Είναι ο τίτλος της διάλεξης που θα δώσει ο Βασίλης Μέλφος, Επίκουρος Καθηγητής του Τμήματος Γεωλογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, την Τρίτη 21 Φεβρουαρίου, ώρα 20.00 στην Αίθουσα «Μανόλης Ανδρόνικος» του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης.

O Πράσινος Θεσσαλικός Λίθοςυπήρξε ένα από τα πιο φημισμένα πετρώματα της Αρχαιότητας (1ος αι. π.Χ. - 6ος αι. μ.Χ.). Τα ρωμαϊκά και βυζαντινά λατομεία στη Χασάμπαλη της Λάρισας, με τα ίχνη λάξευσης και λατόμησης αποτελούν σημαντικούς μάρτυρες για την τεχνολογία της εξόρυξης.

Ο λίθος αυτός χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή μονολιθικών κιόνων και επενδύσεων σε μνημεία της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς στην Κωνσταντινούπολη, στη Ρώμη, και από τη Συρία έως τη Σεβίλλη της Ισπανίας και μέχρι την Τυνησία.

Λίγα λόγια για τον ομιλητή

Ο Βασίλης Μέλφος είναι Επίκουρος Καθηγητής στο Τμήμα Γεωλογίας του Α.Π.Θ. και η ερευνητική του δραστηριότητα αφορά μεταξύ άλλων στη μελέτη της Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας, με έμφαση στα αρχαία λατομεία μαρμάρου και στον προσδιορισμό της πηγής προέλευσης των πρώτων υλών από μαρμάρινα αντικείμενα και αρχιτεκτονικά μέλη μνημείων της αρχαιότητας.

Την εκδήλωση διοργανώνει ο Σύνδεσμος των Φίλων του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης σε συνεργασία με το οικείο Μουσείο.

Είσοδος ελεύθερη.

Πηγή: SharpDialogue, anaskafi

Η πειθαρχία του εαυτού μας είναι μια από τις μεγαλύτερες αρετές. Όταν όμως είμαστε ήρεμοι εσωτερικά κανείς και τίποτα δεν μπορεί να μας αναγκάσει σε ενέργειες χωρίς να θελήσουμε ή συναινέσουμε. Ο Λογικός άνθρωπος γνωρίζοντας τα πάθη του τα θέτει υπό έλεγχο, θέτοντας ταυτόχρονα υπό έλεγχο τον εαυτό του. Όταν θέτουμε τον εαυτό μας υπό έλεγχο, κυβερνάμε τους γύρω μας. Και αυτό συμβαίνει επειδή είθισται οι γύρω μας να κυβερνιούνται από τα πάθη τους.

Σόλων ο Αθηναίος (περίπου 640 - 560 π.χ.)

"Εκείνος μόνο μπορεί να κυβερνήσει άλλους, που μπορεί να κυβερνήσει τον εαυτό του"

"ΠΡΑΟΣ ΙΣΘΙ" - "Να είσαι πράος"

Αναξίμανδρος ο Μιλήσιος (610 - 547 π.Χ.)

"Πραγματικός ήρωας είναι εκείνος ο οποίος κατορθώνει και νικά τα πάθη του"

Αριστοτέλης από Στάγειρα (384 - 322 π.Χ.)

"ΧΑΛΕΠΩΤΑΤΟΝ ΕΣΤΙ ΕΑΥΤΟΝ ΝΙΚΗΣΑΙ" - "Είναι πάρα πολύ δύσκολο να νικήσει κανείς τον εαυτό του"

"Όλες οι ανθρώπινες πράξεις έχουν ως αίτιο ένα από τα εξής επτά: τύχη, φύση, λογική, παρόρμηση , συνήθεια, πάθος, πόθος"

"Τα σκυλιά δεν δαγκώνουν όσους πέφτουν κάτω και ο θυμός σταματά και δεν ξεσπά στον άνθρωπο εκείνο που θα δείξει ταπείνωση μπροστά στον θυμωμένο"

"Το να είσαι οργισμένος είναι εύκολο. Το να εξοργιστείς όμως με το σωστό άτομο, για το σωστό λόγο , στο σωστό βαθμό, τη σωστή στιγμή, για το σωστό σκοπό και με το σωστό τρόπο, αυτό είναι δύσκολο"

"Το πολύ κρασί φαίνεται ότι όντως φέρνει τον άνθρωπο στην κατάσταση που λέμε ότι βρίσκονται οι μελαγχολικοί. Πίνοντας το κανείς αλλάζει χαρακτήρα και γίνεται πολλά και διάφορα: οργίλος, φιλάνθρωπος, ευσπλαχνικός, θρασύς"

"Όταν ξεσπούν σε άλλους το θυμό τους οι άνθρωποι πραΰνονται"

"Ο καθένας μπορεί εύκολα να θυμώσει . Όμως πρέπει να θυμώσει τότε που πρέπει στο βαθμό που είναι σωστό, στον κατάλληλο χρόνο, για ένα δίκαιο ζήτημα"

Πλάτων ο ΑΘηναίος (429 - 345 π.Χ.)

"Καθένας είναι άρχοντας του εαυτού του"

"ΤΟ ΝΙΚΑΝ ΕΑΥΤΩΝ ΠΑΣΩΝ ΤΩΝ ΝΙΚΩΝ ΠΡΩΤΗ ΤΕ ΚΑΙ ΑΡΙΣΤΗ ΕΣΤΙ" - "Το να νικά κανείς ο ίδιος τον εαυτό του, είναι η πρώτη και η καλύτερη απ'όλες τις νίκες"

"Η φρόνηση είναι η αιτία των σωστών πράξεων"

"Ας μην οργιζόμαστε έχοντας υπόψη μας πως παντού μας βλέπει Θεός"

"Η σωφροσύνη βοηθά να χαλιναγωγούμε τις επιθυμίες μας , να μην γινόμαστε δούλοι καμίας ηδονής και να ζούμε με κοσμιότητα"

"Τρομερό δόλωμα η ηδονή"

"ΟΥΤΕ ΓΑΡ ΑΝΤΑΔΙΚΕΙΝ ΔΕΙ ΟΥΤΕ ΚΑΚΩΣ ΠΟΕΙΝ ΟΥΔΕΝΑ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΟΥΔ ΑΝ ΟΤΙΟΥΝ ΠΑΣΧΗ ΥΠ ΑΥΤΩΝ" - "Ούτε λοιπόν να αντιδικεί κανείς πρέπει ούτε να κακοποιεί κανένα από τους ανθρώπους οτιδήποτε και αν παθαίνει από αυτούς"

"Συνήθως ο χαρακτήρας του καθενός διαμορφώνεται αναλόγως των επιθυμιών και των ψυχικών διαθέσεών του"

"Όχι μονάχα ο γέρος μπορεί να γίνει δύο φορές παιδί αλλά και ο μεθυσμένος"

"Ακολασία είναι να κυβερνάται κάποιος από τις ηδονές"

Ζήνων ο Κυτιεύς (334 - 262 π.Χ.)

"ΖΗΣΕΙΣ ΒΙΩΝ ΚΡΑΤΙΣΤΟΝ ΑΝ ΘΥΜΟΥ ΚΡΑΤΗΣ" -"Ζεις καλύτερα αν κρατάς τον θυμό σου"
"Εγκράτεια είναι η ικανότητα να ενεργούμε σύμφωνα με τον ορθό Λόγο και να μην υποτασσόμαστε στις ηδονές"

"Πάθος είναι η μη λογική και ενάντια στη φύση ψυχική κίνηση δηλαδή είναι το ορμέμφυτο που πλεονάζει"

"Η φιλαργυρία , η μέθη , η ακολασία είναι πάθη"

"Είναι καλύτερα τα ολισθήματα των ποδιών παρά της γλώσσας"

"Τα ανώτατα πάθη είναι η λύπη, ο φόβος, η επιθυμία και η ηδονή"

Ευριπίδης από Σαλαμίνα (485 - 406 π.Χ.)

"ΕΞΩ ΤΗΣ ΟΡΓΗΣ ΠΑΣ ΑΝΗΡ ΣΟΦΟΤΕΡΟΣ" - "Ο άνδρας που δεν οργίζεται είναι σοφότερος"

"ΟΥΔΕΙΣ ΟΥΔΕΝ ΜΕΤ ΟΡΓΗΣ ΑΣΦΑΛΩΣ ΒΟΥΛΕΤΑΙ" - "Κανένας δεν μπορεί να σκεφτεί με σύνεση κάτι όταν είναι οργισμένος"

"Η συγκράτηση του θυμού είναι γνώρισμα των συνετών ανθρώπων"

"Το άνθος του θυμού είναι η μανία"

"Ο θυμός είναι πιο δυνατός από την σκέψη κι αυτό είναι η αιτία πολλών κακών στους ανθρώπους"

"Όταν είσαι οργισμένος τίποτε δεν μπορείς να σκεφτείς"

"Δεν ωφελεί να οργιζόμαστε εναντίον των περιστάσεων , αφού οι περιστάσεις είναι κουφές"

Είπε ο Μυρτίας (Σύρος σπουδαστής

στην Aλεξάνδρεια· επί βασιλείας

αυγούστου Κώνσταντος και αυγούστου Κωνσταντίου·

εν μέρει εθνικός, κ’ εν μέρει χριστιανίζων)·

«Δυναμωμένος με θεωρία και μελέτη,

εγώ τα πάθη μου δεν θα φοβούμαι σα δειλός.

Το σώμα μου στες ηδονές θα δώσω,

στες απολαύσεις τες ονειρεμένες,

στες τολμηρότερες ερωτικές επιθυμίες,

στες λάγνες του αίματός μου ορμές, χωρίς

κανέναν φόβο, γιατί όταν θέλω —

και θάχω θέλησι, δυναμωμένος

ως θάμαι με θεωρία και μελέτη —

στες κρίσιμες στιγμές θα ξαναβρίσκω

το πνεύμα μου, σαν πριν, ασκητικό».

Μετά τον θάνατο του Μεγάλου Κωνσταντίνου το 337, η εξουσία διαμοιράστηκε στους τρεις γιους του, τον πρωτότοκο Κωνσταντίνο Β΄, που πέθανε τρία χρόνια μετά, το 340, τον Κωνστάντιο Β΄, που έλαβε το ανατολικό τμήμα της αυτοκρατορίας και τα Βαλκάνια εκτός της Ιλλυρίας, και τον Κώνσταντα, τον μικρότερο, που έλαβε το δυτικό τμήμα της αυτοκρατορίας: Ιταλία, Αφρική, Ισπανία, Βρετανία, Γαλατία και Ιλλυρία.

Ο Κωνστάντιος πέθανε το 361, ενώ ο Κώνστας το 350, το ποίημα επομένως τοποθετείται ιστορικά μεταξύ 340 και 350, κατά τη διάρκεια της συμβασιλείας του Κωνστάντιου και του Κώνσταντα. Ο Καβάφης δίνει την καλύτερη δυνατή περιγραφή της εποχής, με μια και μόνο φράση, που αντιπροσωπεύει με τον ακριβέστερο τρόπο την δραματική αυτή μετάβαση από τον αρχαίο κόσμο του φωτός και της φιλοσοφίας στην μακραίωνη περίοδο του πνευματικού σκότους, από τους λευκούς χαρούμενους χιτώνες των φιλοσόφων στα μαύρα λιγδιασμένα ράσα των φανατικών χριστιανών. Η φράση αυτή είναι: «εν μέρει εθνικός, κ’ εν μέρει χριστιανίζων».

Πράγματι ο 4ος και ο 5ος αιώνας είναι δυο αιώνες, όπου δεν υπάρχει διανοούμενος, ακόμη και χριστιανός, που να μην μετέχει της ελληνικής παιδείας. Ας θυμηθούμε τους αποκληθέντες Τρεις Ιεράρχες, τον Βασίλειο τον Καππαδόκη (που ονομάστηκε Μέγας), τον Γρηγόριο τον Ναζιανζηνό και τον Ιωάννη Αντιοχείας (τον λεγόμενο Χρυσόστομο). Και οι τρεις ήταν εμβριθείς γνώστες της ελληνικής φιλοσοφίας, οι δυο πρώτοι με σπουδές στην Αθήνα, συμμαθητές του μετέπειτα αυτοκράτορα Ιουλιανού και ο τρίτος στην Αντιόχεια.

Ο Χριστιανισμός εγκαθίσταται ως επίσημη θρησκεία της αυτοκρατορίας ήδη από τον Κωνσταντίνο τον Μέγα, η εύνοια του οποίου είχε ήδη γίνει φανερή με την προεδρία του στην Α'και σημαντικότερη Οικουμενική Σύνοδο, αυτήν της Νικαίας. Μετά από τον Κωνσταντίνο σπαράζεται η αυτοκρατορία από έριδες μεταξύ των διαφόρων χριστιανικών ομάδων, κυρίως Νικαιικών και Αρειανών, με τελική επικράτηση, όπως γνωρίζουμε, των Νικαιικών, οι οποίοι, αφού έσβησαν όλες τις υπόλοιπες ομάδες με διαλεκτικές αλλά και σφαγιαστικές ομάδες, αυτοαποκλήθηκαν Χριστιανοί. Οι υπόλοιποι καταγράφηκαν στην ιστορία ως αιρετικοί, μια ρετσινιά που ήταν συνέπεια απλά και μόνο ιστορικών συγκυριών και συσχετισμών δυνάμεων.

Πολλοί θεωρούν ότι ο Κωνσταντίνος έβαλε μεμιάς την ταφόπλακα στον αρχαίο πολιτισμό, ο οποίος διήνυε τα τελευταία στάδια εσωτερικής παρακμής, αναδεικνύοντας το νέο ρεύμα με την ισχυρή κοινωνική δυναμική, δηλαδή τον Χριστιανισμό. Ουδέν αναληθέστερον. Ο 4ος, ο 5ος και ο 6ος αιώνας γίνεται ένα θέατρο πολιτιστικών συγκρούσεων τρομακτικής ισχύος. Η ελληνική φιλοσοφία κατά την περίοδο αυτή όχι μόνο δεν παρακμάζει, αλλά βρίσκεται σε μια συνεχή ανοδική πορεία. Η ύστερη φάση της Πλατωνικής Ακαδημίας, οι λεγόμενοι Νεοπλατωνικοί, με προσωπικότητες, όπως ο Πλωτίνος, ο Πλούταρχος ο Αθηναίος, η Υπατία, ο Πρόκλος και ο Δαμάσκιος αποτελούν την κορύφωση της αναζήτησης της αλήθειας.

Αναμφισβήτητα ήταν οι κληρονόμοι όλων των αρχαίων φιλοσοφικών ρευμάτων που τα είχαν συγκεράσει με τον πιο πετυχημένο εκλεκτικισμό, φέρνοντας για πρώτη και μοναδική φορά στην ιστορία του ανθρώπινου πνεύματος σε λειτουργική επικοινωνία τη φιλοσοφία, τη θρησκεία, την τελετουργία και τη φυσική μαγεία. Ήταν μάλιστα αυτοί, οι Νεοπλατωνικοί, που τροφοδοτούσαν με τις ιδέες του Πλατωνισμού και του Πυθαγορισμού το χριστιανικό ρεύμα, που είχε κατακλύσει την Μεσόγειο με μια κατακτητική διάθεση εξάλειψης του υποτιθέμενου παλαιού. Πολλά μπορούν να ειπωθούν για τις αιτίες της τόσο μεγάλης επιτυχίας του χριστιανισμού στα αστικά περιβάλλοντα, μεταξύ όλων των τάξεων, τόσο των αριστοκρατικών όσο και των ασθενών κοινωνικών στρωμάτων, και θα αποτελέσει θέμα κάποια άλλης ανάρτησης, το σίγουρό όμως είναι ότι επρόκειτο για μια επαναστατική ηθική θεωρία χωρίς όμως το παραμικρό ιδεολογικό υπόβαθρο. Έτσι από πολύ νωρίς οι λόγιοι απολογητές του χριστιανισμού και κυρίως ο Ιουστίνος, ο Αθηναγόρας, ο Κλήμης και ο Ωριγένης, πολύ απλά δανείζονταν τις αρχαίες δοξασίες που είχαν πολύ καλά μελετήσει, με προεξάρχοντα τον πλατωνισμό και με κάποια αλλαγή ορολογίας και τα παρέθεταν ως τη θεωρητική βάση του Χριστιανισμού.

Ας επικεντρωθώ όμως στα τέλη του 4ου και τις αρχές του 5ου αιώνα (περί το 400), όπου η νέα θρησκεία και η στρατηγική της είχαν πλέον γίνει εμφανή. Στην Παφλαγονία ο εθνικός Θεμίστιος με πολυτιμότατα σχόλια στα Αριστοτελικά έργα, ελπίζει σε μια νέα κοινωνία, όπου τα δυο βασικά θρησκεύματα, Ελληνικό και Χριστιανικό, μπορούν να συνυπάρχουν, αποτελώντας επιλογή ανάλογη με την ιδιοσυγκρασία του κάθε ατόμου. Η ελπίδα του δεν έγινε ποτέ πραγματικότητα. Στη Συρία ο Νεμέσιος είναι ένας τύποις χριστιανός που το έργο του 'Περί της φύσεως του ανθρώπου'θα μπορούσε να συγκαταλεγεί στα αμιγή πλατωνικά έργα, γεμάτο από ιδέες που στη συνέχεια επηρέασαν τους βαθύτερους χριστιανούς πατέρες, μεταξύ των οποίων τον Ιωάννη τον Δαμασκηνό και τον Μιχαήλ Ψελλό.

Η Αλεξάνδρεια ήταν μια κοσμοπολίτικη περιοχή όπου βρίσκονταν σε συνεχή επικοινωνία και τριβή Εθνικοί (που ακολουθούσαν ακόμη το αρχαίο ελληνικό θρήσκευμα), Χριστιανοί και Εβραίοι. Ο πατριάρχης Αλεξανδρείας Θεόφιλος έμεινε στην ιστορία ως ο πατριάρχης των σφαγών, των διωγμών και του χρήματος. Είναι αυτός που οδήγησε το πλήθος των μαυροφορεμένων μοναχών του, μαζί με άλλους οπαδούς χριστιανούς σε ένα από τους σημαντικούς τότε εθνικούς ναούς, το Σεράπειο, και κυριολεκτικά το γκρέμισαν. Τα αγάλματα των θεών, έγιναν θρύψαλα, κάτω από τις ιαχές των νέων βαρβάρων. Αλλά η επιρροή του δεν περιορίστηκε μόνο στην επισκοπή του. Όταν τον εγκάλεσε το 403 ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος, τότε πατριάρχης Κων/πόλεως, για απολογία επειδή βοούσε όλη η αυτοκρατορία από τις θηριωδίες του εναντίον των εθνικών ιερών αλλά και τις ομαδικές σφαγές ωριγενιστών, κατάφερε μια απίστευτη ανατροπή.

Με δωροδοκίες στους υπόλοιπους επισκόπους στην περιοχή των καταλυμάτων τους, την λεγόμενη Δρυν, τους έστρεψε ενάντια στον Ιωάννη. Με τη σύμφωνη γνώμη της αυτοκράτειρας Ευδοξίας, που είχε εκνευριστεί με ένα λόγο του Ιωάννη για την ματαιοδοξία των γυναικών, η σύνοδος της Δρυός, όπως ονομάστηκε,αποφάσισε την αποπομπή και εξορία του Ιωάννη. Τελευταία στιγμή αποκαλύφθηκαν οι διεφθαρμένες πρακτικές του Θεόφιλου, ο Ιωάννης ανακλήθηκε και ο Θεόφιλος επέστρεψε κακήν κακώς στην Αλεξάνδρεια. Τελικά βέβαια ούτε ο Ιωάννης την γλύτωσε, καθώς τα θυελλώδη του κηρύγματα κατά του πλούτου και της ματαιοδοξίας τον οδήγησαν ξανά στην εξορία, όπου δεν πρόλαβε καν να φτάσει, καθώς πέθανε στην μετάβαση.

Μέσα σε αυτό το κλίμα της ζοφερής μισαλλοδοξίας και της απόλυτης απουσίας πενυματικότητας, οι εθνικές φιλοσοφικές σχολές, με υπομονή, νηφαλιότητα και ορθό λόγο, έκαναν τη διαφορά. Ο Θέων, σημαντικότατος σχολιαστής του Ευκλείδη, του Πτολεμαίου και του Διόφαντου, συγκέντρωνε γύρω του την αφρόκρεμα των φιλομαθών νέων της οικουμένης. Ήταν αυτός που μεγάλωσε από μικρή την κόρη του Υπατία στα πλατωνικά ιδεώδη και την απόλαυση επίλυσης των γεωμετρικών προβλημάτων. Εκείνη στη συνέχεια έγινε το σημείο αναφοράς της εθνικής σκέψης, το σημείο επαφής και αναγνώρισης των αριστοκρατικότερων γόνων, το συμβουλευτικό καταφύγιο Εθνικών, Χριστιανών και Εβραίων. Το μόνο που την ενδιέφερε ήταν η αλήθεια καθεαυτή, ανεξάρτητα από θρήσκευμα, το οποίο θεωρούσε απλά και μόνο ως ένα συμβεβηκός, μια σύμπτωση, που αφορούσε τους τύπους επικοινωνίας του ανθρώπου με το θείο. Για εκείνην σημασία είχε η επικοινωνία ως επίτευγμα και όχι τα μεσολαβητικά εργαλεία και πρότεινε ως ασφαλέστερο δρόμο τον ορθό λόγο, όπου θα μπορούσαν όλοι οι άνθρωποι να συγκλίνουν, ανεξαρτήτως των προσωπικών δοξασιών τους.

Χαρακτηριστικό δείγμα του κύκλου των μαθητών της είναι ο Συνέσιος, ο αργότερα χριστιανός επίσκοπος από την οποία μυήθηκε στις πλατωνικές αλήθειες, και την οποία, όπως και οι υπόλοιποι συμμαθητές του, την αντιμετώπιζε και σεβόταν ως την θειότατη διδασκάλισσα, την καθηγήτρια του προς το απόλυτο ωραίο και αγαθό. Με τη βοήθειά της εντρύφησε στην πυθαγορική-πλατωνική ερμηνεία των αριθμών, και κυρίως στη φύση της μονάδας και της τριάδας, που αναδεικνύονται εναργέστατα στους διασωθέντες ύμνους του, που, παρά τον χριστιανικό τους μανδύα, πλημμυρίζουν από το πλατωνικό πνεύμα. Είναι αυτός που, παρά τις διαφωνίες του, δέχτηκε τελικά την επίμονη παράκληση του λαού της Κυρήνης (σήμερα στη Λιβύη) ακόμη και του ίδιου του Θεόφιλου, ώστε να αποδεχθεί να γίνει επίσκοπος Πενταπόλεως, μια θέση από την οποία επηρέαζε την τύχη όλης της περιοχής.

