![]( "Αρχαία Ελληνικά Παιχνίδια")
Το παιχνίδι έχει παίξει σημαντικό ρόλο στην Ελληνική κοινωνία. Από τα αρχαία χρόνια, έχει βοηθήσει χιλιάδες παιδιά στον κόσμο στις δυσκολίες και τα προβλήματά τους.
Οι αρχαίοι Έλληνες το είχαν ως μέσο αυτοαγωγής, γι’αυτό και έδιναν μεγάλη σημασία στον ρόλο του. Αυτοί ήταν οι πρώτοι που κατάλαβαν την αξία των ομαδικών παιχνιδιών και πίστεψαν ότι με αυτά μπορούσε να πραγματοποιηθεί η τελειοποίηση της ανθρωπότητας.
Για αυτόν τον λόγο τα εντάξανε στο πρόγραμμα αγωγής των παιδιών. Θεωρούσαν, όμως ότι ήταν επίσης σημαντικά και για τους ενήλικες. Έτσι και εκείνοι αφιέρωναν μεγάλο μέρος του ελεύθερου τους χρόνου σε αγώνες και ομαδικά παιχνίδια. Στην αρχαία Ελλάδαέπαιζαν πολλά ομαδικά παιχνίδια στις αυλές και στο δρόμο και πάντα υπήρχαν κανόνες οι οποίοι τηρούνταν πιστά από όλους. Γι’αυτό το λόγο, κιόλας, έλεγαν πως το παιχνίδι ήταν ένα μεγάλο αγαθό. Το παιχνίδι αναπτύσσει την συντροφικότητα, ασκεί το σώμα, καλλιεργεί το πνεύμα, μαθαίνει τα παιδιά να σέβονται τους κανόνες-νόμους του παιχνιδιού και έτσι να σέβονται και να τηρούν τους νόμους της πατρίδας τους όταν μεγαλώσουν.
Τα παιχνίδια στην αρχαία Αθήνα, όπως και σε όλο τον κόσμο, φτιάχνονταν από χώμα και νερό, πηλό ή ξύλο. Κάποια από αυτά ήταν σβούρες, άλλα ήταν κούκλες και άλλα ήταν ζωάκια.
Τα παιδιά έπαιζαν πολλές ώρες με τα παιχνίδια τους. Αρκετές φορές μαζεύονταν φίλοι σε ένα σπίτι κι έπαιζαν μαζί και περνούσαν αρκετές ώρες διασκέδασης. Δεν έλειπαν βέβαια μερικές φορές και οι καυγάδες.
Ο Πλάτωνας τόνιζε πάντοτε την ανάγκη οι γονείς να επιτρέπουν στα παιδιά τους να παίζουν ως τα έξη τους χρόνια, με όποια παιχνίδια ήθελαν εκείνα και με όποιο τρόπο ήθελαν. Όμως τόνιζε πως θα έπρεπε να έχουν κάποια κατεύθυνση σε έναν προσανατολισμό εκμάθησης κάποιου επαγγέλματος, το οποίο θα τα οδηγούσε σε μια ήρεμη και γαλήνια ζωή.
Ο Αριστοτέλης έδινε συμβουλές στους γονείς να δίνουν στα παιδιά τους όσο δυνατόν πιο πρωτότυπα παιχνίδια, ώστε να υπάρχει μεγαλύτερη αφοσίωση σε αυτά και να τους ενοχλούν λιγότερο και ταυτόχρονα να αναπτύσσουν δημιουργική φαντασία.
Ο Ιπποκράτης συμβούλευε τους γονείς να τρέχουν με τον κρίκο για την καλύτερη διατήρηση της σωματικής τους υγείας και τα παιδιά για να παίξουν.
