Την τελευταία Κυριακή κάθε μήνα το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο σας προσκαλεί σε μια διαφορετική ανάγνωση της Οδύσσειας, με συνοδεία αρχαίας λύρας και τη δυνατότητα να γίνετε για λίγο ραψωδός!

Επιλεγμένα τμήματα δύο ραψωδιών κάθε φορά θα παρουσιάζονται από τον μουσικοσυνθέτη Δρ Νίκο Ξανθούλη, αλλά και όσους από τους επισκέπτες επιθυμούν να συμμετέχουν στη δημόσια ανάγνωση, ανακαλύπτοντας τα μυστικά της προσωδίας. Η μετάφραση που θα χρησιμοποιηθεί είναι του Ζήσιμου Σίδερη. Η διάρκεια των αναγνώσεων είναι 90 λεπτά.

Την Κυριακή 29 Ιανουαρίου και ώρα 11 π.μ. θα παρουσιαστούν οι ραψωδίες α και β. Από τη συνέλευση των θεών στον Όλυμπο, θα μεταφερθούμε στο ανάκτορο του Οδυσσέα στην Ιθάκη, προκειμένου να μπει σε εφαρμογή το θεϊκό σχέδιο της επιστροφής του πολύπαθου ήρωα στον τόπο του.

Είκοσι χρόνια από τότε που ο Οδυσσέας έφυγε για την Τροία, θα συγκληθεί και πάλι συνέλευση των Ιθακησίων με πρωτοβουλία του Τηλέμαχου, προκειμένου να βρεθεί μια λύση δίκαιη και ηθική για τον βασιλικό οίκο. Ένα νέο ταξίδι θα ξεκινήσει στο τέλος της δεύτερης ραψωδίας, το ταξίδι ενός γιου που αναζητά τον πατέρα του μέσα από τις αναμνήσεις παλιών συμπολεμιστών του.

Ο αριθμός των θέσεων είναι περιορισμένος (25) και απαιτείται τηλεφωνική κράτηση. Η κράτηση θέσης ισχύει έως 15 λεπτά πριν την έναρξη. Οι επισκέπτες που επιθυμούν να συμμετέχουν στην ανάγνωση, μπορούν να το δηλώσουν στην τηλεφωνική κράτηση και να προμηθευτούν το απόσπασμα που θα διαβάσουν κατά την προσέλευσή τους στις Πληροφορίες του Μουσείου. Η συμμετοχή στη δράση είναι δωρεάν.

Στοιχεία επικοινωνίας:

Διεύθυνση: Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Πατησίων 44, Αθήνα 106 82

Τηλ: 213214 4891

Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα 13:00-20:00, Τρίτη-Κυριακή 09:00-16:00

Email: eam@culture.gr

www.namuseum.gr, anaskafi

Μία από τις κεντρικότερες πλατείες της πόλης του Μεξικού κοσμεί το άγαλμα της Αρτέμιδος (*). Το γλυπτό κατασκευάστηκε το 1942 όταν ο πρόεδρος Mexico Manuel Ávila ξεκίνησε ένα πρόγραμμα για να ομορφύνει την πόλη του Μεξικού.

O Γλύπτης Helvia Martínez Verdayes  επέλεξε ως μοντέλο ένα 16 χρόνο κορίτσι, το οποίο πόζαρε δωρεάν για τον γλύπτη ώστε να κοσμηθεί ένας από τους κεντρικότερους δρόμους της πόλης του Μεξικού. Το 1974, το άγαλμα (συντριβάνι)  μεταφέρθηκε στο Ariel Park.

* Η Άρτεμιςεκτός από Θεά του κυνηγιού και των δασών, σχετίζεται με την σελήνη, η οποία αφορά και την  πλέον «μυστηριακή» πλευρά της Θεάς. Το όνομα της σελήνης ετυμολογικά προέρχεται από την λέξη «σέλας» που σημαίνει «φως», αντανακλά το φως του Ήλιου, καθώς η ίδια δεν αυτόφωτη.

Ο Πλωτίνος παρομοίαζε το Έν (την πρώτη δημιουργική αρχή) με το Φως, τη Διάνοια με τον Ήλιο, και την Παγκόσμια Ψυχή με τη Σελήνη. Ο Σωκράτης χαρακτήριζε τη Σελήνη ως «Μεγάλη κούφια σφαίρα που στο εσωτερικό της υπάρχουν θάλασσες και στεριές και κατοικούν άνθρωποι σαν και εμάς», ενώ ο Πυθαγόρας ανέφερε ότι η Σελήνη κατοικείται από όντα θεϊκά όμοια με τους ανθρώπους της Γης. Η Σελήνη ονομάζεται και Μήνη, όνομα από το οποίο παράγονται οι λέξεις μην (μήνας) και έμμηνος ροή. Η Άρτεμιςήταν  αρωγός στις τις επιτόκους γυναίκες.

Ο Carl Jung αναφέρει για τη Σελήνη: «Το φεγγάρι είναι για τις αρχαίες δοξασίες ένας τόπος που συγκεντρώνονται οι ψυχές των νεκρών, ένα μέρος όπου φυλάγεται το σπέρμα. Για το λόγο αυτό θεωρείται περιοχή από την οποία προέρχεται η ζωή και έχει θηλυκή σημασία. Λέγεται ότι το πνεύμα ανεβαίνει ακολουθώντας τον δρόμο του Ήλιου, η κάθοδος του όμως προετοιμάζεται στο δρόμο του φεγγαριού».

Τη Σελήνη υπηρετούσαν ανέκαθεν μόνο γυναίκες ως ιέρειες της. Το όρος Άθως (άγιο όρος) κατά την αρχαιότητα ήταν το ιερό όρος της θεάς Αρτέμιδος, και Άβατο για τους άντρες, σε αντίθεση με ότι συνέβη με την επικράτηση του Χριστιανισμού.

Στη Μονή Μεγίστης Λαύρας υπάρχει μία μαρμάρινη αναθηματική ανάγλυφη πλάκα,στην οποία απεικονίζεται ένα τεράστιο αυτί εντός πλαισίου, πάνω από το οποίο υπάρχει εγχάρακτη η επιγραφή: ΑΡΤΕΜΙΔΙ ΑΓΡΟΤΕΡΑ / ΝΕΒΡΙΣ ΕΠΙΤΑΓΗΝ / ΑΝΕΘΗΚΕΝ. Από τους χαρακτήρες εξάγεται το συμπέρασμα ότι η πλάκα ανήκει στην κλασική ελληνική περίοδο και χρονολογείται στον Ε΄ – Δ΄ π.Χ. αιώνα. Η τοποθέτηση της αναθηματικής είναι αφιέρωμα κάποιας Νεβρίδος στην θεά Αρτέμιδα.

Οι μυστηριακές τελετές που τελούνταν  εκεί από τις ιέρειες της , και αφορούσαν ανάμεσα στα άλλα και τις μαγικές τέχνες, ενώ από τα πλέον σημαντικά καθήκοντά τους ήταν η εξασφάλιση νερού και η συντήρηση της «ιερής φλόγας» που σχετιζόταν με το φως της Σελήνης...

Εάν παρατηρήσετε το άγαλμα  Ερμής του Πραξιτέλη, θα  διαπιστώσετε πως ο Ερμής απεικονίζεται να κρατά τον μικρό Διόνυσο τον Ζαγρέα στο ένα του χέρι, ενώ με το άλλο, του δείχνει προς τον ουρανό, συμβολισμό που χρησιμοποίησε και στον διάσημο πίνακα του «η σχολή  των Αθηνών», ο Ραφαήλ, βάζοντας τον Αριστοτέλη να δείχνει προς την Γη και τον Πλάτωνα, προς τον Ουρανό..

Ο συμβολισμός είναι προφανής. Ο Πραξιτέλης υποδεικνύει πως ως θεϊκά τέκνα οφείλουμε να επιδιώκουμε την τελειότητα, γνωρίζοντας και αναγνωρίζοντας την Θεϊκή φύση εντός μας, όπως  αναφέρουν και οι Ορφικές πινακίδες :  «Της Γης παιδί είμαι και του έναστρου Ουρανού• το γένος μου είναι βεβαίως ουράνιο.»

Η ατραπός για να το επιτύχει αυτό ο αρχαίος Έλληνας ήταν η ορθή τήρηση δύο εκ των σημαντικότερων  Δελφικών ρητών : «Γνώθι σαυτόν» και «Μηδέν άγαν», λέξεις που φαντάζουν τόσο ξένες σήμερα…

xletsos-basilhs

Άγνωστες ιστορίες πειρατείας από τα Ομηρικά Έπη έως και τα χρόνια του Μπαρμπαρόσαστο Αιγαίο, παρουσιάζει η «Μηχανή του χρόνου» με τον Χρίστο Βασιλόπουλο.

Η εκπομπή ερευνά την ιστορία της πειρατείας, η οποία άρχισε σχεδόν ταυτόχρονα με τη ναυτιλία και το εμπόριο. Καταγράφει τους πιο δραστήριους λήσταρχους των θαλασσών και τα χτυπήματά τους, τις απαγωγές και τις ομηρίες, που είχαν σκοπό να εισπράξουν λύτρα για την απελευθέρωση των αιχμαλώτων. Ένα από το πιο διάσημα θύματα των πειρατών στα νερά του Αιγαίου υπήρξε o Ιούλιος Καίσαρας.

Στο πρώτο μέρος του αφιερώματος για την πειρατεία, η «Μηχανή του χρόνου» ξεκινά με την άγνωστη ναυτική περιπέτεια του Ομηρικού Οδυσσέα, περιγράφει την άλωση της Θεσσαλονίκης από τον εξισλαμισμένο πειρατή Λέοντα Τριπολίτη και καταλήγει στον αδίστακτο Μπαρμπαρόσα που ερήμωσε τα νησιά του Αιγαίου και πέτυχε να γίνει αρχιναύαρχος του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπή.

Η εκπομπή εξηγεί με παραδείγματα τη διαφορά μεταξύ πειρατή και κουρσάρου και παρουσιάζει τους Ιωαννίτες Ιππότες που χρησιμοποίησαν τη θρησκεία ως πρόσχημα για να μπορούν να χτυπούν αντίπαλα πλοία και να λεηλατούν τα εμπορεύματα.

Στην εκπομπή μιλούν οι ιστορικοί Αλεξάνδρα Κραντονέλλη, Σωτήρης Μετεβέλης, Δημήτρης Μπελέζος, Ηλίας Κολοβός και David J. Starkey από το Πανεπιστήμιο του Χαλ, η καθηγήτρια Ναυτιλιακής Ιστορίας Τζελίνα Χαρλαύτη, η Διευθύντρια του Μουσείου Ύδρας Ντίνα Αδαμοπούλου, ο ερευνητής Λεωνίδας Γουργουρίνης, ο δημοσιογράφος Ιωάννης Θεοδωράτος, οι συγγραφείς Κρίστυ Εμίλιο Ιωαννίδου και Κατερίνα Καριζώνη, ο Κυριάκος Σάσσαρης, η λέκτορας Νομικής Πανεπιστημίου Μάλτας Joan Abela και ο αναπληρωτής καθηγητής ΕΜΠ Νίκος Μπελαβίλας.

Ήθελε ο Λουδοβίκος 14ος της Γαλλίας να κάψει την Κωνσταντινούπολη; Οραματιζόταν ο «βασιλιάς Ήλιος» να κατακτήσει την αυτοκρατορία της Ανατολής; Και πώς μπορεί να υπηρετούσαν έναν τέτοιο σκοπό κάποιοι μηχανικοί του γαλλικού πολεμικού ναυτικού, ντυμένοι κληρικοί, να «ζωγραφίζουν» -στο μακρινό 1685- τα ξωκλήσια, τα σπίτια και τους ανεμόμυλους στα νησιά των Κυκλάδων;

Μία συναρπαστική ιστορία με φόντο το Αιγαίο Πέλαγος, γεμάτη συνωμοσίες, κατασκοπεία και μαθήματα πολιτικής προνοητικότητας, έφερε στο φως μία σημαντική ανακάλυψη, που έγινε στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ).

Το βράδυ της Τετάρτης 25 Ιανουαρίου παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά δημόσια 16 παγκοσμίως μοναδικοί χειρόγραφοι χάρτες του Αρχιπελάγους του Αιγαίου, οι οποίοι δημιουργήθηκαν από το 1685 έως το 1687, σύμφωνα με τις διαταγές του Λουδοβίκου 14ου. Ο «θησαυρός» ήταν κρυμμένος στη βιβλιοθήκη του ΑΠΘ, ανάμεσα σε άλλα σπάνια αρχεία της δωρεάς του Έλληνα της Διασποράς Ιωάννη Τρικόγλου - η πρώτη χειρόγραφη καταγραφή της δωρεάς έγινε πριν από 40 χρόνια.

«Στις 15 Ιανουαρίου 2016, σε μία επίσκεψη στην Τρικόγλειο Βιβλιοθήκη, στη βιβλιοθήκη ΑΠΘ, είδαμε αυτόν τον τόμο, εντοπίσαμε αυτούς τους χάρτες, δεμένους σε τόμο. Αξιολογήσαμε ότι πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό εύρημα, χρονολογούμενο στο τέλος του 17ου αιώνα», ανέφερε ο ομότιμος Καθηγητής Χαρτογραφίας του ΑΠΘ, Ευάγγελος Λιβιεράτος, πριν ξεκινήσει να ξετυλίγει τον μίτο ...του Reseau, του μηχανικού πίσω από τους χάρτες το 1685.

Ο τόμος, που φέρει τον τίτλο «Συλλογή χαρτών ενός μέρους του Αρχιπελάγους», έχει διαστάσεις 1 μέτρο επί 60 εκατοστά και είναι δεμένος σε μαροκινό δέρμα. Στους 16 χειρόγραφους χάρτες απεικονίζονται τα νησιά των Κυκλάδων, Νάξος, Πάρος, Σίφνος, Μήλος, Ίος, Αντίπαρος, Κίμωλος, Πολύαιγος, Φολέγανδρος, Σίκινος, Ηρακλειά, Σχοινούσα, Κέρος, Κουφονήσια, καθώς και τα Κύθηρα με την Ελαφόνησο.

Οι χάρτες συμπληρώνονται από 6 φύλλα με 25 οριζόντιες όψεις -από τη θάλασσα, υπό κλίμακα- ακτογραμμών στρατηγικού ενδιαφέροντος των νότιων ακτών της Πελοποννήσου, της Ζακύνθου, των Κυκλάδων, αλλά και του κόλπου της Τύνιδας και της Σαρδηνίας, από όπου περνούσαν τα γαλλικά καράβια για να μπουν στο Αιγαίο.

«Επείγουσα και απόρρητη αποστολή»

Ο Λουδοβίκος 14ος διέταξε τους ναυτικούς μηχανικούς, τοπογράφους και χαρτογράφους του Γαλλικού Πολεμικού Ναυτικού να προβούν επειγόντως και με μυστικότητα σε λεπτομερή χαρτογράφηση θαλάσσιων στρατηγικών τοποθεσιών της Ανατολικής Μεσογείου και του Αιγαίου, στο χώρο όπου εκτείνονταν οι γεωστρατηγικοί ναυτικοί σταθμοί (σκάλες) της Γαλλίας στο Λεβάντε. Οι προδιαγραφές περί μυστικότητας περιελάμβαναν μεταμφίεση του πληρώματος, σε κληρικούς και εμπόρους.

Η διαταγή που υπέγραφε ο επικεφαλής της αποστολής, υψηλόβαθμος κρατικός αξιωματούχος, Gravier d' Ortieres, αναφέρει συγκεκριμένα προς τα πληρώματα: Ό,τι θα φτιάξετε, θα το αναφέρετε στον βασιλέα.

Η διαταγή Gravier ζητεί, μεταξύ άλλων, να αναγνωριστούν καθαρές περιοχές, ζώνες ασφαλούς αποβίβασης και ανεφοδιασμού, αμυντικές ζώνες, σημεία εποπτείας του χώρου, χώροι συγκέντρωσης στρατευμάτων, οχυρώσεις, η οικιστική διαμόρφωση και κτίρια από τα οποία μπορεί να γίνει άμυνα. Επίσημα, πάντως, ο χαρακτήρας της αποστολής των Γάλλων στο Αιγαίο ήταν ειρηνικός, εμπορικός και επιστημονικός.

«Ειρηνική αποστολή με πολεμικούς στόχους»

Γιατί, όμως, ο ισχυρότερος τότε ηγεμόνας της Ευρώπης ανέθεσε σε μία άριστα προετοιμασμένη ομάδα του ναυτικού να αποτυπώσει σε χάρτες υψηλότατης ακρίβειας τους βασικούς σταθμούς της θαλάσσιας διαδρομής που συνέδεε τα γαλλικά λιμάνια με την Κωνσταντινούπολη και τη Μέση Ανατολή; Η χαρτογραφία ανέκαθεν είχε μεγάλη επίδραση στη διεξαγωγή του πολέμου, τόσο σε επίπεδο στρατηγικής όσο και τακτικής, όμως, ήταν πολεμικά τα σχέδια του βασιλιά Ήλιου;

Μία τεκμηριωμένη απάντηση επιχείρησε να δώσει, στην εκδήλωση παρουσίασης των χαρτών, ο ομότιμος καθηγητής Ιστορίας του ΑΠΘ, Ιωάννης Χασιώτης.