Η Υπατία, αυτή η γνήσια καθηγήτρια της σοφίας, όπως την αποκαλεί ο Συνέσιος στις σωζόμενες επιστολές του προς αυτήν, ήταν πραγματικά το πρόσωπο κατευνασμού των παθών, το κέντρο συμφιλίωσης των αντιμαχομένων μερίδων, ένα στόμα συνεχούς ροής αλήθειας τόσο προς το ευρύ κοινό, όσο και προς τον κλειστό κύκλο των εκλεκτών της. Η διπλωματική της ικανότητα ήταν τέτοια που διατηρούσε στενή επαφή και επικοινωνία, αν και εθνική, και με τους χριστιανούς, όπως αποδεικνύεται τόσο από τις συναντήσεις και συνομιλίες της με τον Θεόφιλο, όσο και από το πλήθος των χριστιανών μαθητών της. Η λεπτή της όμως αυτή τοποθέτηση δεν άντεξε τον φανατισμό των μαύρων ρασοφόρων, που τόσο υποτιμητικά περιγράφει και ο Συνέσιος σε μια από τις επιστολές του.

Το 415, ένα πλήθος από αυτούς, υπό την ανοχή, αν όχι και την κρυφή υποστήριξη, του Κυρίλλου πατριάρχη Αλεξανδρείας (ανιψιού του Θεόφιλου), την κατακρεούργησε με όστρακα, πετώντας τα κομμάτια της στον Νείλο. Αυτός ο διαμελισμός της σηματοδοτεί συμβολικά και το τέλος του αρχαίου ελληνικού κόσμουτου φωτός και την αυλαία του πνευματικού σκότους που τον διαδέχτηκε. Θυμίζει τον διαμελισμό του Αιγύπτιου θεού Όσιρι από τις δυνάμεις του κακού του Σεθ. Ενώ όμως ο Όσιρις αναστήθηκε από τη σύζυγό του την Ίσιδα, η φύση της αναζήτησης που είχε εκείνη προτείνει παραμένει ακόμη σε εκκρεμότητα.

Στα μέσα του 6ου αι. π.Χ. ιδρύθηκε στα βορειοδυτικά του Ιερού Βράχου της Ακροπόλεως, ανάμεσα στους λόφους του Αρείου Πάγου και του Αγοραίου Κολωνού, η Αγορά των Αθηνών, η οποία για τους επόμενους τέσσερις τουλάχιστον αιώνες αποτέλεσε το κέντρο της πόλης των κλασικών και ελληνιστικών χρόνων.

Σ'αυτήν ανεγέρθηκαν τα σημαντικότερα δημόσια κτήρια και ιερά του άστεως και αναπτύχθηκε έντονη διοικητική, πολιτική, δικαστική, εμπορική, κοινωνική, πολιτιστική και θρησκευτική δραστηριότητα. Η αλληλουχία των οικοδομημάτων της Αγοράς μέσα στο χρόνο αντικατοπτρίζει την εξελικτική πορεία του δημοκρατικού πολιτεύματος στους πέντε αιώνες ύπαρξης της πόλεως-κράτους.

Τα πρώτα ίχνη της κατοίκησης του ανθρώπου στον ευρύτερο χώρο της Αγοράς χρονολογούνται στην Ύστερη Νεολιθική εποχή (περ. 3000π.Χ.) και συνίστανται σε όστρακα χειροποίητων αγγείων που βρέθηκαν σε φρέατα και λάκκους. Κατά τις δύο επόμενες περιόδους, την Ύστερη Ελλαδική ή Μυκηναϊκή (1550-1100 π.Χ.) και την Εποχή του Σιδήρου (1.100-700π.Χ.) στην περιοχή εκτείνεται ένα νεκροταφείο, με θολωτούς και θαλαμωτούς τάφους στην πρώτη, με καύσεις και ενταφιασμούς στη δεύτερη. Παράλληλα αναπτύσσεται ένα μικρός γεωμετρικός οικισμός.

Tον 6ο αι. π.Χ. η πολιτεία με εκτεταμένες διαμορφώσεις μετέτρεψε τον χώρο αυτόν από ιδιωτικό σε δημόσιο για να φιλοξενήσει την Αγορά της πόλης. Τα πρώτα δημόσια κτήρια, η Νοτιανατολική Κρήνη και ο Βωμός των 12 Θεών, εμφανίστηκαν το 520 π.Χ., εποχή της τυραννίδας των Πεισιστρατιδών. Με την αλλαγή του πολιτεύματος και πάλι σε δημοκρατικό, το 508/7π.Χ. ξεκίνησε η έντονη οικοδομική δραστηριότητα στην Αγορά. Πρώτα κατασκευάστηκαν το Παλαιό Βουλευτήριο για τη νέα Βουλή και η Βασίλειος Στοά, έδρα του Άρχοντα Βασιλέα. Τοποθετήθηκαν επίσης οι δύο λίθινοι όροι στη νοτιοδυτική της γωνία για να σημάνουν τον ιερό χώρο.

Η λεηλασία της Αγοράς από τα περσικά στρατεύματα το 480/479 π.Χ. μετέτρεψε πολλά από τα οικοδομήματά της σε ερείπια. Από το 2ο τέταρτο του 5ου αι. π.Χ. παρατηρήθηκε έντονη ανοικοδόμηση, η οποία συνεχίστηκε και μέσα στον 4ο αι. π.Χ. και συνδέεται άμεσα με την ακμή της Δημοκρατίας. Τότε κατασκευάστηκαν η Ποικίλη Στοά, η Θόλος, το Νέο Βουλευτήριο, η Στοά του Διός Ελευθερίου, η Ν. Στοά Ι, το Νομισματοκοπείο, τα Δικαστήρια, ο Ναός του Ηφαίστου, ο Ναός του Απόλλωνα Πατρώου, η Νοτιοδυτική κρήνη κ.ά. Την πολιτική παρακμή της Αθήνας που επέφερε η άνοδος του Μεγάλου Αλεξάνδρου στο βασίλειο της Μακεδονίας ακολούθησε η πολιτιστική ακμή του 2ου π.Χ. αιώνα. Η Αγορά της Αθήνας έλαβε την εποχή αυτή νέα μορφή με την ανέγερση των τριών μεγάλων στωικών οικοδομημάτων: της Μεσαίας Στοάς, της Νότιας Στοάς ΙΙ και της Στοάς του Αττάλου, δωρεάς του Βασιλιά της Περγάμου Άτταλου Β΄ στην κοιτίδα της φιλοσοφίας.

Μεγάλο πλήγμα στα οικοδομήματα της Αγοράς επέφερε η λεηλασία τους από τα στρατεύματα του Σύλλα το 86 π.Χ., ως τιμωρία επειδή οι Αθηναίοι τάχθηκαν με το μέρος του βασιλιά Μιθριδάτη του Πόντου και όχι των Ρωμαίων. Παρά τις καταστροφές η πόλη γνώρισε νέα ακμή κατά τους χρόνους της αυτοκρατορίας του Οκταβιανού-Αυγούστου (27π.Χ.-14 μ.Χ) και του Αδριανού (117-138 μ.Χ.). Στο κεντρικό τετράγωνο της Αγοράς ανεγέρθηκαν το Ωδείο για να φιλοξενήσει τις μουσικές εκδηλώσεις, ο Νοτιοδυτικός και ο Νοτιανατολικός ναός για τη λατρεία της αυτοκρατορικής οικογένειας και μεταφέρθηκε αυτούσιος από την Παλλήνη ο Ναός του Άρη.

Το 267 μ.Χ. η εισβολή των Ερούλων κατέστρεψε εκ θεμελίων τα οικοδομήματα της Αγοράς. Στην επόμενη φάση ανοικοδόμησης της πόλης η περιοχή βρέθηκε εκτός του νέου οχυρωματικού περιβόλου και αναπτύχθηκαν σ'αυτήν τα πολυτελή συγκροτήματα των αστικών επαύλεων του 5ου και 6ου αι. μ.Χ.,στα οποία άκμασε για τελευταία φορά η νεοπλατωνική φιλοσοφία. Οι αλλεπάλληλες επιθέσεις βαρβαρικών φύλων από το τέλος του 4ου έως τα τέλη του 6ου αι. μ.Χ., οπότε έγινε η Σλαβική επιδρομή, οδήγησαν και πάλι στην καταστροφή τα κτήρια της Αγοράς και αυτό είχε ως αποτέλεσμα την οριστική παρακμή του χώρου.

Διαδραστική Περιήγηση στην Αρχαία Αγορά

Συντάκτης: Κλειώ Τσόγκα, αρχαιολόγος

Μαθητής του Λεύκιππου και του Πλάτωνα αργότερα, ο φιλομαθής Θεόφραστος ο Ερέσιος γνώρισε τον Αριστοτέλη στην πλατωνική Ακαδημία σε κάτι που έμελλε να γίνει μια σχέση ζωής.

Ο Αριστοτέληςαναγνώρισε την ευφυΐα και τη δίψα για γνώση του Θεόφραστου και τον έχρισε μαθητή του, περιβάλλοντάς τον με πατρική αγάπη. Ενδεικτικό της εκτίμησης που έτρεφε μάλιστα στον μαθητή του ο Αριστοτέλης, όταν κατηγορήθηκε για ασέβεια το 323 π.Χ. και αναγκάστηκε να καταφύγει στη Χαλκίδα, άφησε στον Θεόφραστο τη βιβλιοθήκη του και του εμπιστεύτηκε τη διεύθυνση της Περιπατητικής Σχολής του!

Ο Θεόφραστοςπαρέμεινε στη διεύθυνση του αριστοτελικού Λυκείου επί 25 χρόνια και δίδαξε αλλά και έγραψε πολύ. Κάτω από την καθοδήγησή του, η σχολή γνώρισε τη μεγάλη της ακμή ξεπερνώντας ακόμα και τους 2.000 μαθητές, ξεπερνώντας σε φήμη το πλατωνικό ίδρυμα. Παρέμεινε ευφυώς μακριά από την πολιτική και επικεντρώθηκε ολοκληρωτικά στην επιστήμη και τη φιλοσοφία, διδάσκοντας, μελετώντας και γράφοντας μέχρι και το τέλος της ζωής του.

Το έργο του ήταν ιδιαίτερα πλούσιο και πολυσχιδές, καθώς εκτιμάται ότι έγραψε περισσότερα από 200 έργα, τα οποία περιστρέφονται γύρω από ένα πλήθος θεμάτων: από την ηθική, τη λογική, τη ρητορική, την ιστορία των επιστημών και τη μεταφυσική μέχρι τη βοτανική, τη μετεωρολογία και τη ζωολογία.

Σε μας έχουν φτάσει δυστυχώς αποσπάσματα κυρίως του έργου του, σώζονται όμως και ορισμένα πλήρη κείμενά του, όπως οι εννέα τόμοι των «Περί Φυτών Ιστορίαι», τα έξι βιβλία των «Περί Φυτών Αιτιών», αλλά και το γνωστότερο έργο του, οι περίφημοι «Χαρακτήρες».

Τις περισσότερες πληροφορίες για τον βίο του Θεοφράστου τις αντλούμε από τον Διογένη τον Λαέρτιο, τον συγγραφέα των βίων των φιλοσόφων. Αυτός μας λέει πως ο Θεόφραστος γεννήθηκε στην Ερεσό της Λέσβου το 372 π.Χ. και μαθήτευσε δίπλα στον Λεύκιππο, πριν κατέβει στην Αθήνα για να εντρυφήσει στη φιλοσοφία δίπλα στον μεγάλο Πλάτωνα.

Στην πλατωνική Ακαδημία ήταν που θα συνδεόταν φιλικά με τον Αριστοτέλη. Μετά τη φυγή του σταγειρίτη φιλοσόφου από την Αθήνα, ο Θεόφραστος τον ακολούθησε παντού και τον διαδέχτηκε τελικά στη διεύθυνση του Περιπάτου βγάζοντας κι αυτός με τη σειρά του πλήθος μεγάλων μαθητών, όπως ο Μένανδρος, ο Δημήτριος Φαληρεύς και ο Δείναρχος. Από τη σκιά του πάνσοφου της αρχαιότητας δεν θα ξέφευγε βεβαίως ποτέ, καθώς το έργο του, τόσο υφολογικά όσο και μεθοδολογικά, παραπέμπει ευθέως στη συλλογιστική του Αριστοτέλη. Και όμοια μάλιστα με αυτόν, ο Θεόφραστος ασχολήθηκε με όλους τους τομείς της φυσικής επιστήμης και της φιλοσοφίας, αν και δεν έμεινε ακριβώς εκεί.

Την ώρα που συνέχιζε το έργο του δασκάλου του σε όλους τους κλάδους της γνώσης, διεύρυνε το ενδιαφέρον του σε νέους επιστημονικούς τομείς, όπως η βοτανική και η ορυκτολογία. Ιδιαίτερα η μελέτη του στη βοτανική, που διασώζεται εξάλλου αυτούσια, φανερώνει τη μέθοδο που ακολουθούσε: τον συνδυασμό της εμπειρικής γνώσης με τη φιλοσοφική (λογική) σκέψη, τη βαριά κληρονομιά του Αριστοτέλη.

Όπως μας παραδίδεται από τις μαρτυρίες για το πρόσωπό του που διασώθηκαν,ήταν άνθρωπος συνετός και φρόνιμος και ιδιαιτέρως ευγενικός, άξιος συνεχιστής των μεγάλων δασκάλων του. Και παρά το γεγονός ότι ο κατάλογος του Διογένη ενέχει συχνά εσφαλμένες αναφορές, ο Λαέρτιος μάς λέει πως ο Θεόφραστος έγραψε 225 βιβλία, με το εκτενέστερο όλων να είναι μια πραγματεία στρατηγικής νομοθεσίας αποτελούμενη από 24 βιβλία.

Κι αν δεν μπορούμε παρά να σταθούμε με σεβασμό και θαυμασμό μπροστά στην εκπληκτική ευρύτητα αλλά και παραγωγικότητα της πένας του, ήταν αυτοί οι «Χαρακτήρες» του, ένα τελείως διαφορετικό πόνημα από το κύριο corpus του έργου του, που παραμένει χαρακτηριστικό του.

Εδώ ο φιλόσοφος συγκεντρώνει τριάντα τύπους βασικών χαρακτήρων, μέσα από τους οποίους αναδεικνύονται οι στερεότυπες παθολογικές συμπεριφορές των ανθρώπων, όπως αποτυπώνονται στις κοινωνικές τους εκδηλώσεις. Η πολύτιμη αυτή καταγραφή των παθών της ανθρώπινης φύσης συγκινεί με τη διαχρονικότητα των συμπεριφορών, λες και τίποτα δεν άλλαξε από την εποχή του έλληνα σοφού!

Μια από τις μεγαλύτερες προσωπικότητες που ανέδειξε η Λέσβος κατά την αρχαιότητα, ο Θεόφραστος διέπρεψε σε όλα όσα ασχολήθηκε, συστηματοποιώντας και εκλογικεύοντας τη γνώση σε πολλούς επιμέρους επιστημονικούς τομείς, που έγιναν άλλωστε επιστημονικοί έπειτα από τη δική του ανάλυση. Η ιστορία της επιστήμης τού χρωστά πολλά…

Βιογραφία

Ο Θεόφραστος γεννιέται το 372 π.Χ. στην Ερεσό της Λέσβου ως γιος του πλούσιου εμπόρου Μέλαντα. Το πραγματικό του όνομα ήταν μάλιστα Τύρταμος, καθώς ήταν ο Αριστοτέλης αυτός που θα τον ονομάσει χρόνια αργότερα Εύφραστο και Θεόφραστο τελικά, τιμώντας τη φιλομάθεια και την ευφυΐα του.

Ο ευκατάστατος υφασματέμπορος με τους τόσους δούλους έλαβε ιδιαίτερη μέριμνα για τη μόρφωση του γιου του, επιλέγοντας κανέναν άλλον από τον ατομικό φιλόσοφο Λεύκιππο για δάσκαλό του. Ο μόχθος για ακόμα λαμπρότερη ανατροφή του Θεόφραστου θα τον φέρει αργότερα στην Αθήνα, καθώς ο μικρός τα έπαιρνε τα γράμματα και θα ήταν κρίμα να μη μαθητεύσει στην περιβόητη πλατωνική Ακαδημία.

Ως ένας από τους καλύτερους μαθητές του Πλάτωνα, πίσω μόνο από το βαρύ πυροβολικό της ελληνικής διανόησης Αριστοτέλη, συνδέθηκε με βαθιά φιλία με τον σταγειρίτη σοφό και άκμασε στην πόλη των γραμμάτων και των τεχνών, την Αθήνα. Μετά τον θάνατο του Πλάτωνα το 347 π.Χ., ο Θεόφραστος ακολούθησε τον κατά 12 χρόνια μεγαλύτερό του φίλο στην Άσσο της Μυσίας, όπου λειτουργούσε παράρτημα της πλατωνικής Ακαδημίας και ηγεμόνας της ήταν ο παλιός μαθητής του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη, Ερμείας.

Αριστοτέλης και Θεόφραστος θα περάσουν τρία χρόνια (347-345 π.Χ.) στη μικρασιατική πόλη επηρεάζοντας αμφότεροι καθοριστικά τη διακυβέρνηση του τυράννου Ερμεία. Όταν ο Αριστοτέλης άφησε την Άσσο, ο Θεόφραστος τον ακολούθησε ως πιστός σύντροφος και συνεργάτης στη Μυτιλήνη αρχικά (345-342 π.Χ.) και στη Μακεδονία του Φιλίππου κατόπιν.

Όταν το 335 π.Χ. ο Αλέξανδρος διαδέχθηκε τον πατέρα του στον θρόνο της Μακεδονίας και επέβαλλε τη μακεδονική ειρήνη στην ελληνική επικράτεια, ο Αριστοτέλης επέστρεψε στην πόλη όπου ανδρώθηκε ακαδημαϊκά για να ιδρύσει τη δική του σχολή, το Λύκειο, θέλοντας να κλέψει τη δόξα του πλατωνικού ιδρύματος που συνέχιζε να αποτελεί τη σταθερά της αθηναϊκής μόρφωσης.

Το μεγαλοπρεπές οίκημα που ανέγειρε ο Αριστοτέλης με τις στοές, στις οποίες δίδασκε τους μαθητές του περπατώντας και συζητώντας, θα έκανε τους μαθητές του να μείνουν γνωστοί ως «Περιπατητές» (και Περιπατητική Σχολή αντίστοιχα το Λύκειο).

Ο Θεόφραστος ήταν πάντα στο πλευρό του και μόλις ο Αριστοτέλης κατέφυγε άρον άρον στη Χαλκίδα το 323 π.Χ., όταν το αντιμακεδονικό μένος των Αθηναίων βρήκε διέξοδο στον «μακεδονίζοντα» φιλόσοφο που κατηγορούνταν τώρα από το ιερατείο για ασέβεια, ανέλαβε τα ηνία του Λυκείου. Πήρε επίσης κληρονομιά την πλούσια βιβλιοθήκη του επιστήθιου φίλου του, συνεχίζοντας το έργο του και τιμώντας την πνευματική του παρακαταθήκη.

Ο Θεόφραστος διηύθυνε επί 25 χρόνια το αριστοτελικό Λύκειο, διδάσκοντας και γράφοντας συνεχώς. Η μελέτη ήταν το πρώτο και βασικό του μέλημα, παρατηρώντας και αναλύοντας τα πάντα γύρω του κάτω από το πρίσμα της λογικής του μεγάλου δασκάλου του. Ήταν όμως κι αυτός με τη σειρά του μεγάλος παιδαγωγός και η γοητεία των λόγων του έκανε πια τους νέους από κάθε γωνιά της Ελλάδας να καταφτάνουν μαζικά στην Περιπατητική Σχολή.

Λέγεται πως στα χρόνια του Θεόφραστου το Λύκειο έφτασε να έχει περισσότερους από 2.000 σπουδαστές, οι οποίοι εκτιμούσαν ιδιαιτέρως την πολυμάθεια και τη μεταδοτικότητα του Θεόφραστου. Δικοί του μαθητές ήταν εξάλλου ο εκπρόσωπος της Νέας Κωμωδίας, Μένανδρος, ο φιλόσοφος Στράτων ο Λαμψακηνός (που θα τον διαδεχόταν ως τρίτος σχολάρχης της Περιπατητικής Σχολής), ο πολιτικός και στοχαστής Δημήτριος ο Φαληρεύς και πολλοί ακόμα.

Εξίσου πολλοί ήθελαν να τον γνωρίσουν και στον κύκλο των φίλων του Θεόφραστου περιλαμβάνονταν οι μακεδόνες βασιλείς Φίλιππος και Κάσσανδρος, αλλά και ο βασιλιάς της Αιγύπτου, Πτολεμαίος Α’. Η ζωή του Θεόφραστου κύλησε ήρεμα και ειρηνικά, αν και βρέθηκε δύο φορές στο δημόσιο στόχαστρο. Τη μία τον κατηγόρησε κάποιος για ασέβεια, το δικαστήριο απέρριψε όμως τις κατηγορίες, και τη δεύτερη (306 π.Χ.) τον εξόρισαν κι αυτόν από την Αθήνα, όταν απαγορεύτηκε στους φιλοσόφους να διδάσκουν στην πόλη. Ευτυχώς οι Αθηναίοι κατάλαβαν γρήγορα το λάθος τους και ήδη από την επόμενη χρονιά πήραν πίσω το ψήφισμα. Ο Θεόφραστος έγινε δεκτός με ενθουσιασμό όταν επέστρεψε στην Αττική, καθώς μέχρι τότε ήταν ένας από τους πιο προβεβλημένους και σεβάσμιους φιλοσόφους των Αθηνών.

Όταν έφυγε από τον κόσμο το 287 π.Χ. χωρίς περαιτέρω περιπέτειες, έγραφε και δίδασκε μέχρι την τελευταία του στιγμή, παρά το προχωρημένο της ηλικίας του. Τον έφερναν μάλιστα, όπως μας παραδίδεται, σηκωτό στη σχολή του, καθώς πλέον δεν μπορούσε να περπατήσει. Ο ίδιος εξομολογούνταν μάλιστα τη λύπη του για το βραχύβιο της ανθρώπινης ύπαρξης, καθώς είχε μόλις αρχίσει λέει να μαθαίνει για τον κόσμο και ήταν κρίμα να φύγει χωρίς να ολοκληρώσει τις μελέτες του. Ήταν άλλωστε γνήσιος μαθητής του Αριστοτέλη, ο οποίος πίστευε ότι η μόνη ηδονή που δεν κουράζει τον άνθρωπο είναι η ηδονή της γνώσης.

Ο μεγάλος διανοητής δεν πήρε ποτέ μέρος στην πολιτική και παρέμεινε ανύπαντρος από πεποίθηση, θεωρώντας τον έρωτα ψυχική ασθένεια που προσιδιάζει μόνο στους άεργους ανθρώπους. Ο Κικέρων μάς λέει πως ήταν πάντα καλοντυμένος και περιποιούνταν πολύ τον εαυτό του, καθώς παραδεχόταν πως στην ευτυχία συντελούν επίσης και τα υλικά αγαθά.

