Η αντίληψη που επικρατεί στο ευρύ κοινό σχετικά με την υποβρύχια αρχαιολογία είναι σε μεγάλο βαθμό εσφαλμένη, καθώς το ενδιαφέρον επικεντρώνεται κυρίως στην ανακάλυψη και μελέτη των ναυαγίων και των περιεχομένων τους. Ωστόσο το ενδιαφέρον της ενάλιας αρχαιολογίας δεν περιορίζεται μόνο στα ναυάγια, αλλά επεκτείνεται και στην έρευνα αγνώστων πολλές φορές οικισμών και βυθισμένων λιμανιών.

Τα βυθισμένα οικιστικά συγκροτήματα του ελλαδικού χώρουδεν περιβάλλονται βεβαίως από το μυστήριο που γοητεύει πολλούς, όπως η υπόθεση της χαμένης Ατλαντίδας, αλλά συμπληρώνουν καίρια τον αρχαιολογικό ιστό της χώρας και παρέχουν πολύτιμα πληροφοριακά στοιχεία για την ιστορία, το εμπόριο, τις πληθυσμιακές μετακινήσεις, τη γεωλογία και το κλίμα του Αιγαιακού περιβάλλοντος, στο οποίο κυρίως έχουν εντοπιστεί. Οι ήδη γνωστές υποβρύχιες αρχαιολογικές θέσεις κατά μήκος των ακτογραμμών της Ελλαδικής επικρατείας καλύπτουν το χρονολογικό πεδίο από την προϊστορική εποχή μέχρι και την πρώιμη βυζαντινή. Συνοπτικά είναι οι παρακάτω:

Σαλάντι Αργολίδας

Ο προϊστορικός οικισμός βρίσκεται στο μέσο του όρμου των Διδύμων, λίγο βορειότερα του γνωστού σπηλαίου Φράγχθι. Εκτείνεται με κατεύθυνση βορειοδυτικά-νοτιοανατολικά σε μια ζώνη μήκους 400 και πλάτους 30 μ. περίπου κατά μήκος της παραλίας και μέχρι την ισοβαθή των 4 μ. κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Λόγω των αλουβιακών αποθέσεων στο μυχό του όρμου και της ανόδου του επιπέδου της στάθμης του ύδατος η συνολική έκταση του οικισμού δεν είναι δυνατόν προς το παρόν να προσδιοριστεί

Η επιφανειακή έρευνα, που έγινε το 1998 από τους αρχαιολόγους της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων Δ. Χανιώτη και Α. Τεγονίδου, και Χ. Αγουρίδη το 2000, έδειξε ότι ο οικισμός θα πρέπει να καταλάμβανε μια έκταση 20 στρεμμάτων περίπου και να βρισκόταν κατά την πρώιμη Εποχή του Χαλκού σε χαμηλή κοιλάδα και σε αρκετή απόσταση από τη θάλασσα, αν κρίνουμε από την ελαφρά κλίση του βυθού. Οι τοίχοι θεμελιώσεως των κτηρίων του οικισμού, που είναι ορατοί σήμερα στην επιφάνεια του βυθού, είναι κατασκευασμένοι από αργούς λίθους και είναι κυρίως δύο τύπων:

Διπλοί πάχους 50-60 εκατοστών με ενδιάμεσο γέμισμα και μονοί πάχους 30 εκ. Στο δεύτερο τύπο ανήκει και ημικυκλικό κτίσμα διαμέτρου 4 μ. Αμφότεροι οι παραπάνω τύποι συναντώνται συχνά σε οικισμούς της Πελοποννήσου και της Στερεάς Ελλάδος κατά την πρώιμη Χαλκοκρατία. Από την κεραμική που ανευρέθει, όπου κυριαρχούν οι ραμφόστομες φιάλες, τα χονδροειδή αγγεία οικιακής χρήσεως, τα ανοικτά αγγεία με ανάγλυφες ταινίες στο άνω μέρος τους καθώς και μυλόλιθοι και τρυπητήρια από ηφαιστειακό υλικό του Σαρωνικού, ο οικισμός χρονολογείται στην πρώιμη Εποχή του Χαλκού και μάλιστα στην δεύτερη και πιο ώριμη φάση της.