«Η σημασία της αποστολής κάτω από την καθοδήγηση ενός υψηλού κρατικού αξιωματούχου, του Gravier d' Ortieres, είναι πολυδιάσταση και για να αποτιμηθεί πρέπει να συσχετιστεί με το ιστορικό περιβάλλον της εποχής», ανέφερε ο καθηγητής και διευκρίνισε: «Όλη αυτή η επιχείρηση δεν ήταν τόσο ειρηνική και αθώα. Το υπογραμμίζει η ιστορική συγκυρία, την οποία δε μπορούμε να παραβλέψουμε. Η οργανωμένη αποστολή των τοπογράφων μηχανικών και αξιωματικών του Γαλλικού πολεμικού ναυτικού στις ελληνικές θάλασσες στα 1685-'87 συνέπεσε με σημαντικές πολιτικές στρατιωτικές εξελίξεις που άλλαξαν δραματικά τον πολιτικό χάρτη της ΝΑ Ευρώπης».

«Δίλημμα με διπλή απάντηση και θεωρίες συνωμοσίας»

Στον μεγάλο αυστροτουρκικό πόλεμο, στην ανατροπή των γεωστρατηγικών ισορροπιών, όταν ο «Ιερός Συνασπισμός Linz» ανάγκασε την οθωμανική αυτοκρατορία σε άτακτη υποχώρηση προς τον νότο, ανακαταλαμβάνοντας τεράστιες περιοχές που επί αιώνες βρίσκονταν στην οθωμανική κυριαρχία, η Γαλλία βρέθηκε μπροστά σε μεγάλα διλήμματα.

«Αν συνέχιζαν τη συνεργασία με τους Οθωμανούς θα άφηναν στους προαιώνιους αντιπάλους τους, τους Αυστριακούς, ελεύθερο το πεδίο των κατακτήσεων στη βαλκανική και τους εμπορικούς ανταγωνιστές Βενετούς να αναζητήσουν την αποικιοκρατική ανατολική.

Αν συμπολεμούσαν με τους χρόνια αντιπάλους τους θα έχαναν όλα τα προνόμια που τους παρείχε ο Σουλτάνος. Τελικά ως ώριμη μεγάλη δύναμη κινήθηκαν σε όλα τα επίπεδα. Φανερά συμμετείχαν στα ευρωπαϊκά στρατεύματα που πολεμούσαν εναντίον των Τούρκων», ανέφερε ο κ. Χασιώτης.

Ο ομότιμος Καθηγητής Χαρτογραφίας του ΑΠΘ, Ευάγγελος Λιβιεράτος.

Ερωτηματικά εγείρονται και ως προς τον ρόλο του Gravier d' Ortieres, ο οποίος καταγράφοντας τις αδυναμίες της οθωμανικής στρατιωτικής μηχανής δεν δίστασε -ξεπερνώντας ίσως και τις εντολές του βασιλιά- να του προτείνει τα μέσα με τα οποία ο Λουδοβίκος θα κινούταν κατά των Οθωμανών.

Σύμφωνα με τον καθηγητή Χασιώτη, «οι πραγματικές προθέσεις του Λουδοβίκου 14ου έναντι των Οθωμανών δεν έχουν ακόμη τεκμηριωθεί με ασφάλεια, ενώ οι περισσότεροι από τους σύγχρονους Γάλλους ιστορικούς θεωρούν ότι τα αντιτουρκικά σχέδια του Gravier και των συνεργατών του αποτελούσαν δικούς τους ευσεβείς πόθους, όχι εκτέλεση συγκεκριμένων οδηγιών του Βασιλιά».

«Μοναδικοί ιστορικά και χαρτογραφικά»

Ανεξαρτήτως των πολιτικών σχεδίων του Λουδοβίκου, οι χειρόγραφοι χάρτες του Reaseu είναι μοναδικοί και ιδιαίτερα σημαντικοί ιστορικά και χαρτογραφικά, ανέφερε ο καθ. Λιβιεράτος, παρουσιάζοντας τι αποκάλυψε η τεκμηρίωση της σπουδαίας ανακάλυψης. «Η έμφαση του περιεχομένου τους βρίσκεται περισσότερο στο θεματικό μέρος, προσφέρουν μοναδικές πληροφορίες για τον φυσικό και ανθρωπογενή χώρο του γεωστρατηγικού αρχιπελάγους, ενώ η μεγάλη κλίμακα απεικόνισης είναι πρωτόγνωρη για την εποχή και τον γεωγραφικό χώρο του Αιγαίου.

Η τεχνική της χαρτογραφικής σχεδίασης με την προοπτική ματιά του πουλιού και η εικαστική απόδοση εξαιρετικής ποιότητας επιβεβαιώνουν τη σημασία της περιοχής για τη Γαλλία της εποχής και για τα πολιτικά σχέδια του Λουδοβίκου, ανεξαρτήτως ποια ήταν αυτά τα σχέδια», επισήμανε.

«Η μεγάλη έκπληξη είναι η μεγάλη κλίμακα», ανέφερε ο κ.Λιβιεράτος, εξηγώντας ότι στους μέχρι πρότινος γνωστούς χάρτες του Αιγαίου τα νησιά είναι σε πολύ μικρή κλίμακα και δεν έχουν μεγάλη ακρίβεια. «Η κλίμακα 1 προς 5.000 είναι τρομακτική κλίμακα ακόμη για σήμερα», σημείωσε.

«Πρόδρομος των Drones»

Μία ακόμη σημαντική καινοτομία των χειρόγραφων χαρτών είναι η αποτύπωση της προοπτικής. «Οι χάρτες αυτοί είναι προοπτικοί. Το λιμάνι τη Μήλου επαναλαμβάνεται σε δύο χάρτες. Ενώ η ακτογραμμή του λιμανιού είναι ίδια, το ανάγλυφο του χάρτη αλλάζει στον έναν χάρτη . Εξαρτάται, δηλαδή, από το πώς το βλέπεις προσεγγίζοντας. Αυτό είναι top στη σύγχρονη χαρτογραφία, δουλεύουν όλα τα συστήματα δορυφορικής πλοήγησης με αυτόν τον τρόπο. Είναι εκπληκτικό πώς η γαλλική χαρτογραφία εκείνη την εποχή έβλεπε ως drones τους χάρτες», είπε ο καθηγητής.

«Δίδυμη συλλογή στο γαλλικό υπουργείο Άμυνας»

Στο ιστορικό αρχείο του υπουργείου Άμυνας της Γαλλίας, οι καθηγητές του ΑΠΘ ανακάλυψαν ότι υπάρχει μία δίδυμη συλλογή χαρτών για τις βόρειες Κυκλάδες.

«Ευελπιστούμε να μπορέσουμε να ξαναβρεθούμε για τις δύο πλέον συλλογές, να μεταφερθούν στη Θεσσαλονίκη», είπε ο Γάλλος Πρόξενος στη Θεσσαλονίκη, Φιλίπ Ρέι, γνωστοποιώντας ότι εξετάζεται το ενδεχόμενο δανεισμού της δεύτερη συλλογής.

«Τα επόμενα βήματα περιλαμβάνουν και παρουσιάσεις της εξελικτικής συλλογής στα νησιά του Αιγαίου και θα προσπαθήσουμε -και θέλουμε τη βοήθεια της γαλλικής πρεσβείας - να φέρουμε το δίδυμο βιβλίο με χάρτες που βρίσκεται στη Γαλλία», ανέφερε ο πρύτανης του ΑΠΘ, Περικλής Μήτκας.

Πηγή: Ναυτεμπορική, TVXS

Τις Ελληνικές θεότητες συναντούμε σε όλα τα αρχαία και νεώτερα κείμενα, όπως του Ησίοδου, του Όμηρου, του Απολλώνιου του Ρόδιου κλπ.

Όμως κατ’ εξοχήν σε ποίημα, μόνο ο Ησίοδος έγραψε για τη θεογονία πλήρως και απ’ ότι γνωρίζω μόνο ο Απολλώνιος ο Ρόδιος, σε κείμενο.

Εκτός από τα Θεογονικά ποιήματα που κυκλοφορούσαν με το όνομα του Ορφέα γνωρίζουμε από σκόρπιες πληροφορίες στα αρχαία κείμενα ότι ήδη από τον 7ο και 6ο αιώνα π.Χ. υπήρχαν και άλλες θεογονίες που αποδίδονταν σε μυθικά ή και ιστορικά πρόσωπα.

Με βάση τα αποσπάσματα που διαθέτουμε γι’ αυτές μπορούμε να ισχυριστούμε ότι δεν είχαν άμεση εξάρτηση από τη Θεογονία του Ησιόδου, αλλά ότι αντιπροσώπευαν διαφορετικές πραγματώσεις του ίδιου παραδοσιακού ποιητικού είδους. Ποιητικές Θεογονίες αποδίδονταν, εκτός από τον Ορφέα και το Μουσαίο, στον Αριστέα και τον Επιμενίδη. Θεογονίες σε πεζό λόγο στον Άβαρη και τον Φερεκύδη. Κοσμογονίες στο Αίνο και τον Θάμυρη.

Στοιχεία αναφερόμενα στη Θεογονία του Ησιόδου:

Ο τίτλος του έργου καθιερώθηκε μάλλον από τους αλεξανδρινούς φιλολόγους. Ο Ηρόδοτος κάνει για τη θεογονίην που έφτιαξαν ο Όμηρος και ο Ησίοδος για λογαριασμό των Ελλήνων.

Τα βασικά μέρη του ποιήματος όπως μας σώζεται, είναι τα ακόλουθα:

1-115 : Προοίμιο το οποίο διακρίνεται σε δύο μικρότερες ενότητες:

1. ύμνος στις Μούσες, 1-103.
2. επίκληση στις Μούσες, 104-115.

116-962 : Θεογονία και Κοσμογονία. Διακρίνεται στις εξής υποενότητες,

1. οι πρώτες τέσσερις υπάρξεις (Χάος, Γαία, Έρως, Τάρταρος), 116-122.
2. η 1η θεϊκή γενιά, 123-210: α) τα τέκνα του Χάους και τα τέκνα τους, 123-125, β) τα παιδιά της Γης με παρθενογένεση και με τον Ουρανό, 126-153, γ) η πρώτη πράξη της θεϊκής διαδοχής (ευνουχισμός του Ουρανού και γέννηση της Αφροδίτης), 154-210.
3. η 2η θεϊκή γενιά, 211-239: 1) τα τέκνα της Νύχτας και της Έριδας, 211-232, 2) τα τέκνα του Πόντου, 232-239.
4. η 3η θεϊκή γενιά, 240-886: 1) τα τέκνα του Νηρέα, 240-264, 2) τα τέκνα του Θαύμαντα, 265-269, 3) τα τέκνα του Φόρκη και της Κητώς και οι απόγονοι τους, 270-336, 5) τα εγγόνια του Ουρανού, 337-8 19.
5. η 4η θεϊκή γενιά, 886-962: 1) οι γάμοι του Δία με θεές, η γέννηση της Αθηνάς και του Ηφαίστου 886-929, 2) τα τέκνα του Ποσειδώνα, 930-933, 3) τα τέκνα του Άρη και της Αφροδίτης, 933-937, 4) άλλοι γάμοι των θεών (και με θνητές γυναίκες), 938-962.

(963-1022 Ηρωογονία)

Υποενότητες

1)δεύτερο προοίμιο, 963-968. 2)ενώσεις θεαινών με θνητούς ανθρώπους, 969-1018. 3)τρίτο προοίμιο, μετάβαση στον Κατάλογο, 1019-1022.

Στο στίχο 105 ο Ησίοδος προτρέπει τις Μούσες να ψάλλουν το γένος των Θεών, κάτω όμως από τον όρο «θεοί» περιλαμβάνονται διάφορες κατηγορίες Θεοτήτων. Οι κυριότερες απ’ αυτές στην Θεογονία είναι:

Α.Θεοί της λατρείας, όπως ο Δίας, ο Απόλλων, η Άρτεμις, η Θέτις, η Αμφιτρίτη, η Εκάτη, ο Προμηθέας, οι Ώρες, οι Χάριτες κι άλλοι. Υπάρχει μνεία τοπικών λατρειών τόσο της Βοιωτίας (Ζευς, Μνημοσύνη) όσο και άλλων περιοχών της Ελλάδας, όπως στο Άργος η Ήρα, ή Κυθέρεια και Κύπρια Αφροδίτη.

Β.Θεοί της μυθολογίας. όπως η Τηθύς, η Φοίβη, ο Κόττος, σι Εσπερίδες, η Σφίγγα, ο Τυφωέας, ο Άτλας, ο Επιμηθέας και ίσως ο Κρόνος, ο Ιαπετός και συλλογικά οι Τιτάνες. Οι θεότητες αυτές συμπεριλήφθηκαν στη Θεογονία όχι γιατί διέθεταν κάποια λατρεία, αν και μερικές ήταν ίσως ξεχασμένες λατρευτικές μορφές, αλλά εξαιτίας του σημαντικού ρόλου που είχαν στις αφηγήσεις του Ησίοδου.

Γ.Θεοί που είναι άγνωστοι τόσο από τη λατρεία όσο και από τη μυθοπλασία, όπως οι Μελίες, ο Θαύμας, ο Κρείος. η Κητώ, ο Αστραίος, ο Πέρσης. Μερικοί απ’ αυτούς ίσως να διέθεταν κάποτε λατρεία, άλλοι φαίνονται επινοήσεις είτε του Ησιόδου είτε αρχαιότερων ποιητών.

Δ.Μεμονωμένα μέλη θεϊκών ομάδων. Η ελληνική θρησκεία εκτός από τις μεμονωμένες και ατομικές θεότητες διέθετε και συλλογικά σώματα θεοτήτων που αναφέρονταν συνήθως στον πληθυντικό και ήταν αρχικά απροσδιόριστα ως προς τον αριθμό των μελών τους και τις ιδιαίτερες ταυτότητες αυτών των μελών. Εδώ ανήκουν οι Νύμφες, οι Νηρηίδες, οι Ώρες, οι Χάριτες, οι Κύκλωπες, οι Μούσες και άλλοι. Στη θεογονία αυτές οι ομάδες θεοτήτων αναφέρονται με συγκεκριμένο αριθμό μελών, συνήθως τρία ή εννιά και με ξεχωριστά ονόματα για το κάθε μέλος. Σε μεγάλο βαθμό τα ονόματα και οι αριθμοί φαίνονται επινοήσεις του ίδιου του Ησιόδου ή των προδρόμων του, καθότι σε άλλα κείμενα το σύνολο διαφοροποιείται, τόσο στα ονόματα όσο και στο σύνολο.

Ε.Θεοί-στοιχεία του κόσμου, όπως ο Ουρανός, ο Πόντος, ο Αιθέρας. η Νύχτα. τα Όρη και λοιπά. Κάποιοι απ’ αυτούς διέθεταν και πραγματική λατρεία, όπως η Γη, η Νύχτα και σι ποταμοί.

Ζ.Θεότητες που προσωποποιούν αφηρημένες ιδέες, όπως ο Θάνατος, ο Ύπνος, η Νίκη, η Φήμη, ο Φόβος, το Κράτος, η Βία κ.τ.λ.

Οι γενεαλογίες του Ησιόδου εξηγούν τις σχέσεις μεταξύ των θεοτήτων. Η δημιουργία τους στηρίζεται σε δύο βασικά ζητούμενα: Πρώτον, την ομαδοποίηση των Θεών σε οικογένειες (σχέση γονέων-τέκνων), και δεύτερον τη σύνδεση αυτών των οικογενειών με κάποιους μύθους σε μια ορισμένη σειρά.

Η μορφή του γενεαλογικού δέντρου των Θεών διαμορφώνεται πάνω στο πρότυπο των ανθρώπινων οικογενειών και μάλιστα κατά βάση στη μητρική γραμμή διαδοχής.

Όλο το σύστημα των τυπικών φράσεων με τις οποίες περιγράφονται οι διάφορες γεννήσεις δίνει έμφαση στη μητέρα, η οποία είναι συνήθως και το γραμματικό υποκείμενο των εκφράσεων. Μερικές μητέρες μάλιστα δεν έχουν συζύγους, άλλες έχουν συζύγους που όμως δεν παίζουν κανένα ρόλο.

Οι οικογένειες του Ουρανού και του Κρόνου είναι βασικά οικογένειες των αντίστοιχων μητέρων, ενώ και τα παιδιά του Δία από τους διάφορους γάμους του έχουν ιδιότητες που τα συνδέουν περισσότερο με τις μητέρες τους. Μόνο στο τέλος της Θεογονίας, αυτό το τμήμα που γενικά θεωρείται νόθο, οι πατέρες αποκτούν το προβάδισμα.

Η ανάλυση του γένους της Νύχτας θα δείξει ανάγλυφα τον τρόπο με τον οποίο διάφορες θεότητες συνδέονται από τον ποιητή σε μια ομάδα:

1. η Νύχτα είναι η μητέρα της Ημέρας, γιατί η μέρα την ακολουθεί, προκύπτει απ’ αυτήν.
2. είναι η μητέρα του Θανάτου, γιατί ό,τι χαρακτηρίζει το θάνατο είναι η μαυρίλα και το σκότος.
3. είναι η μητέρα του Ύπνου, γιατί ο τελευταίος είναι αδερφός του Θανάτου και έρχεται συνήθως το βράδυ.
4. είναι η μητέρα των Ονείρων, γιατί αυτά έρχονται τη νύχτα.
5. είναι η μητέρα του Μώμου, της Νέμεσης, του Γήρατος, της Έριδας, γιατί είναι θεότητες σκοτεινές και ανησυχητικές όπως η νύχτα.
6. είναι η μητέρα των Εσπερίδων, γιατί αυτές κατοικούν στην απώτατη δύση, όπου κατοικεί και η Νύχτα.
7. είναι η μητέρα των Μοιρών και των Κηρών, γιατί αυτές οι θεότητες συγγενεύουν με το θάνατο.
8. είναι η μητέρα της Απάτης και της Φιλότητας δηλαδή της ερωτικής έλξης και ένωσης, γιατί οι δραστηριότητες αυτές γίνονται συνήθως τη νύχτα.