Το ποιος ήταν ο άντρας Θεόφραστος το φανερώνει καλύτερα ίσως από καθετί άλλο η ίδια η διαθήκη του. Όπως μας λέει ο Διογένης Λαέρτιος, ο φιλόσοφος παρήγγειλε να δοθεί μέρος της περιουσίας του στους δύο ανιψιούς του, να αναρτηθεί στο Λύκειο η εικόνα του μεγάλου δασκάλου Αριστοτέλη, να διανεμηθούν στους μαθητές του τα κτίσματα της σχολής και ο κήπος, ώστε να εξακολουθεί να λειτουργεί το Λύκειο και μετά τον θάνατό του χωρίς έριδες και διεκδικήσεις.

Ζήτησε ταυτόχρονα να αφεθούν ελεύθεροι όλοι του οι δούλοι και ένας μάλιστα από αυτούς, ο Πομπύλος, να αναλάβει προσωπικά ως επιστάτης τη φροντίδα της Περιπατητικής Σχολής και του κήπου της. Και τέλος να ενταφιαστεί ο ίδιος σε μια ακρούλα του κήπου χωρίς περιττά έξοδα για μεγαλόπρεπες κηδείες και μνήματα. Την τελευταία του επιθυμία δεν τη σεβάστηκαν οι Αθηναίοι, καθώς τόσο οι μαθητές του όσο και οι πολίτες θέλησαν να τον συνοδεύσουν στην τελευταία του κατοικία ως μια ύστατη πράξη ευγνωμοσύνης και σεβασμού στον μεγάλο φιλόσοφο…

Έργο

Ο Θεόφραστος ήταν παραγωγικότατος και πολυγραφότατος, αφήνοντας περισσότερα από 200 έργα (225 ή 240, κατά άλλες πηγές), όλα τους εγγεγραμμένα στην αριστοτελική λογική και κοσμοθεωρία. Όπως ακριβώς και ο δάσκαλός του, ήταν εγκυκλοπαιδικότατος νους, καθώς ασχολήθηκε με όλους τους κλάδους του επιστητού.

Έγραψε για ό,τι απασχολούσε και τον Αριστοτέλη, καθώς πέρα από φίλοι και συνοδοιπόροι, ήταν και συγγενικά πνεύματα: μεταφυσική, ηθική, λογική, πολιτική, νομικά, ψυχολογία, ρητορική, ποιητική, ζωολογία, βοτανική, ιστορία των επιστημών, επιστημολογία και άλλα πολλά. Ο Θεόφραστος περιορίστηκε, θα έλεγε κανείς, σε ρόλο επεξηγηματικό και αποδεικτικό της αριστοτελικής λογικής, ερμηνεύοντας, αναλύοντας αλλά και συμπληρώνοντας τις παρατηρήσεις του δασκάλου του.

Τα δοκίμια και οι πραγματείες του απλώθηκαν πάνω από πολλά μεγάλα και μικρά θέματα, γράφοντας ακόμα και περί ανέμων, φωτιάς, λίθων, βροχής, καταιγίδας, οσμών, ιδρώτα, ζάλης, κόπωσης, λιποθυμίας, νεύρων, αλλά και για ψάρια που μπορούσαν να ζουν έξω από το νερό ή ζώα που άλλαζαν χρώμα.

Σε μας έχει φτάσει σήμερα ένα πολύ μικρό δείγμα του ζηλευτού του έργου, καθώς από το ογκώδες σύνολο του επιστημονικού του πονήματος έχουν διασωθεί ακέραια μόνο δύο συγγράμματα βοτανικής. Το πρώτο χρονολογικά φέρει τον τίτλο «Περί φυτικών ιστοριών» και διακρίνεται σε δύο μέρη: το πρώτο ασχολείται με βασικές έννοιες και γενικά ζητήματα (βιβλίο Ι και II), ενώ το δεύτερο ασχολείται με τα επιμέρους φυτά, τα οποία εξετάζονται ανά κατηγορία.

Ο Θεόφραστος τα χωρίζει σύμφωνα με τις ιδιότητές τους και διακρίνει ανάμεσα σε ήμερα δένδρα, άγρια δένδρα, ξύλα (αλλά και τρόπους επεξεργασίας τους), θάμνους, ποώδη φυτά, όσπρια, δημητριακά, ρίζες και μιλά πάντα για τις φαρμακευτικές τους χρήσεις. Από τα 550 είδη φυτών που αναφέρει, τα περισσότερα δεν τα γνώριζε μάλιστα εμπειρικά, παρά μόνο μέσω άλλων πηγών.

Οι παρατηρήσεις του μπορεί να είναι πλέον απαρχαιωμένες, ήταν όμως ένας πρακτικός οδηγός που εφαρμοζόταν μέχρι και τον Μεσαίωνα! Τα περιγραφικά βοτανολογικά συγγράμματά του ήταν ένα έργο με σαφή εμπειρικά χαρακτηριστικά και ήταν ιστορικά η πρώτη επιστημονική βοτανική που λειτούργησε ικανοποιητικότατα για πάμπολλους αιώνες. Μια σημαντική παρακαταθήκη του στη βοτανική, για παράδειγμα, είναι η αναγνώριση του ενδημικού φοίνικα της Νότιας Ελλάδας που έχει πάρει πλέον το όνομά του (Φοίνικας του Θεοφράστου), αλλά και το γεγονός ότι ήταν και πάλι ο πρώτος που περιέγραψε τη φιστικιά στην ελληνική γλώσσα.

Το μεγάλο του έργο που έφτασε ως τις μέρες μας είναι οι «Χαρακτήρες» του, μια συλλογή τριάντα σχεδιαγραφημάτων που απεικονίζουν ισάριθμους τύπους ανθρώπινων χαρακτήρων. Ο Θεόφραστος διέκρινε μαεστρικά τις εκδηλώσεις του ανθρώπινου ψυχισμού και μίλησε για τις παθογένειες της προσωπικότητας (όπως ο κόλακας, ο φλύαρος, ο καυχησιάρης, ο τσιγκούνης, ο ραδιούργος, ο αγροίκος), ως μέγας λες ανατόμος της ανθρώπινης ψυχολογίας.

Έκανε όμως και μετεωρολογικές παρατηρήσεις (στα «Περί σημείων, υδάτων και πνευμάτων» και «Περί ανέμων»), ορυκτολογικές («Περί λίθων» και «Περί φωτιάς») και επεξηγηματικές στην αριστοτελική φιλοσοφία («Περί ευσεβείας», «Μετά τα φυσικά», «Φυσικαί δόξαι»). Έγραψε ακόμα για μυρωδιές («Περί οσμών»), για ψάρια («Περί ιχθύων»), για τις αισθήσεις («Περί αισθήσεων») και τόσα μα τόσα ακόμα («Περί λιποψυχίας», «Περί κόπων», «Περί ιλίγγων», «Περί ιδρώτων», «Περί παραλύσεως» κ.λπ.), κάνοντας σαφώς περήφανο τον ογκόλιθο δάσκαλό του…

Πρέπει να είναι πάνω από 15 μέτρα. Έτσι όπως τον βλέπεις από κάτω μοιάζει και ψηλότερος. Ο μεγαλύτερος της Ελλάδας, λένε οι ντόπιοι, μα ας αφήσουμε τις συγκρίσεις.

Έτσι κι αλλιώς ο καταρράκτηςέξω από το χωριό Πέτρα, στην περιοχή της Αλιάρτου, είναι υπερθέαμα. Οι καταρράκτες, για την ακρίβεια, γιατί είναι τρία σε ένα.

Το νερό πέφτει ορμητικό από την πλαγιά του Ελικώνα, λιμνάζει στα βράχια και ξαναπέφτει με ακόμη μεγαλύτερη ορμή, σχηματίζοντας τον μεγαλύτερο καταρράκτη.

Ο τρίτος και μικρότερος πέφτει μπροστά στα πόδια σου, περνά κάτω από ένα γεφυράκι και φεύγει ολοταχώς για την Κωπαΐδα. Γύρω σου πλατάνια, διαμορφωμένος χώρος αναψυχής, κι αν είναι και Πρωτομαγιά; Όλο το χωριό! Οι νεράιδες τι ώρα βγαίνουν;

Γιατί αρνήθηκε να το αποκαλύψει στους ξένους και τι έγραψε στο τελευταίο γράμμα στον πρωθυπουργό

Ο Συμιακός καπετάνιος Δημήτρης Κοντός ήταν αυτός που ανακάλυψε με το πλήρωμα του το περίφημο «Ναυάγιο των Αντικυθήρων». Το εντόπισε ΒΑ των Αντικυθήρων στην περιοχή «Πινακάκια».  Η πρώτη ανέλκυση του ναυαγίου που έγινε την περίοδο 1900-1901 συνιστά και την πρώτη μεγάλης έκτασης ενάλια έρευνα παγκοσμίως. Την επιχείρηση ανέλαβε και καθοδήγησε ο καπετάνιος Δημήτρης Κοντός. Το πλήρωμα του ανέβασε στην επιφάνεια τα ανεκτίμητης αξίας αρχαιολογικά ευρήματα με τη συνδρομή πλοίων του Ελληνικού Βασιλικού Ναυτικού.

Τον Απρίλιο, την Μεγάλη Εβδομάδα του 1900, δύο σπογγαλιευτικά σκάφη, το «Ευτέρπη», και ο αχταρμάς «Καλλιόπη» με καπετάνιο τον Δημήτριο Κοντό με το πλήρωμα του, δύτες και ναύτες, ξεκινάνε το ταξίδι από την Σύμη με προορισμό την Μπαρμπαριά (Βόρειο Αφρική)  για να αλιεύσουν σφουγγάρια.

Στη πορεία του ταξιδίου λόγω σφοδρής κακοκαιρίας, ο καπετάνιος αποφασίζει να αγκυροβολήσουν μέχρι να κοπάσει η θαλασσοταραχή ΒΑ των Αντικυθήρων ή Τσιριγότο (όπως ήταν η ενετική ονομασία εκ του Cerigotto). Το σημείο βρισκόταν στην περιοχή «Πινακάκια», 25 μέτρα από το ακρωτήριο «Γλυφάδια».

Τη Μεγάλη Τρίτη 4 Απριλίου, αφού είχε καλμάρει ο καιρός, ο καπετάνιος έδωσε εντολή σε ένα δύτη του, τον Ηλία Λυκοπάντη (γνωστό και ως Σταδιώτη) να βουτήξει για να δει αν έχει κάτω σφουγγάρια. Δεν περνάνε ελάχιστα λεπτά και ο δύτης αμέσως δίνει σήμα να τον ανεβάσουν επάνω. Έδειχνε αλαφιασμένος  και αμέσως ενημερώνει τον Δημήτριο Κοντό τι είχε δει. «Ο υποφαινόμενος αλιεύων σπόγγους εν ελληνικοίς ύδασιν ανεύρον εν τω βυθώ της θαλάσσης δεξιάν χείρα χαλκού αγάλματος κατά τι μεγαλειτέραν του φυσικού», έγραφε ο καπετάνιος στην πρώτη αναφορά του.

Βουτάει και ο καπετάνιος, έμπειρος βουτηχτής και αυτός και εντυπωσιάζεται από το αρχαίο ναυάγιο που αντίκρυσε στον επικλινή βυθό βάθους 42 μέτρων.

Αμέσως ξεχωρίζει ένα μπρούτζινο άγαλμα χωμένο στον βυθό από το οποίο αποσπά το δεξί χέρι και το ανεβάζει στο πλοίο. Όλο το πλήρωμα και οι δύτες θαυμάζουν το καλοφτιαγμένο χέρι. Στην συνέχεια βάζει σημάδια στη θέση του ναυαγίου και συνεχίζουν το ταξίδι. Επιστρέφοντας μετά από έξι μήνες, στην Σύμη όπου εκείνη την περίοδο βρισκόταν υπό Τουρκική κατοχή το συζητάει με τους δημογέροντες του νησιού και αποφασίζεται να ενημερώσει την Ελληνική κυβέρνηση.

Στις 7 Νοεµβρίου 1900, ο Δημήτριος Κοντός µε έγγραφο του ενηµέρωνε τον Σπυρίδωνα Στάη, υπουργό Εκκλησιαστικών και Δημοσίας Εκπαιδεύσεως σχετικά µε τα αρχαίο αντικείµενο το οποίο ανέσυρε από τη θαλάσσια περιοχή των Αντικυθήρων, ενώ καταδύονταν για δική τους εργασία:

«Ο υποφαινόμενος αλιεύων σπόγγους εν ελληνικοί ύδασιν άνευρον εν τω βυθώ της θαλάσσης δεξιάν χείρα χαλκού αγάλματος κατά τι μεγαλειτέραν του φυσικού.»

Ζητούσε επίσης από τη Γενική Εφορεία Αρχαιοτήτων την άδεια να συνεχίσει την ανέλκυση με δικά του έξοδα: «ιδία δαπάνη να ερευνήσω και ανασύρω εκ του βυθού της θαλάσσης τα τυχόν εκεί υπάρχοντα άλλα αρχαία αντικείμενα». Και στην συνέχεια ρώτησε: «ποία έσται η αμοιβή ην θέλω λάβει παρά της Ελληνικής Κυβερνήσεως εν η περιπτώσει αι ερευναί μου ήθελον στεφτεί υπό επιτυχίας.»

Στις 7 Νοεμβρίου 1900, η απάντηση ήταν άµεση και θετική και υπογραφόταν από τον Υπουργό Σπυρίδωνα Στάη. Ο Υπουργός ενηµέρωσε τον καπετάνιο ότι το κράτος ήταν πρόθυµο να συνδράµει µε την αποστολή πολεµικού πλοίου και µε οποιοδήποτε άλλο µέσο προκειµένου να ανελκυθούν από τον πυθµένα τα  αρχαία αγάλµατα και διευκρίνισε ότι «επειδή δε η υπηρεσία ην θέλετε παράσχει τω Εθνικώ ημών Μουσείω είναι μεγάλην, διαβεβαιούμεν υμάς ότι η χορηγηθησόμενη υμίν αμοιβή θα είναι γενναία.» Το ναυάγιο χρονολογείται στο 60-50 π.Χ. περίπου, ενώ το φορτίο του χρονολογείται από τον 4ο έως και τον 1ο αιώνα π.Χ.

Στις 21 Νοεμβρίου 1900, ο Υπουργός ζήτησε από τον ομόλογο του επί των ναυτικών την συνδρομή πολεμικού πλοίου. Η κακοκαιρία εμπόδισε τον απόπλου του σπογγαλιευτικού  καΐκιού και του οπλιταγωγού «Μυκάλη» μέχρι τις 24 Νοεμβρίου 1900. Η ανέλκυση παρουσίασε τεράστιες δυσκολίες, λόγω των αντίξοων καιρικών συνθηκών και της αδυναμίας παραμονής των δυτών στο βυθό για μεγάλο χρονικό διάστημα. Το «Μυκάλη» πλοίο μεγάλου εκτοπίσματος δεν μπορούσε να πλησιάσει τις ακτές και στις 27 Νοεμβρίου 1900 επέστρεψε με όσα αρχαία είχαν ανελκυσθεί.

Στις 29 Νοεμβρίου 1900, το σπογγαλιευτικό καΐκι και το ατμόπλοιο «Σύρος» προσέγγισε τον τόπο του ναυαγίου  όπου και απέστειλε τηλεγραφική αναφορά προς την Γενική Εφορεία Αρχαιοτήτων. Δυστυχώς όμως η κακοκαιρία τους ανάγκασε να αποκλεισθούν στον όρμο του Αγίου Νικολάου Κυθήρων για αρκετές ημέρες : «ευρισκόμεθα αποκεκλεισμένοι εν όρμο Αγίου Νικολάου, περί ανελκύσεως αρχαίων ούδε σκέψις δύναται να γίνη ένεκα φοβερωτάτης τρικυμίας επικρατούσης ενταύθα».

Τελικά το «Σύρος» αναχώρησε για τον Πειραιά και τα ανελκυσθέντα αρχαία, προκαλώντας διαμαρτυρία του καπετάνιου προς το υπουργείο : «αδύνατον να εργασθώμεν χωρίς συνδρομήν. Η εργασία χρειάζετε υπομονήν. Απαντήσατε. Δημήτριος Κοντός».

Στις 8 Ιανουαρίου 1901, σε τηλεγράφημα αναγγέλθηκε η ανέλκυση του «Έφηβου των Αντικυθήρων». Για την ρυμούλκηση των βαρέων αγαλμάτων χρησιμοποιήθηκαν ξανά στον τόπο του ναυαγίου το «Μυκάλη», συνοδευόμενο από το «Σύρος» και μια σκεπαστή φορτηγίδα με γερανό, ενώ λίγο αργότερα προστέθηκε και μια μικρή τορπιλοθέτιδα «Αιγιάλεια». Οι Έφοροι Αρχαιοτήτων που είχαν µεταβεί στην περιοχή για να παρακολουθήσουν από κοντά τις εργασίες του Δημ. Κοντού και των δυτών, ενηµέρωναν σχεδόν καθηµερινά, µέσω τηλεγραφηµάτων, το Υπουργείο σχετικά µε την πορεία των εργασιών. Όλα τα αντικείµενα που ανασύρονταν από το βυθό, συντάσσoνταν κατάλογός τους και αποστέλλονταν, επίσης τηλεγραφικά . Στις εργασίες όταν είχε παρευρεθεί και ο νομικός σύμβουλος του υπουργού Σπυρίδωνα Στάη, ο οποίος στο ημερολόγιό του μεταξύ άλλων είχε γράψει και τα εξής :

«Είναι ακατάληπτος η φιλοπατρία των αγαθών νησιωτών, οι οποίοι όχι μόνο αδέσποτον αρχαιολογικόν θησαυρόν κατέδειξαν, αλλά και με μόχθους και κινδύνους, των οποίων την φρίκην τίποτε δεν δύναται να περιγράψει, τον αποσπούν από βάθους 35 οργυών και τον προσφέρουν στο Έθνος. Ένα μέρος των θησαυρών,εάν επώλουν εις το εξωτερικόν, θα ήρκει διά να απαλλαγούν το υπόλοιπον του βίου των, των βασάνων και των κινδύνων του φοβερότερου των επαγγελμάτων»

Φωτογραφία του 1900: οι σφουγγαράδες της Σύμης με επικεφαλής τον Δημήτρη Κοντό βουτούν στο σημείο του αρχαίου ναυαγίου στα Αντικύθηρα

Η απόφαση για αποζημίωση του καπετάνιου

Στις 26 Φεβρουαρίου 1901, ο Αντιπρόεδρος της Αρχαιολογικής Εταιρείας γνωστοποίησε προς το υπουργείο την διάθεση να καταβάλει 500 δραχμές σε καθένα από τους επτά δύτες. Ο υπουργός Σπ. Στάης απάντησε με ευχαριστήριο επιστολή προς την Αρχαιολογική Εταιρεία με Αρ. Πρωτ. 3303/26-2-1901. Στις 18 Οκτωβρίου 1901, μετά το πέρας της ανέλκυσης ο υπουργός συγκάλεσε την αρχαιολογική επιτροπή για τον καθορισμό της αμοιβής καπετάνιου και δυτών σύµφωνα µε το Άρθρο 37, µεταφρασµένο από την αγγλική του Νόµου ΒΜΧς «Περί Αρχαιοτήτων».

Το πρακτικό της Αρχαιολογικής επιτροπής 81/27-10-1901 έγραφε:

«η επιτροπή έχουσα υπ’ όψιν το άρθρο 37 του νόμου ΒΧΜΣ’ της 24 Ιουλίου 1899 σκεφθείσα ότι ο Δημήτριος Ελ. Κοντός υπέδειξε τον εν τω θαλάσση τόπον, ενω εκείτοντο τα αρχαία και ανέλαβε να παράσχει εις το Κράτος την εαυτού συνδρομήν πρός ανέλκυση αυτών, ανέλαβε δηλ. δι’ ιδίων δυτών και ιδία δαπάνη να ανελκύσει αυτά, σταθμήσασα την επιστημονικήν αξίαν των υπ’ αυτού ανελκυσθέντων χαλκών, μαρμάρινων και λοιπών αρχαίων, τας καταβληθείσας υπό τούτου εργασίας και γινομένας δαπάνας, αποφαίνεται όπως χορηγηθεί τω Δημ. Ελ. Κοντώ αμοιβή υπό του κράτους εν όλω εκατον πεντήκοντα χιλιάδες (150.000) δια την υπόδειξιν και εργασίαν προς ανέλκυση των περίων ο λόγος αρχαία.»

Κατά την διαδικασία καταβολής δεν έλειψαν και διαφωνίες.

Στις 8 Νοεμβρίου 1901, οι δύτες προχώρησαν σε συντηρητική κατάσχεση με Αρ. Πρωτ. του υπουργείου Οικονομικών 114114/8-11-1901 κατά του Κοντού, με σκοπό την εξασφάλιση της αμοιβής τους. Οι οικονομικές οφειλές προς τους δύτες τακτοποιήθηκαν σύντομα. Στη φωτογραφία εκπρόσωποι της κυβέρνησης, άνδρες του Πολεμικού Ναυτικού και σφουγγαράδες πάνω στη «Μυκάλη» έξω από τα Αντικύθηρα (Χειμώνας 1900-1901). Φωτογραφικό Αρχείο Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου.

Το απελπισμένο γράμμα στον πρωθυπουργό για βοήθεια

Στις 24 Μαΐου 1914, ο καπετάνιος συντάσσει μια επιστολή  και την αποστέλλει στο Πρωθυπουργό Ελ. Βενιζέλο:

«Του αναφέρει ότι είχε ζημιωθεί 14.500 χρυσές δραχμές, καθώς είχε χρεωθεί ο ίδιος τον εξοπλισμό, την αμοιβή των δυτών, του πληρώματος και είχε αναγκασθεί να εγκαταλείψει την Σύμη και την σπογγαλιεία για περισσότερο από ένα χρόνο.
Μεταξύ άλλων ανέφερε: «μετά περιφρονήσεως απέρριψα την αδράν αμοιβήν ην ξένοι μοι προσέφερον, όπως υποδείξω απλώς την θέσιν των αγαλμάτων, ην υπέκρυψα μετ’ άκρου ζήλου και φιλοπατρίας».

Επίσης ανέφερε ότι η επιτροπή όφειλε σύμφωνα μετά άρθρα 10 και 11 του νόμου «Περί Αρχαιοτήτων», να καθορίσει την αμοιβή του στο ½ της αξίας των ευρημάτων.

Από τις 150.000 δραχμές της αμοιβής : «εξών αφ’ ού επλήρωσα όλα τα γεγόμενα έξοδα είς τροφάς, μισθούς δυτών και πληρώματα και άλλα διάφορα, δεν μοι απέμειναν εί μόλις 10.000 χιλιάδων χρυσών δραχμών, αίτινες ήσαν μισθός ενός απλού διευθυντού αλλά δεν επήρκεσαν καν να καλύψωσι την ζημίαν».