Πλατυγιάλι Αστακού

Ο χώρος αυτός, σε οδική απόσταση 12 χλμ. νότια του Αστακού Αιτωλοακαρνανίας, εντοπίζεται μεταξύ των ακρωτηρίων Κάρλο Γλώσσα και Στενή Γωνιά. Το πλάτος του όρμου είναι 1 χλμ., ενώ η θάλασσα εισδύει σ’ αυτόν περίπου 2 χλμ. Η είσοδός του προστατεύεται από τις νησίδες του συμπλέγματος των Εχινάδων. Τόσο μέσα στη θάλασσα όσο και στην παραλία υπάρχουν πηγές γλυκού νερού. Η υποθαλάσσια έρευνα στην περιοχή είχε ξεκινήσει με αφορμή τον προγραμματισμό κατασκευής στον ομώνυμο όρμο διαλυτηρίου πλοίων από την ΕΤΒΑ και διήρκεσε από τον Ιούλιο έως το Δεκέμβριο του 1986. Αξιοπρόσεκτο εύρημα είναι ο ταφικός εγχυτρισμός ενός βρέφους.

Ο προϊστορικός οικισμός βρισκόταν στο μυχό του κόλπου, σε σημείο που και προ της βύθισής του πρέπει να ήταν χαμηλή κοιλάδα. Οι λόγοι της καταβύθισης παραμένουν ουσιαστικά άγνωστοι, αφού η εξακρίβωσή τους προϋποθέτει γεωλογική μελέτη. Τοίχοι κτισμάτων διακρίνονται σε μια ζώνη 400 μ. παράλληλα προς την ακτογραμμή και σε απόσταση 130 μ. απ’ αυτήν, τουλάχιστον ως την ισοβαθή των 5 μ. Μερικοί απ’ αυτούς συνεχίζονταν και στην παραλία σε αρκετό βάθος κάτω από το έδαφος. Το τμήμα του οικισμού που καλύπτεται απο τη θάλασσα έχει έκταση περίπου 50 στρεμμάτων και καταποντίστηκε πριν από 4.500 χρόνια. Η οριστική του εξαφάνιση ωστόσο επήλθε με την εγκατάσταση του διαλυτηρίου πλοίων, που συντελέστηκε εξαιτίας της αβελτηρίας αλλά και με τις «ευλογίες» της θανούσας υπουργού Πολιτισμού Μελίνας Μερκούρη.

Πουνταζέζα Λαυρίου

Πρόκειται για παραθαλάσσιο οικισμό του αρχαίου δήμου Σουνίου της Λαυρεωτικής και ταυτίζεται με τον «Πορθμόν των Σαλαμινίων», που αναφέρεται σε επιγραφές του 363 π.Χ. από την αρχαία Αγορά Αθηνών. Ο οικισμός φαίνεται να εκτεινόταν στην ευρύτερη περιοχή του λόφου της Πουνταζέζας, καταλήγοντας ομαλά προς τη θάλασσα. Στον πορθμό οι εύποροι δημότες, που ανήκαν στο γένος των Σαλαμίνιων, φαίνεται να είχαν στη κατοχή τους καλλιεργήσιμη γη, αλώνι, πηγάδι, δύο οικίες, τέμενος άγνωστης θεότητας καθώς και τέμενος του Ηρακλέους.

Οι πρόσφατες έρευνες απέδειξαν ότι στην περιοχή υπήρξε έντονη γεωργοκτηνοτροφική αλλά και μεταλλευτική δραστηριότητα. Σήμερα ένα μέρος του παραθαλασσίου τμήματος του οικισμού είναι καταποντισμένο λόγω της ανόδου της στάθμης της θάλασσας. Τα κυριότερα λείψανα εντοπίζονται στη βορειοανατολική πλευρά και καταλαμβάνουν μια έκταση 110χ35 μ. Εκεί παρατηρούνται τοίχοι κτισμάτων από πωρόλιθο εγκάρσιοι αλλά και παράλληλοι προς την ακτογραμμή. Το ύψος τους είναι περίπου 40 εκ. Επίσης σε απόσταση 25 μ. από την ακτή σε βάθος 1,85 μ. εντοπίζονται απομεινάρια τετραγώνου λίθινου οικοδομήματος (προφανώς δημοσίου κτηρίου) διαστάσεων 9,65×9,65 μ. Η ακμή του οικισμού ανάγεται στους κλασικούς χρόνους.