Οι γεννήσεις των Θεών

Αρχικά υπήρχε το Χάος!…

Ακόμη υπήρχε η Γαία. Και τα Τάρταρα στο μυχό της γης.
Αλλά και ο Έρος.

Το Χάος έκανε το Έρεβος και τη Νύχτα:Το Έρεβος και η Νυξ: ο Αιθήρ και η Ημέρη (Ημέρα)

Η Γαία γέννησε τον Ουρανό, τα Όρη και τον Πόντον: Από τον Ουρανό και τη Γαία: ο Ωκεανός, ο Κοίος, ο Κρείος, ο Υπερίων, ο Ιαπετός, η Θεία, η Ρέα, η Θέμις, η Μνημοσύνη, η Φοίβη, η Τηθύς, ο Κρόνος, οι Κύκλωπες  (ο Βρόντης, ο Στερόπης και ο Άργης), οι Εκατόγχειρες  (ο Κόττος, ο Βριάρεως και ο Γύγης).

Γαία (με τις σταγόνες αίματος από τα κομμένα δια του Κρόνου, μήδεα του Ουρανού):Αι Ερινύς (Ερινύες), οι Γίγαντες, αι Νύμφαι Μελίαι

Ουρανός:Η Αφροδίτη (εκ των μηδέων του, τα οποία κατά πρώτον πλησίασαν τα Κύθηρα [Κυθέρεια] και κατά δεύτερον την Κύπρον [Κυρπογενέα]). Την συνόδεψαν στον Όλυμπο ο Έρος και ο Ίμερος .
Οι Τιτήνας (Τιτάνες)

Νυξ:Ο Μόρος, η Κήρα, ο Θάνατος, ο Ύπνος, το γένος των Ονείρων. Ο Μώμος, ο Οϊζύς .
Αι Εσπερίδες, αι Μοίρες (η Κλωθώ, η Λάχεσις και η Ατροπος), αι Κήρες. Η Νέμεσις. Η Απάτη, η Φιλότητα, το Γήρας , η Έρις.

Έρις:Ο Πόνος, η Λήθη , ο Λιμός, τα Άλγεα (Άλγη), αι Υσμίναι (οι Μάχες), αι Μάχαι, οι Φόνοι, η Ανδροκτασία  (ο φόνος ανδρών, ανδροφονία), τα Νείκεα, τα Ψεύδεα, οι Λόγοι, η Αμφιλλογία , η Δυσνομίη , η Άτη , ο Όρκος.

Γαία και Πόντος:Ο Νηρεύς, ο Θαύμας , ο Φόρκυς, η Κητώ , η Ευρυβίη.
Δωρίς και Νηρεύς:Αι Νηρηίδες

Ηλέκτρα (κόρη του Ωκεανού) και Θαύμας:Η Ίρις , αι Αρπυίαι  (Αελλώ, Ωκυπέτη)

Κητώ και Φόρκυς :Αι Γραίαι  (Πεμφρηδώ, Ενυώ), αι Γοργόνες  (Σθεννώ, Ευρυάλη, Μέδουσα), η Έχιδνα

Η κεφαλή Μέδουσας:Ο Χρυσάωρ, ο Πήγασος.

Καλλιρόη (κόρη του Ωκεανού) και Χρυσάωρ:Ο Γηρυονεύς

Τυφάων  και Έχιδνα :Ο Όρθος, ο Κέρβερος, η Ύδρη, η Χίμαιρα

Τυφάων και Χίμαιρα:Η Φίκα

Τηθύς και Ωκεανός: 3000 ποταμούς  , 3000 Κούραι

Θεία και Υπερίων:Ο Ηέλιος, η Σελήνη, η Ηώς

Ευριβίη και Κρείος :Ο Αστραίος, ο Πάλλας, ο Πέρσης

Ηριγένεια Ηώς και Αστραίος : Ο Ζέφυρος, ο Βορέας, ο Νότος, ο Εωσφόρος

Στυξ (Ωκεανίνη) και Πάλλας :Ο Ζήλος, η Νίκη, ο Κράτος, η Βίη.

Φοίβη και Κοίος:Η Λητώ, η Αστερίη

Αστερίη και Πέρσης :Η Εκάτη

Ρείη και Κρόνος :Η Ιστίη, η Δημήτηρ, η Ήρη, ο Άιδης, ο Εννοσίγαιος, ο Ζευς.

Κλυμένη και Ιαπετός :Ο Άτλας, ο Μενοίτιος, ο Προμηθεύς, ο Επιθημεύς.

Ήρη :Ο Ήφαιστος (με παρθενογέννηση)

Ζευς και Μήτις :Ο Ζευς κατάπιε τη Μήτιδα που ήταν έγκυος για να μην πάρει τη θέση του, τη βασιλική εξουσία, το παιδί της. Από το κεφάλι του ξεπήδησε το παιδί της, η Αθηνά. Γεννήθηκε δε αυτή, στη λίμνη της Λιβύης, Τριτωνίδα.

Ζευς και Θέμις:Αι Ώραι (Ευνομία, Δίκη και Ειρήνη) και αι μοίραι (Λάχεσις, Άτροπος, Κλωθώ)

Ζευς και Ευρυνόμη (Ωκεανίνη) :Αι Χάριτες (Αγλαΐα, Ευφροσύνη και Θαλίη)

Ζευς και Δημήτηρ:Η Περσεφόνη

Ζευς και Μνημοσύνη:Αι Μούσαι (η Κλειώ, η Θάλεια, η Ευτέρπη, η Τερψιχόρη, η Ερατώ, η Πολύμνια, η Μελπομένη, η Ουρανία και η Καλλιόπη)

Ζευς και Λητώ:Ο Απόλλων, η Άρτεμις

Ζευς και Ήρη:Η Ήβη, ο Άρης, η Ειλείθυια

Εννοσίγαιος (Ποσειδών) και Αμφιτρίτη:Ο Τρίτων

Άρης και Κυθέρεια (Αφροδίτη):Ο Φόβος, ο Δείμος , η Αρμονίη

Ζευς και Μαία :Ο Ερμής

Ζευς και Σεμέλη : Ο Διόνυσος

Ζευς και Αλκμήνη:Ο Ηρακλής

Ήφαιστος και Γαία:Εριχθόνιος (βασιλεύς Αττικής)

Διώνυσος (Διόνυσος) και Αριάδνη:Κέραμος (Κεραμεικός)

Ηρακλής και Ήβη:Ο Αλεξιάρης και ο Ανίκητος

Ηέλιος (Ήλιος) και Περσηίς (Ωκενανίνη):Η Κίρκη και ο Αιήτης

Αιήτης (γυιός του Ήλιου) και Ιδυία (Ωκεανίνη): Η Μήδεια

Δημήτηρ και Ιάσιος :Ο Πλούτος

Αρμονία και Κάδμος:Η Ινώ, η Σεμέλη, η Αγαύη, η Αυτονόη, ο Πολύδωρος

Αυτονόη και Αρισταίος:Ο Ακταίων

Ινώ και Αθάμας: Ο Κλέαρχος και ο Μελικέρτης

Αγαύη και Εχίων :Ο Πενθέας

Καλλιρόη και Χρυσάωρ:Ο Γηρυονεύς

Ηώς και Κέφαλος (γυιός Ερμή και Έρσης):Ο Τιθωνός, ο Φαέθων (είναι δεύτερος, μετά τον Φαέθοντα γυιό του Ήλιου)

Ηώς και Τιθωνός:Ο Μέμνων και ο Ημαθίων

Μήδεια και Ιάσων:Ο Μήδειος, που ανατράφηκε από τον Χείρωνα

Ψαμάθη (Νηρηΐνη) και Αιακός:Ο Φώκος

Κρόνος και Φιλύρα (Ωκεανίνη):Ο Χείρων

Θέτις και Πηλεύς:Ο Αχιλλεύς

Αφροδίτη και Αγχίσης:Ο Αινείας και ο Λύρος

Οδυσσεύς και Κίρκη:Ο Άγριος, ο Λατίνος, ο Τηλέγονος

Οδυσσεύς και Καλυψώ:Ο Ναυσίνοος

Συνδυάζοντας ήχο και εικόνα το immenseblue.gr δημιούργησε ένα video μέσα από το οποίο σας προσκαλεί να ταξιδέψουμε στο χρόνο και να ζήσουμε ξανά για ένα ολόκληρο 10λεπτο την ιστορία της Ελλάδας.

Εμπνευσμένο από την κλεψύδρα των Ολυμπιακών αγώνων της Αθήνας του 2004 η σύλληψη της οποίας έγινε από τον Δημήτρη Παπαϊωάννου και με το μουσικό κομμάτι «πέρασμα» του Κωνσταντίνου Βήτα το immenseblue.gr παρουσιάζει το βίντεο που το ίδιο σκηνοθέτησε και ονομάζεται «Η ιστορία της Ελλάδας σε δέκα λεπτά».

Χανόμαστε μέσα στον χρόνο και συναντάμε τους πρώτους ανθρώπους, τους πρώτους Έλληνες που έζησαν στην χώρα μας. ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΕΙΝΑΙ ΓΗΓΕΝΕΙΣ! 10 λεπτά δεν αρκούν για να γνωρίσουμε την ιστορία αυτής της χώρας που κατάφερε με τον Τεράστιο Πολιτισμό της να επιδράσει στην παγκόσμια ιστορία.

Από την Προϊστορία (Μειόκαινο, Πλειόκαινο, Λίθου Εποχή /Παλαιολιθική, Μεσολιθική, Νεολιθική Περίοδος/, Εποχή του Χαλκού και Εποχή του Σιδήρου /Σκοτεινή, Γεωμετρική Περίοδος/) ταξιδεύουμε στον Αρχαίο Κόσμο (Αρχαϊκή, Κλασική, Ελληνιστική, Ρωμαϊκή Εποχή) στην Βυζαντινή εποχή και τον Ελληνικό Μεσαίωνα, στην Εποχή της Τουρκοκρατίας και της Ελληνικής Επανάστασης ως το σήμερα τη Νεότερη και Σύγχρονη εποχή.

Χτισμένη στους πρόποδες του βραχώδους λόφου νοτιοδυτικά της σύγχρονης πόλης, του Ακροκόρινθου, η αρχαία Κόρινθοςήταν σημαντική πόλη-κράτος της αρχαίας Πελοποννήσου. Θεωρείτο μάλιστα η πλουσιότερη πόλη του αρχαίου κόσμου.

Υπό τον έλεγχό της βρισκόταν η περιοχή στα ανατολικά του σημερινού νομού Κορινθίας και στα βορειοανατολικά του νομού Αργολίδας και η νευραλγική θέση του Ισθμού. Έτσι, αποτελούσε πιθανώς τον σημαντικότερο εμπορικό κόμβο της εποχής, μέχρι η Αθήνα να την απειλήσει.

Ο Ακροκόρινθος οχυρώθηκε για πρώτη φορά τον 7ο-6ο αιώνα π.Χ. και εξελίχθηκε σε Ακρόπολη. Η είσοδος του σημερινού αρχαιολογικού χώρου βρίσκεται στη δυτική πλευρά και ο επισκέπτης θα περάσει από τις οχυρωματικές ζώνες που κατασκευάστηκαν με τείχη σε τρία επίπεδα.

Γύρω από την πρώτη πύλη τα πάντα φαίνεται να έχουν καταρρεύσει ενώ από τη δεύτερη, σε απόσταση περίπου 100 μέτρων, ξεκινά ο ελικοειδής δρόμος που φτάνει στην τρίτη πύλη και το κυρίως κάστρο.

Η περιήγηση στον χώρο γίνεται μέσα σε ερείπια παλαιότερων πύργων και διαφόρων κτισμάτων ενώ από την ενετική κατοχή έχουν απομείνει και κάποια κανόνια. Εντυπωσιακή είναι η δεξαμενή νερού που παραπέμπει στην αρχαία Πειρήνη, την πρώτη κρήνη που απέκτησε ο βράχος χάρη στον βασιλιά Σίσυφο που κατάφερε να λύσει το πρόβλημα της λειψυδρίας.

Με τη βοήθεια της καθαρής ατμόσφαιρας ο επισκέπτης θα απολαύσει και τη θέα που είναι πανοραμική: Πατραϊκός, Κορινθιακός, νότια Στερεά, δυτικός Σαρωνικός, όλα στα πόδια του.

«…Η πεμπτουσία μιας Επιστημονικής Επανάστασης δεν ενέχει μόνο τη μεγάλη αύξηση της γνώσης αλά είναι μια συγκεκριμένη ανατροπή των επιστημονικών γνώσεων που έχει σαν άμεσο αποτέλεσμα τη ρήξη με την πολιτική και τη θεολογική κοινωνία του παρελθόντος…»

Μάνος Δανέζης, Καθηγητής Αστροφυσικής (Συνέντευξη στον Αντώνη Περιβολάκη)

Κύριε Δανέζη, έχετε προτείνει στα βιβλία σας και τις διαλέξεις σας ένα θεωρητικό σχήμα για το πώς δημιουργείται ένας Πολιτισμός. Δώστε μας τον ορισμό του Πολιτισμού συμπεριλαμβάνοντας τη Θεωρία των 3 Πυλώνων στους οποίους αυτός βασίζεται.

Ναι, νομίζω ότι είναι κάτι σχετικά απλό. Δεν ξυπνά ένα πρωί μια Κοινωνία λέγοντας … «ας φτιάξω ένα Πολιτισμό». Ο Πολιτισμός δημιουργείται προκειμένου να κατασιγάσει κάποιους ανθρώπινους φόβους. Υπάρχουν εκατομμύρια ανθρώπινοι φόβοι. Αν τους ταξινομήσουμε θα δούμε πρώτα ένα σύνολο φόβων που έχει να κάνει με τα Φυσικά Φαινόμενα τα οποία όχι μόνο φοβίζουν τον άνθρωπο αλλά πολλές φορές τον αφανίζουν κιόλας. Ξεκινάμε με την Φυσική Φιλοσοφία που βρήκε τις ρίζες της στους Προσωκρατικούς οι οποίοι προσπάθησαν όχι μόνο να εξηγήσουν αλλά και να βρουν τρόπους να τιθασεύσουν τα φαινόμενα. Έτσι λοιπόν αρχίζουν όλα από μια φιλοσοφία, που αργότερα με την παρατήρηση και το πείραμα εξελίσσεται σε Επιστήμη και αργότερα εξελίσσεται σε Τεχνολογία. Αυτός είναι ο Πρώτος Πυλώνας στον οποίον στηρίζεται ένας Πολιτισμός.

Μια δεύτερη γκάμα φόβων είναι ο φόβος που απέναντι στους άλλους ανθρώπους, απέναντι στη δύναμη των πιο ισχυρών που μπορεί να πλήξουν τους πιο αδύνατους σε όλα τα επίπεδα. Γι΄ αυτό φτιάχνω τον Δεύτερο Πυλώνα που είναι ο Πυλώνας τη Κοινωνικής Κοσμοθεωρίας. Αυτή η θεωρία μάς φτιάχνει κοινωνικά και πολιτικά συστήματα αλλά και οικονομικά συστήματα και νόμους που μας προστατεύουν από τις … επιθέσεις των δυνατότερων.

Μια τρίτη γκάμα φόβων είναι αυτή που αφορά τον φόβο του θανάτου και όλους τους σχετικούς φόβους όπως αυτόν της ασθένειας κλπ. Εγώ θέλω να τον λέω Πυλώνα της Εσωτερικής φιλοσοφίας που γεννάει την Θεολογία και αυτή με τη σειρά της γεννάει τη Θρησκεία. Πολλές φορές μάλιστα από τη ίδια Θεολογία μπορούν να προκύψουν πολλά διαφορετικά δόγματα. Για παράδειγμα γύρω από το πρόσωπο του Χριστού δεν υπάρχουν μόνο οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί.

Συνεπώς, αυτοί οι τρεις Πυλώνες συνιστούν ένα πολιτισμικό ρεύμα. Για να γιγαντώνεται αυτό το Πολιτιστικό ρεύμα θα πρέπει αυτοί οι Πυλώνες να μη πολεμούν ο ένας τον άλλον αλλά να τους διακρίνει μια εσωτερική συνοχή. Αν υπάρχει σύγκρουση ανάμεσα στους πυλώνες τότε ο Πολιτισμός καταρρέει.

Υπάρχει χρονική προτεραιότητα ανάπτυξης του ενός Πυλώνα απέναντι στους άλλους;

Γενικά, όχι. Παλιότερα όμως οι άνθρωποι το πρώτο πράγμα που ήθελαν να ξέρουν είναι το πότε θα σπείρουν τη γη τους, πότε θα θερίσουν, πότε θα μαζέψουν τα πρόβατά τους για να ξεχειμωνιάσουν, πότε θα φορέσουν βαριά ρούχα. Παρά τα σημάδια που είχαν από διάφορα μικρά γεγονότα που συνέβαιναν δίπλα τους κατάλαβαν ότι ο ακριβέστερος προσδιορισμός των εποχών γίνεται με τη βοήθεια της παρατήρησης των Άστρων. Απλώς, σε πιο αρχαίους πολιτισμούς οι ίδιοι άνθρωποι που μελετούσαν τις κινήσεις των άστρων ήταν και αρχιερείς, ήταν επικεφαλής και του Πυλώνα της Θρησκείας αλλά και της Επιστήμης.