Ήταν τόσα πολλά τα έξοδα της ανέλκυσης της οποίας είχε αναλάβει ο Δημ. Κοντός  με αποτέλεσμα να μην μπορέσει να ανακάμψει οικονομικά και επιπλέον όταν επέστρεψε στο επάγγελμα του σπογγαλιέως, κατά μία τραγική συγκυρία, στην διάρκεια κατάδυσης με σκάφανδρο να υποστεί παράλυση.

Στην συναισθηματικά φορτισμένη επιστολή προς τον Πρωθυπουργό Ελ. Βενιζέλο κατέληγε: «Πάντων ούτως εχόντων προστρέχω ευσεβάστως προς την υμ. Εξοχότητα και ικετεύω Αυτήν ταπεινώς να ευαρεστηθή και λαμβάνουσα σοβαρώς οίκτον προς ούτω δεινώς αδικηθέντα πτωχόν οικογενειάρχην, αξίωση με της δεούσης θεραπείας….χάριν της πενομένης οικογενείας μου, ην πλέον αδυνατώ να προστατεύσω, ως εκ της παραλυτικής καταστάσεως μου….»

Η απάντηση ήλθε μετά από 6 μήνες.

Στις 29 Δεκεμβρίου 1914, έγγραφο του Υπουργού Εκκλησιαστικών και Δημοσία ς Εκπαιδεύσεως Ιωάννου Τσιριμώκου με Αρ. Πρωτ. 36640/29-111914 προς την Δημαρχία Σύμης  αναφέροντας ότι η αποζημίωση του  Κοντού και των δυτών ορθώς έγινε,σύμφωνα με το άρθρο 37 του Νόμου «Περί Αρχαιοτήτων» και ότι η κυβέρνηση δεν ήταν δυνατόν να προσφέρει σημπληρωματική αποζημίωση: «το ελληνικόν κράτος υπεβλήθει προσθέτως και εις δαπάνας, ευρεθέν εις την ανάγκην να κρατεί προς τούτο υπαλλήλους και ατμόπλοια καθ όλον το διάστημα των εργασιών. Και επί τούτου δέον να ληφθεί υπ όψει ότι η κατάστασις του αρχαιολογικού ταμείου είνε τοιαύτη ώστε να μη επιτρέπη ατυχώς ουδέ την ελάχιστην έκτακτον δαπάνην».

Ένας από τους  βουτηχτάδες έχασε τη ζωή του και άλλοι δυο έμειναν παράλυτοι

Ο Έφηβος των Αντικυθήρων, γύρω στα 340-330 π.Χ. Έχει ερμηνευτεί κατά καιρούς ως Απόλλωνας, Λόγιος Ερμής, Ηρακλής Το πολύ δύσκολο εγχείρημα, στέφθηκε με επιτυχία, παρά τις φοβερές δυσκολίες και τα θύματα που θρήνησαν όλοι. Οι εργασίες διήρκησαν συνολικά δέκα μήνες, με την βοήθεια πλοίων του Βασιλικού Ναυτικού από τις 24 Νοεμβρίου 1900 έως τις 30 Σεπτεμβρίου 1901, με φοβερή κακοκαιρία και με τραγικές απώλειες.

Στις 9 Μαΐου 1901, σε τηλεγράφημα ανακοινώθηκε ότι: «Κατάτην εργασίαν απέθανεν ο δύτης Γεώργιος Κριτικός ή Νεοφώτιστος». Στις 31 Μαΐου 1901, εξίσου συγκλονιστική στη λιτότητα της υπήρξε και η αναφορά προς την Εφορεία Αρχαιοτήτων: «η εργασία όμως βαίνει πολύ βραδέως, ένεκα της ασθενείας τινών δυτών, οίτινες νοσηλεύονται. Εργάζονται δε μόνον πέντε.»

Οι Συμιακοί δύτες καταδύονταν σε βάθος 65-70 μέτρα, όπου παρέμεναν έως 5 λεπτά,ενώ χρειάζονταν 3 επιπλέον λεπτά για την ανάδυση και την κατάδυση. Ήταν επομένως αναγκασμένοι, σε πολλαπλές καταδύσεις καθημερινά, αντιμέτωποι με τις αντίξοες καιρικές συνθήκες, με το βάθος, με την ιλύ του βυθού, αλλά και με το μεγάλο βάρος των αντικειμένων. Στο τέλος του χειμώνα του 1901 ήταν προφανής η  σωματική καταπόνηση τους και δικαιολογημένα τα αιτήματα τους για διαστήματα ανάπαυλας.

Καμία αρχαιολογική ανακάλυψη δεν θα είχε συμβεί, χωρίς τον καπετάνιο Δημήτριο Κοντό, το πλήρωμά του και τους δύτες του, και ο θησαυρός των Αντικυθήρων θα βρισκόταν ακόμη στο βυθό της θάλασσας. Ανακάλυψαν το ναυάγιο και διακινδύνευσαν τις ζωές τους, στην πρώτη προσπάθεια να διασώσουν αντικείμενα από ένα βυθισμένο πλοίο. Μια τολμηρή περιπέτεια από την οποία δεν επέστρεψαν όλοι.

Δείτε το πιο διάσημο από τα ευρήματα που ανέσυρε το 1901 ο Κοντός από τον βυθό των Αντικυθήρων. Ο «Μηχανισμός των Αντικυθήρων» εξακολουθεί να γοητεύει τους επιστήμονες με τα μυστικά που αποκαλύπτει. Ο εκπληκτικής ευφυΐας αρχαίος υπολογιστής μπορούσε να απεικονίσει, προβλέποντας σε βάθος δεκαετιών, το ουράνιο στερέωμα, τις θέσεις του ήλιου και της σελήνης, τις φάσεις της σελήνης, ακόμα και εκλείψεις.

Πηγή: Δημήτριος Κοντός – Η πρώτη ανέλκυση. Από την σελίδα μνήμης που δημιούργησε ο δισέγγονός του Στέργιος Κοντός. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ, 1900-1901 Άρθρα Εφημερίδων. ΕΣΤΙΑ – ΣΚΡΙΠ – ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ – ΣΦΑΙΡΑ, 1901-1902 ΤΕΥΧΟΣ 1&2 – ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΦΙΜΕΡΙΣ, 1902 Ο ΘΥΣΑΥΡΟΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΥΘΗΡΩΝ. Ι. Ν. ΣΒΟΡΩΝΟΣ, 1903 ¨ΣΕΛΙΔΕΣ¨–  ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΛΥΚΟΥΔΗΣ, 1920 Ο ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΥΘΗΡΩΝ. ΧΡΗΣΤΟΣ ΛΑΖΟΣ,1994 Decoding the Heavens : Solving the mystery of the world’s first computer. JO MARCHANT, 2008 «…ανέφερα εγγράφως…» ΘΗΣΑΥΡΟΙ ΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΑΡΧΕΙΟΥ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ – ΕΘΝΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΜΝΗΜΕΙΩΝ, 2008 ΤΟ ΝΑΥΑΓΙΟ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΥΘΗΡΩΝ. Το πλοίο, οι θυσαυροί, ο μηχανισμός. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ- ΕΘΝΙΚΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ, 2012...

mixanitouxronou.gr, elhalflashbacks

Ο αμφορέας αυτός βρέθηκε στην πόλη Νίγιακάπου 640 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της πόλης Kashgar το 1993. Η ανακάλυψη δεν είναι νέα, δηλαδή δεν είναι ούτε του προαναφερόμενου χρόνου. Πηγαίνει αρκετά πίσω.

Ο Βρετανός εξερευνητής σερ Όρελ Στέιν, περιδιαβάζοντας την Κίνα το 1903 (106 χρόνια πριν) άκουσε από Κινέζους χωρικούς για την ύπαρξη μιας αρχαίας Ελληνικής πόληςκάτω από μεγάλους αμμόλοφους. ( Όταν επιβλήθηκε στην Κίνα το κομμουνιστικό καθεστώς τα αρχαιολογικά ενδιαφέροντα αδράνησαν.)

Ένα δημοσίευμα αυστραλιανής εφημερίδας τάραξε τα ιστορικά ύδατα, τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1990. Το δημοσίευμα έλεγε για Ελληνικό πολιτισμό σε πόλη της Κίνας. Έτσι έχουμε το παράδοξο ότι αφού ο Μέγας Αλέξανδρος έφθασε μέχρι το Γάγγη ποταμό πως υπάρχουν Ελληνικές πόλεις στην Κίνα;

Μήπως ο Αλέξανδρος έφθασε μέχρι το εσωτερικό της Κίνας; Ή τουλάχιστον, έφθασαν εκεί στρατεύματά του; Αναπάντητα ιστορικά ερωτήματα, αφού δεν υπάρχουν οι ανάλογες ιστορικές πηγές που να τεκμηριώνουν κάτι τέτοιο.

Κι όμως στην Κίνα βρέθηκε αρχαία Ελληνική πόλη. Αυτό μας λέει το δημοσίευμα της Μελβούρνης το 1993. Ή για να ακριβολογούμε: σε πανάρχαια κινεζική πόλη είχαν εγκατασταθεί στρατεύματα του Αλεξάνδρου, τα αντικείμενα των οποίων έμελλε να βρεθούν 2.300 χρόνια μετά.

Από τη δεκαετία, όμως, του 1980, αναζωπυρώθηκε το ενδιαφέρον και έτσι μια ομάδα Κινέζων και Ιαπώνων ερευνητών άρχισε να ψάχνει για την χαμένη πόλη Νίγια κάπου 640 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της πόλης Kashgar.

Πράγματι έπειτα από κοπιώδη έρευνα βρήκαν κάτω από τους αμμόλοφους τα ερείπια της αρχαίας πόλης. Στη διαδικασία της ανασκαφής με μεγάλη έκπληξη εντόπισαν μέσα στα ερείπια έπιπλα Ελληνικού στυλ. Βρήκαν δηλαδή, ανάγλυφες παραστάσεις με μαιάνδρους, αμφορείς Ελληνικούς με αναπαραστάσεις από τα ομηρικά έπη.

Η χρονολόγησή τους ανάγεται στα χρόνια της αλεξανδρινής εκστρατείας. Η ανακάλυψη είχε μεγάλο ενδιαφέρον. Κανένα ιστορικό στοιχείο δεν υπήρχε που να αναφέρει έστω αόριστα την παρουσία των Ελλήνων στην κινεζική αυτή επαρχία. Στην αρχαία Ελληνική γλώσσα, οι Κινέζοι ονομάζονται ΣΙΝΕΣ (Λεξικό Σταματάκου). Στην ορολογία της λέξης ΣΙΝΙΣ η ερμηνεία είναι ο κατερημώνων, ο ληστής, ο άρπαξ. Στην ορολογία του ίδιου λεξικού η λέξη ΤΟ ΣΙΝΟΣ ερμηνεύεται ως πληγή, πλήγμα, βλάβη, όλεθρος. Η ορολογία ΣΙΝΟΜΑΙ σημαίνει συλώ, λαφυραγωγώ, διαρπάζω. Ο ληστής ΣΙΝΙΣ ΠΙΤΥΟΚΑΜΠΤΗΣ σημαίνει όλεθρος προσωποποιημένος.

Η ιδιότητα των ΣΙΝΩΝ ή Κινέζων ως εξολοθρευτών εναντίον των Ιώνων, Ελλήνων, αποδεικνύεται από το γεγονός ότι ενώ η νότια Κίνα ονομάζεται ακόμη ΓΙΟΥΝΑΝ ήτοι ΙΩΝΙΑ, εκεί δεν υπάρχει πλέον κανένας Ίωνας-Έλληνας.

Γερμανοί αρχαιολόγοι απέδειξαν την ύπαρξη τουλάχιστον δώδεκα Ελληνικών πόλεων στην Κίνα, πριν αυτές οι αρχαιολογικές αποστολές απελαθούν. Η κινεζική κυβέρνηση διέταξε την κάλυψη των αρχαιολογικών χώρων με λόφους χώματος στους οποίους φυτεύθηκαν δάση. Κανένας από τους πολιτικούς μας δεν απαίτησε την ανασκαφή των χώρων αυτών από ελληνικές αρχαιολογικές αποστολές.

Η είδηση των ευρημάτων της ανασκαφής μεταδόθηκε από το κινεζικό πρακτορείο και δημοσιεύθηκε πρώτα στην Αυστραλία και από εκεί αναδημοσιεύθηκε στον Ελληνικό Τύπο.

Ντοκιμαντέρ διάρκειας τριών λεπτών -με τριάντα αρχαία θέατρα της χώρας- μέρος του οποίου αποτελεί και το βραβευμένο ντοκιμαντέρ του 2ου Γυμνασίου Χανίων για την Αρχαία Απτέρα θα προβάλλεται από το καλοκαίρι σε πτήσεις της Aegean.

Το μαθητικό ντοκιμαντέρ διακρίθηκε το καλοκαίρι με το 2o Πανελλήνιο Βραβείο στον διαγωνισμό «Οι μαθητές μας ξεναγούν στα αρχαία θέατρα», που διοργάνωσαν το Υπουργείο Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων, το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, η ΕΡΤ και το Σωματείο «Διάζωμα».

Την συνολική παραγωγή έχει αναλάβει το Σωματείο «Διάζωμα» προκειμένου να προβάλλεται σε πτήσεις εξωτερικού προς την Ελλάδα της αεροπορικής εταιρείας Aegean και εκτιμάται ότι θα έχει ολοκληρωθεί και  παραδοθεί στην αεροπορική εταιρεία σε χρονικό διάστημα περίπου τριών μηνών.

«Στο πλαίσιο της εταιρικής μας σχέσης με την αεροπορική εταιρεία αναλάβαμε και αυτή την πρωτοβουλία. Κάνουμε μια κοινή προσπάθεια για να αγαπήσουν τα παιδιά τα μνημεία του τόπου μας αλλά και να προβάλουμε στα πέρατα του κόσμου τον πολιτισμό μας» δήλωσε στο ΑΠΕ – ΜΠΕ για την συγκεκριμένη πρωτοβουλία ο πρόεδρος του Σωματείου «Διάζωμα» Σταύρος Μπένος. Όπως δήλωσε στο ΑΠΕ – ΜΠΕ ο Διευθυντής του 2ου Γυμνασίου Χανίων Αντώνης Αθανασάκης η επιλογή του Σωματείου «Διάζωμα» να συμπεριλάβει στο ντοκιμαντέρ που θα προβάλεται στις πτήσεις της αεροπορικής εταιρείας μέρος του ντοκιμαντέρ για την Απτέρα, αποτελεί ιδιαίτερη τιμή.

Αναφερόμενος στη συμμέτοχη του σχολείου στον διαγωνισμό στάθηκε ιδιαίτερα στην αξία της κοινής προσπάθειας και της συνεργασίας μεταξύ μαθητών εκπαιδευτικών και φορέων του πολιτισμού.

«Η βράβευση προφανώς μας γέμισε χαρά αλλά το σημαντικότερο βραβείο μας είναι ότι τα παιδιά έμαθαν να συνεργάζονται και κυρίως διαπίστωσαν βιωματικά την ολότητα της γνώσης και την αξία του πολιτισμού και της τέχνης, εμπλέκοντας την τοπική ιστορία, τα αρχαία ελληνικά, τα αγγλικά με την τέχνη του κινηματογράφου, του σκίτσου, του animation και της θεατρικής παιδείας. Ήταν μια πρωτόγνωρη και αξέχαστη εμπειρία για όλους μας και μας έδειξε τον δρόμο για ένα «άλλο» σχολείο δημιουργικό και ευχάριστο τόσο για τους μαθητές όσο και τους εκπαιδευτικούς», τόνισε χαρακτηριστικά.

Η αρχαία πόλη της Απτέρας, στην οποία θα «ταξιδεύουν» οι επιβάτες της Aegean βρίσκεται πάνω σε λόφο ύψους 200 μέτρων, στη θέση Παλιόκαστρο, κοντά στο χωριό Μεγάλα Χωράφια. Ιδρύθηκε τη γεωμετρική εποχή, αλλά γνώρισε τη μεγαλύτερη ακμή της τον 4ο αιώνα π. Χ., οπότε ανέπτυξε μεγάλη εμπορική δραστηριότητα, κυρίως λόγω του ελέγχου του Κόλπου της Σούδας. Ο 1ος και ο 2ος αιώνας μ.Χ. αποτέλεσαν μια νέα περίοδο ακμής για την Απτέρα, όμως ο σεισμός του 365μ.Χ. που κατέστρεψε την Κρήτη την ισοπέδωσε.

Κατοικήθηκε μέχρι τον επόμενο σεισμό του 7ου αιώνα μ.Χ. και τις επιδρομές των Σαρακηνών, που την οδήγησαν τελικά στην εγκατάλειψη. Μετά τις εκτεταμένες καταστροφές που γνώρισε το αρχαίο θέατρο της Απτέρας στο τέλος του 19ου και κατά τον 20ό αιώνα, η ένταξη του μνημείου στο ΕΣΠΑ 2007-2013 έδωσε τη δυνατότητα να υλοποιηθεί η πλήρης αποκάλυψή του, η συντήρηση και η αναστήλωση του.

Πηγή: Αθήνα 984, με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ

Σε ένα μικρό κουτί σε τάφο μιας αριστοκράτισσας του 17ου αιώνα βρέθηκε μια ανθρώπινη καρδιά και ήταν του άντρα που αγάπησε.

Το 2013 κι ενώ πραγματοποιούσαν ανασκαφές σε ένα μοναστήρι στην πόλη Ρεν της Γαλλίας, ερευνητές έφεραν στο φως ένα φέρετρο από μόλυβδο, ηλικίας 450 ετών. Μέσα βρήκαν μια εντυπωσιακά καλοδιατηρημένη σορό ενός ανθρώπου που φορούσε δερμάτινα υποδήματα και ήταν τυλιγμένος με έναν θρησκευτικό μανδύα. Εκτός από αυτό, ανακάλυψαν όμως και κάτι άλλο, ένα πολύ μικρότερο σε μέγεθος κουτί δίπλα, πάλι από μόλυβδο, σε σχήμα καρδιάς. Όταν το άνοιξαν, μέσα υπήρχε μια ανθρώπινη καρδιά.

Σύμφωνα με όσα αναφέρει το National Geographic, το σώμα ανήκε σε μία γυναίκα της αριστοκρατικής τάξης του 17ου αιώνα, ονόματι Louise de Quengo. Η καρδιά ανήκε στον σύζυγό της, που ήταν ιππότης και ονομαζόταν Toussaint de Perrien.

Ο Eric Crubezy (διευθυντής του εργαστηρίου AMIS) και η Rozenn Colleter (ανθρωπολόγος) μπροστά στην σορό της Louise Quengo που ήρθε στο φως μέσα σε φέρετρο του 17ου αιώνα στο μοναστήρι των Ιακωβίνων στην πόλη Ρεν της Γαλλίας.

Άνοιγμα της θήκης στις εγκαταστάσεις του ιατροδικαστικού ινστιτούτου Rangueil της Τουλούζης.

Ακτινογραφία της καρδιάς του ιππότη Brefeillac Toussaint Perrien, συζύγου της Louise Quengo, του οποίου η σωρός ανακαλύφθηκε στην Μονή των Ιακωβίνων στην πόλη Ρεν το 2015. Η ακτινογραφία αποκάλυψε την εξαιρετική κατάσταση διατήρησης του οργάνου μέσα στη θήκη. Και οι δύο κοιλίες της καρδιάς ήταν γεμισμένες με υλικό ταρίχευσης από τους χειρουργούς του 17ου αιώνα.

Τα μολύβδινα φέρετρα που περιείχαν τους σκελετούς στην Μονή των Ιακωβίνων. Οι σκελετοί ήταν αρκετά καλά διατηρημένοι ενώ έφεραν τελετουργικές πρακτικές ταρίχευσης.

Αποκατάσταση των φέρετρων που ανακαλύφθηκαν στο μοναστήρι των Ιακωβίνων.

Μολύβδινο φέρετρο που ανακαλύφθηκε στο μοναστήρι των Ιακωβίνων. Το συγκεκριμένο τραπεζοειδούς σχήματος φέρετρο έφερε κάλυμμα διακοσμημένο με σταυρό. Το φέρετρο χτυπήθηκε κατά λάθος από μηχανική συσκευή πριν την παρέμβαση των αρχαιολόγων.

Μελέτη της εξαιρετικά καλοδιατηρημένης σωρού που βρέθηκε σε μολύβδινο φέρετρο στο μοναστήρι των Ιακωβίνων. Η μελέτη πραγματοποιείται στο Ινστιτούτο Ιατροδικαστικής του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Rangueil στην Τουλούζη,όπου για πρώτη φορά αφαιρέθηκε μέρος του ενδύματος για ερευνηθεί η κατάστασή του.

Οι ιστορικοί γνώριζαν ήδη πως οι Ευρωπαίοι αριστοκράτες συχνά θάβονταν απουσία συγκεκριμένων μελών του σώματός τους, συνήθως για πολιτικούς και θρησκευτικούς σκοπούς.

Ωστόσο σύμφωνα με νέα έρευνα του Εθνικού Ινστιτούτου Αρχαιολογικής Διατήρησης της Γαλλίας, η Louise και ο Toussaint είναι το μοναδικό ζευγάρι στα χρονικά που το έκανε σαν ένδειξη αγάπης

«Ο Toussaint de Perrien πέθανε το 1649 -επτά χρόνια νωρίτερα από την Louise- και θάφτηκε 125 μίλια μακριά από το σπίτι τους στη Ρεν», αναφέρει το National Geographic. Αλλά πρώτα, έκοψαν την καρδιά του και την έκρυψαν στη μολύβδινη θήκη. Η Louise την κρατούσε πάνω της μέχρι που πέθανε και η ίδια και μετά, κυριολεκτικά, την πήρε μαζί της στον τάφο.

Η ρομαντική πλην τραγική ιστορία όμως δεν σταματάει εδώ, αλλά συνεχίζει με έναν γρίφο που οι ερευνητές ακόμη δεν έχουν λύσει- μετά από αξονική τομογραφία στη σορό της Louise διαπίστωσαν πως ούτε η ίδια έχει καρδιά. Ο τάφος τους συντρόφου της δεν έχει βρεθεί, αλλά οι αρχαιολόγοι εκτιμούν πως θα κρύβει την καρδιά της αγαπημένης του την οποία τοποθέτησαν εκεί μετά το θάνατό της.

Όσοι ενδιαφέρονται για την ιστορία και την τεχνολογία των αρχαιοελληνικών θεάτρων στον βορειοελλαδικό χώρο θα έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν τη διάλεξη του Ομότιμου Καθηγητή Αρχιτεκτονικής του ΑΠΘ Γιώργου Καραδέδου, την Τρίτη 21 Φεβρουαρίου, στις 7 το βράδυ, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.

Ο Καθηγητής θα μιλήσει στο κοινό για την «Τεχνολογία του αρχαίου ελληνικού θεάτρου μέσα από τα θέατρα της Μακεδονίας και της Θράκης (εξέλιξη, ακουστική, σκηνογραφία, μηχανολογικός εξοπλισμός)». Θα συντονίζει ο πρόεδρος του «Διαζώματος», Σταύρος Μπένος.

