμος διάφανος και αιθερικός. Χωρίς να χάνει τίποτα από την νοητική του κατάσταση, απομακρύνεται από την τρισδιάστατη πραγματικότητα και μεταπίπτει σε αιθερική μορφή.

Όταν οι συχνότητες του σώματος του ξεπεράσουν τις συχνότητες του ηλιακού φάσματος, τότε εισέρχεται στην υπερβατική πραγματικότητα, σε άλλη διάσταση και βρίσκεται σε απευθείας επαφή, σε πλήρη συνειδησιακή κατάσταση, με τον υπερβατικό κόσμο.

Αν δεν φοβηθεί και μπορέσει να ελέγξει την κατάσταση στην οποίαν έχει περιέλθει, τότε μπορεί να ταξιδέψει στο σύμπαν με το φυσικό του σώμα που έχει μεταπέσει σε άλλη διάσταση και αντίστροφα, να εισέρχεται στον υλικό κόσμο..

[Πηγή: «Η Υπέρτατη Μύηση» Γ. Καλογεράκη.]

«Ποτέ το μάτι δεν θα μπορούσε να δει τον ήλιο αν  δεν ήταν  ηλιοειδές  [=αν δεν διέθετε ηλιακή μορφή  ή  φύση],  ούτε η  ψυχή  θα  μπορέσει να αντικρίσει το ωραίο, αν δεν έχει γίνει πρώτα ωραία η ίδια».|

Γιατί το Ωραίο είναι ωραίο;

Θεμελιώδης πεποίθηση του Πλωτίνου ήταν ότι ο άνθρωπος φέρει μέσα του το θείο και αξίζει, εφόσον αποκτά επίγνωση αυτού, να προσ(ς)-παθεί να το συμφιλιώνει με το θείο του σύμπαντος.

Όντας ο τελευταίος διανοητής της αρχαιότητας, ο φιλόσοφος επιδίδεται στη ζήτηση του πραγματικού εαυτού και σαν τον γλύπτη, που προσπαθεί να αποτυπώσει σε ένα κομμάτι πέτρα τη μορφή που θα φέρει στο φως την αυθεντική, την ιδεατή ομορφιά, δηλαδή το νοητό κάλλος, επιχειρεί μέσα στο έργο του να φιλοτεχνήσει την πνευματική άσκηση της ψυχής.

Τι σημαίνει η τελευταία τούτη φράση; Πως η ψυχή δεν έρχεται σε ύπαρξη παρά ως μια κίνηση αυτοκάθαρσης του εαυτού από καθετί το ανοίκειο, δηλαδή φόβους, κόπους, εμπειρίες, οδύνες κ.λπ., και ανύψωσης στο επίπεδο του νου, του πνεύματος του καθαρού νοείν. Η Ψυχή, όπως επίσης το Πνεύμα και το Ον, έχουν την εκπήγασή τους από το Ένα. Η αισθητικότητα είναι εικόνα του εαυτού της ψυχής. Τούτο σημαίνει ότι η ψυχή δεν είναι αποστασιοποιημένη από το αισθητό ή υποστασιοποιημένη προβολή πάνω από το αισθητό, αλλά εισχωρεί ως καθαρτική κίνηση σε όλα τα επίπεδα, ακόμη και μέχρι τα φυτά, για να δημιουργήσει ένα νέο ον. Η πορεία προς μια τέτοια δημιουργία συνιστά πορεία ανύψωσης της ψυχής προς το ωραίο, ήτοι επιστροφής στο θείο.

Πότε γίνεται αυτή η ανύψωση, η επιστροφή;

Όταν η ανθρώπινη ψυχή επιχειρεί να κατανοήσει τον κόσμο, στον οποίο ανήκει και η ίδια, δηλαδή τον νοητό κόσμο.

Πώς μπορεί να τον κατανοήσει, να τον μελετήσει;

Με το πιο πολύτιμο μέρος που διαθέτει η φιλοσοφία, τη διαλεκτική.

Η ανθρώπινη ψυχή, κατά τον Πλωτίνο, αποτελείται από τρία μέρη:

• α) από το σταθερά στραμμένο προς τις νοητές πραγματικότητες· 
• β) από το στραμμένο προς τα πράγματα και
• γ) από το μεσαίο, τα ευρισκόμενο ανάμεσα στα δύο τούτα.

Με δεδομένη έτσι αυτή την τρισυπόστατη δομή της, αξιοποιεί εκάστοτε τη δυνατότητα να χαράσσει ανάλογο προσανατολισμό· τη δυνατότητα, για παράδειγμα, να επανέλθει στο Ένα, στην υψηλή εκείνη έκφραση του θείου, από όπου προήλθε, ή να καταβυθιστεί μέσα στην ηδυπάθεια.