Αυτοί μάλιστα ήταν και υπεράνω του Βασιλιά διότι μπορούσαν, τρόπον τινά να απαιτήσουν από τον Βασιλιά συγκεκριμένα πράγματα υπό την απειλή, για παράδειγμα, ότι θα … σβήσουν τον Ήλιο. Δηλαδή ουσιαστικά ήταν και αρχηγοί, ηγούνταν και των τριών Πυλώνων. Αλλά και σε νεότερες κοινωνίες όπως ήταν στην πρώην Σοβιετική Ένωση υπήρχαν πολιτικές αποφάσεις της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος που καθόριζαν τις κατευθύνσεις της Επιστήμης οι οποίες ήταν δήθεν στην υπηρεσία του λαού.  Αυτά δεν γίνονται όμως, είναι απαράδεκτα, δεν μπορείς να υποχρεώσεις έναν ερευνητή να ερευνήσει ένα συγκεκριμένο αντικείμενο γιατί τότε δεν θα είναι πια ερευνητής, δεν θα δρα με μεράκι.

Τι είναι μια Επιστημονική Επανάσταση και πώς επηρεάζει τους υπόλοιπους Πυλώνες;

Η πεμπτουσία μιας Επιστημονικής Επανάστασης δεν ενέχει μόνο τη μεγάλη αύξηση της γνώσης αλά είναι μια συγκεκριμένη ανατροπή των επιστημονικών γνώσεων που έχει σαν άμεσο αποτέλεσμα τη ρήξη με την πολιτική και τη θεολογική κοινωνία του παρελθόντος. Αυτή η Επανάσταση αναγκάζει τους άλλους 2 Πυλώνες να ανακατατάξουν τη δομή τους και να μεταβληθούν. Κατά την άποψή μου η πρώτη Επιστημονική Επανάσταση έγινε με τους Προσωκρατικούς οι οποίοι απέκοψαν τη γνώση για τη Φύση από τα τότε ιερατεία. Άρα δημιουργήθηκε για πρώτη φορά ένας ξεχωριστός Πυλώνας που επιχειρούσε να ερμηνεύσει τη Φύση. Αυτό είχε και πολιτικές συνέπειες. Για να το πω απλά, δεν θα είχαμε σήμερα Δημοκρατία αν τη γνώση τη χειρίζονταν μόνο τα Ιερατεία.

Η προτελευταία Επιστημονική Επανάσταση ήταν στον 17ο αιώνα με εξέχουσες προσωπικότητες τους Νεύτωνα, Γαλιλαίο που άλλαξαν την κοσμοεικόνα που είχαμε τότε για τον Κόσμο. Έβγαλαν τον Άνθρωπο και τη Γη από το κέντρο του Σύμπαντος. Σήμερα; Ζούμε μια άλλη Επιστημονική Επανάσταση; Και ποια τα χαρακτηριστικά της, σύμφωνα με το θεωρητικό σχήμα που προτείνετε;

Περί τα τέλη του 19ου και αρχές του 20ου αιώνα έχουμε την τελευταία Επιστημονική Επανάσταση που κρατάει μέχρι σήμερα. Αξίζει σε αυτό το σημείο να σημειώσουμε ότι και τους 3 Πυλώνες μιας Επιστημονικής Επανάστασης τους διατρέχουν 3 βασικές έννοιες: η Ύλη, ο Χώρος και ο Χρόνος. Αυτές οι 3 έννοιες είναι και η κοινή συγκρότηση των 3 Πυλώνων. Οι Θετικές Επιστήμες στηρίζονται στο εννοιολογικό περιεχόμενο που η κάθε εποχή δίνει σε αυτές τις 3 έννοιες. Αν αλλάξει μία από αυτές τις έννοιες, θα αλλάξουν και οι άλλες άρα θα αλλάξει και ολόκληρη η Φυσική Θεωρία.

Το ψέμα που λέμε οι Επιστήμονες είναι ότι τα επιστημονικά μας δεδομένα είναι δήθεν αναλλοίωτες αλήθειες διότι ενέχουν πείραμα, θεωρία, επαλήθευση κ.λπ. Δεν λέμε όμως σε κανέναν ότι αυτές οι Επιστήμες στηρίζονται μόνο σε αυτές τις έννοιες και ότι αν μεταβληθεί για κάποιο λόγο η εικόνα που έχουμε για το χρόνο π.χ. τότε αλλάζει όλη η Επιστήμη. Ενώ όμως, οι Πυλώνες και της Θεολογίας και της Πολιτικής Θεωρίας και της Επιστήμης έχουν κοινή αντίληψη για το τρίπτυχο Ύλη – Χώρος – Χρόνος, εντούτοις μόνο ο Πυλώνας της Επιστήμης είναι αυτός που μπορεί να μεταβάλλει το περιεχόμενο αυτών των εννοιών. Οι άλλοι 2 Πυλώνες αναγκαστικά αποδέχονται αυτό το περιεχόμενο.

Όποιος δεν λαμβάνει υπόψη του αυτές τις μεταβολές και πιστεύει ότι η θεωρία μένει αναλλοίωτη τότε είναι βαθιά αναχρονιστικός. Για παράδειγμα, υπάρχουν άνθρωποι σήμερα οπαδοί του ρεύματος του Διαλεκτικού Υλισμού που πιστεύουν ότι στον Μαρξισμό δεν χρειάζεται να αλλάξει τίποτα γιατί είναι μια πλήρης Θεωρία. Ε, όταν δεν λαμβάνουν υπόψη τους τις εξελίξεις της Επιστήμης τότε είναι βαθιά νυχτωμένοι. Δεν αρνούμαι την αξιοπιστία του Μαρξισμού ως αντίληψη αλλά πρέπει αυτός όπως και ο κάθε «-ισμός» να ενσωματώσει τα νέα επιστημονικά δεδομένα και να μεταβληθεί, αλλιώς θα πεθάνει. Ας πάμε κάπου αλλού.

Αν η Επιστήμη αποδείξει π.χ. ότι υπάρχει ζωή μετά θάνατον τότε τα κοινωνικά συστήματα δεν θα αλλάξουν αυτομάτως; Δεν θα πρέπει να αλλάξει και η Θεολογία; Συμπεραίνουμε λοιπόν με ασφάλεια ότι έχουμε Επιστημονική Επανάσταση κάθε φορά που μεταβάλλεται το εννοιολογικό περιεχόμενο των όρων Ύλη – Χώρος – Χρόνος. Εστιάζοντας στην τελευταία Επιστημονική Επανάσταση, αυτή του 2οου αιώνα έχουμε πάλι μια ριζική ανατροπή αυτών των εννοιών.

Τα δεδομένα της νεότερης επιστημονικής Επανάστασης δεν έχουν περάσει ακόμα ούτε στα Πανεπιστήμια, είναι τρομερό, εξακολουθούμε να ζούμε μέσα σε μια μηχανοκρατική και υλιστική εκδοχή του Σύμπαντος εκδοχή  που δεν συνάδει με τα τελευταία δεδομένα των Επιστημών. Δηλαδή, οι ηγετικές ομάδες του κόσμου εξακολουθούν να κινούνται πίσω από μια εκδοχή υλιστική και μηχανοκρατούμενη ενώ τα δεδομένα την έχουν ξεπεράσει.

Εξακολουθούν δηλαδή να πιστεύουν ότι ο Κόσμος είναι όλος αντιληπτός από αισθήσεις και όργανα μέτρησης, και ότι είναι και ο μόνος πραγματικός, ότι η Φυσική είναι η Νευτώνεια Φυσική και ότι το Σύμπαν μας είναι Ευκλείδειο ότι στο Σύμπαν μας αντιλαμβανόμαστε μόνο εξατομικευμένα διαιρεμένα αντικείμενα κ.λπ. Δεν είναι όμως έτσι, έχουμε στα χέρια μας πλέον άλλη εικόνα για τον Κόσμο, αλλά αυτή η νέα εικόνα που μας δίνει η Επιστήμη δεν έχει λάβει δημοσιότητα δεν έχει περάσει ακόμα στην Κοινωνία. Υποστηρίζω όμως ότι ένα σημαντικό μέρος της κοινωνίας έχει αρχίσει αν όχι να καταλαβαίνει, τουλάχιστον να ψυχανεμίζεται αυτήν τη Νέα Επιστημονική Επανάσταση ως προς τα αποτελέσματα. Διαισθάνεται ότι κάτι καινούριο τρέχει που του λύνει δικά του προβλήματα.

Όταν μιλά ένα βουλευτής, όταν μιλά ένας παπάς και όταν μιλά ένας Φυσικός ο κόσμος καταλαβαίνει ότι αυτά που ακούει από τον Φυσικό είναι πιο ενδιαφέροντα, του αρέσουν περισσότερο, τον αγγίζουν άμεσα. Άρα η Νέα Διήγηση της Φυσικής έχει μεγαλύτερο αντίκτυπο στον κόσμο από την ιστορία που θα του πει ο βουλευτής ή ο παπάς. Και τέλος πάντων αυτά που λέει η Επιστήμη δεν είναι καλλιτεχνικά δημιουργήματα, μπορεί πλέον να τα αποδείξει.

Μα αν τα εργαλεία που χρησιμοποιεί η Νέα Επιστήμη προκειμένου να αποδείξει  την νέα εικόνα που έχει για τον κόσμο,  στηρίζονται σε αυτά τα νέα δεδομένα, δεν θα γίνουν γρήγορα κατανοητά από τον κόσμο.

Λάθος! Εγώ σαν Δανέζης αλλά και η Νέα Επιστήμη μπορούμε να πείσουμε τους ανθρώπους ότι υπάρχει ένας άλλος Κόσμος που δεν μπορούν να αντιληφθούν οι αισθήσεις μας, αλλά αυτός ο κόσμος γίνεται αντιληπτός με τα αποδεικτικά εργαλεία της προηγούμενης Επιστημονικής Επανάστασης, δηλαδή αυτής του 17ου αιώνα. Άρα δεν χρειάζεται οι «αδαείς» να επιφορτιστούν με άπειρα επιστημονικά και αποδεικτικά εργαλεία και μεθόδους νέου τύπου προκειμένου να έχουν μια εικόνα για τα νέα επιστημονικά δεδομένα.

Εγώ, ας πούμε θα ήθελα να απευθυνθώ στους εκπαιδευτικούς των σχολείων και να τους ζητήσω να κάνουν τέτοια πειράματα που θα αναδεικνύουν νέες και, άγνωστες γι΄ αυτούς πλευρές της πραγματικότητας. Να αναιρέσουν με εργαλεία της προηγούμενης Επιστημονικής Επανάστασης αυτήν ακριβώς την Επανάσταση που μας τέλειωσε και να ψυλλιαστούν τι παίζεται σήμερα, κι ας μην το γράφουν ακόμα τα σχολικά και τα Πανεπιστημιακά εγχειρίδια.

Μπορώ ας πούμε να μιλήσω για τη καμπυλότητα του χώρου που προκαλούν οι Μαύρες Τρύπες και που γι΄ αυτό δεν τις βλέπουμε, ανάγοντάς την στην καμπυλότητα της πορείας ενός καραβιού στη θάλασσα όταν αυτό απομακρύνεται από εμάς και μετά δεν το βλέπουμε καθώς αυτό έχει χαθεί «πίσω από τον ορίζοντα» (άρα έχει αυξήσει την καμπυλότητα του χώρου). Μπορώ να τους πω για το γεγονός ότι «μικρά» τόξα συμπεριφέρονται ακριβώς σαν ευθύγραμμα τμήματα όταν δεν ξεπερνούν ένα όριο -  ο δρόμος για να πάω σπίτι μου θεωρείται ευθεία παρά το ότι η Γη είναι καμπύλη… (Επιστημονικά αυτό το λέμε «ότι μια Ρημάνεια επιφάνεια όταν είναι αρκούντως μικρή συμπεριφέρεται σαν Ευκλείδια»).

Επίσης, μια σημαντική έννοια που θα πρέπει ας πούμε να εκλαϊκεύσουμε είναι ο «χώρος του Minkowski», είναι ο «καθρέφτης» μέσα στον οποίον συμβαίνουν όλα τα γεγονότα του Σύμπαντος, είναι το ίδιο το Σύμπαν που βλέπουμε. Αν όμως δούμε το Σύμπαν σαν ένα καθρέφτη όπου απεικονίζονται γεγονότα τότε αυτός ο καθρέφτης δεν περιέχει εμάς αλλά εικόνες μας, δηλαδή τα Matrix μας, για να χρησιμοποιήσουμε έναν ευφυή όρο που μας τον έκανε ευρύτερα η γνωστό μια κινηματογραφική επιτυχία. Συνεπώς, και με βάση τα σύγχρονα δεδομένα δεν είμαστε εμείς τίποτα παραπάνω παρά εικόνες, σύνολα πληροφοριών, Matrix δηλαδή, ενός άλλου κόσμου που απεικονίζεται σε έναν ιδιόμορφο χώρο που λέγεται «χώρος Minkowski». Και πολλά – πολλά ακόμη. Άρα πιστεύω σε έναν νέο Διαφωτισμό που θα ενσωματώσει σε ανθρώπους της σημερινής και της προηγούμενης γενιάς το νέο Κοσμοείδωλο που έχουμε πλέον στα χέρια μας οι Επιστήμονες.

Μπορείτε αν μας δώσετε μια εικόνα για την έννοια της 4ης διάστασης;

Χοντρικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο κόσμος που ζούμε γίνεται αντιληπτός από εμάς μέσω των αισθήσεών μας. Ο τρόπος που λειτουργούν οι αισθήσεις μας καθορίζεται από το DNA μας. Το DNA μας επιτρέπει να αντιληφθούμε μέχρι 3 διαστάσεις του κόσμου. Έχει όμως αποδείξει η Θεωρία της Σχετικότητας του Αϊνστάιν ότι υπάρχει και 4η διάσταση που δεν ταυτίζεται με το χρόνο. Όταν ένα σώμα στις 3 διαστάσεις αρχίζει και καμπυλώνεται προς την 4η διάσταση  τότε η αυτή ακριβώς η καμπύλωση είναι που δημιουργεί την αιτία για να μπορέσω να το δω. Τα αντικείμενα που βρίσκονται γύρω μας είναι 4διάστατα και για να μπορέσω να τα δω έχουν «καμπυλωθεί» προς την 4η διάσταση. Και βέβαια, ξέρουμε ότι δεν τα βλέπω ολόκληρα αλλά, όπως είπαμε και πιο πριν, βλέπω μια «προβολή» τους στον τρισδιάστατο χώρο.

Στην πραγματικότητα οι έννοιες καμπυλότητα χώρου από τα Μαθηματικά, και «Πυκνότητα Υλοενέργειας» από τη Φυσική είναι το ίδιο πράγμα σύμφωνα και με τον Αϊνστάιν. Δείτε: ο άνθρωπος όταν γεννιέται αρχίζει από τη στιγμή που είναι γονιμοποιημένο σπέρμα να αυξάνει την υλοενέργειά του. Όταν βαίνει προς το θάνατο μειώνει την υλοενεργειά του. Αυτή την καμπύλωση του χώρου προς την τέταρτη διάσταση οι άνθρωποι τη μετράνε με τον χρόνο, με το πόσες φορές γυρίζει η Γη γύρω από τον Ήλιο, αλλά ο χρόνος δεν ταυτίζεται  με την 4 η διάσταση.

Όλα τα προηγούμενα δεν είναι πια ερμηνείες προτεινόμενες, δεν είναι εικασίες, έχουμε αποδείξεις έγκυρες κι αξιόπιστες, είναι κομμάτι της ανθρώπινης γνώσης το οποίο απλά δεν έχει λάβει δημοσιότητα ούτε καν στα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Στα Πανεπιστημιακά εγχειρίδια, ακόμη δεν έχουν περάσει σε μεγάλη έκταση οι νεότερες εξελίξεις και η ουσία τους, παρά μόνο ακροθιγώς. Εξακολουθούν να σκέφτονται πολλοί σύγχρονοι επιστήμονες και ερευνητές με παλιούς όρους αλλά το πράγμα προχωράει σιγά - σιγά. Πάντως ο φιλόσοφος που ακούει για όλα αυτά, ο Θεολόγος, ο Μυστικιστής, ο Δωδεκαετής κ.λπ. αρχίζει να σχηματίζει νέες φιλοσοφικές αντιλήψεις και έτσι επηρεάζεται ό ένας Πυλώνας και μεταβάλλεται.

Πάντως ένα από τα εντυπωσιακά που μας λέτε σήμερα είναι ότι όλα στο Σύμπαν,  και εμείς ακόμα,  είναι Matrix (Μητρώα Μαθηματικών Πληροφοριών τρόπον τινά)

Υπάρχει η απλοϊκή άποψη που λέει πως αν βγω μια βόλτα π.χ. στο Λιμάνι και κοιτάξω γύρω μου βλέπω τα αντικείμενα όπως βλέπω και τα σώματα του ουρανού, τον Ήλιο, τ’ αστέρια κ.λπ. Λάθος: τα αστέρια, οι γαλαξίες απέχουν εκατομμύρια, δισεκατομμύρια έτη φωτός άρα όταν τα κοιτάζω αντικρίζω μόνο μια εικόνα του παρελθόντος τους δεν αντικρίζω τα ίδια αυτά καθ΄ αυτά. Το ίδιο συμβαίνει και με τον Ήλιο που είναι πιο κοντά, απέχει από τη Γη 8 λεπτά άρα αυτό που βλέπω είναι μέρος της εικόνας του όπως ήταν πριν από 8 λεπτά. Αλλά και τον διπλανό μου όταν τον κοιτάζω βλέπω μια εικόνα του όπως ήταν πριν από ένα απειροελάχιστο κλάσμα του δευτερολέπτου, αλλά η ουσία είναι ότι βλέπω μια παλιά εικόνα του άρα ένα Matrix του, ένα είδος προβολής του αντικειμένου από το παρελθόν του.