Η ομιλία εντάσσεται στο πλαίσιο της πολυετούς συνεργασίας του Μegaron Plus με το Σωματείο «Διάζωμα», το οποίο κάνει πράξη την αγάπη για τα αρχαία θέατρα και την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Μετά το πέρας της παρουσίασης του Γ. Καραδέδου, θα ακολουθήσει μουσικοθεατρικό αναλόγιο στα αρχαία ελληνικά, με εικοσάλεπτο απόσπασμα από την παράσταση «Αντιγόνη» του Σοφοκλή, με υπέρτιτλους στα αρχαία και νέα ελληνικά.

Η είσοδος στην ομιλία και στο θεατρικό δρώμενο είναι ελεύθερη, με δελτία προτεραιότητας που θα ξεκινήσουν να διανέμονται στις 5:30 μ.μ..

Θέατρο Μαρώνεις. Αναπαράσταση φάσης αρένας - Κάτοψη

Μακεδονία - κέντρο της επιστημονικής και καλλιτεχνικής δημιουργίας

Στη Μακεδονία, όπως προκύπτει από αρχαίες πηγές και από πρόσφατες ανασκαφικές έρευνες, το θέατρο γνώρισε άνθηση ήδη από τον 5ο αιώνα π.Χ. Από την εποχή του Φιλίππου Β΄ και μετά, η Μακεδονία γίνεται το κέντρο της επιστημονικής και καλλιτεχνικής δημιουργίας.

Στο θέατρο του Δίου, της θρησκευτικής πρωτεύουσας των Μακεδόνων, τελούνταν σκηνικοί και γυμνικοί αγώνες στο πλαίσιο των «Δίων Ολυμπίων», μεγάλης πανηγύρεως την οποία λάμπρυνε ο βασιλιάς Αρχέλαος, στο τέλος του 5ου αιώνα π.Χ.. Στην ελληνιστική φάση αυτού του θεάτρου, τεκμηριώθηκε, ανασκαφικά, η χρήση όλου του θεατρικού, μηχανολογικού εξοπλισμού (θεολογείο, γερανός, περίακτοι, κεραυνοσκοπείο, καταβλήματα, χαρώνεια κλίμακα, αυλαία), όπως μας είναι γνωστός από τον Βιτρούβιο και τον Πολυδεύκη.

Στη ρωμαϊκή περίοδο, γνωστά θέατρα της Μακεδονίας και Θράκης δέχονται ριζικές ανακαινίσεις για την προβολή του μεγαλείου του αυτοκράτορα. Στη συνέχεια δέχονται σταδιακές τροποποιήσεις για να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις των νέων θεαμάτων (μονομαχίες, θηριομαχίες). Τη σταδιακή μετάβαση, στον βορειοελλαδικό χώρο, από το ελληνικό θέατρο στη ρωμαϊκή αρένα, μπορούμε να παρακολουθήσουμε μέσα από τα θέατρα των Φιλίππων, της Μαρώνειας και της Θάσου.
{YOUR NAME}

Μουσικοθεατρικό αναλόγιο στα αρχαία Ελληνικά

Πρόθεση των συντελεστών του αναλογίου (απόσπασμα από την παράσταση «Αντιγόνη») είναι να αναδείξουν τη διαλεκτική σχέση μεταξύ της τεχνολογίας του αρχαίου θεάτρου και της εκφοράς του αυθεντικού αρχαίου λόγου, της κίνησης και της μουσικής. Το μουσικοθεατρικό δρώμενο που θα παρουσιαστεί στο πλαίσιο της διάλεξης, περιλαμβάνει δύο μελοποιημένα μέρη.

Την Αντιγόνη υποδύεται η Eυαγγελία Θαλασσινή που έχει αναλάβει επίσης τη σκηνοθεσία και την έρευνα της αρχαίας μετρικής. Τον Χορό απαρτίζουν οι Mέμος Ρούσσος, Μαρία Δούση, Βάνα Θεοδώρα, Σέβη Ορφανίδου, Μαρία Μαραγκουδάκη, Σωτηρία Αργυροπούλου. Συμμετέχουν οι μουσικοί Σουζάννα Δεμίρη (φλάουτο), Μενέλια Ρατοπούλου (κρουστά) και Νίκος Κυριαζής (ταμπουράς). Η μουσική σύνθεση και η διδασκαλία των χορικών είναι του Νίκου Χαριζάνου, που λαμβάνει μέρος στο δρώμενο παίζοντας κρουστά. Στους φωτισμούς και στον προζέκτορα, η Χριστίνα Φυλακτοπούλου. Τα κοστούμια και τα προσωπεία σχεδίασε η Μυρτώ Κοσμοπούλου. Στη φωνητική διδασκαλία των ρόλων, η Ζαφειρώ Χατζηφωτίου.

Θέατρο Μαρώνεις. Αναπαράσταση φάσης αρένας - Κάτοψη του θεάτρου

Η εκδήλωση θα μεταδοθεί απευθείας μέσω διαδικτύου και θα είναι ανοικτή σε όλους. Η παρακολούθηση της μετάδοσης θα είναι εφικτή μέσω της ιστοσελίδας του Μεγάρου Μουσικής ( http://www.megaron.gr ).

Πληροφορίες

Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Βασ. Σοφίας & Κόκκαλη - Αθήνα, τηλ. 210 72.82.333

naftemporiki.gr

Μεγαλοφυής, αήττητος στρατηλάτης, ο Αλέξανδρος Γ’, της Δυναστείας των Αργεαδών, δίκαια του αποδόθηκε η προσωνυμία, ο Μέγας. Η ιστορία επιφύλαξε γι’ αυτόν μοίρα λαμπρή. Τον όρισε να μεταλαμπαδεύσει αυτός την Ελληνική σκέψη, τον Ελληνικό πολιτισμό έως τα βάθη της Ανατολής.

Ο Αλέξανδρος τον χειμώνα του 335, ασχολήθηκε με τη διοργάνωση του βασιλείου του, επειδή σκόπευε να απουσιάσει στην Ασία για μεγάλο χρονικό διάστημα. Αρχικά είχε την πρόθεση να κατακτήσει την Περσία, εκθρονίζοντας το Δαρείο και να ανέβει ο ίδιος στο θρόνο, εκδικούμενος για την εκστρατεία του Ξέρξη στο παρελθόν, ο οποίος είχε επιχειρήσει την υποδούλωση όλων των Ελλήνων. Το δε αρχικό σχέδιο του Αλέξανδρου περιελάμβανε τα εξής τρία στάδια : Πρώτα την κατάκτηση της Μικράς Ασίας, ακολούθως την κατάληψη της Συρίας και της Αιγύπτου, τις οποίες θα χρησιμοποιούσε ως ορμητήριο για τις επιχειρήσεις της τρίτης φάσεως, που στόχευαν στην κατάλυση του βασιλείου της Περσίας.

Ο στρατός του Αλεξάνδρου, αποτελείτο από 30.000 πεζούς και 5000 ιππείς. Η βασική διάταξη του στρατού όπως είχε οργανωθεί από τον Φίλιππο, αποτελείτο από τη φάλαγγα, το ελαφρύ ιππικό, τους υπασπιστές, και το βαρύ ιππικό. Ο Αλέξανδρος στην εκστρατεία του προς την Ασία διέθετε έξη τάγματα της μακεδονικής φάλαγγας, η οποία αποτέλεσε την βάση του στρατού του. Η φάλαγγα πλαισιώθηκε από τους Έλληνες οπλίτες, οι οποίοι ήταν Σύμμαχοι ή μισθοφόροι. Διοικητής των Συμμάχων ήταν ο Αντίγονος, ενώ των μισθοφόρων ο Μένανδρος.

Όλα όσα αναφέρουμε είναι σχεδόν σε όλους γνωστά, όπως θέλουμε να πιστεύουμε, αυτό όμως που δεν είναι ευρέως διαδεδομένο είναι και η νομισματική πολιτική του μεγάλου στρατηλάτη. Ας δούμε λοιπόν ορισμένα στοιχεία.

Η πρώτη οικονομική ενοποίηση είχε συντελεστεί στην εποχή του Μ. Αλεξάνδρου, καθώς οι περιοχές που είχε κατακτήσει ήταν η τότε οικουμένη αφού ο υπόλοιπος κόσμος ήταν, από οικονομική τουλάχιστον πλευρά, πολύ πίσω! Το αλεξάνδρειο τετράδραχμο κατέκλυσε τις τότε διεθνείς αγορές καθώς έγινε το μέσο διενέργειας τεράστιου όγκου συναλλαγών και καθιερώθηκε για περισσότερο από 200 χρόνια ως το βασικό μέσο διακράτησης πλούτου από τους συναλλασσομένους. Ιδρύθηκαν δε πολυάριθμα νομισματοκοπεία.

Όπως μας δείχνουν τα αρχαιολογικά στοιχεία τα επιτόκια στον αρχαίο κόσμο για επιχειρηματικά δάνεια κυμαίνονταν περίπου στο 30%. Τα χρυσά και τα ασημένια νομίσματα ήταν δυσεύρετα και έτσι οι περισσότεροι έμποροι έκαναν εμπόριο προϊόντων για άλλα προϊόντα. Κατά συνέπεια καταλαβαίνουμε πόσο δύσκολη ήταν η ζωή ενός εμπόρου εκείνη την εποχή.

Αντί για παράδειγμα να χρησιμοποιεί χρήματα για την πληρωμή των προϊόντων, ο έμπορος έπρεπε να μεταφέρει τα προϊόντα του πάνω σε άλογα κάτι που αναμφίβολα ήταν χρονοβόρο και κουραστικό. Όλα αυτά όμως άλλαξαν με τις κατακτήσεις του Μ. Αλεξάνδρου.

Ο Μ. Αλέξανδρος, ίσως χωρίς σκόπιμη επιδίωξη, έκανε μία επαναστατική οικονομική πολιτική για τα δεδομένα της εποχής. Μετά την κατάκτηση τεράστιων ποσοτήτων χρυσών και αργυρών ταλάντων από την Περσική Αυτοκρατορία, ο Μ. Αλέξανδρος έδωσε τεράστια ποσά για την ανοικοδόμηση ναών, δρόμων και μνημείων. Θα μπορούσαμε να πούμε πως πρόκειται για μία κεϋνσιανή πολιτική στα πρότυπα ενός αρχαίου κατακτητή.

Ωστόσο ο Μ. Αλέξανδρος εφάρμοσε άλλη μια νομισματική πολιτική, με την έκδοση νομισμάτων σε χρυσό και ασήμι, με συνέπεια τα επιτόκια να μειωθούν από το 30% στο 6%.

Αυτή η οικονομική πολιτική του Μ. Αλεξάνδρου διέφερε από την Περσική. Ο μέγας στρατηλάτης προτίμησε να συσσωρεύσει τα τεράστια αποθέματα από χρυσό και ασήμι στο ταμείο της αυτοκρατορίας του. Τα χρήματα πλέον έφυγαν από τους φύλακες των ταμείων και ανέλαβαν την διαχειριστή τους οι »επιχειρηματίες» της εποχής.

Οι πόλεις-κράτη αναγκάστηκαν εκείνη την εποχή να δανειστούν με ελαφρώς υψηλότερα επιτόκια, ίσως επειδή οι δανειστές φοβήθηκαν ότι οι διοικητές των πόλεων (οι οποίοι εκείνη την εποχή έλεγχαν μικρές στρατιές) θα αρνούνταν να πληρώσουν.

Οι επιχειρηματίες του εμπορίου και οι κατασκευαστές έργων τέχνης, επωφελήθηκαν από τα νέα κέρματα που εκδίδονταν από τους Έλληνες σε όλη την Δυτική Ασία και την Μ. Ανατολή.

Καλλιτέχνες και οικοδόμοι θα μπορούσαν πλέον να χρηματοδοτηθούν για τα έργα τους. Μια νέα εποχή για την ελληνιστική τέχνη και την οικονομία μόλις ξεκίνησε.

Κατά την διάρκεια της βασιλείας του υπήρχε μεγάλη αύξηση δαπανών, καθώς είχε μεγαλεπήβολα σχέδια.

Όπως στις μέρες μας, έτσι και στην αρχαιότητα, η νομισματική επέκταση είχε κόστος και στον πληθωρισμό. Σε πόλεις όπως η Τύρος, η Γάζα και η Βαβυλώνα, υπήρξε μια αύξηση των τιμών, ίσως σε μερικές περιπτώσεις σε διπλάσια μεγέθη και έτσι η οικονομική άνθηση οδήγησε στην ύφεση. Ωστόσο η οικονομία και το εμπόριο εκτινάχθηκαν και πάλι όταν τελείωσαν οι συγκρούσεις των Διαδόχων.

Ο Αλεξάνδρος στα νομίσματα

«Ο Αλέξανδρος ο Γ΄ ή Μέγας δεν απεικονίζεται όσο ζούσε ουδέποτε στις κοπές των νομισμάτων». «Πολλές φορές ταυτίζεται ή συγχέεται η απεικόνιση της κεφαλής του αγένειου Ηρακλή που φέρει λεοντοκεφαλή στην πρόσθια όψη των τετραδράχμων και των δραχμών του με την επιγραφή ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ενόσω ζούσε και ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ μετά θάνατον, με το πορτραίτο του ηγεμόνα.

Οι πρώτες απεικονίσεις του απαντούν σε μεταθανάτιες κοπές των διαδοχών του στρατηλάτη. Ο Αλέξανδρος απεικονίζεται ως θεοποιημένος στις κοπές του Λυσιμάχου με τα κέρατα του Άμμωνος Διός, στις κοπές του Πτολεμαίου του Α΄ Σωτήρος με τα κέρατα του Αμμωνος Διός και δορά ελέφαντα ως κάλυμμα κεφαλής και τέλος στις πρώτες κοπές του Σελεύκου του Α΄, όπου απεικονίζεται με κράνος από δέρμα λεοπάρδαλης και κέρατα ταύρου.

Στην κλίμακα της παγκόσμιας οικονομικής κυριαρχίας

Μετά το αργυρό τετράδραχμο της Αθήνας και το χρυσό δαρεικό της Περσικής αυτοκρατορίας, το επόμενο ισχυρό-«διεθνές» νόμισμα θα καταστεί το νόμισμα του Αλεξάνδρου, πριν και μετά το θάνατό του, στην παγκόσμια χρηματαγορά της εποχής μέχρι και τα μέσα του 1ου αι. π.Χ.

Πέρα από τον κυρίαρχο ρόλο που παίζει στην οικονομία του ελληνιστικού κόσμου, αξίζει να σημειωθεί ότι είναι και το νόμισμα που «διδάσκει» τον εγχρήματο τρόπο συναλλαγών σε λαούς που ζούσαν έως τότε σε πλήρη αχρηματία (λαοί Κεντρικής Ασίας). Στην κλίμακα της παγκόσμιας οικονομικής κυριαρχίας, το τετράδραχμο του Αλεξάνδρου θα διαδεχθούν: ο αργυρός denarius της Ρώμης, ο χρυσός σόλιδος των Βυζαντινών, το αργυρό dirhem του αραβικού κόσμου, το χρυσόducato της Γαληνοτάτης Βενετίας, το αργυρό τάληρο των Αψβούργων, τα 8 Reales -το αργυρό νόμισμα της θαλασσοκράτειρας Ισπανίας-, η χρυσή λίρα της Βρετανίας, το δολάριο και το ευρώ».

ithesis.gr

Τα πωλητήρια του πρώτου μουσείου της χώρας υπολειτουργούν ή είναι κλειστά, πολλές αίθουσες του μουσείου κλειστές από έλλειψη προσωπικού, μια απογοητευτική εικόνα

Η ταμπέλα που ήταν αναρτημένη στην είσοδο του πωλητηρίου του αρχαιολογικού μουσείου διατύπωνε το πρόβλημα του εθνικού αρχαιολογικού μουσείου και της έλλειψης προσωπικού.

Όπως και την παρουσία ενός προβλήματος που χρονίζει. Η εικόνα δε μπορεί παρά να είναι απογοητευτική.

Με μόνο ένα άτομο στο πωλητήριο και προχθές με κανένα, με τις μισές και πλέον αίθουσες του μουσείου κλειστές,το πρώτο μουσείο της χώρας μοιάζει περισσότερο εποχικό, αφού όπως μας είπε και η διευθύντρια του Μουσείου «από την άνοιξη μέχρι το φθινόπωρο η επισκεψιμότητα ανεβαίνει»και θα ετοιμαστούν και για φέτος οι εποχικές προσλήψεις, οι οποίες εύχεται να είναι περισσότερες από πέρσι, όπως και οι νέες προσλήψεις μόνιμου προσωπικού.

Το πωλητήριο στην είσοδο του Μουσείου, κλειστό

Το πωλητήριο του ισογείου κλειστό

Παρά το  το επιχείρημα της επισκεψιμότητας το οποίο ευσταθεί, το πρώτο μουσείο της χώρας διαδραματίζει έναν συμβολικό, εκπαιδευτικό ρόλο και η εικόνα του είναι απογοητευτική. Το πωλητήριο του ισογείου κλειστό με μια πρόχειρη ταμπέλα να φράζει την είσοδο και τα ράφια άδεια είναι εικόνα εγκατάλειψης για τον επισκέπτη, που μπορεί αργότερα να αποζημιωθεί από την περιήγησή τους στους θησαυρούς, αλλά αποτυπώνει μια κατάσταση πάγια.Στο πωλητήριο του υπογείου την κατάσταση αποτυπώνουν οι φωτογραφίες πολύ εύγλωττα. Κουτιά συσκευασίας στη μέση του πωλητηρίου, άδεια ρέφια και απομεινάρια χριστουγεννιάτικης διακόσμησης.

Το πωλητήριο του υπογείου

Καλά Χριστούγεννα!

Άδειες βιτρίνες

Η πρόεδρος του ΤΑΠ Ασπασία Λούβρη, δυο χρόνια μετά την ανάλειψη των καθηκόντων της επί υπουργίας Ξυδάκη, δε μπόρεσε λόγω προβλήματος υγείας να μας μιλήσει, αλλά η κατάσταση είναι πολύ εύγλωττη. «Με έναν άνθρωπο το πωλητήριο δε μπορεί να λειτουργήσει» μας είπε ένας υπάλληλος του μουσείου.

«Για το πωλητήριο δεν έχουμε καμία αρμοδιότητα, είναι αρμοδιότητα του ΤΑΠ. Όπως και οι προσλήψεις οι οποίες είναι στην αρμοδιότητα του ΥΠΠΟΑ» μας  είπε η διευθύντρια του ΕΑΜ Μαρία Λαγογιάννη. «Αυτό που εμείς προσπαθούμε είναι με το λιγοστό προσωπικό να κρατάμε ανοιχτές όσο περισσότερες αίθουσες μπορούμε». «Υπάρχουν φορές που κάνουμε προσπάθειες να ανοίξουμε αίθουσες, για να μη φύγουν απογοητευμένοι οι ξένοι τουρίστες"είπε λίγο αργότερα η κυρία Λαγογιάννη στη διάρκεια της δράσης του μουσείου «κρυφή φροντίδα: η προληπτική συντήρηση ως μέσο προστασίας»στους επισκέπτες που είχαν πάρει μέρος στη δράση μέσα στην πτέρυγα με τα αιγυπτιακά που είναι σπανίως ανοιχτά στο κοινό. «Οι αρχαιολόγοι βγαίνουμε από τα γραφεία μας για να έρθουμε σε επαφή με τον κόσμο και να επικοινωνήσουμε μαζί του με δράσεις όπως η σημερινή, αλλά τα προβλήματα της πρόσληψης των υπάλληλων δε μπορούμε να τα επιλύσουμε».

Μια όρνιθα χωρίς χρυσά αυγά

«Ενας αραμπάς, μια σκουριασμένη τσάπα»είναι το ΤΑΠ, είχε πει ο τέως υπουργός Νίκος Ξυδάκηςόταν είχε καλέσει τους δημοσιογράφους για να μας μιλήσει  για «το νοικοκύρεμα, τον εκσυχρονισμό και την πρόοδο του ΤΑΠ». «Υπάρχουν τουλάχιστον 100 εκθέματα στα μουσεία μας που έχουν ασύλληπτη αναγνωρισιμότητα σε ολόκληρο τον κόσμο. Φανταστείτε τί εμπορικό αποτέλεσμα θα είχαμε από τη δημιουργία αντιγράφων τους.» Στόχος είναι αυτά να διατίθενται με χωρική συνάφεια (δηλαδή να μην πωλούνται μυκηναϊκά αντίγραφα στη Σαντορίνη για παράδειγμα). Για την κοστολόγηση της νέας εποχής στα πωλητέα καταρτίζεται τώρα ένα master plan, χαράσσεται μια νέα τακτική είχε δηλώσει ο Νίκος Ξυδάκης, ενώ το μέλος του ΔΣ του ΤΑΠ γραφίστας Γιάννης Καρλόπουλος είχε τονίσει πως σε κάθε περίπτωση θα γίνεται διαγωνισμός τόσο για τον σχεδιασμό όσο και για την παραγωγή. Πολλά ειπώθηκαν σε εκείνη τη συνέντευξη και όλα έμοιαζαν εύκολα, αλλά μάλλον δεν ήταν.

Δυο χρόνια αργότερα, η κατάσταση δεν έχει σημειώσει μεγάλη πρόοδο, με την κα Λούβη να μην έχει ακόμα παρουσιάσει έργο. Το ΤΑΠ, το Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων, διαχειρίζεται όλα τα έσοδα που προκύπτουν από τα πωλητέα είδη και τα εισιτήρια σε όλα τα μουσεία της χώρας καθώς και στους αρχαιολογικούς χώρους κάνει τζίρο που  ξεπερνά τα 55εκ. ευρώ. Η φιλόδοξη τότε πρόταση του κυρίου Ξυδάκη απέβλεπε στην ανακαίνιση των πωλητηρίων καθώς τα έσοδα θα μπορούσαν να είναι πολλαπλάσια. Όσοι ασχολούνται με το πολιτιστικό μάρκετινγκ βρίσκουν το ποσό των 55εκ. απλώς αστείο. Μια βόλτα εκτός ΕΑΜ, σε μικρότερα μουσεία της χώρας αποτυπώνει την άκρως απογοητευτική κατάσταση των πωλητηρίων, που μοιάζουν σχεδόν εγκαταλελειμμένα.

Το ΕΑΜ με κλειστές αίθουσες στο ισόγειο και περισσότερες από τις μισές του πρώτου ορόφου και τους επισκέπτες να ενημερώνονται τηλεφωνικώς αν θελήσουν να μάθουν ποιες είναι οι ανοιχτές και ποιες οι κλειστές, η κατάσταση έχει παγιωθεί.Όμως ποιος φαντάζεται το πρώτο μουσείο της χώρας, που γιόρτασε το 2016 τα 150 του χρόνια σαν επιχείρηση που λειτουργεί με όρους εποχικής επιχείρησης; Σίγουρα οι 465.000 επισκέπτες που πέρασαν την πύλη του το 2016 θα μπορούσαν με καλύτερο σχεδιασμό να είναι πολύ περισσότεροι, καθώς ο τουρισμός, σύμφωνα με τις κατά καιρούς ανακοινώσεις δείχνει συνεχώς ανοδική τάση.