Λιμάνι Αβδήρων

Μέσα στο σύγχρονο λιμενίσκο της κοινότητας των Αβδήρων πραγματοποιήθηκε το 1992 η υποβρύχια έρευνα του αρχαίου λιμενοβραχίονα, που, αν και αρκετά φθαρμένος, σώζει σε μεγάλο βαθμό το αρχικό σχήμα και μέγεθός του. Έχει μήκος περίπου 170 μ. και κατεύθυνση από ανατολών προς δυσμάς. Κατά την πρώτη ανασκαφική περίοδο διαπιστώθηκε κατ’ αρχήν η ύπαρξη δύο τουλάχιστον οικοδομικών φάσεων. Στην πρώτη φαίνεται να ανήκει ένας λιμενοβραχίονας πλάτους 8 μέτρων δομημένος με λιθοπλίνθους από γρανίτη και ελαφρά κλίση προς το βορρά. Εξωτερικά του σημείου που γωνιάζει εντοπίστηκαν δύο ημικυκλικοί πύργοι διαμέτρου 10 και 13 μ. Στην νεότερη φάση του λιμανιού ανήκει η προς τη λιμενολεκάνη επέκτασή του πλάτους 3-3,5 μ., που εφάπτεται στην εσωτερική πορεία της αρχαιότερης φάσης και είναι κατασκευασμένη επίσης από μεγάλες γρανιτένιες λιθοπλίνθους.

Μεθώνη (Οικισμός Εποχής του Χαλκού).

Περί τα μέσα της δεκαετίας του 80 στον κόλπο της Μεθώνης, σε απόσταση 300 μ. από το δημοτικό κάμπινγκ και σε βάθος 3,5 έως 5,5 μ. εντοπίστηκαν εκτεταμένα οικοδομικά λείψανα και συστάδες. Οι τοίχοι σώζονται σε ορισμένες περιπτώσεις σε ύψος τεσσάρων δόμων, αποτελούνται δε κατά κανόνα από πλακερές πέτρες. Η τοιχοδομία αυτή συγκροτείται κυρίως από διπλές σειρές λίθων. Σε λίγες περιπτώσεις εμφανίζεται μόνο μία σειρά, αποτελούμενη από ακατέργαστους ογκόλιθους. Σημαντικό στοιχείο για τη προϊστορική χρονολόγηση του ευρήματος υπήρξε τοίχος σε διάταξη «ιχθυόκανθου»,που «πορεύεται» δυτικά από μεγάλο κυκλικό οικοδόμημα.

Η γενική εικόνα των λειψάνων συνηγορεί υπέρ της πιθανότητας καταβύθισης λόγω σεισμού. Από το 1990 διεξάγεται συστηματική έρευνα στον εν λόγω χώρο, όπου αξίζει να σημειωθεί ότι έχει βρεθεί μια λίθινη προϊστορική άγκυρα ενσωματωμένη σε τοίχο καθώς και υπολείμματα ταφικού εγχυτρισμού δύο νηπίων. Οι υπάρχουσες ιστορικές πληροφορίες για τη περιοχή είναι αξιολογότατες. Κατά την εποχή των Τρωικών ονομαζόταν Πήδασος. Ο Στράβων την αναφέρει ως Πήδασον αμπελόεσσαν. Τα δύο σπουδαιότερα ιερά της πόλης ήταν ο ναός της Ανεμώτιδος Αθηνάς, όπου υπήρχε και ανδριάντας του Διομήδους και ναός της Αρτέμιδος, όπου και το υπό του Αναχάρσιδος αναφερόμενο φρέαρ, από το οποίο αντλούσαν νερό αναμεμιγμένο με πίσσα. Ίσως να πρόκειται για την πρώτη άντληση πετρελαίου στον ελλαδικό χώρο.

Πλύτρα Λακωνίας

Βρίσκονται στη δυτική πλευρά της χερσονήσου Επιδαύρου Λιμηράς μεταξύ των όρμων Σκοτεινός και Άρασμα στο Λακωνικό Κόλπο και ταυτίζεται με την αρχαία πολίχνη Ασωπός των Ελευθερολακώνων. Η περιοχή, που κατά την αρχαιότητα πρέπει να βρισκόταν περίπου 3 μέτρα ψηλότερα από τη σημερινή στάθμη της θάλασσας, είναι διάσπαρτη με αρχαία κτήρια. Είναι τυπικό παράδειγμα αρχαιολογικού χώρου, που έχει διαταραχθεί λόγω τεκτονικών φαινομένων και που σήμερα βρίσκεται βυθισμένος μέχρι και το βάθος των 7 μέτρων. Κατά μήκος του πρανούς της ανατολικής ακτής είναι ορατά τα σημεία όπου έχει αποκοπεί από τη στεριά.