Πώς δύναται να συμβεί το τελευταίο;

Με το να ενεργοποιείται το χειρότερο μέρος της ανθρώπινης ψυχής: τούτο ενίοτε ακολουθεί την κατιούσα, συμπαρασύροντας προς τα κάτω και το ενδιάμεσο, αφού δεν  εξουσιάζει το ανώτερο μέρος, προκειμένου να συμπαρασύρει και τούτο προς τα κάτω. Το ενδιάμεσο τμήμα της ψυχής παίζει σημαντικό ρόλο για τη θέαση του ωραίου ή για την απομάκρυνση απ’ αυτό. Τούτο το τμήμα είναι ο σκεπτόμενος εαυτός μας και ανάλογα με τον βαθμό της διαλεκτικής του εκλογίκευσης ανέρχεται προς το ωραίο ή κατέρχεται στην άβυσσο.

Η διαλεκτική χορηγεί στην ανθρώπινη ψυχή την ικανότητα να διατρέχει όλα τα επίπεδα, όλες τις βαθμίδες, να εισχωρεί σε όλα εκείνα τα βάθη, όπου χρειάζεται να εκδηλώνει την έγνοια της για ό,τι επέρχεται ως χειρότερο. Καθ’ όλες αυτές τις διαλεκτικές διαβαθμίσεις της δεν είναι παρούσα ως το Ένα, ως ενιαίο όλο, αλλά ως το ένα ή το άλλο τμήμα της, ως το ένα ή το μη-ένα, καθένα από τα οποία τελεί σε απόλυτη ομολογία προς την ενεργοποίηση των συναισθημάτων και από εδώ αρχίζει να προσδιορίζεται ως το λιγότερο ή περισσότερο πνευματικό. Ο άνθρωπος λοιπόν, καθότι είναι αυτή η ψυχή, μπορεί, μεταξύ άλλων, να σκέφτεται τον υλικό κόσμο· τον σκέφτεται, επειδή ζει μέσα σ’ αυτόν και συνάμα επειδή κινείται μέσα στον νοητό κόσμο.

Πώς τον σκέπτεται;  

Με τον τρόπο της τέχνης. Η ψυχή μπορεί να ανέλθει στον ανώτερο κόσμο του πνεύματος και να ζήσει την ομορφιά ως τέτοια, μέσα από την τέχνη, τη μουσική ας πούμε, και την αγάπη για την ομορφιά, για το ωραίο. Όσο η ανθρώπινη ψυχή βιώνει την τέχνη ως δημιουργία και την απολαμβάνει ως τέτοια, διανοίγεται προς τον κόσμο του ωραίου. Εξάλλου, το ωραίο, δεν ενδημεί μόνο και κύρια μέσα στην αίσθηση, στην ύλη, στη σωματικότητα, αλλά και στα ήθη, στις διάφορες συμπεριφορές, στην αρετή κ.α.

Εάν όλα τα πράγματα μπορεί να είναι λιγότερο ή περισσότερο όμορφα και ωραία, υπάρχει κάτι που προηγείται όλων αυτών; Υπάρχει. Είναι η Ιδέα, με βάση την οποία μορφοποιείται το ωραίο πράγμα, η ωραία φύση, το ωραίο άγαλμα κ.λπ. Π.χ. ο ογκόλιθος που απέκτησε την ωραιότητα της μορφής από την τέχνη, δεν θα φαίνεται όμορφος, επειδή είναι πέτρα, αλλά επειδή έχει αυτή τη μορφή που ενστάλαξε μέσα του η τέχνη. Η Ιδέα, απ’ αυτή την άποψη, δεν νοείται ως κάποια υπόσταση έξω από την ψυχή παρά ως πρώτη αρχή της που στρέφει την ψυχή στην αυτοκάθαρσή της, καθιστώντας έτσι την ίδια Ιδέα και Λόγο. Στην αναλογία τούτη, άσχημο είναι εκείνο που δεν μετέχει στην Ιδέα, δεν άρχεται απ’ αυτήν, δεν διέπεται από τη μορφή και τον λόγο.

Κάτι τέτοιο συμβαίνει με την ύλη, όταν δεν αποδέχεται ολόκληρο το νόημα που της έχει μεταβιβάσει η Ιδέα. Εν τέλει, είναι δυνατό να εναρμονίζεται η σωματική ωραιότητα με την ομορφιά που προηγείται αυτής; Είναι δυνατόν, γιατί οι συνδυασμοί, το νόημα, η συνοχή του σώματος και όλα τα άλλα στοιχεία που συνθέτουν το κάλλος του παραπέμπουν στην Ιδέα, από την οποία προήλθαν. Αλλά αυτό το κάλλος ανήκει στην κατηγορία εκείνη που μπορεί να συλλαμβάνουν οι αισθήσεις.