Ο Πολυδεύκης στο « Ονομαστικό» του περιγράφει πενήντα ομαδικά παιχνίδια και αναφέρεται συγκεκριμένα σε εκείνα που συνήθιζαν να παίζουν τα αγόρια και σε εκείνα που συνήθιζαν να παίζουν τα κορίτσια. Τα αγόρια έπαιζαν τα υπαίθρια παιχνίδια, όπως το κυνηγητό, το κρυφτό, τα κότσια, το τόπι, το στεφάνι και η σβούρα. Τα κορίτσια παίζανε μέσα στο σπίτι με πήλινες ή κέρινες κούκλες, που ονομάζονταν «πλαγγόνες», τις οποίες έντυναν με ρούχα, που τα είχαν φτιάξει μόνα τους. Ακόμα πολύ συνηθισμένα ήταν τα τόπια, τα στεφάνια και τα μικροσκοπικά είδη νοικοκυριού.
ΠΛΑΤΑΓΗ: Ένα από τα πρώτα παιχνίδια που έπαιζαν τα μωρά στην αρχαία Αθήνα ήταν η πλαταγή, μια πήλινη κουδουνίστρα, που την έβαζαν στο χέρι του και με τον ήχο από πού έκαναν τα πετραδάκια που είχε μέσα, το έκαναν να ξεχνιέται και να σταματάει το κλάμα. Επίσης σύμφωνα με τις δοξασίες της εποχής απομάκρυνε τα κακά πνεύματα.
ΠΛΑΓΓΟΝΕΣ: Τα κορίτσια στην αρχαιότητα εκπαιδεύονταν για το ρόλο της μητέρας από πολύ μικρή ηλικία και για αυτό τον λόγο δεν αποχωρίζονταν τις κούκλες τους, τις πλαγγόνες. Οι κούκλες τους είχαν διαφορετικά ονόματα ανάλογα από το υλικό κατασκευής τους. Ονομάζονταν «νύμφες και κόρες» όταν ήταν φτιαγμένες από πηλό ή κερί και είχαν συμβολικό χαρακτήρα. Εκείνες που κινούνταν με την με την βοήθεια συρμάτων, όπως οι σημερινές μαριονέτες, ονομάζονταν «νευρόσπαστα» ή «δαίδαλα», αφού οι κούκλες με κινητά μέλη αποδίδονταν στον σπουδαίο τεχνίτη της Κνωσού, Δαίδαλο.
ΑΘΥΡΜΑ: Το αγαπημένο παιχνίδι των μεγαλύτερων αγοριών ήταν το άθυρμα, ένα πήλινο αλογάκι πάνω σε ρόδες, που το έσερναν σε όλο το σπίτι.
ΑΜΑΞΑΚΙ ΜΕ ΡΟΔΕΣ: Την επιθυμία των αγοριών στην αρχαία Αθήνα να δείξουν πως έχουν μεγαλώσει και να μιμούνται τους μεγάλους ικανοποιούσε ένα αμαξάκι με ρόδες, που ήταν αντίγραφα εκείνων που χρησιμοποιούσαν οι νέοι στους αγώνες. Τα αμαξάκια αυτά τα έσερναν σκύλοι, μικροκαμωμένα άλογα ή τα ίδια τα παιδιά.
ΚΑΛΑΜΟΝ ΠΕΡΙΒΗΝΑΙ: Όταν τα παιδιά δεν είχαν αμαξάκι με ρόδες, ένα καλάμι μεταμορφωνόταν μέσα από τα παιδικά μάτια τους σε άλογο. Ακόμη και ο βασιλιάς της Σπάρτης Αγησίλαος έπαιζε αυτό το παιχνίδι με τα εγγόνια του.
ΑΙΩΡΑ: Ήταν η γνωστή κούνια ή κρεμάστρα
Η Ίυγξ: Ένα από τα παιχνίδια που προτιμούσαν τα παιδιά ήταν η Ίυγξ.Άνοιγαν δύο τρύπες σε ένα ξύλινο τροχίσκο, περνούσαν διπλή κλωστή και αφού το περιέστρεφαν, μια το τραβούσαν και μια το χαλάρωναν. Ο ήχος που παραγόταν θύμιζε ένα πουλί, την ίυγγα, δηλαδή την μυρμηγκοφάγο, από το οποίο πήρε και το όνομά του το παιχνίδι. Λένε μάλιστα πως ανάλογα με τον ήχο που παραγόταν μπορούσαν να κάνουν διάφορες προβλέψεις.