Τον Απρίλιο, το μουσείο θα προσλάβει νέους εποχικούς υπαλλήλους, συνήθως λιγότερους από αυτούς που ζητά καθώς το γενικό λογιστήριο του κράτους εγκρίνει ένα συγκεκριμένο αριθμό που καλύπτει τις ανάγκες μουσείων και αρχαιολογικών χώρων σε όλη την επικράτεια. Αλλά η μεγάλη ανάγκη είναι σε μόνιμους υπαλλήλους. «Εμείς ζητάμε περισσότερους αλλά δε μπορούμε να πάρουμε απόφαση. Και ο κόσμος που φτάνει εδώ το ζητά, καθώς το μουσείο θέλει να ανανεώνει διαρκώς τη σχέση του με τον κόσμο και η επιτυχία των δράσεων που γίνονται πια σε μόνιμη βάση το αποδεικνύει»λέει η κ. Λαγογιάννη.

Χθες, μετά από ομόφωνη απόφαση του Έκτακτου Γενικού Συμβουλίου της ΠΕΥΦΑ, αποφασίστηκε 24ωρη Προειδοποιητική Πανελλαδική Απεργία για την Δευτέρα 20 Φεβρουαρίου 2017. Όλα τα Μουσεία και οι Αρχαιολογικοί Χώροι θα παραμείνουν κλειστά με τα αναγκαίο προσωπικό ασφαλείας.

Τα αιτήματα των αρχαιοφυλάκων είναι η διατήρηση της καταβολής των Κυριακών και Αργιών και των επιπλέον ημερών εργασίας από το ΤΑΠΑ, όπως ισχύει μέχρι τώρα. Επίσης την άμεση απόσυρση του Σχεδίου Νόμου περί Οργανισμού του ΤΑΠΑ και την άμεση πρόσληψη 200 μονίμων Αρχαιοφυλάκων μέσω ΑΣΕΠ. Υποστηρίζουν ότι η άμεση επίλυση των προβλημάτων μας που δεν δημιουργεί κανένα οικονομικό κόστος.

Τα όσα σημαντικά αποκαλύπτονται τις τελευταίες μέρες για τον τάφο του Αριστοτέλη στα αρχαία Στάγειρατης Χαλκιδικής αναζωπύρωσαν το ενδιαφέρον για τη ζωή του.

Ειδικά για τις συνθήκες θανάτου του στη Χαλκίδα και τη μεταφορά της τέφρας του στη γενέτειρά του. Σύμφωνα με πηγές, αδιαμφισβήτητης εγκυρότητας, «όταν ο Αριστοτέλης πέθανε στη Χαλκίδα (Οκτώβριος 322 π.Χ.), οι Σταγειρίτες έστειλαν και έφεραν την τέφρα του στην πατρίδα τους, την τοποθέτησαν μέσα σε χάλκινη υδρία και κατόπιν απέθεσαν την υδρία αυτή σε μια τοποθεσία που την ονόμασαν Αριστοτέλειον. Κάθε φορά που είχαν σημαντικές υποθέσεις και ήθελαν να λύσουν δύσκολα προβλήματα, συγκαλούσαν σε αυτόν τον τόπο τη συνέλευσή τους».

Ο χώρος του ταφικού μνημείου, όπως τον έχει αποκαλύψει ο αρχαιολόγος Κ. Σισμανίδης και κάνει τον γύρο του κόσμου μετά τον εντοπισμό του.

Αραβικά και βυζαντινά χειρόγραφα, βασισμένα σε αρχαίες πηγές, προσθέτουν κι άλλες σχετικές πληροφορίες. Οπως ότι «τα Στάγειρα, που είχαν καταστραφεί από τον Φίλιππο (349 π.Χ. όταν ανήκε στο αντιμακεδονικό «Κοινό των Χαλκιδέων»), πέτυχε ο Αριστοτέλης (την περίοδο που ήταν δάσκαλος του Μ. Αλεξάνδρου) να ανοικοδομηθούν από τον βασιλιά και καθόρισε ο ίδιος εγγράφως τους νόμους και τη μορφή του πολιτεύματός τους… Οι συμπολίτες του, από την άλλη, λόγω αυτών των ενεργειών, με τέτοια τιμή τίμησαν αυτόν, ώστε να καθιερώσουν την τέλεση ετήσιων γιορτών και αγώνων, όσο ακόμη ήταν ζωντανός…».

Ο Αριστοτέλης πέθανε από στομαχική πάθηση (καρκίνο του στομάχου) στο πατρικό σπίτι της μητέρας του Φαιστιάδας.Ηταν τότε 63 χρόνων. Παραδόσεις για αυτοκτονία του, όπως ο Σωκράτης, είτε ότι «έσκασε από το κακό» του και τη στενοχώρια του κινούνται στον χώρο των παραμυθιών.

Στη Χαλκίδα (απ΄ όπου προέρχονταν και οι πρώτοι οικιστές των Σταγείρων) είχε αυτοεξοριστεί αμέσως μετά τον θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου (323 π.Χ.), την επικράτηση του αντιμακεδονικού «κόμματος» στην Αθήνα, τις κατηγορίες εναντίον του για αθεΐα-ασέβεια και τις παρεπόμενες απειλές για τη ζωή του. Γι΄ αυτό εγκατέλειψε την Αθήνα, αφήνοντας διάδοχό του στο Λύκειο, αλλά και την τεράστια βιβλιοθήκη του στον στενό φίλο και συνεργάτη του Θεόφραστο.

Αναπαράσταση του τάφου του

Στη Χαλκίδα έγραψε και τη διαθήκη του, η οποία σώζεται από τον γνωστό βιογράφο των φιλοσόφων Διογένη Λαέρτιο (3ος αιώνας μ.Χ.). Αλλά και σε μεταγενέστερες αραβικές πηγές, που αντλούν από παλαιότερους και αρχαίους συγγραφείς. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πρόκειται για γνήσια διαθήκη και οι αντιρρήσεις που έχουν εκφραστεί από ορισμένους κατά καιρούς δεν ευσταθούν. Μέσα από το κείμενο αυτό αναδεικνύεται ο άνθρωπος Αριστοτέλης. Ο χαρακτήρας και το ήθος του. Η ευσέβεια προς το δίκαιο, τους θεσμούς και τους θεούς. Η φιλευσπλαχνία και η αγάπη του για την οικογένεια. Αλλά και ο φιλελευθερισμός του για να χρησιμοποιηθεί ένας σύγχρονος όρος.

Φιλανθρωπία

Ετσι, οι γνωστές απόψεις στα συγγράμματά του για την κατωτερότητα των γυναικών και τη θέση των δούλων «υπονομεύονται», με μια έννοια, απ΄ όσα ορίζονται εκεί. Παραγγέλλει την απελευθέρωση και την οικονομική ενίσχυση των δούλων του. Δίνει όχι απλώς την άδεια στη σύζυγό του να ξαναπαντρευτεί, αλλά και να κατοικήσει σε όποιο πατρικό του σπίτι επιθυμεί, αφού πρώτα εξασφαλιστεί οικονομικώς.

Κατά κοινή ομολογία των αριστοτελιστών, μέσα από το κείμενο αυτό προβάλλει «η ζωηρή φροντίδα του για τους συγγενείς και υπηρέτες του. Ενα δείγμα νηφάλιας και γνήσιας φιλανθρωπίας». Στη διαθήκη του δεν διατυπώνει επιθυμία για τον τόπο της ταφής του. Σημειώνει, όμως, ότι όπου ταφεί ο ίδιος να τοποθετηθούν και τα λείψανα της πρώτης γυναίκας του, όπως η ίδια ήθελε.

Σύμφωνα με ορισμένες παραδόσεις, η Πυθιάς υπήρξε και «βοηθός» του Αριστοτέλη στη συλλογή στοιχείων για ορισμένα έργα του. Το όνομά της, μάλιστα, συγκαταλέγεται και σε κατάλογο γυναικών επιστημόνων της αρχαιότητας.

Προτομή του φιλοσόφου Θεόφραστου, διαδόχου του Αριστοτέλη στο Λύκειο. Μέχρι τον θάνατό του ο φίλος και «συμφιλόσοφος» φρόντιζε για τους απογόνους του Σταγειρίτη.

Πρόκειται για την Πυθιάδα, ανιψιά ή θετή κόρη του Ερμεία, ηγεμόνα του μικρασιατικού Αταρνέα και προστάτη του Αριστοτέλη (είχε ορφανέψει μικρός). Μια αριστοτελική ωδή προς τιμή του δολοφονημένου από τους Πέρσες Ερμεία ήταν η αφορμή για την κατηγορία της «αθεΐας» το 323 π.Χ. στην Αθήνα. Από τον γάμο με την Πυθιάδα απέκτησε κόρη, που πήρε το όνομα της μητέρας της.

Μετά τον θάνατο της γυναίκας του ο Αριστοτέλης είχε δεύτερη σύζυγο τη Σταγειρίτισσα Ερπυλλίδα. Εχει χυθεί αρκετό μελάνι αν ήταν νομίμως γυναίκα του ή παλλακίδα (το πιθανότερο). Σημασία εδώ έχει η αγάπη και η φροντίδα που εκδηλώνεται γι΄ αυτήν στη διαθήκη. Μαζί της ο Αριστοτέλης απέκτησε τον Νικόμαχο (σ΄ αυτόν αφιερώνονται και απευθύνονται τα «Ηθικά Νικομάχεια»). Ο γιος ήταν ανήλικος όταν πέθανε ο πατέρας του (μεγάλωσε με τη φροντίδα των επιτρόπων της διαθήκης, αλλά σκοτώθηκε νέος σε κάποια μάχη).

Τα σενάρια για τους κληρονόμους

Οι μελετητές της διαθήκης διχάζονται ως προς το πρόσωπο που ήταν ο νόμιμος κληρονόμος του Αριστοτέλη. Τρεις είναι οι πιθανότητες:

• Η κόρη του Πυθιάς ως «επίκληρος» (μοναχοκόρη κληρονόμος της πατρικής περιουσίας, που έπρεπε να παντρευτεί συγγενή από την πλευρά του πατέρα).

• Ο Νικάνωρ, ο οποίος ήταν μάλλον «εισποίητος» (υιοθετημένος) από τον Αριστοτέλη.

• Ο Νικόμαχος, με την προϋπόθεση ότι η Ερπυλλίδα ήταν νόμιμη σύζυγος ή ότι είχε υιοθετηθεί κι αυτός.

Το άγαλμα του Αριστοτέλη στη γενέτειρά του (αρχαία Στάγειρα). Πρότυπο για τη μορφή του αποτελεί ρωμαϊκό αντίγραφο της προτομής του.
Η διαθήκη, πάντως, προϋποθέτει έναν δεδομένο γενικό κληρονόμο, αφού με αυτήν ο Αριστοτέλης ορίζει ειδικά κληροδοτήματα και δεν γίνεται εκεί αναφορά στο σύνολο της περιουσίας του. Διότι προφανώς και σπίτι είχε στην Αθήνα (πέραν των οικογενειακών στα Στάγειρα και στη Χαλκίδα) και άλλη περιουσία.

Η ΔΙΑΘΗΚΗ ΤΟΥ ΟΠΩΣ ΣΩΖΕΤΑΙ ΣΕ ΑΡΧΑΙΕΣ ΠΗΓΕΣ

«Εκεί που θα με θάψουν να βάλουν και τα οστά της γυναίκας μου, όπως εκείνη επιθυμούσε»

…Για όλα και για πάντα επίτροπος να είναι ο Αντίπατρος. Μέχρι να αναλάβει ο Νικάνωρ, να έχουν τη φροντίδα ο Αριστομένης, ο Τίμαρχος, ο Ιππαρχος, ο Διοτέλης και ο Θεόφραστος, αν θέλει και μπορεί, των παιδιών, της Ερπυλλίδας και της περιουσίας μου. Όταν φτάσει η κοπέλα σε ηλικία γάμου, να την παντρευτεί ο Νικάνωρ. Αν της συμβεί κάτι -πράγμα που απεύχομαι- πριν από τον γάμο ή αφού παντρευτεί και δεν έχει αποκτήσει παιδιά, τότε να αναλάβει ο Νικάνωρ… τη φροντίδα και της κοπέλας και του αγοριού, σαν να είναι πατέρας και αδελφός τους. Αν συμβεί κάτι στον Νικάνορα … ο Θεόφραστος να ζήσει μαζί με την κοπέλα. Διαφορετικά να αποφασίσουν από κοινού οι επίτροποι με τον Αντίπατρο…

Οι επίτροποι να φροντίσουν και τον Νικάνορα, αναλογιζόμενοι εμένα, και την Ερπυλλίδα, που για μένα σήμαινε πολλά… Οταν θελήσει να παντρευτεί να φροντίσουν να πάρει άντρα αντάξιο του ονόματός μας. Να της δώσουν επίσης και ασήμι αξίας ενός ταλάντου από την περιουσία μου και τρεις υπηρέτριες… Αν θέλει να κατοικήσει στη Χαλκίδα, να της παραχωρήσουν τον ξενώνα κοντά στον κήπο, αν θέλει στα Στάγειρα, το πατρικό σπίτι. Ο,τι από τα δύο επιλέξει …να το εξοπλίσουν έτσι, που και σε κείνους να φαίνεται καλό και την Ερπυλλίδα να ικανοποιεί.

Ο Νικάνωρ να φροντίσει και τον Μύρμηκα, έτσι που να ανταποκρίνεται στις προσδοκίες μου με τα υπάρχοντα που πήραμε απ΄ αυτόν (ο Αριστοτέλης μάλλον ήταν »κηδεμόνας» του). Η Αμβρακίδα (δούλη) να ελευθερωθεί και, όταν παντρευτεί, να της δοθούν πεντακόσιες δραχμές και η μικρή που έχει. Να δοθούν και στον Θαλή, μαζί με τη μικρή που έχει και που την αγοράσαμε χίλιες δραχμές και μια υπηρέτρια. Ο Σίμων, εκτός από τα χρήματα που του δόθηκαν πριν για άλλον υπηρέτη, ή να αγοράσει υπηρέτη ή να πάρει χρήματα (Θαλής και Σίμων φαίνεται ότι ήταν ήδη απελεύθεροι δούλοι).

Ο Τύχων να ελευθερωθεί, όταν παντρευτεί η κόρη μου, καθώς επίσης ο Φίλων και ο Ολύμπιος και το παιδί του. Κανείς από τους μικρούς που με εξυπηρετούσαν να μην πουληθεί… Οταν ενηλικιωθούν να αφεθούν ελεύθεροι, αν το αξίζουν… (σ.σ. Σε συνέχεια γίνεται λόγος για αναθηματικές εικόνες-ανδριάντες). Εκεί που θα με θάψουν να βάλουν και τα οστά της Πυθιάδας, όπως εκείνη επιθυμούσε. Για τη σωτηρία του Νικάνορα, που ήταν ευχή δική μου, να αφιερωθούν λίθινα αγάλματα ύψους τεσσάρων πήχεων στους σωτήρες Δία και Αθηνά στα Στάγειρα».

(Η μετάφραση από τα άπαντα του Διογένη Λαέρτιου των εκδόσεων «Κάκτος»)

Οι επίτροποι και οι υποψήφιοι γαμπροί για την κόρη του, Πυθιάδα

Πρωταγωνιστής ο Νικάνωρ, διάδοχος ο Θεόφραστος

Επίτροπος «πάντων και διά παντός» ορίζεται ο Αντίπατρος. Πρόκειται για τον στρατηγό-αντιβασιλιά της Μακεδονίας (έως τον θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου) και επιμελητή-αυτοκράτορα της μακεδονικής επικράτειας κατά την πρώτη φάση του πολέμου των διαδόχων.

Για τους τρεις από τους πέντε επιμελητές της διαθήκης (Αριστομένης, Τίμαρχος και Διοτέλης) δεν υπάρχουν στοιχεία. Μάλλον ήταν συνοδοιπόροι του στο Λύκειο.
Ο Ιππαρχος αναφέρεται στη διαθήκη του Θεόφραστου, ως φίλος, συσχολιαστής και συμφιλοσοφών. Ισως ήταν ο διαχειριστής της Περιπατητικής Σχολής. Ο Θεόφραστος τον όρισε εκτελεστή και της δικής του διαθήκης.

Ο Θεόφραστος (371-287/285) είναι ο γνωστός διάδοχος και συνεχιστής του Αριστοτέλη στην Περιπατητική Σχολή. Ορίζεται υπό αίρεση επιμελητής της αριστοτέλειας διαθήκης («εάν βούληται…»).

Το εντυπωσιακό είναι ότι αν επιθυμεί μπορεί να αντικαταστήσει τον Νικάνορα. Να πάρει δηλαδή αυτός ως σύζυγο την κόρη του Αριστοτέλη, αν ο Νικάνωρ πεθάνει πριν από τον γάμο. Δεν αποτελεί έκπληξη για τα δεδομένα της εποχής η ηλικία του (είναι περίπου 50 χρόνων και η μέλλουσα νύφη, Πυθιάς, ανήλικη ακόμη).

Στην αυλή του Μεγαλέξανδρου

Ο Νικάνωρ είναι ο «πρωταγωνιστής» στη διαθήκη. Γιος του Προξένου, φίλου της οικογένειας και προστάτης του Αριστοτέλη από τα χρόνια της παραμονής του στη Μικρά Ασία και της φοίτησής του στην Ακαδημία του Πλάτωνα.

Φαίνεται ότι από πολύ νωρίς και ενώ ακόμη η Πυθιάς ήταν μικρή, ο Αριστοτέλης «εμνήστευσεν αυτήν προς τον Νικάνορα». Ισως τον τελευταίο να είχε υιοθετήσει ο φιλόσοφος μετά τον θάνατο του Πρόξενου. Διατυπώνεται η άποψη ότι κατά την εποχή θανάτου του Αριστοτέλη και νωρίτερα είτε απουσίαζε όντας στην αυλή του Μ. Αλεξάνδρου ή κάπου αλλού είτε ότι ασθενούσε (ο Αριστοτέλης φροντίζει για τα σχετικά «τάματα» υπέρ της σωτηρίας του). Ισως, όμως, να ήταν απλώς ανήλικος γι΄ αυτό ορίζονται και επιμελητές μέχρι να αναλάβει την περιουσία.

Ο Νικάνωρ έγινε πράγματι σύζυγος της Πυθιάδας. Πέθανε σχετικά νέος και η Πυθιάς παντρεύτηκε άλλες δύο φορές (έναν Σπαρτιάτη κι έναν Αθηναίο γιατρό). Απέκτησε τρεις γιους, που μαθήτευαν στο Λύκειο.

Ανάμεσά τους και τον Αριστοτέλη. Για τον τελευταίο ο Θεόφραστος παραγγέλλει στη δική του διαθήκη να τον φροντίζουν οι φίλοι του ώστε «να προαχθεί στη φιλοσοφία». Πράγμα που δείχνει ότι πολλά χρόνια μετά εξακολουθούσε να φροντίζει για τους απογόνους του Αριστοτέλη.

Είναι ένα νησάκι μια σταλιά, ελάχιστα τετραγωνικά χιλιόμετρα. Έχει όμως θέση που της δίνει σημαντικό ρόλο στην ιστορία και λάμψη που ξεπερνά κατά πολύ τα σύνορα της χώρας.

Η τοποθεσία της Δήλουείναι νευραλγική, καθώς βρίσκεται στην καρδιά του Αιγαίου, με όλα τα γύρω νησιά, Νάξο, Πάρο, Σίφνο, Σέριφο, Σύρο, Άνδρο, Τήνο και Μύκονο να είναι ορατά από τα υψώματά της Δήλου. Έτσι, λέγεται, οι αρχαίοι γεωγράφοι ονόμασαν τα νησιά από Κυκλάδες- σε αντίθεση με τις Σποράδες- ενώ ο Καλλίμαχος απέδιδε στη Δήλο την ονομασία «Ιστίη», δηλαδή Εστία.

Από την αρχαιότητα πιστευόταν πως το νησί αυτό φωτίζεται από τον ήλιο περισσότερο από κάθε άλλο μέρος. Έτσι, οι αρχαίοι ήθελαν εκεί να γεννήθηκε ο Απόλλωνας και η Άρτεμις, από τη Λητώ που αναζητούσε ένα μέρος να φέρει στον κόσμο τους καρπούς του ερωτά της με τον Δία, αλλά η Ήρα δεν άφηνε κανέναν τόπο να τη δεχθεί. Ο Απόλλωνας και το φως του ταυτίστηκε με το νησί. Αν και η Δήλος είχε κατοικηθεί ήδη από το 2500 π.Χ., η λατρεία του Απόλλωνα συνετέλεσε ώστε να γίνει το ιερό νησί όλης της Ελλάδας, έδρα της πρώτης Αθηναϊκής Συμμαχίας και του ταμείου της. Για την εποχή εκείνη, η σημασία της Δήλου θα μπορούσε να περιγραφεί ως εφάμιλλη του Παρθενώνα για την κλασική Αθήνα.

Σύμφωνα με το υπουργείο Πολιτισμού, υπολογίζεται ότι στις αρχές του 1ου αι. π.Χ. σ’ αυτό το μικρό νησί κατοικούσαν περίπου 30.000 άνθρωποι και ότι στα λιμάνια του ήταν δυνατόν να διακινηθούν κάθε χρόνο 750.000 τόνοι εμπορευμάτων. «Ο πλούτος που συγκεντρώθηκε στο νησί και οι φιλικές σχέσεις των Δηλίων με τη Ρώμη ήταν η κύρια αιτία της καταστροφής. Η Δήλος καταστράφηκε και λεηλατήθηκε δυο φορές: το 88 π.Χ. από τον βασιλιά του Πόντου Μιθριδάτη, που ήταν σε πόλεμο με τους Ρωμαίους, και το 69 π.Χ. από τους πειρατές του Αθηνόδωρου, σύμμαχου του Μιθριδάτη. Από τότε το νησί έπεσε σε παρακμή και σταδιακά εγκαταλείφθηκε» γράφει ο αρχαιολόγος Π.Ι. Χατζηδάκης.

Οι ανασκαφές,που άρχισαν το 1872 και συνεχίζονται ακόμη, έχουν αποκαλύψει το Ιερό και ένα μεγάλο μέρος της κοσμοπολίτικης ελληνιστικής πόλης. Στον αρχαιολογικό χώρο της Δήλου μπορεί κανείς να θαυμάσει τη λεγόμενη Αγορά των Ερμαϊστών που χρονολογείται από τον 2ο π.Χ. αιώνα, το ιερό του Απόλλωνα και τον δρόμο των Λεόντων, την οικία του Διονύσου, τη συνοικία του Θεάτρου με τις πολυτελείς κατοικίες- όπου και τα φημισμένα δελφίνια της Δήλου.