Το Σύμπαν μας είναι διαιρετό, ή μήπως η «διαίρεση» είναι αποτέλεσμα των αισθήσεων;

Προφανώς και είναι αποτέλεσμα των αισθήσεων. Υλοενέργεια υπάρχει παντού. Μάλιστα όταν ένας άνθρωπος κοιτάζει έναν άλλον θεωρεί ότι ανάμεσά τους δεν υπάρχει τίποτα. Ξέρουμε πολύ καλά πως όχι μόνο δεν υπάρχει το κενό αλλά αν μπορούσαν τα μάτια μας να δουν τα πάντα θα βλέπαμε παντού γύρω μας μια … κοχλάζουσα υλοενέργεια. Θα μπορούσαμε να αντιμετωπίσουμε τα πάντα ως ένα Όλον με διαφορετικές πυκνότητες υλοενέργειας σε διαφορετικά σημεία του Σύμπαντος. Η ουσία είναι ότι τα πάντα στο Σύμπαν «επικοινωνούν» .

Κύριε Δανέζη δηλώνετε και δημοσίως ότι ανήκετε στην Αριστερά αλλά με μια σειρά παρεμβάσεών σας σε εφημερίδες, περιοδικά, βιβλία έχετε διατυπώσει μια πρόταση γι΄ αυτόν το χώρο τον οποίο τον κατανοείτε ως ευρύτερο Πολιτισμικό Ρεύμα. Θα μας παρουσιάσετε εν συντομία την άποψή σας;

Δεν μιλάω ούτε για τους πολιτικούς ούτε για την εκχυδαϊσμένη Αριστερά. Ξέρετε, για ιστορικούς λόγους, η κοινωνική δομή αρνήθηκε στον Έλληνα πολίτη να έρθει σε επαφή με την Αριστερά της Ευρώπης από την εποχή του Διαφωτισμού και εντεύθεν. Οι αρχές του φιλελευθερισμού και του Ουμανισμού δεν έγιναν ποτέ γνωστές. Την Αριστερά την γνώρισαν οι Έλληνες ως Κομμουνιστική συνιστώσα σε σημείο που για την πλειοψηφία των Ελλήνων το να είσαι Αριστερός σημαίνει να είσαι Κομμουνιστής. Αυτό είναι γελοίο. Για μένα η ιδεολογία της Αριστεράς συνιστά Πολιτισμικό Ρεύμα.

Είναι ένα σύνολο αρχών που διαποτίζουν την Επιστήμη, την Θεολογία, την κοινωνική συγκρότηση (τους 3 Πυλώνες δηλαδή). Εγώ διαφοροποιούμαι από τον «Κοινωνισμό» της Αριστεράς, από το sociale δηλαδή που θέλει την Αριστερά να εξυπηρετεί την κοινωνία ως σύνολο. Εγώ μιλάω για ένα Ουμανιστικό Σοσιαλισμό που η εξυπηρέτηση των αναγκών του κοινωνικού συνόλου δεν παραβλέπει τις προσωπικές ανάγκες του ατόμου. Είναι Ανθρωπισμός. Σαφέστατα σε κρίσιμες στιγμές το κοινωνικό θα πρέπει να υπερβεί το ατομικό αλλά πάντοτε δεν πρέπει να ξεστρατίζουν αυτά τα δύο μεταξύ τους. Μέσα σε αυτό το Πολιτισμικό Ρεύμα που προτείνω μπορεί να αντέξει οποιαδήποτε Νέα Δημοκρατία και ΠΑΣΟΚ και ΚΚΕ και ΣΥΡΙΖΑ και άλλες δυνάμεις που εμφορούνται από αυτές τις Αρχές αλά διαφοροποιούνται ως προς το πώς θα υλοποιήσουμε αυτές τις αρχές. Και ξέρετε, η Αριστερά έτσι ακριβώς θεσμοθετήθηκε, δεν είναι ένα όραμά μου.

Ουσιαστικά οι ιδεολογικοί πατέρες της Αριστεράς στην Ευρώπη έβαλαν σαν βάση αυτές τις ιδέες για να δημιουργήσουν ένα Πολιτισμικό Ρεύμα και όχι ένα Κόμμα, άλλο τι κάνει η Αριστερά σήμερα στην Ελλάδα, και όχι μόνο στην Ελλάδα. Είμαστε όλοι άνθρωποι, Ελευθερία, Ισότητα ζητάμε. Εγώ διαπιστώνω ότι αυτή τη στιγμή διαμορφώνεται ένα τέτοιο Πολιτισμικό Ρεύμα και στην Ελλάδα ενάντια σε αυτήν την Δημοκρατικοφανή Ολιγαρχία που κυριαρχεί. Εγώ προτείνω σήμερα επειδή δεν μπορούμε 11 εκατομμύρια Έλληνες να παρατάμε τις δουλειές μας και να μαζευόμαστε για να παίρνουμε αποφάσεις από κοινού όπως στην Αρχαία Αθήνα να βάζουμε σύγχρονους βολικούς όρους (τους προτείνω σε σχετικό βιβλίο μου).

Προτείνω για παράδειγμα οι ελέγχοντες από τους ελεγχόμενους να είναι διαφορετικές ομάδες ανθρώπων. Δεν μπορεί π.χ. ένα εκλεγμένος στη Βουλή δικηγόρος να υποστηρίζει και να συνεχίζει την ιδιότητά του και όταν έρχεται η στιγμή να διωχθεί να φοράει το καπέλο του βουλευτή που του παρέχει ασυλία… Μετά, η Εκκλησία πρέπει να επιστρέψει στις Θεολογικές αρχές του Χριστιανισμού. Επιμένω ότι η επικείμενη Μεγάλη Πολιτισμική Αλλαγή που θα συμβεί σε διεθνές επίπεδο θα αρχίσει από την Ελλάδα με την έννοια ότι θα αρχίσει από αυτούς που μετείχαν και μετέχουν  της Ελληνικής Παιδείας. Τέλος, ξεκαθαρίζοντας ότι δεν έχω καμία εθνικοπατριωτική πρόθεση πιστεύω πως μόνο όσοι έχουν συντηρήσει αυτές τις αξίες ακόμα και τώρα στην μετά την φθορά εποχή πιστεύω ότι θα σταθούν μπροστάρηδες σε ένα τέτοιο Ρεύμα. Και σε αυτό το Ρεύμα θα ενταχθούν και όλοι εκείνοι οι Άνθρωποι στον πλανήτη που υιοθέτησαν τέτοιες ιδέες αρά μετείχαν της Ελληνικής Παιδείας .

Κύριε Δανέζη ευχαριστούμε πολύ για τη συζήτηση. 

Μάνος Δανέζης: ένα από τα πιο ανήσυχα πνεύματα της σύγχρονης Ελλάδας, της σύγχρονης Επιστήμης. Μαθηματικός, επίκουρος καθηγητής Αστροφυσικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, γνώστης των νεότερων Επιστημών Εξελίξεων που μεταβάλλουν την εικόνα που έχουμε για το Σύμπαν. Έχει βάλει σαν στόχο την ενσωμάτωση αυτών των νεότερων επιστημονικών εξελίξεων μέσα στην κοινωνία. Ο στόχος του υλοποιήθηκε εν μέρει με τον φίλο του και συνάδελφό του Στράτο Θεοδοσίου με την εκπομπή «Το Σύμπαν που αγάπησα».

Υλοποιείται επίσης και μέσω των δεκάδων βιβλίων τους και των εκατοντάδων άρθρων και διαλέξεών του. Ζωηρός, πληθωρικός και μόνιμα χαμογελαστός διαθέτει την ικανότητα να μετατρέπει τις επιστημονικές του γνώσεις σε λαϊκό αφήγημα ή σε … εξεγερτική ομιλία. Βασική θεματολογία μας, ο Πολιτισμός,  η Νέα Επιστημονική Επανάσταση και οι επιπτώσεις της στον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο. Δυσκολευτήκαμε πολύ να διαλέξουμε τα κυριότερα κομμάτια της 6ωρης συνάντησής μας στο φιλόξενό σπίτι του στον Πειραιά. Αν κάτι δεν μεταφέραμε σωστά στην απομαγνητοφώνηση, ε, τότε καλύτερα, για να μας το διορθώσει σε νεότερες και πιο … μαζικές συνευρέσεις.

Ο Θαλής ο Μιλήσιος, (640 ή 624 π.Χ. – 546 π.Χ.) είναι ο αρχαιότερος προσωκρατικός φιλόσοφος, ο πρώτος των επτά σοφών της αρχαιότητας, μαθηματικός, φυσικός, αστρονόμος, μηχανικός, μετεωρολόγος και ιδρυτής της Ιωνικής Σχολής της φυσικής φιλοσοφίας στη Μίλητο.

Κυρίως ο Αριστοτέλης, αλλά και άλλοι αρχαίοι φιλόσοφοι θεωρούν τον Θαλή ως τον πρώτο Έλληνα φιλόσοφο. Στον διάλογο του Πλάτωνα Πρωταγόρας, το όνομα που εμφανίζεται πρώτο στην λίστα πεπαιδευμένων ανθρώπων είναι του Θαλή του Μιλήσιου. Χαρακτηριστικά ο Μπέρτραντ Ράσελ είπε πως «Η Δυτική φιλοσοφία αρχίζει με τον Θαλή»

Ο Θαλής προσπάθησε να κατανοήσει τον κόσμο μέσα από τα μάτια της επιστήμης και να εξηγήσει φυσικά φαινόμενα όπως λ.χ την Έκλειψη Ηλίου, χωρίς να χρησιμοποιεί αναφορές στην μυθολογία, όπως γινόταν μέχρι την εποχή του.

Υπήρξε μεγάλος διδάσκαλος με παρά πολύ μεγάλη επιρροή σε όλους σχεδόν τους μεταγενέστερους προσωκρατικούς φιλοσόφους.

Κρατίστην είναι δημοκρατίαν την μήτε πλουσίους άγαν μήτε πένητας έχουσαν πολίτας. (Η καλύτερη δημοκρατία είναι εκείνη που δεν έχει ούτε πάρα πολύ πλούσιους ούτε πάρα πολύ φτωχούς πολίτες).

1. Για τρία πράγματα ευχαριστώ την τύχη: πρώτα γιατί γεννήθηκα άνθρωπος και όχι θηρίο, δεύτερο γιατί γεννήθηκα άνδρας και όχι γυναίκα και τρίτο γιατί γεννήθηκα Έλλην και όχι βάρβαρος.
2. Άριστη δημοκρατία είναι εκείνη που δεν έχει ούτε πάρα πολύ πλούσιους ούτε πάρα πολύ φτωχούς πολίτες.
3. Μέγιστον τόπος. Άπαντα γαρ χωρεί.
4. Να θεωρείς ευτυχισμένο τον άρχοντα ο οποίος θα κατορθώσει πρώτ’ απ’ όλα να γεράσει, και έπειτα να πεθάνει από φυσικό θάνατο
5. Να αγαπάς τον πλησίον σου
6. Να αγαπάς τον πλησίον σου ακόμα και ζημιώνοντας τον εαυτό σου
7. Αυτά για τα οποία κατηγορούμε τους άλλους, οι ίδιοι να μην τα κάνουμε
8. Να αγαπάς την ειρήνη.
9. Όσα μισείς στον διπλανό σου, εσύ ο ίδιος μην τα κάνεις.
10. Σε τίποτα δεν διαφέρει ο θάνατος από την ζωή.
11. Να καθιστάς ευχάριστο τον παρόντα χρόνο σου.
12. Ο πρεσβύτερος των όντων είναι Ο Θεός, διότι είναι αγέννητος και δεν έχει αρχή ούτε τέλος
13. Το ωραιότερο πράγμα είναι ο Κόσμος. Γιατί είναι έργο του Θεού
14. Να γνωρίσεις τον εαυτό σου
15. Είναι δύσκολο να γνωρίσει κανείς τον εαυτό του
16. Να γνωρίζεις την αξία του καιρού
17. Η συκοφαντία να μη σε κάνει να χάνεις την εμπιστοσύνη σου, από εκείνους με τους οποίους επικοινωνείς με πίστη, δηλαδή να μη δίνεις σημασία σε διαβολές που αφορούν πρόσωπα της εμπιστοσύνης σου
18. Να θυμάσαι όταν είσαι με φίλους σου, και τους απόντες φίλους σου
19. Ασφαλής είναι η στεριά, επισφαλής η θάλασσα και αχόρταγο το κέρδος
20. Τον φίλο σου να μην τον κακολογείς, ούτε και να επαινείς τον εχθρό σου. Γιατί αυτό είναι ανόητο
21. Ο τύραννος που θέλει να κυβερνά πιο πολύ δούλους παρά ελεύθερους ανθρώπους, δεν διαφέρει καθόλου από τον γεωργό που προτιμά να συγκομίζει ήρας και παράσιτα παρά σιτάρι και κριθάρι
22. Τίποτε δεν είναι άψογο, αλλά όλα έχουν ελαττώματα και παραλείψεις
23. Πρέπει να μιλάει κανείς για τα φυσιολογικά πράγματα και για τα απίθανα να σιωπά
24. Ότι κακό συμβαίνει στο σπίτι σου μην το κοινολογείς
25. Tη ζωή σου, μιας και είναι σύντομη, μην την κάνεις να φαίνεται μακριά με κακά πράγματα.
26. Πρέπει να μη πιστεύεις στους εχθρούς ακόμα και όταν λένε πιστευτά πράγματα, ενώ να πιστεύεις τους φίλους ακόμα και όταν λένε απίστευτα πράγματα.
27. Το να γνωρίζεις τον εαυτό σου είναι δύσκολο, αλλά εύκολο να συμβουλεύεις τους άλλους.
28. Αν η γη καταστραφεί, ολόκληρο το σύμπαν θα αναστατωθεί.
29. Τα άστρα αποτελούνται από τα ίδια συστατικά με την Γη.
30. Πώς μπορεί να υποφέρει κανείς ευκολότερα την ατυχία; Αν βλέπει τους εχθρούς του σε χειρότερη κατάσταση.
31. Βέβαιο είναι ότι έχει γίνει, ενώ ότι πρόκειται να γίνει είναι ασαφές.
32. Να μη λες αυτό που πρόκειται να κάνεις, γιατί αν αποτύχεις θα σε περιγελάσουν.
33. Να αποφεύγεις να μπαίνεις εγγυητής.
34. Μην πιστεύεις -μην έχεις εμπιστοσύνη- σε όλους.
35. Το μεγαλύτερο πράγμα είναι ο χώρος, διότι μπορεί να περιλάβει τα πάντα.
36. Το πιο σοφό πράγμα είναι ο χρόνος, γιατί ανακαλύπτει τα πάντα.
37. Η έλλειψη απασχόλησης φέρνει την πλήξη.
38. Να μην είσαι αργόσχολος, ακόμα κι αν έχεις πλούτη.
39. Βαρύ φορτίο η αμορφωσιά.
40. Μη βαριέσαι να λες έναν καλό λόγο στους γονείς σου.
41. Να ρυθμίζεις τις πράξεις σου σύμφωνα με το μέτρο.
42. Μη μιμείσαι τα ελαττώματα του πατέρα σου.
43. Μην αποχτάς τα πλούτη σου με ανέντιμο τρόπο.
44. Να μην καλλωπίζεσαι εξωτερικά μόνο, αλλά να είσαι ωραίος και στις πράξεις σου.
45. Ότι καλό κάνεις για τους γονείς σου, το ίδιο να περιμένεις στα γηρατειά και από τα παιδιά σου.

Αν ο τρόπος με τον οποίο εξελίσσονται οι γνωριμίες στα σημερινά ραντεβού σας μοιάζει περίπλοκος ή ακόμη και ενοχλητικός, φανταστείτε πώς ήταν μία νεαρή ερωτευμένη γυναίκα τον 17ο αιώνα στην Ουαλία.

Οι γυναίκες τότε ανυπομονούσαν να ξεκινήσουν τη νέα τους ζωή στο πλευρό του καλού τους, αλλά πρώτα θα έπρεπε να αποδείξουν στους γονείς τους ότι είναι έτοιμες να παντρευτούν... με έναν εντελώς «κουλό» τρόπο. Πώς; Μπαίνοντας σχεδόν ολόκληρες μέσα σε ένα τεράστιο σακί και ξαπλώνοντας στη συνέχεια στο κρεβάτι.

Αυτή η ασυνήθιστη ερωτική τελετουργία είχε μία στάνταρ μορφή:

Bήμα πρώτο: H κοπέλα θα έπρεπε να καλέσει στο σπίτι τον καλό της για να τον γνωρίσουν οι γονείς της.

Βήμα δεύτερο: H μητέρα έδενε την κόρη από τα πόδια έως τη μέση με ένα τεράστιο, βαρύ σάκο.

Βήμα τρίτο:Το ζευγάρι έπρεπε να ξαπλώσει με τα ρούχα στο κρεβάτι των γονιών, το οποίο ήταν χωρισμένο στη μέση με μία τεράστια σανίδα. Φυσικά σε αυτό το βήμα συμπεριλαμβάνεται και η σκοπιά των γονιών οι οποίοι έκοβαν βόλτες συνεχώς μέσα στη κρεβατοκάμαρα που βρισκόταν το ζευγάρι.

Η εν λόγω πρακτική ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής στην Ιρλανδία, σε αγροτικές περιοχές του Ηνωμένου Βασιλείου καθώς και στις αποικίες της Νέας Αγγλίας από τον 16ο έως τον 18ο αιώνα.

The Awkward 17th-Century Dating Practice That Saw Teens Get Bundled Into Bags https://t.co/nJI3Cy7p8rpic.twitter.com/DM4LgKnFXg

— Roy Kenagy (@RoyKenagy) 26 Ιανουαρίου 2017

Φυσικά, στο απόγειο της «τσουβαλοποίησης» των κοριτσιών, οι τότε ιδέες γύρω από τον γάμο και γενικότερα γύρω από τα υπνοδωμάτια απείχαν πολύ από την προστασία της ιδιωτικής ζωής, που σήμερα υποτίθεται ότι είναι ιδιαίτερα προσφιλής. Τα υπνοδωμάτια, περίπου μέχρι τα τέλη του 18ου αιώνα αποτελούσαν ημι-δημόσιους χώρους και χρησιμοποιήθηκαν για τοκετούς, μέχρι και για τη διασκέδαση των επισκεπτών. Η πρακτική της «τσουβαλοποίησης» ήρθε να προστεθεί εκείνη την περίοδο ως ένα ακόμη τελετουργικό στη λίστα χρήσεων του υπνοδωματίου.