Τα είδη ή οι μορφές του κάλλους που δεν μπορούν να συλλάβουν οι αισθήσεις είναι ανώτερα και απαιτούν την ανύψωση της ψυχής σε επίπεδα που θα της επιτρέπουν να  θαυμάζει  και να βιώνει το κάλλος τέτοιων ειδών, όπως τις ωραίες ενασχολήσεις, την ομορφιά της αρετής, της δικαιοσύνης κ.λπ. Στη βίωση αυτών των ωραίων ενασχολήσεων η ψυχή γεμίζει με συγκίνηση, θαυμασμό, αλλά και με έρωτα. Τότε αυτή καθίσταται εράσμια, άξια του έρωτος. Κατ’ αυτήν την έννοια εκφράζει ένα μέγα κάλλος. Σε σχέση όμως με τούτο το κάλλος υπάρχει και κάποιο μεγαλύτερο, το απόλυτο, το νοητό κάλλος.

Όποιος κατορθώνει να φτάσει στη θέα του νοητού κόσμου και του κάλλους του, εισέρχεται στην ιδέα του Νου και δεν κουράζεται πλέον ούτε χορταίνει να θεάται τη διαύγεια του νοητού κόσμου και την ωραιότητά του. Τούτο δείχνει ότι η ανθρώπινη ψυχή, ενόσω ανυψώνεται στη σφαίρα αυτού του κόσμου, πλέει με πλεονάζουσα πληρότητα μέσα στο κάλλος, γίνεται και η ίδια κάλλος.

Όσο η ψυχή μεταμορφώνεται η ίδια σε κάλλος, υποχωρεί το Εγώ του ανθρώπου, κατά την αρνητική του φορά, χάνεται ως τέτοιο, προκειμένου να απλωθεί στην αυθεντική, την ανώτερηωραία πραγματικότητα του νοητού κόσμου.

«Πόλεμος πάντων μὲν πατήρ ἐστι, πάντων δὲ βασιλεύς» …είχε πει ο Ηράκλειτος, και δικαιολογημένα, καθώς, ως γνωστόν, ο πόλεμος (ή η αντιπαράθεση/ αγώνας επιβίωσης γενικότερα) αποτελεί ένα από τα «αθλήματα» στα οποία διαπρέπει από αρχαιοτάτων χρόνων η ανθρωπότητα.

Οι πολεμικές συγκρούσεις αποτελούσαν ανέκαθεν «καταλύτη» τεχνολογικής προόδου, καθώς ήταν πάντα πιο εύκολη η δημιουργία αποτελεσματικότερων μέσων με στόχο τον θάνατο και την καταστροφή, παρά για οτιδήποτε άλλο- και απόδειξη για αυτό είναι αμέτρητα «πρωτοποριακά» όπλα ανά τους αιώνες, τα οποία καθόρισαν την πορεία συγκρούσεων και κατ’επέκτασιν της ιστορίας.

Σε αυτό το πλαίσιο, το «Beyond Science» του YouTube παρουσιάζει επτά απίστευτα αρχαία όπλα, για τα οποία είναι πολύ πιθανόν να μην είχατε ακούσει ποτέ:

Από μεσαιωνικές κινεζικές ρουκέτες με μορφή πουλιών μέχρι την αρπάγη του Αρχιμήδη, για την ανατροπή των ρωμαϊκών πολεμικών πλοίων που πολιορκούσαν τις Συρακούσες, «χειροβομβίδες» με δηλητηριώδη φίδια, τη χρήση πτωμάτων ως βλημάτων για καταπέλτες σε πολιορκίες (ως όπλο ψυχολογικού πολέμου, αλλά και ως εστίες μολύνσεων), κυψέλες μελισσών ως όπλα και γάτες…βομβιστές αυτοκτονίας.

Λόγω Ελληνικού ενδιαφέροντος, αξίζει μια επιπλέον ματιά στην αρπάγη του Αρχιμήδη:

Συνήθως, οι περισσότεροι άνθρωποι νομίζουν ότι, όση και να έχουν αρετή, είναι αρκετή, ενώ για τον πλούτο, τα χρήματα, την ισχύ, τη δόξα, και όλα τα σχετικά, πιστεύουν πως, όσα και να έχουν, δε φθάνουν.

Ο Αριστοτέλης, σε όλους αυτούς, διαμηνύει να προσέξουν ότι δεν αποκτούν και δεν μπορούν να διαφυλάξουν τις αρετές με τα εξωτερικά αγαθά, αλλά, αντίθετα, εκείνα με αυτές.