Έχουν βρεθεί ανθρώπινα οστά αναμειγμένα με κεραμικά, που ενδεικνύουν το αιφνίδιον της καταστροφής που είχε επέλθει. Η συνεχής διάβρωση της παράκτιας περιοχής αποκαλύπτει οικοδομήματα με εντυπωσιακά ψηφιδωτά δάπεδα καθώς και αρχαίους τοίχους, που συνεχίζουν κάτω από τη θάλασσα. Τα πλείστα των οικοδομικών λειψάνων, που υφίστανται στον πυθμένα του κόλπου, χρονολογούνται από την ελληνιστική έως την παλαιοχριστιανική περίοδο. Απ’ αυτά ξεχωρίζουν ένα πηγάδι δομημένο με λίθους και υδραυλικό κονίαμα, ο αρχαίος λιμενοβραχίονας και ο επ’ αυτού οχυρωματικός πύργος ή φάρος. Τα βυθισμένα κτήρια είναι κατασκευασμένα από ορθογώνιους λιθοπλίνθους, που προέρχονται από τα παρακείμενα επίσης βυθισμένα λατομεία της αρχαιότητας.

Φαλάσαρνα

Βρίσκεται στον αυχένα της χερσονήσου της Γραμβούσας στην δυτική Κρήτη. Λόγω θέσης υπήρξε το πλέον στρατηγικό σημείο ελέγχου των θαλασσίων οδών μεταξύ του Αιγαίου πελάγους και της Ιταλίας. Ο αρχαίος λιμένας της πόλης βρίσκεται σε απόσταση 100 μ. από την παραλία, θαμμένος κάτω από τόνους προσχώσεων και θαλασσίων αποθέσεων. Αυτό οφείλεται στο γεωλογικό φαινόμενο της προς βορράν κίνησης της λιθοσφαιρικής πλάκας της Αφρικής και της συνακόλουθης σύγκρουσής της με αυτή του Αιγαίου. Στοιχεία από τον χώρο της Φαλάσαρνας, που χρονολογήθηκαν με «άνθρακα 14», απέδειξαν ότι το δυτικό τμήμα της Κρήτης πρέπει να «υψώθηκε»περί το 365 π.Χ. μέσα σε διάστημα λίγων ημερών.

Ελίκη Αχαΐας

Βρίσκεται μεταξύ των ποταμών Σελινούντα και Κερυνίτη. Ο Παυσανίας στα«Αχαϊκά» του (VΙΙ, 24,5 και 25, 5) αφιερώνει μεγάλο μέρος της διήγησής του σ’ αυτήν. Η συγκεκριμένη πόλη, κέντρο λατρείας του Ελικωνίου Ποσειδώνος, μπορεί χωρίς υπερβολή να χαρακτηριστεί ως καταποντισμένο μυστήριο. Από τα υφιστάμενα ιστορικά στοιχεία γνωρίζουμε ότι συνεπεία σεισμικής έξαρσης κατά τον χειμώνα του 373 π.Χ. καταβυθίστηκε στο σύνολό της, ενώ οι κάτοικοί της μετανάστευσαν στην κυρίως Ελλάδα και τη Μικρά Ασία. Ουδέν άλλο είναι επισήμως γνωστό γι’ αυτήν σήμερα πέρα από τις σποραδικές και ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες αλιέων του Κορινθιακού κόλπου, που κάνουν λόγο για ύπαρξη υποβρυχίων ερειπίων. Πριν από λίγα χρόνια συντελέστηκε η πρώτη υποθαλάσσια μαγνητοσκόπηση της περιοχής από ιδιωτικό συνεργείο δυτών.

Πύρρα

Βρίσκεται επίσης στη Λέσβο, στον κόλπο της Καλλονής. Πρόκειται για αρχαιότατη πόλη, της οποίας τα βυθισμένα απομεινάρια είναι δυνατό να γίνουν διακριτά σε βάθος λιγότερο των 8 μ., όποτε οι καιρικές συνθήκες το επιτρέπουν.

Ανθηδών

Στο παραλιακό τμήμα της κωμόπολης αυτής της κεντρικής Ευβοίας (άλλοτε ανήκε στη Βοιωτία) σώζονται ακόμη θεμέλια δημοσίων οικοδομημάτων, αρχαίος μόλος, λιμενοβραχίονες και κρηπιδώματα κατασκευασμένα από μεγάλους ορθογώνιους λίθους. Χρονολογούνται από την Αρχαϊκή έως την Ελληνιστική περίοδο.