Όταν δύο έφηβοι ενδιαφέρονταν ο ένας για τον άλλον, παρά την έγκριση των γονέων και των δύο πλευρών, οι γονείς του κοριτσιού καλούσαν το αγόρι στο σπίτι, συνήθως τα βράδια του Σαββάτου και τότε η διαδικασία της «τσουβαλοποίησης» ξεκινούσε. Ο σάκος ήταν πάντα διαθέσιμος και αποτελούσε επί της ουσίας ένα αυτοσχέδιο σκεύος που συμβόλιζε την αγνότητα και συνήθως κάλυπτε όλο το κάτω μέρος του σώματος του κοριτσιού. Παρ΄ όλα αυτά υπάρχουν μερικοί ισχυρισμοί που αναφέρουν ότι ο σάκος έφθανε μέχρι το λαιμό των νεαρών δεσποινίδων.

Ωστόσο, δεν ήταν όλοι υπέρ του να αφήσουν τα παιδιά τους να κοιμούνται σε ένα κρεβάτι με το αντίθετο φύλο. Το τελετουργικό αυτό προκάλεσε την οργή των πιο σύγχρονων θρησκευτικών ηγετών και των ιστορικών στη βικτοριανή Αγγλία. Τον 19ο αιώνα ο ιστορικός Henry Reed Stiles έγραψε ότι η πρακτική με τον σάκο είχε ως αποτέλεσμα την εξασθένιση και την χαλάρωση της ηθικής και αμαύρωσε την τιμή χιλιάδων οικογενειών εκείνης της περιόδου.

Δεν είναι λίγοι ωστόσο εκείνοι οι σύγχρονοι ιστορικοί που κατά κάποιον τρόπο επικροτούσαν το εν λόγω τελετουργικό. Η ιστορικός Lucy Worsley σχολιάζει την πρακτική αυτή ως ένα απαραίτητο βήμα που συνέβαλε στην ουσιαστική γνωριμία του ζευγαριού, που περνούσε τα βράδια συζητώντας και μαθαίνοντας ο ένας τον άλλον.

Πηγή: Atlasobscura

Το Επιγραφικό Μουσείοπεριλαμβάνει εκθέματα που μπορεί να μην εντυπωσιάζουν με την πρώτη ματιά.

Ωστόσο μια πιο προσεκτική «ανάγνωση» των επιγραφώντου -13.536, σύμφωνα με την ιστοσελίδα του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού- είναι αρκετή για να καταλάβει κανείς ότι μπορεί να συναγωνιστεί επάξια και τα πιο εντυπωσιακά μουσεία της πρωτεύουσας.

Αρκεί κανείς να το επισκεφτεί, αλλά και το ίδιο το μουσείο να συνεχίσει να συμμετέχει σε δράσεις που το βγάζουν από την αφάνεια, όπως η ξενάγηση που έγινε στις 18 Μαΐου 2014, ημερομηνία που κάθε χρόνο γιορτάζεται η Διεθνής Ημέρα Μουσείων.

Με τίτλο «Εργαζόμενοι στην Αρχαιότητα», η περιήγηση πραγματοποιήθηκε σε επιλεγμένα εκθέματα του Μουσείου, κάποια από τα οποία είχαν βγει από τις αποθήκες του γι’ αυτόν τον σκοπό: Να αναδείξουν επαγγέλματα που είχαν την τύχη να μνημονεύονται στην αιωνιότητα, καθώς τα περισσότερα χαράχθηκαν μαζί με τα ονόματα αυτών που τα αφιέρωσαν στους θεούς.

Γιατί οι πιο πολλές επιγραφές με αναφορά σε εργασίες του παρελθόντος -οι οποίες δεν διαφέρουν και πολύ από τις σημερινές- είναι αναθήματα (αφιερώματα) τεχνιτών που ζητούσαν τη συνδρομή της Αθηνάς Εργάνης, προστάτιδας της βιοτεχνίας και της χειρωνακτικής εργασίας.

Κναφεύς (βαφέας), τέκτων(αρχιτέκτων ή ξυλουργός), ναυπηγός, κιθαρωδός, ψαράς, πλύντρια, κεραμεύς είναι μερικά από τα επαγγέλματα που εντοπίστηκαν μετά από έρευνα σε επιγραφές οι οποίες βρίσκονται είτε στο Επιγραφικό είτε στο Μουσείο της Ακρόπολης.

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα αφιερώματα εργατών και τεχνιτών από το τελευταίο τέταρτο του 6ου αι. π. Χ. και τις αρχές του 5ου αι. π. Χ., τα οποία ανέθεταν στους θεούς και κυρίως στην Αθηνά Εργάνη ως ευχαριστήρια για τη συνδρομή και την προστασία της. Μια δήλωση εργασίας που φαίνεται ότι αποτελούσε κι ένα είδος διαφήμισης της τέχνης τους.

Κεραμείς και γλύπτεςκατέχουν ιδιαίτερη θέση μεταξύ των αναθημάτων, με τους πρώτους να εμφανίζονται σε δεκάξι περιπτώσεις (από τις οποίες μόνο στις πέντε αναφέρεται η ιδιότητά τους) και τους δεύτερους σε ακόμα περισσότερες, καθώς ένας μεγάλος αριθμός αναθηματικών βάσεων σώζουν ονόματα σπουδαίων καλλιτεχνών.

Μεταξύ αυτών ξεχωρίζει το όνομα του γλύπτη Ηγία, δασκάλου του Φειδία, γνωστού κυρίως από τη φιλολογική παράδοση, με την επιγραφή του Μουσείου να αποτελεί ίσως τη μοναδική ενεπίγραφη αναφορά σε αυτόν. Κι άλλες αναθηματικές βάσεις αναφέρουν ονόματα γλυπτών που διέπρεψαν στην αρχαιότητα, όπως του Αριστίωνα από την Πάρο, του Ονάτα από την Αίγινα και του Αρχέρμου από τη Χίο. Πολλοί, όπως οι παραπάνω, ήταν ιδιαίτερα φημισμένοι, με αμοιβές που σίγουρα έφταναν στα ύψη, δυστυχώς όμως τα έργα τους χάθηκαν, εκτός από ελάχιστα που συνδέθηκαν με τις βάσεις τους. Γι’ αυτό και ο εντοπισμός των ονομάτων τους είναι τόσο σημαντικός.

Το επάγγελμα του γιατρούεμφανίζεται επίσης συχνά, κυρίως σε τιμητικά ψηφίσματα, που χρονολογούνται από τον 5ο ως τον 3ο αι. π. Χ., αλλά και σε επιτύμβιες στήλες ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων. Στα ψηφίσματα, τα ονόματα γιατρών μνημονεύονται τιμητικά για τις υπηρεσίες που προσέφεραν ανιδιοτελώς στην πολιτεία, όπως του Φειδία από τη Ρόδο, που αναγράφεται σε ψήφισμα των τελών του 4ου αι. π. Χ. και το οποίο εντοπίστηκε στο Ασκληπιείο νότια της Ακρόπολης.

Αλλά και γυναίκες τεχνίτριες – εργάτεςεξέφραζαν ευγνωμοσύνη στη θεά προστάτιδά τους, την Αθηνά Εργάνη. Τέτοιες είναι οι περιπτώσεις τριών αναθηματικών επιγραφών του 4ου αι. π. Χ., με την πιο ενδιαφέρουσα να «μιλάει» με έμμετρο τρόπο για τη Μελίνα, την τεχνίτρια που ανέθρεψε τα τέκνα της με την τέχνη των χεριών της και σε ένδειξη ευγνωμοσύνης για τα αγαθά που της εξασφάλισε η πετυχημένη εργασία της ανέθεσε στη θεά ένα λίθινο αγαλμάτιο, το οποίο κατασκεύασε με μέρος των εισοδημάτων της.

Τέλος, πληροφορίες για εργασίες που συνηθίζονταν τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες δίνουν τμήματα από επιτύμβιες στήλες της περιόδου που σώζονται στο Επιγραφικό Μουσείο κι αλλού, όπως του αρχιτέκτονα, του κουρέα, του οικοδόμου, του τροχαδάριου (υποδηματοποιού), του υαλά, του υδραγωγού και του αναγνώστη.

Το ανάκτορο του βασιλιά Μίνωα στην Κνωσόείναι ένα από τα σημαντικότερα αρχαία μνημεία όχι μόνο της Κρήτης, αλλά και της Ελλάδας.

Το εντυπωσιακό παλάτι ήρθε στο φως τον Μάρτιο του 1900 από τον αρχαιολόγο Σερ Άρθουρ Έβανς, ο οποίος αναστήλωσε ένα μεγάλο κομμάτι του χρησιμοποιώντας τσιμέντο.

Η ακραία και πρωτοφανής επιλογή του κατακρίθηκε έντονα, ωστόσο αρκετοί θεωρούν πως χάρη στην αναστήλωση του Έβανς, έχουμε καλύτερη εικόνα του χώρου ενώ η χοντροκομμένη αναστήλωση είναι από μόνη της πλέον ένα αρχαιολογικό θέαμα.

Το παλάτι, εκτός από την αίθουσα του θρόνου και τα βασιλικά δωμάτια, είχε δωμάτια για τους τεχνίτες, αποθήκες, αυλές, θέατρο, αίθουσες τελετών και άλλα πολυτελή δωμάτια. Τα πιθάρια και οι τοιχογραφίες που βρέθηκαν στο εσωτερικό του, ανάγουν το παλάτι σε σύμβολο ολόκληρου του Μινωικού πολιτισμού.

Το ανάκτορο υπέστη σημαντικές φθορές το 1799 π.Χ πιθανόν από σεισμό, καταστράφηκε το 1450 π.Χ από τσουνάμι που δημιούργησε η έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης και δέχτηκε το τελικό του χτύπημα περίπου το 1350 π.Χ από πυρκαγιά.

Δείτε στο βίντεο την εντυπωσιακή «εικονική αναστήλωση του ανακτόρου». Το βίντεο είναι του John Carline, που είναι δημιουργός βιντεοπαιχνιδιών.

Είναι ένα βιβλίο που θα μπορούσε να είχε αλλάξει την ιστορία του κόσμου. Περιέχει τις επαναστατικές ιδέες μιας ευφυΐας που ήταν αιώνες μπροστά από την εποχή της -τουΑρχιμήδη.Το βιβλίο ήταν χαμένο από τον κόσμο για περισσότερα από 1000 χρόνια, αλλάζοντας χέρια ανάμεσα σε αντιγραφείς, καλόγερους, πλαστογράφους και αναξιόπιστους διανοούμενους.

Κι όμως, κανείς δεν φαίνεται να ήξερε την αξία του μέχρι που βγήκε σε δημοπρασία και πουλήθηκε στην τιμή των δύο εκατομμυρίων δολαρίων. Ο αγοραστής, ένας δισεκατομμυριούχος που δεν δήλωσε την ταυτότητά του.

Αντί να το κρατήσει κρυφό, το παρέδωσε σε εκείνους που μπορούσαν να αποκαλύψουν τα μυστικά του.

Αλλά η ερμηνεία του χειρογράφου του Αρχιμήδηαποδείχτηκε πολύ δυσκολότερη απ’ όσο μπορούσε κανείς να φανταστεί. Τα σχεδόν αόρατα ίχνη των λέξεών του βρίσκονταν ανάμεσα στις σειρές ενός μεσαιωνικού βιβλίου προσευχών.

Καθώς οι επιστήμονες πάλευαν να ανακτήσουν το κείμενο ανακάλυψαν ότι ο Αρχιμήδης ήταν πολύ πιο μπροστά από την εποχή του απ’ όσο πίστευαν ως τότε.
Αν τα μυστικά του δεν ήταν για τόσον καιρό κρυμμένα μπορεί ο κόσμος να ήταν ένα πολύ διαφορετικό μέρος. Θα μπορούσαμε να είχαμε φτάσει στον Άρη σήμερα, θα μπορούσαμε να είχαμε καταφέρει όλα αυτά που οι άνθρωποι προσπαθούν εδώ και αιώνες.

Η Συνθήκη της Σαπιέντζαςυπογράφηκε το 1209 στη νήσο Σαπιέντζα, που βρίσκεται απέναντι από τη Μεθώνη.

Η Σαπιέντζα (από το ιταλικό sapienza = σοφία) ή Σακιότσα, ανήκει στο σύμπλεγμα των Οινουσσών, που βρίσκεται στο νότιο Ιόνιο, απέναντι από τις ακτές της Μεσσηνίας. Είναι το δεύτερο σε μέγεθος νησί του συμπλέγματος, μετά τη Σχίζα. Έχει έκταση 9 τ.χλμ., σπάνια χλωρίδα και πανέμορφες παραλίες. Νοτιοδυτικά της βρίσκεται το βαθύτερο σημείο της Μεσογείου, το Φρέαρ των Οινουσσών (5.121 μ.). Αποτελεί κομβικό σημείο του ναυτικού δρόμου, που συνδέει την Ιταλία με τη Μέση Ανατολή.

Στη γύρω περιοχή έχουν σημειωθεί πολλά ναυάγια. Κοντά στη Σαπιέντζα βρίσκεται και η νησίδα Μπόμπα, όπου λέγεται ότι προσάραξε το καράβι που μετέφερε τον Απόστολο Παύλο στη Ρώμη.

Εντυπωσιακός είναι ο φάρος που υπάρχει στο νησί και χτίστηκε το 1885. Κατά τον Γήση Παπαγεωργίου, "είναι ίσως ο ωραιότερος φάρος του ελληνικού φαρικού δικτύου"
(ΕΛΛΗΝΙΚΟΙ ΠΕΤΡΙΝΟΙ ΦΑΡΟΙ).

Η Σαπιέντζα, στην οποία ζει μεγάλος αριθμός κρητικών αιγάγρων (κρι-κρι), είναι ενταγμένη στο Δίκτυο Natura 2000 και αποτελεί προστατευόμενη περιοχή. Πολλά ιστορικά γεγονότα έχουν συμβεί σ'αυτή. Να θυμίσουμε μόνο ότι κατά τα "Παρκερικά" (1849-1850) η Μεγάλη Βρετανία ζήτησε να της παραχωρηθεί το νησί μαζί με την Ελαφόνησο, κάτι το οποίο, ευτυχώς, τελικά δεν έγινε.

Ο Γοδεφρείδος Α'Βιλλεαρδουίνος (γαλλικά Geoffrey de Villearduin), ήταν ένας από τους σταυροφόρους της Δ'Σταυροφορίας, που, όπως ξέρουμε, κατέληξε στην άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Λατίνους (1204).

Ήταν ανιψιός του επίσης σταυροφόρου της Δ'Σταυροφορίας) και χρονογράφου Γοδεφρείδου Βιλλεαρδουίνου.

Γεννήθηκε γύρω στο 1169 στην Καμπανία της Γαλλίας. Δεν ακολούθησε τους άλλους σταυροφόρους, αλλά επιχείρησε να φτάσει για προσκύνημα στην Παλαιστίνη. Μόλις έφτασε στη Συρία, πληροφορήθηκε την άλωση της Κων/πολης και έσπευσε να συναντήσει τους άλλους σταυροφόρους. Ωστόσο, το πλοίο του παρασύρθηκε από σφοδρή τρικυμία και βρέθηκε στη Μεθώνη. Στη διάρκεια του χειμώνα του 1204, ο τοπικός άρχοντας Ιωάννης Καντακουζηνός του ζήτησε να τον βοηθήσει σε μια επίθεση σε γειτονικές περιοχές. Εκείνος δέχτηκε και όντως οι δύο σύμμαχοι πέτυχαν τον σκοπό τους. Τον επόμενο χρόνο, ο Καντακουζηνός πέθανε και ο γιος του, Μιχαήλ, ακύρωσε τη συμφωνία με τον Γοδεφρείδο, ο οποίος, σύμφωνα με τον William Miller "είχε διαπιστώσει το μοιραίο μυστικό πως οι Έλληνες της Πελοποννήσου ήταν γενιά που δεν επιθυμούσε πόλεμο και πως η χώρα τους μπορούσε να κατακτηθεί εύκολα από ένα τολμηρό τμήμα Λατίνων".

1209: Η συνθήκη της Σαπιέντζας και το μοίρασμα του Μοριά ανάμεσα σε Βενετούς και Φράγκους

Ο αρχηγός της Δ'Σταυροφορίας Βονιφάτιος Μομφερατικός, μετά την κατάληψη του μεγαλύτερου τμήματος της Ελλάδας, πολιορκούσε εκείνη την εποχή το Ναύπλιο. Μόλις έμαθε ότι ο Γοδεφρείδος βρισκόταν στη Μεθώνη, τον κάλεσε να τον βοηθήσει. Πραγματικά, ο νεαρός σταυροφόρος σε έξι ημέρες έφτασε στο στρατόπεδο του Βονιφάτιου, ο οποίος για να τον δελεάσει του πρόσφερε κτίσεις και κτήματα. Όμως μια τυχαία συνάντηση άλλαξε για... νιοστή φορά τον ρου της ιστορίας.

Ο Γκιγιόμ ντε Σαμπλίτ

Ανάμεσα στους άνδρες του Βονιφάτιου, ήταν και ο Γκιγιόμ ντε Σαμπλίτ, παλιός φίλος και συμπατριώτης του Γοδεφρείδου, ο οποίος του περιέγραψε τον πλούτο της χώρας που οι ντόπιοι την αποκαλούσαν "Μορέα".