Το νησί έχει ενταχθεί από το 1990 στον κατάλογο με τα μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

Το νέο σπουδαίο αρχαιολογικό εύρημα της Θεσσαλονίκης είναι η μαρμαροστρωμένη πλατεία των Βυζαντινών χρόνων, που ανακαλύφθηκε λόγω των εργασιών που γίνονται για τη δημιουργία του Μητροπολιτικού Μετρό της Θεσσαλονίκης.

Είναι η πρώτη φορά που έρχεται στο φως τέτοιο εύρημα, καθώς πλατεία αναλόγου σχήματος στρωμένη με μάρμαρο έχει βρεθεί μόνο στην πόλη Γέρασα της Ιορδανίας. Η πλατεία χρονολογείται στον 6ο μ.Χ. αιώνα και βρίσκεται σε απόσταση μόλις μερικών τετραγώνων από το σταθμό Βενιζέλου όπου έχει αποκαλυφθεί η βυζαντινή λεωφόρος της Θεσσαλονίκης, η περίφημη decumanus maximus, η οποία θα διατηρηθεί επιτόπου σύμφωνα με τη γνωμοδότηση του ΚΑΣ που υπέγραψε πρόσφατα η υπουργός Λυδία Κονιόρδου.

Το νέο μεγάλο εύρημα που ήρθε στο φως βρίσκεται στον ίδιο άξονα επί της Εγνατίας, και εντοπίστηκε στη νότια είσοδο του σταθμού της Αγίας Σοφίας, ενώ φαίνεται πως εκτείνεται μέχρι τη βόρεια είσοδο του σταθμού.

To εύρημα βρίσκεται στην ίδια κατάσταση διατήρησης με τη βυζαντινή λεωφόρο, ενώ χαρακτηρίζεται μοναδικό λόγω της χρονολόγησης και του ιδιαίτερου ύφους του. Λόγω της μεγάλης σπουδαιότητας του ευρήματος το θέμα αναμένεται να έρθει προς συζήτηση στο ΚΑΣ.

Στα 1685 η Βενετία ήταν μεγάλο κράτος. Ήταν θαλασσοκράτειρα όπως περίπου σήμερα ή Αγγλία. Η Ελλάδα ήταν τότε επαρχία τουρκική, και η Βενετία ήθελε να την κατάκτηση. Στέλνει λοιπόν η Βενετία στην Πελοπόννησο τον αρχιστράτηγο Μοροζίνη με στρατό 10.000 άνδρες να την κυριέψει. Από το στρατό αυτό 4.000 άνδρες ήταν μισθοφόροι, Γερμανοί και άλλοι ευρωπαίοι με αρχηγό τον κόμη Καινιξμάρκ από τη Σουηδία παν φημιζόταν ως άριστος. στρατιωτικός. Η Πελοπόννησος κυριεύεται εύκολα από τον Μοροζίνη, γιατί τον βοήθησαν και οι Έλληνες κάτοικοί της.

Ό Μοροζίνης σταθμεύει με το στρατό του στην Κόρινθο και σκέφτεται, αν πρέπει να προχώρηση στην Αττική. Στα 1686 οι Αθηναίοι στέλνουν στην Κόρινθο κρυφά επιτροπή και προσκαλούν το Μοροζίνη να πάει να καταλάβει την Αθήνα. Τον βεβαιώνουν ότι θα τον συνδράμουν με τρόφιμα και με πολεμιστές. Ό στόλος της Βενετίας μεταφέρει το στρατό του Μοροζίνη κάνοντας το γύρο της Πελοποννήσου και αγκυροβολεί στο Καλαμάκι του Ισθμού.Οι Τούρκοι αγγαρεύουν τους Έλληνες της Αθήνας και επισκευάζουν βιαστικά τα τείχη της Ακρόπολης. Γκρεμίζουν το ναό της Απτέρου Νίκης και με τις πέτρες του χτίζουν πυροβολείο στο ίδιο μέρος.

Στις 22 Σεπτεμβρίου 1687, το πρωί, οι Τούρκοι είδαν από την Ακρόπολη τον βενετικό στόλο στον Πειραιά να αποβιβάζει στρατό και πολεμοφόδια και τους έπιασε φόβος και τρόμος. Τρέχουν με τα γυναικόπαιδα τους με κλάματα στην Ακρόπολη φορτωμένοι με ρούχα και τρόφιμα. Είναι 2.500 ψυχές.

Ο τουρκικός στρατός (500 στρατιώτες), γυρίζει τα χριστιανικά σπίτια και μαζεύει τους Έλληνες για να μεταφέρουν στην Ακρόπολη πολεμοφόδια και τροφές για 3.000 άτομα (2.500 λαό και 500 στρατό )και διάφορα έπιπλα Ως το μεσημέρι είχαν όλα μεταφερθεί. Στην πόλη της Αθήνας έμειναν μόνοι οι Έλληνες κάτοικοί της 7.000- 7.500. ψυχές που έτρεμαν κι αυτοί από το φόβο τους, γιατί περίμεναν από ώρα σε ώρα στρατό τουρκικό από τη Θήβα με το Σερασκέρη, ο οποίος θα στρατοπέδευε στα σπίτια τους. Φοβούνταν ακόμη ότι οι Τούρκοι θα κατέβαιναν από την Ακρόπολη, να λεηλατούν και να σφάζουν όποτε ήθελαν. Έκρυψαν, λοιπόν, οι Αθηναίοι τα πολύτιμα τους πράγματα στο χώμα, σε λάκκους και σε πηγάδια και περίμεναν την τύχη τους.

23 Σεπτεμβρίου 1687 ο στρατός του Μοροζίνη ξεκινά από τον Πειραιά με κανόνια για την Αθήνα. Ό μικρός αυτός στρατός της Βενετίας ο οποίος διαφήμιζε ότι πολεμά για να ελευθέρωση τους χριστιανούς από τους βαρβάρους, έγινε φοβερός, όπως ο μεγάλος στρατός του Ξέρξη.

Ο μεγάλος στρατός του Ξέρξη έκαψε τον εκατόμπεδο του Παρθενώνα.

Ο μικρός στρατός του Μοροζίνη ανατίναξε τον Παρθενώνα.

Ο μικρός στρατός του Μοροζίνη υπερτέρησε το μεγάλο στρατό του Ξέρξη σε βαρβαρότητα!

Την νύχτα ό Καίνιξμαρκ ως αρχηγός της πολιορκίας τοποθετεί στο μεταξύ των λόφων Φιλοπάππου - Πνύκας:

15 κανόνια στη σημερινή εκκλησούλα του Άι - Δημήτρη του Λουμπαρδιάρη.

9 κανόνια λίγο πιό πέρα στην Πνύκα.

3 μεγάλους όλμους τοποθετεί κάτω από τον Άρειο Πάγο κοντά στο σημερινό Αι-Διονύση, και

2 άλλους μεγάλους όλμους κατά το τέρμα της σημερινής, οδού Βουλής και Κυδαθηναίων όπου περίπου ή σημερινή εκκλησία Σωτήρα του Λυκοδήμου.

Οι Τούρκοι είχαν 10 κανόνια επάνω στους τοίχους του Ωδείου Ηρώδου του Αττικού και τοποθετούσαν αλλά στο ναό Απτέρου Νίκης (πού τον είχαν οχυρό) και άλλα στα Προπύλαια.

Ή Ακρόπολη ήταν - στοιβαγμένη από 3.000 Τούρκους, στρατό λαό και γυναικόπαιδα. Τριακόσια περίπου σπιτάκια πού ήταν επάνω στην Ακρόπολη ήταν γεμάτα και το ύπαιθρο γεμάτο από σωρούς επίπλων, ρούχων, τροφίμων, γυναικόπαιδων και δεν μπορούσε να βάδιση άνθρωπος- χωρίς να πατήσει επάνω τους.

Η μπαρούτη και οι αποθήκες των τροφίμων (λάδι, κρασί, στάρι) ήταν κυρίως στον Παρθενώνα και λίγη μπαρούτη στα Προπύλαια, γιατί οι βόμβες δεν μπορούσαν να τρυπήσουν τους τοίχους τους.

Όλη αυτή τη νύχτα (23 Σεπτεμβρίου 1687) οι Τούρκοι κτυπούν με τα 10 κανόνια (του Ωδείου) τους Ενετούς στον "Αι - Δημήτρη Λομπαρδιάρη για να τους εμποδίσουν να στήσουν το κανόνια τους και σκότωσαν 15 στρατιώτες και ένα ταγματάρχη.

24 Σεπτεμβρίου 1687 τα κανόνια των Ενετών αρχίζουν να κτυπούν την Ακρόπολη με ομοβροντίες. Ό αξιωματικός που διευθύνει τις πυροβολαρχίες δεν ξέρει να κανονίσει τη γέμιση των κανονιών και άλλες βόμβες χτυπούσαν χαμηλά στις σκάλες των Προπυλαίων και άλλες ξεπερνούσαν την Ακρόπολη και έπεφταν στα σπίτια της Πλάκας γύρω στο σημερινό Φανάρι του Διογένη.

Άλλοι στρατιώτες και μηχανικοί έφτασαν τη νύχτα στη βορινή, πλευρά της Ακρόπολης στη σπηλιά Ά-γραύλου και άρχισαν να κάνουν υπόνομο στο βράχο της Ακρόπολης για να την ανατινάξουν! Οι Τούρκοι τους κατάλαβαν και σκότωσαν τον διευθυντή μηχανικό τους και πολλούς στρατιώτες. Και η εργασία σταμάτησε ! Οι Ενετοί κανονιοβολούν αδιάκοπα την Ακρόπολη χωρίς να την πετυχαίνουν!

25 Σεπτεμβρίου 1687, κανόνισαν τη βολή τους. Χτυπούν τα Προπύλαια να τα χαλάσουν. Μία βόμβα μπήκε στα Προπύλαια σε διαμέρισμα που ήταν μικρή αποθήκη με μπαρούτη. Ή μπαρούτη πήρε φωτιά και ιδού το πρώτο θύμα: Τεράστιες φλόγες φωτιάς φωτίζουν τον ουρανό και ένα τμήμα των Προπυλαίων γκρεμίζεται. Και ενώ οι τεράστιες φλόγες φωτίζουν την Ακρόπολη και τους γύρω λόφους, οι Ιταλοί στρατιώτες του Μοροζίνη και οι Γερμανοί μισθοφόροι του, τρελοί από χαρά φωνάζουν: "Βίβα λα νόστρα ρεμ-πούμπλικα = Ζήτω ή δημοκρατία μας!". - Νίκη! Ζήτω ο μέγας κόμης Καίνιξμαρκ!".

26 Σεπτεμβρίου 1687, όλες οι πυροβολαρχίες με συγκεντρωτικό πυρ εξακολουθούν να χτυπούν τα Προπύλαια για να τα ρίξουν, για να μπουν από εκεί οι Ενετοί στην Ακρόπολη. Το απόγευμα όμως ή διαταγή αλλάζει και δίνεται νέα με το παράγγελμα: Όλα τα κανόνια "χτυπάτε τον Παρθενώνα!".

Γιατί ή μεταβολή αυτή;

Γιατί πιθανόν κάποιος Έλληνας όμηρος ή Τούρκος στρατιώτης κατέβηκε από την Ακρόπολη κρυφά και πήγε στους Ενετούς και τους είπε ,ότι ο Παρθενώνας; είναι ή γενική αποθήκη της μπαρούτης και των τροφών των Τούρκων.

Ό βομβαρδισμός συνεχίζεται ως το βράδυ.  Όλα τα κανόνια και οι όλμοι χτυπούν από τέσσερα μέρη τον Παρθενώνα!

Νύχτωσε. Είναι πανσέληνος, ο ουρανός των Αθηνών αιθριώτατος και ο ορίζοντας διαυγής. Οι γύρω λόφοι και τα βουνά της Αττικής ορατά, μάρτυρες του δράματος πού έμελλε να συμβεί...

Επάνω στον Ιερό Βράχο έστεκε μεγαλοπρεπής και ακλόνητος κυρίαρχος της Ακρόπολης ο Παρθενώνας ο ναός της Παλλάδας Αθηνάς. Ούτε ο μιναρές στη δυτική γωνιά του, ούτε τα γύρω του βρωμερά τουρκικά κτίρια αμαύρωναν την πάλλευκη αγνότητα και μεγαλοπρέπεια του. Οι θεοί του Ολύμπου που τους σκάλισε το χέρι ενός Φειδία, στέκουν γαλήνιοι και ατάραχοι στα αετώματα του.

Δύο χιλιάδες εκατό τριάντα εφτά χρόνια στέκει εκεί επάνω έτσι ο Παρθενώνας, η θεία αυτή δόξα της ανθρώπινης μεγαλοφυΐας. Κατά το διάστημα αυτό είδε βάρβαρους επιδρομείς Ασίας και Ευρώπης να ρυπαίνουν τους βωμούς του, να τον χτυπούν με μανία, αλλά να μη μπορούν να τον καταστρέψουν!

'Η ώρα ήταν πλέον μισή μετά τα μεσάνυχτα της 26 προς την 27 2επτεμβρίου 1687, όταν από κάποιο φεγγίτη της στέγης του Παρθενώνα, που είχαν ξεχάσει να φράξουν οι Τούρκοι, έπεσε, μία βόμβα μέσα ακριβώς στη μεγάλη αποθήκη της μπαρούτης. Μία φοβερή έκρηξη κλόνισε από τη ρίζα τον Ιερό Βράχο. Το λεκανοπέδιο της Αττικής χόρεψε όλο σαν από μεγάλο σεισμό. Τεράστιες φλόγες ξεπήδησαν από την κορυφή της Ακρόπολης προς τα ύψη και ο ουρανός της Αττικής φωτίσθηκε με λάμψεις κόκκινες σαν κόλαση. Ο Παρθενώνας σκεπαζόταν από τις φλόγες! Οι θεοί του Ολύμπου γίνονταν κομμάτια και έπεφταν με πάταγο από τους αιθέριους θρόνους τους. Ό ναός της Παλλάδας σωριαζόταν κάτω και τα συντρίμματά του έφτασαν μέχρι των στρατοπέδων των Ενετών!

Το θέαμα των φλογών, οι κρότοι των τινασσομένων Ιερών μαρμάρων του Παρθενώνα, οι αλαλαγμοί 2.500 γυναικόπαιδων της Ακρόπολης, ή κόλαση αυτή που παρουσιαζόταν στα μάτια των στρατιωτών του Μο-ροζίνη γέννησε τόσον ενθουσιασμό μεταξύ τους ώστε να αγκαλιάζονται και να φιλιόνται για το ανέλπιδο κατόρθωμα τους και να φωνάζουν: "Ζήτω ή δημοκρατία μας! Ζήτω 6 Καίναξμαρκ!".

Μ. Στασινόπουλος, ellinikoarxeio

Ο πόνος και ο βασανισμός χρησιμοποιούνταν από αρχαιοτάτων χρόνων τόσο για την τιμωρία εγκληματιών, όσο και για την απόσπαση ομολογιών. Το Μεσαίωνα, ωστόσο, η υπόθεση «βασανισμού» εξελίχτηκε σε ολόκληρη επιστήμη με όργανα ειδικά σχεδιασμένα για την επίτευξη του μέγιστου δυνατού πόνου ή κι ενός μαρτυρικού θανάτου! Πολλές εκ των συσκευών προκαλούν φρίκη ακόμη και μόνο κοιτάζοντάς τες.

Τα περισσότερα μεσαιωνικά κάστρα διέθεταν άλλωστε υπόγεια μπουντρούμια όπου τα βασανιστήρια λάμβαναν χώρα.

Το howitworksdaily παρουσιάζει την εικόνα ενός τέτοιου δωματίου βασανιστηρίων με 8 όργανα που θα έκαναν όλη τη δουλειά! Ας τα δούμε αναλυτικά…

1. Ο τροχός

Τα άκρα του θύματος ήταν δεμένα στις ακτίνες ενός μεγάλου ξύλινου τροχού, ο οποίος περιστρέφεται αργά. Καθώς περιστρέφεται, ο δήμιος χτυπά τα χέρια και τα πόδια του θύματος με ένα σιδερένιο σφυρί, σπάζοντας τα οστά του ένα προς ένα. Αν το θύμα επιζήσει από αυτό, τοποθετείται πάνω σε ένα μεγάλο παλούκι έτσι ώστε τα πουλιά να μπορούν να κατασπαράξουν το σώμα μέχρι τελικά να πεθάνουν από αφυδάτωση, μια φρικτή κατάσταση που διαρκούσε για αρκετές ημέρες.

2. Ο τροχός βασανιστηρίων

Τα χέρια και τα πόδια δένονταν σε κυλίνδρους σε κάθε άκρο του ξύλινου πλαισίου και το θύμα βίωνε φρικτούς πόνους. Αν το θύμα δεν «έσπαγε» και δεν ομολογούσε όλα εκείνα που θα έκαναν το δήμιο να δείξει έλεος, τότε με τη βοήθεια ενός μηχανισμού, συνήθως μιας τροχαλίας, τα σχοινιά σφίγγονταν και τραβούσαν το σώμα μέχρι να εξαρθρωθούν τα μέλη.

3. Η Σιδηρά Κυρία (Iron Maiden)

Μια διαβολική συσκευή που μόνο σαν κυρία δε φερόταν... Πρόκειται για μια σαρκοφάγο που οι διπλές της πόρτες διέθετα καρφιά στις εσωτερικές επιφάνειες. Έτσι όταν έκλειναν οι πόρτες, τα στρατηγικά τοποθετημένα καρφιά έβλαπταν ανεπανόρθωτα τα ζωτικά όργανα του ανθρώπου. Ωστόσο, τα καρδιά δεν ήταν αρκετά μεγάλα ώστε να είναι άμεσα θανατηφόρα. Αντ'αυτού, το θύμα θα πρέπει να αφεθεί να αιμορραγεί αργά μέχρι θανάτου.

4. Θραύστης κρανίου

Το πηγούνι του θύματος τοποθετούνταν στη βάση της συσκευής και το κεφάλι κάτω από το μεταλλικό καπέλο. Ο βασανιστής, με αργές κινήσεις περίστρεφε τη χειρολαβή και σταματούσε αν τελικά το θύμα ενέδιδε και ομολογούσε τα πάντα... Όταν όμως δεν άνοιγε το στόμα του, ο δήμιος γύριζε συνθλίβοντας τα κόκαλα του προσώπου και το κρανίο. Πριν το μοιραίο, τα μάτια πετάγονταν έξω από τις κόγχες…

5. Σφιγκτήρας αντιχείρων

Το χρησιμοποιούσαν για τιμωρία ή ως μέθοδο απόσπασης πληροφοριών. Τα δάχτυλα του θύματος, ή τα δάχτυλα των ποδιών τοποθετούνταν ανάμεσα σε δυο οριζόντιες μεταλλικές ράβδους. Όταν γύριζε η βίδα, τότε  το μεταλλικό έλασμα συνέθλιβε τα δάχτυλα ανεπανόρθωτα. Μερικές τέτοιες συσκευές, διέθεταν και μεταλλικά καρφιά για… εξτρά πόνο.

6. Το αχλάδι του πνιγμού

Γνωστό και ως «αχλάδι της αγωνίας», η φρικτή αυτή συσκευή σχεδιάστηκε για να εισέρχεται σε σωματικές κοιλότητες, όπως το στόμα. Η κυλινδρική συσκευή εισερχόταν στο άνοιγμα, και τα ξεχωριστά «φύλλα» του άνοιγαν μέχρι που έσπαγαν το σαγόνι ή ξέσκιζαν τη σάρκα.

7. Το Πιρούνι του Αιρετικού

Συνήθως το χρησιμοποιούσαν στους βλάσφημους. Το μεταλλικό αυτό εργαλείο με τις δυο αιχμές σε κάθε άκρο, τοποθετούνταν μεταξύ στέρνου και πηγουνιού και ασφαλιζόταν στη θέση του με ένα δερμάτινο λουρί. Το ένα άκρο τρυπούσε το πηγούνι, ενώ το απειλούσε το στέρνο προκαλώντας απέραντο πόνο καθώς ο σκοπός ήταν να μην μπορούν να ανοίξουν το στόμα τους και να σκεφτούν έτσι την αποκοτιά τους να λοιδορήσουν τα θεία.

Το θύμα δεν μπορούσε ούτε να κοιμηθεί, καθώς αν τολμούσε και έριχνε το κεφάλι από την κούραση, τότε το πιρούνιασμα στο σαγόνι θα σε ξυπνούσε στη στιγμή. Η εφεύρεση κρατούσε το θύμα χωρίς ύπνο για μέρες, προκαλώντας του απίστευτο παραληρήματα.

8. Μολυβένιος ψεκαστήρας

Σχεδιάστηκε δόλια για να μοιάζει με τον ψεκαστήρα του Αγιασμού των Καθολικών, με τη διαφορά όμως ότι τη γεμιζόταν με λιωμένο μολύβι ή πίσσα ή καυτό λάδι ή καυτό νερό και χρησιμοποιούταν για να βασανίσει τα θύματα στάζοντας το περιεχόμενό του πάνω σε διάφορα σημεία του σώματος.

Έχετε αναρωτηθεί ποτέ πώς θα έμοιαζαν το… 2016 μ.Χ. οι πανοπλίες που κοσμούσαν τα σώματα των Σπαρτιατών, των αρχαίων Ελλήνων ή των Βυζαντινών πολεμιστών; Όχι, δεν εννοούμε τις απεικονίσεις τους από τα χολιγουντιανά blockbuster, ούτε τα «σουβενίρ» που θα βρείτε στο γιουσουρούμ στο Μοναστηράκι. Μιλάμε για τις αυθεντικές, 100% ρεαλιστικές, πολεμικές και μη, πανοπλίες.

Το έργο του Συλλόγου Κορύβαντεςμέσα από χρόνια ακαδημαϊκής έρευνας μας δίνει οπτικές απαντήσεις με σάρκα και… μέταλλο. Τα μέλη του Συλλόγου σφυρηλατούν πανοπλίες από διάφορες περιόδους της ελληνικής ιστορίας, με περίσσιο μεράκι και προσήλωση στις επιστημονικές πηγές, έτσι ώστε το τελικό αποτέλεσμα να είναι 100% πιστό. Και δεν σταματούν εκεί.

Συμμετέχουν και διοργανώνουν αθλητικά meetings με αντικείμενο τις πολεμικές τέχνες και τις δεξιότητες εκείνης της εποχής με μεγάλη απήχηση σε Ελλάδα και εξωτερικό. Ο Πρόεδρος του Συλλόγου κ. Αντώνη ςΑλιάδης μας διαφωτίζει πάνω στην άκρως ενδιαφέρουσα – τόσο από ιστορικής όσο και οπτικής πλευράς – αυτή έρευνα και κατασκευή.
 