ΑΜΠΑΡΙΖΑ: Ήταν το κυνηγητό, το οποίο συναντάμε σήμερα με το ίδιο όνομα και σαν σκλαβάκια.
Η ΧΑΛΚΗ ΜΥΙΑ: Ένα αγαπημένο ομαδικό παιχνίδι ήταν η χαλκή μυία, που είναι η σημερινή μας τυφλόμυγα. Έδεναν με ένα μαντίλι τα μάτια ενός παιδιού που φώναζε: «πάω να κυνηγήσω την χαλκή μυία». Οι άλλοι του απαντούσαν: «θα την κυνηγήσεις, αλλά δεν θα την πιάσεις» και τον χτυπούσαν απαλά στην πλάτη με ραβδάκια. Ο παίχτης με τα μάτια κλειστά προσπαθούσε να πιάσει ένα από τα άλλα παιδιά. Όταν τα κατάφερνε, έπαιρνε το άλλο παιδί τη θέση του.023456789
ΤΟ ΚΟΛΛΑΒΙΖΕΙΝ: Το κολλαβίζειν ή κολλαβισμός ήταν το γνωστό σε εμάς μπιζ. Πρώτα τα παιδιά έβαζαν κλήρο να δουν ποιος θα κλείσει τα μάτια. Το παιδί αυτό στεκόταν σκυφτό κι έβαζε το δεξί του χέρι στην αριστερή του μασχάλη, κρατώντας την παλάμη ανοιχτή προς τα πάνω. Με το αριστερό του χέρι κρατούσε τα μάτια του κλειστά. Ένα από τα άλλα παιδιά, που στέκονταν πίσω του, το χτυπούσε στη μασχάλη κι έπειτα όλα μαζί χοροπηδούσαν και στριφογύριζαν το δάχτυλο, φωνάζοντας «ζζζζζζζζζζ», όπως κάνει η μέλισσα. Το παιδί έπρεπε να μαντέψει ποιος το είχε χτυπήσει. Αν δεν τα κατάφερνε, καθόταν πάλι να το χτυπήσουν.
Η ΑΠΟΔΙΔΡΑΣΚΙΝΔΑ ή ΚΡΥΠΤΙΔΑ: Η αποδιδρασκίνδα είναι το σημερινό μας κρυφτό. Ένας παίχτης έκλεινε τα μάτια του και οι άλλοι έτρεχαν να κρυφτούν σε συγκεκριμένο χρόνο. Ο παίχτης αυτός, όταν άνοιγε τα μάτια του έπρεπε να βρει που κρύβονται οι άλλοι και να προλάβει να φτάσει πρώτος στη θέση του.
Η ΑΚΙΝΗΤΙΝΔΑ: Η ακινητίνδα είναι το σημερινό «αγαλματάκια ακούνητα, αγέλαστα κι αμίλητα». Οι παίχτες, μόλις δοθεί το σύνθημα, πρέπει να μείνουν ακίνητοι σε όποια στάση βρίσκονται. Εκείνος που θα κινηθεί, βγαίνει από το παιχνίδι.
Ο ΑΣΚΩΛΙΑΣΜΟΣ: Ο ασκωλιασμός είναι το σημερινό κουτσό. Το παιχνίδι αυτό παιζόταν με διάφορους τρόπους:
(α) Ποιος θα φτάσει μακρύτερα, πηδώντας στο ένα πόδι.
(β) Ένας παίχτης κυνηγάει τους άλλους, που τρέχουν στο ένα πόδι.
(γ) Μετρούν ποιος θα κάνει τα περισσότερα πηδήματα στο ένα πόδι.