Να σημειώσουμε εδώ ότι η λέξη "Μορέας"πρωτοβρέθηκε σε έναν κώδικα του 1111 και δεν υπάρχει ομοφωνία για την ετυμολογία της.

Οι δύο φίλοι ζήτησαν από τον Βονιφάτιο, κι εκείνος δέχτηκε να τους δώσει, μια μικρή στρατιωτική δύναμη. Με επικεφαλής τον Γοδεφρείδο, τον Γκιγιόμ ντε Σαμπλίτ, εκατό ιππότες και μερικοί στρατιώτες, ξεκίνησαν από το Ναύπλιο να καταλάβουν την Πελοπόννησο. Θα πίστευε κανείς ότι η προσπάθεια αυτή θα τελείωνε σύντομα και άδοξα. Έγινε όμως ακριβώς το αντίθετο...

Τα κάστρα του Μοριά στα χέρια του Γοδεφρείδου και του Σαμπλίτ

Πρώτη πόλη που έπεσε στα χέρια τους ήταν η Πάτρα. Ακολούθησε η πρωτεύουσα της Ήλιδας, Ανδραβίδα, οι άρχοντες της οποίας μαζί με τους ιερείς που κρατούσαν τις άγιες εικόνες και τον σταυρό ομολόγησαν πίστη στους Φράγκους με τον όρο πως θα σέβονταν τις κτίσεις τους.

Σύντομα και άλλες πόλεις έπεσαν στα χέρια του Γοδεφρείδου και του Σαμπλίτ. Η σημαντικότερη μάχη έγινε στη συνέχεια στον ελαιώνα των Κουντούρων, κοντά στη Μεθώνη, όπου 500-700 Φράγκοι συνέτριψαν τους Έλληνες. Ηρωική αντίσταση πρόβαλε ο άρχοντας Δοξαπατρής Βουτσαράς από το κάστρο του στο Αράκλοβο, στα αρκαδικά βουνά (πιθανότατα στην κορυφή Χρυσούλι του όρους Μίνθη, στα 1.200 μέτρα). Στην αραγονική παραλλαγή του "Χρονικού του Μορέως"αναφέρεται πως κανένας δεν μπορούσε να σηκώσει το ρόπαλό του και πως ο θώρακάς του ζύγιζε 150 λίτρες (μία βυζαντινή λίτρα = 327,456 γραμμάρια), δηλαδή περίπου 49 κιλά!

Στην ιστορία έμεινε και η κόρη του, Μαρία Δοξαπατρή, που για να μην πέσει στα χέρια των Φράγκων, προτίμησε να αυτοκτονήσει πέφτοντας από το κάστρο. Ο Δημήτριος Βερναρδάκης την έκανε ηρωίδα της τραγωδίας "Μαρία Δοξαπατρή". Σύντομα ο Σαμπλίτ αποκαλούνταν από τον πάπα Ιννοκέντιο Γ'"ηγεμόνας όλης της Αχαΐας", καθώς είχε καταλάβει το μεγαλύτερο μέρος του Μοριά. Την ίδια εποχή οι Βενετοί έστειλαν στόλο, που κατέλαβε τη Μεθώνη και την Κορώνη, κατανικώντας τις μικρές φραγκικές φρουρές που είχαν τοποθετηθεί εκεί. Όπως γράφει ο William Miller , "Όσο για το λαό, είχε ξεχάσει να πολεμάει, καταπιεζόμενος από τα βάρη και την αδιαφορία ή από διάθεση να αλλάξει δεσπότες". Και ο Βυζαντινός ιστορικός Γ. Ακροπολίτης σημειώνει ότι: "Οι Ευρωπαίοι Έλληνες ήταν ακατάρτιστοι στην άμυνα των φρουρίων και εύκολα έπεφταν στα πόδια κάθε τύραννου"και πως "στον Μοριά υπήρχαν λίγα φρούρια". Σεβόμενοι και τα δικαιώματα των Ελλήνων, οι Φράγκοι έγιναν δεκτοί με θετική διάθεση στις περισσότερες περιοχές.

Ο Σαμπλίτ ξεκίνησε την οργάνωση της ηγεμονίας του. Διόρισε μια επιτροπή από Έλληνες και Λατίνους, με πρόεδρο τον Γοδεφρείδο για να διαιρέσει τον Μοριά σε τιμάρια. Ο ίδιος αναγκάστηκε να φύγει για τη Γαλλία, καθώς ο αδελφός του Λουδοβίκος πέθανε χωρίς να αφήσει απογόνους και έπρεπε να τακτοποιήσει τα κληρονομικά θέματά του στη Βουργουνδία. Στον Γοδεφρείδο άφησε τις βαρονίες της Καλαμάτας και της Κυπαρισσίας και στην Αχαΐα άφησε αντιπρόσωπο τον ανιψιό του. Όμως ο Σαμπλίτ διασχίζοντας την Απουλία πέθανε, όπως και ο ανιψιός του, μετά από λίγο. Έτσι ο Γοδεφρείδος έγινε ηγεμόνας όλης σχεδόν της Πελοποννήσου, μέχρι να έρθει από τη Γαλλία ο πλησιέστερος συγγενής του Σαμπλίτ.

Σε συνέλευση που έγινε στην Ανδραβίδα αποφασίστηκε ο χωρισμός της ηγεμονίας σε 12 βαρονίες, ο τρόπος διακυβέρνησης και όλα τα υπόλοιπα διαδικαστικά θέματα. Ο Γοδεφρείδος κατέλαβε τη Βελιγοστή και το Νύκλι, όπως και τη Λακεδαιμονία (προφανώς τη Σπάρτη). Έμεναν ακόμα σε ελληνικά χέρια η Κόρινθος, το Ναύπλιο, το Άργος και η Μονεμβασιά. Ενώ πολιορκούσε τον Ακροκόρινθο, με τη βοήθεια του Όθωνα ντε λα Ρος, της Αθήνας, δέχτηκε πρόσκληση να μεταβεί στη Ραβένικα (στην κοιλάδα του Σπερχειού) την άνοιξη του 1209, όπου ο αυτοκράτορας Ερρίκος είχε συγκαλέσει συνέλευση, παρλαμά, όπως είναι γνωστή στις ελληνικές πηγές. Εκεί του απονεμήθηκε ο τίτλος του "στρατοπεδάρχη της Ρωμανίας". Επειδή όμως οι Βενετοί είχαν στείλει νέο διοικητή στη Μεθώνη και την Κορώνη, βιάστηκε να γυρίσει πίσω, για να διευθετήσει τις "εκκρεμότητες"με τη Γαληνοτάτη Δημοκρατία. Έτσι ο Γοδεφρείδος και ο Βενετσιάνος διοικητής του Μοριά συναντήθηκαν το καλοκαίρι του 1209 στη Σαπιέντζα. Στο μοναστήρι των Βενεδικτίνων, που υπήρχε τότε στο νησί, υπογράφτηκε η Συνθήκη της Σαπιέντζας.

Η συνθήκη της Σαπιέντζας

Με τη Συνθήκη αυτή, ο Γοδεφρείδος διέγραψε όλες τις απαιτήσεις του από τη Μεθώνη και την Κορώνη, που το έδαφός τους έφτανε βόρεια σχεδόν ως το Ναβαρίνο (Πύλο). Οι δύο αυτές πόλεις αποτελούσαν για τους Βενετούς "αποθήκη και ειδικό σταθμό εφοδιασμού για τις γαλέρες, τα πλοία και τα σκάφη στο δρόμο τους για την Ανατολή". Επίσης ο Γοδεφρείδος υποσχέθηκε να κατακτήσει όλα τα μέρη που δεν ανήκαν ακόμη σ'αυτόν και να παραχωρήσει το 1/4 από αυτά στους Βενετούς. Επίσης χορήγησε ελευθερία εμπορίου στους Βενετσιάνους σε όλη την επικράτειά του.

Τελικά, μόνο η Μονεμβασιά έμεινε σε ελληνικά χέρια ως το 1249, οπότε, μετά από στενή πολιορκία τριών ετών και αφού οι κάτοικοί της από την πείνα "εφάγασι τους ποντικούς ομοίως τα κατσία (γάτες)", έπεσε στα χέρια των Φράγκων.

Ο ξάδελφος του Σαμπλίτ φτάνει στην Ελλάδα - Το απίστευτο τέχνασμα του Γοδεφρείδου με το οποίο τον παραγκωνίζει

Η συμφωνία παραλίγο να χαλάσει, όταν ένας ξάδελφος του Σαμπλίτ, ο Ροβέρτος, ξεκινά για τον Μοριά, προκειμένου να αναλάβει αυτός την ηγεμονία. Κατά την αναχώρηση του Σαμπλίτ είχε γίνει συμφωνία πως κάθε νόμιμος απαιτητής όφειλε να έρθει στον Μοριά μέσα σε ένα χρόνο και μια μέρα. Αλλιώς οποιαδήποτε απαίτηση θα παραγραφόταν. Ο Ροβέρτος έφτασε στη Βενετία. Εκεί, μετά από συμφωνία με τον Γοδεφρείδο, ο πανούργος δόγης, με διάφορες προφάσεις, δεν τον άφηνε να φύγει. Πέρασαν δύο μήνες, όταν τελικά ο Ροβέρτος μπόρεσε να επιβιβαστεί σε ένα καράβι για τον Μοριά. Ο πλοίαρχός του πήρε εντολή να τον εγκαταλείψει στις ακτές της Κέρκυρας(!) και να ενημερώσει τον Γοδεφρείδο.

Τελικά με ένα απουλικό καράβι, ο Ροβέρτος έφτασε στη Γλαρέντζα (Κυλλήνη), δώδεκα μέρες πριν τη λήξη της προθεσμίας. Μαθαίνοντας ότι ο Γοδεφρείδος ήταν στην Ανδραβίδα, έστειλε αγγελιοφόρο με την παράκληση να του σταλούν άλογα για τη διαδρομή του. Ο αγγελιοφόρος δεν βρήκε τον Γοδεφρείδο στην Ανδραβίδα. Φτάνοντας σ'αυτήν, ο Ροβέρτος έγινε δεκτός από τον φρούραρχο και τους προύχοντες της πόλης με τιμές. Έλαβε από τον φρούραρχο πιστοποιητικό για τον χρόνο άφιξής του στη χώρα. Ο Γοδεφρείδος είχε μετακινηθεί στο Βλισίρι, κοντά στο Κατάκωλο και ακολουθώντας παρελκυστική τακτική, δέχτηκε τελικά τον Ροβέρτο στη Λακεδαιμονία μετά τη λήξη της προθεσμίας. Εκεί συνήλθε συνέλευση των Βαρόνων για να εξετάσει τους τίτλους του απαιτητή. Η συνέλευση έκρινε ότι η προθεσμία είχε λήξει πριν από δύο εβδομάδες και ο Ροβέρτος είχε χάσει τα δικαιώματά του. Έτσι ο ξάδελφος του Σαμπλίτ, αφού δεν δέχτηκε να παραμείνει στον Μοριά, επέστρεψε στη Γαλλία.

Η αλήθεια είναι ότι οι βαρόνοι προτιμούσαν σαφώς να αναλάβει την ηγεμονία ο θαρραλέος και πανούργος Γοδεφρείδος παρά ο νεαρός, άπειρος και με πλήθος άπειρων ακολούθων Ροβέρτος.
Έτσι ο Γοδεφρείδος Α'Βιλλεαρδουίνος από ναυαγός στη Μεθώνη έγινε κύριος όλης της Πελοποννήσου, καθώς το 1210 κατέλαβε την Κόρινθο και λίγο αργότερα, με τη βοήθεια των Βενετών, το Ναύπλιο και το Άργος.

Ο πάπας Ιννοκέντιος Γ'τον είχε ήδη αναγνωρίσει ως "ηγεμόνα της Αχαΐας"από το 1209.

Επίλογος με... ερωτήματα

Η Συνθήκη της Σαπιέντζας είναι γνωστή σε όλη την Ευρώπη: Treaty of Sapienza, Trattato di Sapienza, Traite de Sapienza, εκτός από την Ελλάδα, την οποία και αφορούσε και στην οποία υπογράφτηκε. Ούτε και η Σαπιέντζα είναι γνωστή στους περισσότερους. Μήπως θα πρέπει στα σχολικά βιβλία ιστορίας να προστεθεί, έστω και μία σελίδα, για το σημαντικό αυτό γεγονός    ;
Από την άλλη πλευρά, η Σαπιέντζα εντάχθηκε στο ελληνικό κράτος από την ίδρυσή του (1830). Όλα αυτά τα χρόνια ασχολήθηκε κάποιος επίσημος φορέας με τον ακριβή εντοπισμό του μοναστηριού των Βενεδικτίνων και την οικοδόμηση κάποιου κτίσματος που να το θυμίζει;

Καλό το Δίκτυο Natura 2000, εξαιρετική η κήρυξη του νησιού ως προστατευόμενη περιοχή, αλλά μήπως θα ήταν εξίσου καλό να γίνει η Σαπιέντζα επισκέψιμη ως ιστορικός χώρος;

Και αν όχι το κράτος, μήπως ο Δήμος Πύλου-Νέστορος στον οποίο υπάγεται το νησί, σκέφτεται να αναλάβει κάποια σχετική πρωτοβουλία;

Πολύ φοβόμαστε ότι τίποτα από αυτά δεν θα γίνει...

Πολύτιμα στοιχεία γι'αυτό το άρθρο αντλήσαμε από το βιβλίο του William Miller "Η Φραγκοκρατία στην Ελλάδα", Ελληνική έκδοση 1990.

pronews.gr

Σημαντικές πληροφορίες για τις δωρεές και τον τρόπο απόκτησης των συλλογών της Εθνικής Βιβλιοθήκηςτης Ελλάδος (ΕΒΕ), το κλείσιμό της στην Κατοχή για τη διασφάλιση του υλικού αλλά και τη μεταφορά ορισμένων πολύτιμων αρχείων στα θησαυροφυλάκια της Τράπεζας της Ελλάδος δίνουν οι κρυμμένοι «θησαυροί» του Ιστορικού Υπηρεσιακού Αρχείου του Οργανισμού.

Από πέρυσι τον Μάρτιο τρεις ερευνητές έχουν αναλάβει την ταξινόμηση του υλικού, ενώ το έργο αναμένεται να ολοκληρωθεί τον Μάρτιο. Το αρχείο δίνει, μεταξύ άλλων, πληροφορίες για τα τρία αναγνωστήρια που λειτούργησαν, ανάλογα με την κοινωνική θέση και το φύλο των επισκεπτών, αλλά και την τρίχρονη αλληλογραφία για την αγορά της βιβλιοθήκης του Γεωργίου Α', που αποφάσισε το κράτος να εκποιήσει για να στεγάσει τη Χωροφυλακή στα παλαιά ανάκτορα.

«Είναι η πρώτη φορά που γίνεται επιστημονική ταξινόμηση με βάση το διεθνές πρότυπο αρχειακής περιγραφής. Η διαδικασία γίνεται στη βάση των οδηγιών της Διεθνούς Συμβουλίου Αρχείων», εξηγεί στο «Εθνος» η ιστορικός Δήμητρα Σαμίου. Οι προσπάθειες που έγιναν στο παρελθόν για ταξινόμηση δεν τελεσφόρησαν. Οι διαδικασίες περιορίστηκαν στην καταγραφή κάποιων φακέλων. «Το έργο υλοποιείται τώρα, στο πλαίσιο της μετάβασης στο Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Η Βιβλιοθήκη περνά σε καινούργια φάση. Αλλωστε ο γενικός διευθυντής, δρ Φίλιππος Τσιμπόγλου, είναι ένας άνθρωπος με εξειδίκευση στη βιβλιοθηκονομία και στο πώς συνδέεται με την επιστήμη της πληροφόρησης. Στόχος είναι να υπάρξει εξωστρέφεια, να περάσει το υπηρεσιακό αρχείο στην ψηφιακή εποχή και να διαδοθεί το υλικό στο ευρύτερο αναγνωστικό κοινό», εξηγούν οι τρεις ερευνητές.

Χρονολογίες
Το αρχείο ξεκινά το 1834 και σταματά το 1975, χρονιά από την οποία θεωρείται ενεργό. Υπάρχουν και κάποια παλαιότερα τεκμήρια, από το 1829, όταν ο Καποδίστριας, υλοποιώντας πρόταση του Ελβετού φιλέλληνα Ιωάννη-Ιάκωβου Μάγερ, δημιούργησε μια αποθήκη βιβλίων που στεγάστηκε αρχικά στο ορφανοτροφείο της Αίγινας.

«Κάποιο μέρος του υλικού εκείνης της περιόδου χάθηκε. Συστηματικά έχουμε αρχεία από το 1834, οπότε το υλικό μεταφέρθηκε στην Αθήνα», λέει η ιστορικός Δ. Βασιλειάδου, που μετέχει στην ομάδα ταξινόμησης.

Το αρχείο αποκαλύπτει άγνωστες στιγμές της ιστορίας της ΕΒΕ. Σε δύο ξύλινα, κλειδωμένα κιβώτια έχει τοποθετηθεί το υλικό που αφορά την ανέγερση του Βαλλιάνειου κτιρίου. «Στην αρχή δεν υπήρχαν οικονομικοί πόροι. Το 1860 υπήρχε έκκληση προς τους απανταχού Ελληνες να δώσουν χρήματα. Οταν οι αδερφοί Βαλλιάνοι, εφοπλιστές, ανέλαβαν τα έξοδα, ιδρύθηκε επιτροπή ανέγερσης με πρόεδρο τον Χαρίλαο Τρικούπη. Οι δωρητές έδωσαν κι άλλα χρήματα, καθώς το έργο ήταν υψηλών προδιαγραφών για την εποχή», διηγείται ο αρχειονόμος-βιβλιοθηκονόμος, Γιώργος Σταυράτης, ο τρίτος της ομάδας ταξινόμησης.