Τι σας οδήγησε στο να στήσετε τον σύλλογο; Υπήρξαν αντίστοιχα παραδείγματα από το εξωτερικό που να σας ενέπνευσαν;

Ο Σύλλογος Ιστορικών μελετών Κορύβαντες ξεκίνησε το 2007 από μια μικρή ομάδα, με κύριο αντικείμενο την πιστή ανακατασκευή πανοπλιών διαφόρων περιόδων της Ελληνικής Ιστορίας. το 2009 συστήθηκε Πολιτιστικό Σωματείο και έκτοτε συνεχίζουμε σε τρεις τομείς: την ανακατασκευή πανοπλιών, την Ακαδημαϊκή έρευνα (μέσω δημοσιεύσεων σε Ακαδημαϊκές εκδόσεις) και το αθλητικό σκέλος (Παγκράτιο, Οπλομαχία, Τοξοβολία) σε συνεργασία με αναγνωρισμένα Αθλητικά Σωματεία και Εκπαιδευτές. Το έργο μας είναι ιδιαίτερα ευρύ καθώς καλύπτουμε συνολικά 33 αιώνες εξέλιξης στον τομές της πανοπλίας, που ουσιαστικά αντικατοπτρίζει 33 αιώνες τεχνολογικής εξέλιξης, γεωπολιτικών αλλαγών, εμπορικών και κοινωνικών ανακατατάξεων στη ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου και Κεντρικής Ευρώπης.

Εδώ να διευκρινίσουμε ότι είναι λάθος να προσεγγίζουμε τις πανοπλίες μέσα από την πολεμική τους λειτουργία μόνο. Oι πολυποίκιλτες πανοπλίες ήταν ανέκαθεν «ταξικές» και λειτουργούσαν ως σύμβολα κοινωνικά και τις έφεραν έμποροι, διπλωμάτες, θρησκευτικοί ηγέτες, πολεμιστές… οι πανοπλίες αναδεικνύουν τις εμπορικές οδούς κάθε εποχής, το πως οι διάφοροι πολιτισμοί ήταν διασυνδεδεμένοι και διαλειτουργούσαν.

Για παράδειγμα, μια τυπική Αρχαϊκή πανοπλία είχε φτιαχτεί σε εργαστήρια της Κρήτης με μέταλλα από την Μέση Ανατολή και να είχε πουληθεί σε κάποιον πλούσιο Σκύθη στον Εύξεινο πόντο ή σε κάποιον Κέλτη στην Γαλατία, και τελικά να εκτίθεται σε κάποιο Μουσείο στις ΗΠΑ. Οι πανοπλίες είναι δυνατά συναισθήματα, μέγιστα τρόπαια για τους νικητές, μέγιστη απώλεια για τους ηττημένους, αναθήματα στους Ναούς. Οι πανοπλίες είναι ένα ταξίδι στο χρόνο που χρειάζεται ανοιχτά μυαλά να το αποκωδικοποιήσουν και να το καταλάβουν.

Οπωσδήποτε υπήρξαν ερεθίσματα και παραδείγματα από το εξωτερικό, προσωπικά είχα εντυπωσιασθεί από έναν Βελγικό Σύλλογο (με θέμα τους Ναπολεόντιους Πολέμους) που είχα γνωρίσει στα μέσα της δεκαετίας του 90. Με αρκετή υπερηφάνεια μπορούμε να δηλώσουμε ότι ο Σύλλογός μας είναι ένας φορέας που διατηρεί ζωντανή την μακραίωνη (33 αιώνες) παράδοση των πανοπλιών των Ελληνικών κόσμων.

Ποια είναι η διαδικασία για να αναπαράξετε πιστά τις φορεσιές, τα όπλα και τις κινήσεις των αρχαίων πολεμιστών; Πόσο χρόνο απαιτεί/ ποιες είναι οι δυσκολίες;

Αν το ζητούμενο είναι η ιστορική πιστότητα, ναι είναι εξαιρετικά δύσκολη και ακριβή διαδικασία και θα εξηγήσω τους λόγους.

Πρώτος λόγος είναι η έλλειψη ουσιαστικής γνώσης – εάν κάποιος θέλει να φτιάξει ένα αντίγραφο μιας Ευρωπαϊκής Μεσαιωνικής πανοπλίας, απλά μπορεί να επισκεφθεί ένα Μουσείο και να δει από κοντά πρωτότυπα και τα μελετήσει και να τα αναπαράξει. Επίσης υπάρχει τεράστια βιβλιογραφία ακόμα και κώδικες από τους κατασκευαστές των προηγούμενων αιώνων που τεκμηρίωναν τις κατασκευές τους και τις τεχνικές τους. Αντίθετα από τους 10 αιώνες Μυκηναϊκού πολιτισμού έχει σωθεί μόνο μια πλήρης πανοπλία (Δενδρά), λίγα πλήρη δείγματα από την Αρχαϊκή / Κλασσική / Ελληνιστική εποχή και ίσως καμιά αυθεντική πανοπλία από το Βυζάντιο. Ουσιαστική πληροφορία μας δίνουν μόνο οι απεικονίσεις στα αγγεία και τα γλυπτά, λεπτομέρειες σε αρχαία κείμενα για υλικά και τεχνικές κατασκευής είναι ελάχιστες. Οπότε χρειάζεται πολύ μελέτη και πολλές δοκιμές (και ακριβά λάθη) για να φτάσεις σε κάποιο σωστό αποτέλεσμα.

Δεύτερος λόγος είναι η τεχνοτροπία και τα υλικά κατασκευής των Ελληνικών πανοπλιών. Οι περίτεχνες πανοπλίες της Μυκηναϊκής και Αρχαϊκής εποχής απευθύνονταν στην ανώτατη κοινωνική ελίτ, δίχως φειδώ στα υλικά και την κατασκευή. Ακόμα και στην Κλασσική εποχή, οι πανοπλίες απευθύνονται στην αστική τάξη και είναι εξατομικευμένες δίχως την έννοια της μαζικής και φτηνής κατασκευής. Επίσης τα υλικά κατασκευής ήταν χαλκός, μπρούντζος και λινό/δέρμα. Αυτό σε αντίθεση με τις Ρωμαϊκές και Μεσαιωνικές Ευρωπαϊκές πανοπλίες που ήταν φτιαγμένες με φτηνό σίδηρο και σχεδιασμένες να κατασκευάζονται μαζικά και φτηνά.

Η κατασκευή ενός θώρακα διαρκεί περίπου ένα χρόνο, ξεκινώντας από την σύλληψη της ιδέας, τη μελέτη, την κατασκευή, τις δοκιμές. Μετά ακολουθεί μια φάση όπου τεκμηριώνουμε την δημιουργία, συνήθως μέσα από κάποια δημοσίευση σε Ακαδημαϊκή έκδοση ή παρουσίαση σε Πανεπιστήμιο και ακολούθως χτίζουμε πνευματική ιδιοκτησία μέσω οπτικοακουστικού υλικού (το οποίο διαθέτουμε δωρεάν στον ειδικό τύπο). Η συνολική διαδικασία, όπως αυτή αναλύεται προηγουμένως, διαρκεί περίπου 2 – 3 χρόνια.

Σχετικά με την κινησιολογία των πολεμιστών που έφεραν τις πανοπλίες αυτές, συνεργαζόμαστε με εκπαιδευτές στον χώρο των πολεμικών τεχνών (Οπλομαχία, Πάλη) για να μελετήσουμε και να εξάγουμε δόκιμα συμπεράσματα. Εδώ οι ερμηνείες και τα αποτελέσματα είναι πάντα υποκειμενικά και θέλει πολύ προσοχή και βαθιά γνώση για να αποφασισθούν οι σωστοί παράμετροι μέσα στις οποίες θα εκτελεσθούν οι δοκιμές.

Όλη μας η δουλειά σε κατασκευές, μελέτες και Ακαδημαϊκές δημοσιεύσεις παρατίθεται στο koryvantesstudies.org, δομημένη σε θεματικές ενότητες.

Ανακατασκευή Λινοθώρακα με πλάκες χαλκού, σύνθετου κράνους με φολίδες και βαριάς χυτής κοπίδας. Τυπική πανοπλία και οπλισμός Έλληνα Οπλίτη μετά τους Περσικούς πολέμους (5ος αιώνας). Κατασκευή, Hellenicarmors.gr

Πόσο κοστίζει ενδεικτικά η κατασκευή μιας πολεμικής ενδυμασίας;

Η κατασκευή μιας πλήρους (θώρακας, κράνος, ασπίδα, περικνημίδες, κ.α.) πανοπλίας Μουσειακού επιπέδου απαιτεί τουλάχιστον 5.000€, και είναι κάτι που αναγκαστικά γίνεται σταδιακά σε βάθος χρόνου και ανάλογα με τις οικονομικές δυνατότητες των μελών.

Πόσα από αυτά που βλέπουμε στις ταινίες και αναπαριστούν εκείνες τις περιόδους είναι αλήθεια και πόσα μυθοπλασία; Έχετε να επισημάνετε κάποια μεγάλα «φάουλ» από τέτοιου είδους παραγωγές;

Οι ταινίες παλαιότερων δεκαετιών με ιστορικό περιεχόμενο είχαν εξαιρετικά καλή απεικόνιση πολεμιστών και πανοπλιών, πάντα με βάση την ιστορική γνώση που υπήρχε την εποχή που γυρίστηκε η ταινία. Φυσικά, η γνώση που έχουμε συνεχώς εξελίσσεται και αναθεωρείται, με αποτέλεσμα πολλές αναπαραστάσεις σε παρελθόντες ταινίες σήμερα να θεωρούνται λάθος. Οι σύγχρονες ταινίες δεν θα έλεγα ότι έχουν καθαρά ιστορικό περιεχόμενο, οπότε τα στοιχεία εντυπωσιασμού θεριεύουν και βασιλεύουν. Η μέγιστη όμως κακοποίηση γίνεται όχι μόνο από τις ταινίες, αλλά και από τα σύγχρονα «ιστορικά διηγήματα», καθώς σύγχρονες κοινωνικές τάσεις και προοπτικές ανακατεύονται έντεχνα με την αρχαία ιστορία και πλασάρονται με μανδύα ιστορικής ακρίβειας.

Ποια είναι – κατά τη γνώμη σας – τα πιο εντυπωσιακά όπλα που χρησιμοποιήθηκαν εκείνη την περίοδο και ποια τα χαρακτηριστικά τους; Ποιες φορεσιές/στολές θα ξεχωρίζατε ως «highlights»;

Κάθε εποχή έχει να επιδείξει εντυπωσιακές πανοπλίες και όπλα, όπως ανέφερα προηγουμένως οι πολυποίκιλτες πανοπλίες πάντα ήταν κοινωνικά σύμβολα. Επίσης ο απορρέων εντυπωσιασμός ήταν / είναι εγγενές κομμάτι του λειτουργικού σχεδιασμού μιας πανοπλίας (το ίδιο ισχύει και για τις πανοπλίες των σύγχρονων ανθρώπων, τα ακριβά αυτοκίνητα!), καθώς αυτή μεταμορφώνει τρισδιάστατα το άτομο σε (τρομακτικό) μαχητή. Είναι μια μάσκα, όπως η θεατρική, που θα μετατρέψει τον Πολίτη σε Οπλίτη, που θα καταβάλει τις προσωπικές νόρμες του ατόμου και θα του μεταγγίσει το πρόσταγμα της Πολιτείας (διότι το άτομο μέσα από την πανοπλία έχει αποκτήσει μια άλλη ταυτότητα από την προηγούμενη της καθημερινότητάς του) – ο εντυπωσιασμός και η δημιουργία αισθημάτων χαρακτηρίζει τις πανοπλίες όλων των πολιτισμών, είτε αναφερόμαστε σε Ιαπωνικές πανοπλίες Σαμουράι, είτε σε πανοπλίες Πολωνών Ουσάρων.

Από τις πανοπλίες του Ελληνικού κόσμου, θα έλεγα ότι οι πιο ενδιαφέρουσες είναι αυτές της Μυκηναϊκής εποχής, όπου ο πειραματισμός σε φόρμες και τεχνικές είναι εμφανής.

Εμβληματικές πανοπλίες Μυκηναϊκής εποχής, 14ος – 12ος αιώνας. Δεξιά ανακατασκευή της πανοπλίας που βρέθηκε στα Δενδρά και αριστερά ανακατασκευή πανοπλίας από το Βασίλειο της Χαττούσας (μικρά Ασία). Πιθανόν μια τέτοια σκηνή από τις πεδιάδες της Τροίας. Κατασκευή: Hellenicarmors.gr

Πώς μπορεί κάποιος να ενσωματωθεί – βοηθήσει στο έργο του συλλόγου; Είστε ανοικτοί σε νέα μέλη;

Είμαστε ανοιχτοί σε νέα μέλη, εφόσον αυτά κατανοούν πλήρως τον τρόπο που δουλεύουμε και τους σκοπούς του Συλλόγου.

Σας έχουν προσεγγίσει ποτέ Μουσεία ή άλλοι πολιτιστικοί οργανισμοί για συνεργασία;

Στενή συνεργασία διατηρούμε με τα πανεπιστήμια του Βελιγραδίου, της Βαρσοβίας και του Πουλτούσκ (Πολωνία), όπου κατατίθενται μελέτες μας σε ετήσια βάση. Έχουμε επίσης συνεργασθεί με το Μουσείο Biscupin (Πολωνία), με το Μουσείο Viminacium (Σερβία) και με το Μουσείο Vienne (Γαλλία) για επιδείξεις σε Αρχαιολογικά Φεστιβάλ. Διατηρούμε επίσης στενή σχέση (μέσω δημοσιεύσεων και παρουσιάσεων) με τον Διεθνή Οργανισμό EXARC (exarc.net) που δραστηριοποιείται στους τομείς Archaeological Open-Air Museums, Experimental Archaeology και Ancient Technology. Συνεργαζόμαστε επίσης στενά με την World Traditional Archery Federation, εκπρόσωποι της οποίας είμαστε σε Ελλάδα και Κύπρο, προωθώντας την Παραδοσιακή Τοξοβολία.

Ποια είναι τα μελλοντικά σας σχέδια/projects; Με τι ασχολείστε αυτήν την περίοδο;

Η εποχή είναι ιδιαίτερα δύσκολη οικονομικά και δεν επιτρέπει μεγάλες επενδύσεις από κανέναν. Βλέπουμε τους προϋπολογισμούς των Αρχαιολογικών Φεστιβάλ σε όλη την Ευρώπη να μειώνονται δραματικά και κατά συνέπεια οι υπηρεσίες προς τους θεατές των Φεστιβάλ. Αυτήν την εποχή έχουμε επικεντρωθεί στην πλήρωση της συλλογής πανοπλιών Κλασσικής και Μυκηναϊκής εποχής. Υπό επεξεργασία βρίσκονται μελέτες που αναφέρονται στην Γραμμική Β, την χρήση τοξοτών στις Βυζαντινές στρατιωτικές μονάδες και κάποιες αναθεωρητικές μελέτες για τις στρατιωτικές τακτικές των Ελληνικών μονάδων της Κλασσικής εποχής.

Επίσης ασχολούμαστε αρκετά με την Παραδοσιακή Τοξοβολία, όπου διατηρούμε ομάδα 40 τοξοτών ανά την Ελλάδα και Κύπρο με περίπου 5 διεθνείς συμμετοχές ετησίως και συνδιοργάνωση (με την Ελληνική Ομοσπονδία Τοξοβολίας) των αγώνων Total Field Games που συνυπάρχει η Ολυμπιακή και Παραδοσιακή Τοξοβολία

του Νικόλα Γεωργιακώδη, pronews.gr

Το μαύρο είναι για τον δυτικό άνθρωπο το χρώμα-σύμβολο της σκοτεινιάς, της δυσπραγίας, του πένθους. Και μέσα σ’αυτή τη γενική σκοτεινιά, άτομα και λαοί περιμένουν την ανάκαμψη, τη βελτίωση των συνθηκών της ζωής, περιμένουν να δουν την «άσπρη μέρα». Το άσπρο σε αντίθεση προς το μαύρο, άρα φως, ευπραγία, χαρά. Θεωρητικά μπορούμε να πούμε πως η διάκριση είναι απλή, εννοιολογική και ψυχολογική. Ωστόσο, ο συμβολισμός του χρώματος έχει επικρατήσει και σε άλλες χρήσεις. Παλιότερα, όταν οι εκλογές γίνονταν με σφαιρίδια, υπήρχαν λευκά και μαύρα.

Τα πρώτα ήταν θετικά και τα δεύτερα αρνητικά. Και οι ψηφοφόροι αν δεν ήθελαν κάποιον υποψήφιο, τον «μαύριζαν», ρίχνοντας στην κληρωτίδα τα μαύρα σφαιρίδια. Βέβαια, οι εκλογές δεν γινόταν πάντα με τη χρήση των σφαιριδίων. Υπήρχαν στο παρελθόν ποικίλες πρακτικές που είχαν εφαρμοστεί από διάφορους λαούς κατά καιρούς και τόπους. Άλλοτε πετραδάκια, ξυλάκια, σπόροι ή κουκιά. Μια ενδιαφέρουσα ιστορία που έχει καταγράψει ο Πλούταρχος (Βίοι και παράλληλοι, Περικλής 25-27) αποκαλύπτει τη μεγάλη ιστορική διάρκεια αυτών των πραγμάτων.

Περικλής εναντίον της Σάμου

Ήταν το 441 π.Χ. όταν ο Περικλής αποφάσισε να εκστρατεύσει εναντίον της Σάμου για να τιμωρήσει τους Σάμιους επειδή είχαν καταλάβει την Πριήνη, πόλη της Ιωνίας, περιορίζοντας την εμπορική δραστηριότητα της Μιλήτου. Σάμος και Μίλητος, πόλεις και οι δύο της αθηναϊκής συμμαχίας, βρισκόταν σε εμπόλεμη κατάσταση διεκδικώντας τον έλεγχο της Πριήνης. Οι αντίπαλοι του Περικλή έλεγαν ότι είχε αποφασίσει την εκστρατεία κατ’ απαίτηση της Ασπασίας που καταγόταν από τη Μίλητο.

Οι Σάμιοι δεν υπάκουσαν στην εντολή της Αθήνας να σταματήσουν τον πόλεμο και να προσφύγουν σε διαιτησία για ειρηνική επίλυση των διαφορών. Έτσι και ο Περικλής κατέπλευσε με τον αθηναϊκό στόλο στη Σάμο, κατέλυσε το ολιγαρχικό πολίτευμα και αφού πήρε ομήρους πενήντα επιφανείς αριστοκρατικούς και ισάριθμους εφήβους στέλνοντας τους στη Λήμνο, επέβαλε δημοκρατικό πολίτευμα και επέστρεψε στην Αθήνα.

Οι Σάμιοι επαναστατούν

Οι Σάμιοι μετά την αποχώρηση του Περικλή επαναστάτησαν με την υποκίνηση του Πεισσούθνη, Πέρση σατράπη των Σάρδεων. Ο Περικλής αναγκάστηκε να επανέλθει για να αντιμετωπίσει δυναμικά τους Σαμίους και, αφού καταναυμάχησε τον αριθμητικά υπέρτερο αντίπαλο στόλο, πολιόρκησε την πόλη της Σάμου. Αλλά όταν έφτασαν ενισχύσεις από την Αθήνα, ο Περικλής με μοίρα του στόλου ανοίχτηκε στο πέλαγος για να αντιμετωπίσει εκεί φοινικικά πλοία που ερχόταν να βοηθήσουν τους Σαμίους ή σύμφωνα με άλλη άποψη, έχοντας σκοπό να κατευθυνθεί προς την Κύπρο.

Η απουσία του Περικλή έδωσε στους Σαμίους την ευκαιρία να αντιδράσουν και με επικεφαλής τον φιλόσοφο και στρατηγό Μέλισσο επιτέθηκαν κατά των πολιορκητών Αθηναίων, κατέστρεψαν πολλά από τα αθηναϊκά πλοία και συνέλαβαν αιχμαλώτους στο μέτωπο των οποίων χάραξαν τη «γλαύκα» για να εκδικηθούν τους Αθηναίους που πρωτύτερα είχαν χαράξει στο μέτωπο των Σαμίων αιχμαλώτων τη «σάμαινα», το εμβληματικό σαμιώτικο πλοίο που είχε σχεδιαστεί από τον τύραννο Πολυκράτη. Διαχρονική μέχρι και τα νεότερα χρόνια η πρακτική στιγματισμού των αιχμαλώτων και των δούλων. Αθηναϊκή γλαύκα

Αντεπίθεση Περικλή

Όταν ο Περικλής πληροφορήθηκε την καταστροφή του αθηναϊκού στρατού και στόλου, έσπευσε στη Σάμο νίκησε τον Μέλισσο και άρχισε να πολιορκεί την πόλη. Σκοπός του ήταν να πετύχει την άλωση της, όχι με πολεμική ενέργεια, αλλά με τον χρόνο που θα επέφερε την ταλαιπωρία και την εξάντληση των πολιορκουμένων. Ο Περικλής, όπως είναι γνωστό και από άλλες περιπτώσεις, απέφευγε τη σύγκρουση θεωρώντας πολύτιμη την ανθρώπινη ζωή. Για παράδειγμα δέκα χρόνια αργότερα, το 431 π.Χ. κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο οι Πελοποννήσιοι με τους Βοιωτούς συμμάχους τους είχαν εισβάλλει στην Αττική και είχαν στρατοπευδεύσει στις Αχαρνές απειλώντας την Αθήνα.

Οι Αθηναίοι του ζητούσαν να πολεμήσουν και ο Περικλής τους έλεγε για να τους κατευνάσει, πως τα κομμένα δέντρα ξαναφυτρώνουν γρήγορα, αλλά οι άνθρωποι που σκοτώνονται δεν είναι εύκολο να ξαναβρεθούν. Το ίδιο και στην περίπτωση των επιχειρήσεων στη Σάμο, οι Αθηναίοι δεν συμφωνούσαν με το πρόγραμμα αναμονής του Περικλή. Αντιδρούσαν και αδημονούσαν να καταλάβουν τη Σάμο. Γι’αυτό ο Περικλής αποφάσισε να χωρίσει το στράτευμα σε οκτώ τμήματα και έκανε κλήρωση με κουκιά. Σε όποιο τμήμα λάχαινε το λευκό κουκί οι στρατιώτες του είχαν το δικαίωμα να διασκεδάζουν και να ξεκουράζονται,ενώ οι άλλοι θα ασχολούνταν με τα πολεμικά έργα.

Οι τυχεροί στρατιώτες είχαν την «άσπρη μέρα». Από αυτό το ιστορικό γεγονός γράφει ο Πλούταρχος, όποιοι συνέβαινε να βρεθούν σε καλοτυχία, την έλεγαν από εκείνο το λευκό κουκί «άσπρη μέρα». Κι έμεινε μέχρι σήμερα στην ελληνική γλώσσα η έκφραση που προέκυψε από το μακρινό περίκλειο επινόημα, έκφραση που λέγεται δυόμισι χιλιάδες χρόνια με το ίδιο νόημα και με τις ίδιες ελπίδες για τον ελληνικό λαό.

Πηγή: Στην επικαιρότητα του παρελθόντος, Νίκος Γ. Μοσχονάς, εκδόσεις Αρχείο.