Την ευτυχισμένη ζωή, είτε υπάρχει στη χαρά, είτε στην αρετή, είτε και στα δυο, περισσότερο τη βρίσκουμε σ’ εκείνους που έχουν καλλιεργήσει στο έπακρο το ήθος τους και τη διάνοια, ενώ παραμένουν μετριοπαθείς και μετρημένοι όταν πρόκειται για την κτήση εξωτερικών αγαθών’ όχι, όμως, σ’ εκείνους που διαθέτουν αγαθά περισσότερα από τα χρήσιμα, ενώ, την ίδια στιγμή, υπολείπονται στο ήθος και τη διάνοια. Γιατί τα εξωτερικά αγαθά εξαντλούνται, και περισσότερο αποτελούν μέσο, όπως καθετί που χρησιμεύει σε κάτι άλλο’ η υπερεπάρκειά τους, όμως, αναγκαστικά, είτε βλάπτει είτε, τελικά, δεν ωφελεί καθόλου όσους τα διαθέτουν.

Τα αγαθά, τώρα, που αφορούν στην ψυχή, όσο κι αν αφθονούν, τόσο πιο πολύ είναι χρήσιμα’ εφόσον, βέβαια, πρέπει να ζητούμε και σ’ αυτά, όχι μόνο το ωραίο αλλά και το χρήσιμο. Αν επιπλέον, σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, η ψυχή είναι πολυτιμότερη από την περιουσία και το σώμα, θα πρέπει, για το καθένα, να εξασφαλίσουμε την καλύτερη εκδοχή, σύμφωνα με την ιεραρχία που εγκαθιστούμε ανάμεσά τους. Άλλωστε, από τη φύση, επιβάλλεται να επιλέγουμε τα εξωτερικά αγαθά προς όφελος της ψυχής, πράγμα που πρέπει να κάνουν όλοι όσοι σκέφτονται σωστά,’ και όχι να υποτάσσουμε την ψυχή στην αναζήτηση των εξωτερικών αγαθών.

Καθένας, τώρα, αξιώνεται την ευδαιμονία στο βαθμό που διαθέτει αρετή και φρόνηση, και φροντίζει να ενεργεί σύμφωνα με αυτές. Τον εσωστρεφή προσανατολισμό, και την εσωτερική διάσταση της ευδαιμονίας, ο Αριστοτέλης την κατοχυρώνει με την αναφορά στο θεό. Εκείνος είναι ευδαίμων και μακάριος όχι εξαιτίας των εξωτερικών αγαθών, αλλά χάρη στον εαυτό του και σε αυτό που είναι από τη φύση.

Γι’ αυτό, αναγκαστικά, η ευδαιμονία διακρίνεται από την ευτυχία. Η δεύτερη αφορά στα αγαθά που δεν έχουν να κάνουν με την ψυχή’ γι’ αυτά αρμόδια είναι η τύχη. Δίκαιος και σώφρων, όμως, δεν είναι κανένας από τύχη. Το ίδιο, ακριβώς, ισχύει και για την πόλη που θέλει να ζει ευτυχισμένα. Είναι αδύνατο να ευτυχούν εκείνοι που δεν ενεργούν σωστά. Κανένα έργο, ανθρώπου ή πόλης, δεν είναι καλό, που δε συνοδεύεται ή δεν απορρέει από την αρετή και τη φρόνηση. Επομένως, άριστος βίος, τόσο μεμονωμένα, για τον κάθε άνθρωπο, όσο και γενικά, για τις πόλεις, είναι εκείνος που συνέχεται από αρετή σε τέτοιο βαθμό, ώστε οι πράξεις που έχει να επιδείξει, να είναι πράξεις αρετής.

Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, η αρετή έχει να κάνει με τη χαρά, την αγάπη και το μίσος που κατευθύνονται σωστά, «ορθώς». Η εισαγωγή στο βίο της αρετής, είναι, πρώτα, έργο της παιδείας, και συγκεκριμένα της μουσικής, που περιλαμβάνει την ποίηση, την όρχηση και το μέλος, και αποστολή της είναι να διδάσκει και να εθίζει στην ορθή κρίση, αλλά και στη χαρά με τα ευγενή ήθη και τις ωραίες πράξεις.

Οι ρυθμοί και οι μελωδίες εξομοιώνουν, διαμορφώνουν ομοιώματα ηθών όπως η οργή, η πραότητα, η ανδρεία και η σωφροσύνη, αλλά και τα αντίθετα σε αυτά. Στην πράξη, μάλιστα, η ψυχή υφίσταται μεταβολή, όταν ακούγονται παρόμοιοι ρυθμοί και μελωδίες. Έτσι, καθώς οι άνθρωποι συνηθίζουν να λυπούνται και να χαίρονται με τις εξομοιώσεις, φθάνουν, και σε πραγματικές συνθήκες, σε αληθινές περιστάσεις, να νιώθουν με τον ίδιο τρόπο……..

******** Από το παράρτημα του βιβλίου Αριστοτέλης – “Περί ψυχής” εκδόσεις Ζήτρος, Σχόλια Ι.Σ.Χριστοδούλου