Η ΣΦΑΙΡΑ: Η σφαίρα (μπάλα) στην αρχαία Ελλάδα ήταν κατασκευασμένη από αλογότριχες κι ως εξωτερικό περίβλημα είχε δέρμα ή κομμάτια ύφασμα ραμμένα μεταξύ τους. Την μπάλα δεν τη χτυπούσαν ποτέ με τα πόδια, αλλά έπαιζαν πάντα με τα χέρια. Υπήρχαν διάφορα παιχνίδια με μπάλες.
(α) Τα μικρότερα παιδιά έβαζαν στόχο το στόμιο ενός αγγείου.
(β) Τα μεγαλύτερα παιδιά έβαζαν για στόχο δύο ξύλα και η μπάλα έπρεπε να περάσει ανάμεσά τους.
(γ) Σε ένα άλλο παιχνίδι (το κερητίζειν) οι παίχτες έσπρωχναν μια μικρή δερμάτινη μπαλίτσα με μπαστούνια, που θυμίζουν πολύ τα μπαστούνια του χόκεϊ.
Η ΔΙΕΛΚΥΣΤΙΝΔΑ ή ΣΚΑΠΕΡΔΑ:Το παιχνίδι αυτό ήταν πολύ αγαπητό στα παιδιά. Στη διελκυστίνδα, τα παιδιά στέκονταν σε δύο αντικριστές γραμμές το ένα πίσω από το άλλο, κρατώντας ένα μεγάλο σκοινί. Στο έδαφος, κάτω από το κέντρο του σκοινιού υπήρχε ένα ξύλο για σημάδι. Η μια ομάδα προσπαθούσε να τραβήξει την αντίθετη ομάδα προς το μέρος της και ο πρώτος από την αντίθετη σειρά να πατήσει το ξύλο.
Το παιχνίδι παιζόταν και με δύο μόνο παίχτες. Έστηναν όρθιο ένα ξύλο, που είχε μια τρύπα στη μέση. Περνούσαν από εκεί ένα σκοινί και στην κάθε του άκρη δενόταν ένας παίχτης. Αυτός που θα κατόρθωνε τραβώντας με δύναμη το σκοινί να κάνει τον αντίπαλό του να αγγίξει το ξύλο κέρδιζε το παιχνίδι.
ΤΡΟΧΟΣ: Οι τροχοί είναι συνήθως χάλκινοι και υπάρχουν μεγαλύτεροι και μικρότεροι. Η διάμετρος τους είναι από 80 έως 130 εκατοστά. Ο τροχός δεν ήταν όμως μόνο παιχνίδι. Τον χρησιμοποιούσαν και στις παλαίστρες, όπου γυμνάζονταν οι νέοι. Ο Ιπποκράτης μάλιστα, ο φημισμένος γιατρός, στο βιβλίο του «Περί Διαίτης», τον συστήνει σε όσους θέλουν να κρατηθούν σε καλή φυσική κατάσταση.
Ο ΣΤΡΟΒΙΛΟΣ ή ΒΕΜΒΙΞ ή ΣΤΡΟΜΒΟΣ: είναι η γνωστή μας ξύλινη ή μεταλλική σβούρα. Η παλαιότερη αναφορά στην γνωστή μας σβούρα υπάρχει στην Ιλιάδα όπου ο Όμηρος συγκρίνει την περιστροφή μιας πέτρας που εκσφενδονίζει ο Αίας ο Τελαμώνιος με την χαρακτηριστική κίνηση της σβούρας πριν σταματήσει να περιστρέφεται. Οι στρόμβοι ήταν φτιαγμένοι από ξύλο, ορείχαλκο ή πηλό. Στις ανασκαφές της Τροίας βρέθηκαν Κεραμεικοί στρόμβοι.
Γιο-Γιο: Οι παίκτες σκάλιζαν σε ένα ξύλο δυο δίσκους που ενώνονταν στο κέντρο με έναν κυλινδρικό άξονα , πάνω στον οποίο στερέωναν την αρχή μιας κλωστής την οποία στη συνέχεια τυλίγουν γύρω-γύρω . Το γιο-γιο ήταν έτοιμο. Το αφήνουν να πέσει και η κλωστή ξετυλιγόταν ,ενώ με μια κίνηση του χεριού ξαναμαζευόταν γύρω από τον άξονα. Έπειτα , το άφηναν πάλι να πέσει και ξανά από την αρχή.