Η Δήμητρα Βασιλειάδου και ο Γιώργος Σταυράτης ανακαλύπτουν τους «θησαυρούς» του Αρχείου της Εθνικής Βιβλιοθήκης

Η έλλειψη κονδυλίων αποτελεί διαχρονικό πρόβλημα της Βιβλιοθήκης. Όπως προκύπτει από τις εκθέσεις των εφόρων, η χρηματοδότηση ήταν περιορισμένη και δυσκόλευε τη συντήρηση των βιβλίων, τη θέρμανση, ενώ το προσωπικό ήταν πάντα λιγοστό. Επίσης δίνονται πολύτιμες πληροφορίες για τη λειτουργία της.

«Στην Κατοχή η Βιβλιοθήκη έμεινε κλειστή για ένα διάστημα. Στα παράθυρα τοποθετήθηκαν σάκοι με άμμο για να προστατεύουν το υλικό από βομβαρδισμούς. Ορισμένα πολύτιμα αρχεία μεταφέρθηκαν στα θησαυροφυλάκια της Τράπεζας της Ελλάδος μέχρι το τέλος της Κατοχής. «Το 1941 ο κήπος της Βιβλιοθήκης λειτούργησε ως χώρος αναψυχής για τους τραυματίες πολέμου, που νοσηλευόταν σε κτίριο της Πανεπιστημιακής Λέσχης. Εγγραφο του υπουργείου Παιδείας δίνει εντολή στην ΕΒΕ να ανοίξουν τον κήπο», προσθέτει.

Παράλληλα υπηρεσιακό σημείωμα των αρχών του 20ού αιώνα δείχνει ότι στο Πανεπιστήμιο, όπου λειτουργούσε η Βιβλιοθήκη, λειτουργούσαν τρία αναγνωστήρια. «Ενα ειδικό αναγνωστήριο για καθηγητές, πολιτικούς, δημοσιογράφους, αξιωματικούς και λογοτέχνες, ένα γενικό αναγνωστήριο φοιτητών και άλλων ερευνητών και ένα μικρό αναγνωστήριο κυριών για τις γυναίκες που επισκέπτονταν τον χώρο», λέει η κυρία Βασιλειάδου. «Δεν είχαν όλοι τα ίδια δικαιώματα. Δεν μπορούσαν όλοι να δανειστούν βιβλία», σχολιάζει η κυρία Σαμίου.

Μετά την ταξινόμηση το αρχείο θα ανοίξει στους ερευνητές. «Το υλικό έχει να μας πει πράγματα για το παρελθόν, από πού προερχόμαστε και να βγάλουμε συμπεράσματα για την πνευματική ζωή στην Ελλάδα», λένε οι ερευνητές.

Ταξινόμησαν 300 κατάστιχα και 40.000 έγγραφα

Η ιστορικός Δήμητρα Σαμίου αναφέρει πως για πρώτη φορά γίνεται επιστημονική ταξινόμηση των εγγράφων

Οι ερευνητές κατέγραψαν 1.054 μονάδες περιγραφής. «Ένα ντοσιέ, ένα κουτί, ένα κατάστιχο, καθένα από αυτά συγκροτεί μία μονάδα», εξηγεί η κυρία Βασιλειάδου. Μέχρι στιγμής, ταξινομήθηκαν 300 κατάστιχα και 40.000 έγγραφα.

«Ήτον δύσκολο. Μόνο ένα μέρος του υλικού ήταν προσβάσιμο. Το υπόλοιπο έπρεπε να το ανακαλύψουμε. Κάθε τμήμα είχε το δικό του αρχείο, που χρειάστηκε να το εντοπίσουμε και να το συγκεντρώσουμε», αναφέρει η ομάδα.

Μετά την ολοκλήρωση του έργου, το αρχείο θα μεταφερθεί στο νέο κτίριο. «Θέλει μεγάλη προσοχή, λόγω του μεγέθους και της σπανιότητας του υλικού, που χρειάζεται ασφάλιση και ειδική συσκευασία», λέει ο κ. Σταυράτης.

Κι αν η τρέχουσα μετάβαση θα γίνει με τις πλέον σύγχρονες τεχνικές, το Ιστορικό Υπηρεσιακό Αρχείο δίνει πληροφορίες για τη μετάβαση στο Βαλλιάνειο.

«Είχε φτιαχθεί μια ξύλινη γέφυρα που συνέδεε το Πανεπιστήμιο με το κτίριο. Σε αυτήν έμπαινε το υλικό που μετέφεραν οι αχθοφόροι», μας λένε.

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΤΖΟΥΜΕΡΚΙΩΤΗ, ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΘΑΛΕΙΑ ΓΑΛΑΝΟΠΟΥΛΟΥ, ethnos.gr

Την «υπογραφή» του Αρχιμήδηπίσω από τα γρανάζια του περίφημου Μηχανισμού των Αντικυθήρωνείδαν Έλληνες και ξένοι επιστήμονες σε νέες έρευνες. H αρχαία κατασκευή, που πιστεύεται ότι ήταν μηχανικός υπολογιστής και όργανο αστρονομικών παρατηρήσεων, ανακαλύφθηκε το 1900 σε πλοίο που ναυάγησε το 80 π.Χ. ή λίγο αργότερα ανατολικά των Αντικυθήρων…

Ο καθηγητής Φυσικής του Διαστήματος του Πανεπιστημίου Αθηνών αστρονόμος Ξενοφών Μουσάς έρχεται τώρα να διατυπώσει μια καινούργια θεωρία αναφορικά με την πατρότητα του Μηχανισμού, βασισμένη σε υπολογισμούς που έκανε ο ειδικευμένος στις αρχαίες εκλείψεις δρ Γέρεν Χένρικσον στο Πανεπιστήμιο της Ουψάλας στη Σουηδία.

Σύμφωνα με τη θεωρία, οι ηλιακές εκλείψειςπου είναι καταγεγραμμένες ως αρχείο στον Μηχανισμό, στην κλίμακα των εκλείψεων που διαθέτει, συνέβησαν σε χρονικό διάστημα 54 ετών και παρατηρήθηκαν σχεδόν όλες στις Συρακούσες από τον Αρχιμήδηκαι μαθητές του.

Μερικές από τις παρατηρήσεις των εκλείψεων έγιναν πριν από τον θάνατο του Αρχιμήδη το 212 π.Χ.και άλλες έπειτα από αυτόν. Παρατηρήθηκαν όλες από τις Συρακούσες, πλην μίας που παρατηρήθηκε από το Ταυρομένιο (σημερινή Ταορμίνα).

Πιο συγκεκριμένα οι ηλιακές εκλείψεις προβλέπονται στον Μηχανισμό από ένα ημερολόγιο που απεικονίζεται σε μια ελικοειδή κλίμακα. Το ημερολόγιο είναι χωρισμένο σε τρεις επάλληλες περιόδους 223 σεληνιακών μηνών που αντιστοιχούν σε 54 χρόνια, και είναι η περίοδος που επαναλαμβάνονται οι εκλείψεις», λέει στα «ΝΕΑ» ο Ξενοφών Μουσάς.

«Στο ημερολόγιο είναι καταγεγραμμένοι οι χρόνοι των εκλείψεων, δηλαδή το έτος, ο μήνας και η ώρα. Η ώρα κατά την οποία παρατηρείται μια ηλιακή έκλειψη υποδεικνύει και την τοποθεσία απ’ όπου γίνεται η παρατήρηση. Με τη συνδρομή του ειδικού σε αρχαίες εκλείψεις δρος Γ. Χένρικσον, που έκανε τους υπολογισμούς, διαπιστώνεται ότι οι εκλείψεις είχαν παρατηρηθεί από τις Συρακούσες.

Αυτό σημαίνει ότι ο Αρχιμήδης πρέπει να έκανε τις παρατηρήσεις, τις οποίες συνέχισαν οι μαθητές του μετά τον θάνατό του».

Το γεγονός αυτό, κατά τον Ξενοφώντα Μουσά, σημαίνει ότι ο Αρχιμήδης είχε δημιουργήσει τη δική του φιλοσοφική σχολή και μαζί με τους μαθητές του παρατηρούσαν ηλιακές εκλείψεις με τη χρήση και ρολογιών (ωροσκόπων) που εκείνος είχε κατασκευάσει.

Οι κατάλογοι με τις ηλιακές εκλείψεις θεωρείται πολύ πιθανόν ότι περιήλθαν στη γνώση του πλέον φημισμένου αστρονόμου Ίππαρχου, ο οποίος έζησε την εποχή που κατασκευάστηκε ο Μηχανισμός.

«Μπορούμε να υποθέσουμε ότι ο ίδιος κατασκεύασε ή επέβλεψε την κατασκευή του Μηχανισμού στα φημισμένα εργαστήρια της πολύ πλούσιας Ρόδου, η οποία είχε εξαιρετική παράδοση στη φιλοσοφία και τις επιστήμες για αιώνες».

Ο Ίππαρχος ασχολήθηκε με τον προσδιορισμό της διάρκειας του τροπικού έτους και με τη μέτρηση των εκλειπτικών συντεταγμένων των απλανών αστέρων. Έτσι οδηγήθηκε στη θεμελιώδους σημασίας ανακάλυψη του φαινομένου της μεταπτώσεως των ισημεριών, πάνω στο οποίο στηρίζεται ολόκληρο το σημερινό οικοδόμημα της αστρονομίας θέσεως.

Τον γύρο του κόσμου κάνουν οι εικόνες των γκράφιτιπου αναπαριστούν εικόνες από την Ελληνική μυθολογία, ενώ οι δημιουργοί τους φαίνεται πως έχουν γίνει γνωστοί χάρη στο πρωτότυπο έργο τους.

Ο λόγος για τους Ισπανούς Pichi & Avo, οι οποίοι ξεκίνησαν να συνεργάζονται το 2007 στη Βαλένθια, από όπου κατάγονται, και μετέπειτα ταξίδεψαν στις υπόλοιπες ισπανικές πόλεις.

Τα τελευταία χρόνια, μάλιστα, το ντουέτο των καλλιτεχνών έχει επισκεφθεί αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, όπως την Ελλάδα, τη Γερμανία, το Βέλγιο και το Ηνωμένο Βασίλειο, όπου έχουν αφήσει το στίγμα τους, ζωγραφίζοντας τα εντυπωσιακά γκράφιτι τους, βγαλμένα από την καρδιά της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας.

Οι νεαροί Ισπανοί, οι οποίοι έχουν αποφοιτήσει από σχολές Σχεδίου και Καλών Τεχνών, αποκάλυψαν πως η δουλειά τους ξεκινά σε ένα στούντιο, όπου δίνουν σάρκα και οστά στις ιδέες τους και στη συνέχεια βγαίνουν στους δρόμους, ώστε να μοιραστούν το όραμά τους με τον υπόλοιπο κόσμο. Οι ίδιοι τονίζουν πως ενώνουν τα οράματά τους σε ένα κοινό έργο, με σκοπό εξελίσσονται ως άνθρωποι μέσα από τη δουλειά τους.

Αγαπημένο τους θέμα η Ελληνική μυθολογία. Δείτε τα εντυπωσιακά έργα τους αλλά και τι ζωγράφισαν στην Αθήνα:

Η ευτυχία δεν είναι τίποτε άλλο παρά η χρήση της Αρετής στην ελπίδα και τη δυστυχία.

Πρέπει, πραγματικά, να θεωρείται ο πιο άτυχος των ανθρώπων εκείνος που δεν έχει μάθει πως να αντέχει τη δυστυχία.

Κανένα ανθρώπινο ατύχημα δεν πρέπει να είναι απρόσμενο από εκείνους που είναι προικισμένοι με διάνοια. Να αντιμετωπίζεις τις ατυχίες σου με δύναμη και πολλή αξιοπρέπεια. Μη βλασφημείς και μην παραπονιέσαι αν η τύχη δεν σε έχει ευνοήσει, ή αν τα πράγματα έχουν πάει στραβά.

Αυτά μόνο τείνουν να κάνουν τα πράγματα χειρότερα και όχι να τα βελτιώσουν. Σταμάτησε τα δάκρυά σου, διαφύλαξε την ηρεμία σου και κάνε ότι περνάει από το χέρι σου για να επανορθώσεις. Είναι μεγάλο πράγμα να είσαι σοφός εκεί όπου οφείλεις, σε καταστροφικές συνθήκες.

Συχνά , οι ανόητοι γίνονται σοφοί, κάτω από την πίεση των δυστυχιών.Εφ’ όσον είμαστε άνθρωποι δεν πρέπει να περιγελούμε αλλά να θρηνούμε για τις συμφορές των άλλων. Πάνω απ’ όλα τα πράγματα , να σέβεσαι τον εαυτό σου. Να συμπεριφέρεσαι όπως ταιριάζει σ’ ένα Γιό του Θεού.

Και ως τέτοιος, μη σκέφτεσαι με μικροπρέπεια ούτε με εκφυλισμό, σχετικά με τον εαυτό σου, ούτε να κρύβεις σκοτεινές σκέψεις. Εκείνος που έχει Φως μέσα του έχει μια λαμπρή μέρα, αν και περιβάλλεται από το σκοτάδι. Στον ευγενή όλα τα πράγματα είναι αγνά. Όλα τα σημεία του ανθρώπου, όπως εκείνα ενός αγάλματος, οφείλουν να είναι όμορφα.

Να σκέφτεσαι όλα τα σημεία του σώματός σου ως ωραία και κανένα ως χαμηλό ή ταπεινό. Να φέρεσαι στον εαυτό σου σαν να είναι ελεύθερος άνθρωπος, με το να θυμάσαι ότι κανένας δεν είναι ελεύθερος αν δεν έχει κυριαρχία στον εαυτό του. Η ελευθερία είναι η ονομασία της Αρετής. Η σκλαβιά της κακίας. Είναι αναγκαίο να κάνουμε πόλεμο μόνο με πέντε πράγματα: στις αρρώστιες του σώματος, στην άγνοια του πνεύματος, στα πάθη του σώματος, στα στραβά της πόλης και στη διχόνοια των οικογενειών.

Πυθαγόρας

O Φιλόδημος ο Επικούρειοςέχει αφήσει πλούσιο φιλοσοφικό έργο, αποτυπωμένο σε πάπυρους που καλύφθηκαν από τη λάβα του Βεζούβιου πριν από 2.000 χρόνια. Ήρθε τώρα η ώρα να μάθουμε κι άλλο μέρος του έργου του, αφού 265 χρόνια μετά την αρχαιολογική ανακάλυψή τους, οι επιστήμονες βρήκαν τρόπο να τους ξετυλίξουν.

Η διαδικασία δεν θα είναι αυτή που φαντάζεται κανείς. Άλλωστε, παραμένουν διπλωμένοι πάνω από 2,5 εκατονταετίες, ακριβώς επειδή είναι αδύνατον να ξετυλιχθούν χωρίς να καταστραφούν εντελώς και να γίνουν στάχτη. Αυτό που κατάφεραν οι επιστήμονες, όμως, είναι να βρουν τρόπο να ξετυλίξουν τους έξι πάπυρους με εικονικό τρόπο και να τους διαβάσουν, λύνοντας έτσι απορίες αιώνων!

Η διαδικασία που έχει ήδη ξεκινήσει λέγεται «Αμφίπλευρη τομογραφία ακτίνων-Χ» και με αυτή θα διαβαστούν χαρτιά ηλικίας 2.000 ετών που φαινομενικά έχουν γίνει κάρβουνο! Η Αλέσια Τσεντόλα, ερευνήτρια και φυσικός του Εθνικού Ερευνητικού Κέντρου Ιταλίας λέει: «Στόχος αυτής της νέας τεχνολογίας είναι να μπορεί να χρησιμοποιηθεί από όλους τους ιστορικούς-αρχαιολόγους, να φτάσει στα μουσεία και στις βιβλιοθήκες, να διαβαστούν έτσι όλα τα αρχαία κείμενα τα οποία δεν μπορούμε αυτή τη στιγμή να διακρίνουμε τι λένε»

Ποιος ήταν ο Φιλόδημος ο Επικούρειος

Ο Φιλόδημος έζησε από το 110 π.χ μέχρι το 35 π.χ. και γεννήθηκε στα Γάδαρα της Παλαιστίνης. Ήταν ποιητής και φιλόσοφος και ακόλουθος της σχολής του Επίκουρου. Ασχολήθηκε με τον ατομισμό, την ηθική και την ιστορία.

Όταν έφυγε από την Παλαιστίνη πήγε στην Αθήνα και μαθήτευσε στη σχολή του Ζήνωνα. Ακολούθως επέλεξε να μετοικίσει στο Ηράκλειο της Καμπανίας, το Ερκόλανο όπως ονομάζεται σήμερα από τους Ιταλούς, μέχρι που πέθανε σε ηλικία 75 ετών.

Τα έργα του περί Οικονομίας και Παρρησίας έχουν σωθεί, ενώ έχει επίσης γράψει

Περί Αισθήσεως
Περί Θεών
Περί Ευσεβείας
Περί των Στωικών
Περί Πλούτου
Περί Οργής
Περί Ποιητικής
Περί Ρητορικής
Περί Φιλαργυρίας
Επικούρειες Δόξες
Περί Ομιλίας
Περί Αρετών και Κακιών
Περί Υπερηφάνειας
Περί σύνταξις των Φιλοσόφων
Περί Θανάτου
Περί Σημείων και Σημειώσεων
Περί Ηθικής
Περί Χάριτος
Περί Μουσικής
Περί του καθ΄ Όμηρον αγαθού βασιλέως
Περί Κολακείας
Περί Επιχαιρεκακίας

protothema.gr