ΚΡΙΚΗΛΑΣΙΑ: Παιγνίδι με κρίκο, τροχό σαν το σημερινό στεφάνι, το τσέρκι.
ΤΟ ΑΣΤΡΑΓΑΛΙΖΕΙΝ: Το αστραγαλίζειν,το παιχνίδι δηλαδή με τους αστράγαλους ή αλλιώς τα κότσια , ήταν από τα πιο αγαπημένα ,τόσο των αγοριών, όσο και των κοριτσιών. Τους αστράγαλους τους μαζεύουν από τα πίσω πόδια των κατσικιών και των αρνιών. Καμιά φορά αντί για αστράγαλους χρησιμοποιούσαν πετρούλες ή καρύδια και αμύγδαλα που τους άρεσε και να τα τρώνε ! Τα παιδιά έπαιζαν και τους «αρτιάζειν αστραγάλους», τα μόνα ζυγά. Έκρυβε ο ένας του αστραγάλους στο χέρι του κι ο άλλος προσπαθούσε να μαντέψει αν ο αριθμός των αστράγαλων ήταν μονός ή ζυγός, δηλαδή περιττός ή άρτιος.
ΑΜΠΑΡΙΖΑ: Ήταν κυνηγητό, σήμερα το συναντάμε με το ίδιο όνομα και σαν σκλαβάκια.
ΕΙΣ ΩΜΙΛΛΑΝ: Οι «μεγάλοι» της παρέας έπαιζαν το εις ώμιλλαν, τις ομάδες. Χάραζαν έναν κύκλο στο χώμα και προσπαθούσαν, σημαδεύοντας από ένα ορισμένο σημείο, για να στείλουν τον αστράγαλο τους μέσα στον κύκλο. Είχαν ορίσει από πριν ότι ο καθένας είχε δέκα βολές. Ο νικητής σχεδίαζε το κύκλο, αποφάσιζε τη διάμετρο, καθώς και το σημείο βολής.
ΒΑΣΙΛΙΝΔΑ: Ήταν ένα παιχνίδι όμοιο με το κλέφτες και αστυνόμοι.
Κώνος ή στρόμβος ή στρόβιλος ή ρόμβος ή βόμβυκας: Ένα από τα παιχνίδια που έπαιζαν τα παιδιά στην αρχαία Αθήνα ήταν ο κώνος ή στρόμβος ή στρόβιλος ή ρόμβος ή βόμβυκας, που δεν ήταν άλλο παιχνίδι από τη γνωστή μας σβούρα.
ΠΕΝΤΟΛΙΘΑ (ΠΕΝΤΟΒΟΛΑ): Τα πεντόλιθα ήταν ένα αρχαίο παιχνίδι. Παίζεται όμως ακόμα και σήμερα. Στο παιχνίδι αυτό μπορούσαν να παίξουν όσα παιδιά ήθελαν. Το κάθε παιδί είχε συγκεντρωμένα πέντε βοτσαλάκια κοντά στα πόδια του. Ο κάθε παίχτης πέταγε ένα βοτσαλάκι ψηλά και έπρεπε να το ξαναπιάσει αφού πρώτα είχε πάρει από κάτω ένα ακόμα βοτσαλάκι.
ΖΑΤΡΙΚΙΟΝ: Σήμερα δεν υπάρχει άνθρωπος σε ολόκληρο τον πλανήτη που να μην γνωρίζει το σκάκι που στην Αρχαιότητα το ονόμαζαν ζατρίκιον και που ήταν ένα παιχνίδι το οποίο το επινόησαν των Αρχαίων Ελλήνων από την αρχή της ιστορικής τους διαδρομής.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Βικιπαίδια, Παιχνίδια στην Αρχαία Ελλάδα,Διαδικτυακός οδηγός για την υποστήριξη της ΝΕ Γλώσσας,Εγκύκλιος Παιδεία