Παυλοπέτρι Λακωνίας

Βρίσκεται κοντά στην Ελαφόνησο. Στον υποθαλάσσιο χώρο του έχει ανακαλυφθεί ευρέως εμβαδού οικισμός της Πρωτοελλαδικής περιόδου, του οποίου η εξέλιξη χρονολογείται μέχρι την Υστεροελλαδική.

Και άλλοι είκοσι ένας πανάρχαιοι και νεώτεροι οικισμοί εκτός από τους προαναφερθέντες.

Υπάρχουν ακόμη τα λείψανα 21 βυθισμένων οικισμών στις ακτές της ηπειρωτικής και νησιωτικής Ελλάδος, τους οποίους σε μια απλή κατηγοριοποίηση με κριτήριο την αρχαιότητά τους δυνάμεθα να τους κατατάξουμε ως εξής:

Πρωτοελλαδικοί: Μανίκια Ευβοίας (οικισμός και νεκροταφείο).

Κλασικοί: Τορώνη Καβάλας, Ερέτρια Ευβοίας, Κεγχρεαί Κορίνθου, Γύθειο Λακωνίας και Φεία Ηλείας.

Ελληνιστικοί: Κίρρα Φωκίδος, Δόμβραινα Βοιωτίας, Διβάρι Γιάλοβας Μεσσηνίας, Παλαιά Επίδαυρος Αργολίδος, Ελούντα Κρήτης, Ψείρα Κρήτης, Χερσόνησος Κρήτης, Ίτανος Κρήτης.

Βυζαντινοί: Παροικία Πάρου, Δρέπανο Αργολίδος.

Εύλογα παρατηρούμε ότι η ύπαρξη βυθισμένων οικισμών, που χρονολογούνται μέχρι και τους πρώτους μεταχριστιανικούς αιώνες – ενώ έκτοτε λόγω της εμφανίσεως της πειρατείας ατονεί η συγκρότηση παρακτίων πόλεων -, είναι δηλωτική της συνεχούς παρουσίας ενός συνδυασμού γεωλογικών φαινομένων, που εξακολουθεί να βρίσκεται σε αδιάκοπη εξέλιξη επί σειρά χιλιετιών. Η καταβύθιση της Αιγηΐδος προ 10-12.000 ετών οφείλεται στην εκδήλωση των ιδίων ακριβώς φαινομένων (άνοδος στάθμης υδάτων, σεισμοί, ηφαιστειακές εκρήξεις), με τη μόνη διαφορά ότι τότε η ένταση και η χρονική διάρκεια τους ήταν σαφώς πολλαπλάσιες σε σύγκριση με τις μεταγενέστερες ιστορικές περιόδους.

Αναφορικά με το ερευνητικό μέρος τα κριτήρια της επιλογής ενός υποθαλασσίου χώρου για μελέτη δεν είναι σταθερά, ενώ το λιγοστό προσωπικό της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων (μόλις τριάντα πρόσωπα, δέκα από τα οποία είναι αρχαιολόγοι) σαφώς δεν επαρκεί, για να καλύψει μια επικράτεια με συνολικό μήκος ακτών μεγαλύτερο από ολόκληρης της Αφρικής και θαλάσσιο χώρο σχεδόν διπλάσιο από την ξηρά της. Ευχής έργον θα ήταν η πλήρωση περισσοτέρων θέσεων με ειδικά εκπαιδευμένο προσωπικό στον τομέα της ενάλιου αρχαιολογίας καθώς και η μελλοντική εντατικοποίησης των ερευνών με τη χρήση βαθυσκαφών, αφού είναι κάτι παραπάνω από βέβαιο ότι τα μεγαλύτερα αρχαιολογικά μυστικά βρίσκονται ακόμη κρυμμένα στα μεγαλύτερα βάθη κάτω από το γαλανό πέπλο των Ελληνικών πελαγών.

Η Ιστορία δεν μνημονεύει πάντα αυτούς που κινούν τα νήματα. Πολλές φορές λησμονεί, ξεχνάει και αφήνει για πάντα στην λήθη λεπτομέρειες, που όμως στην εποχή τους ήταν αυτές που μπορεί να άλλαξαν τον ρου ολόκληρης της Ιστορίας.

Ενώ το εντυπωσιακό μνημείο της Αμφίπολης αρχίζει σιγά – σιγά και σπάει την σιωπή του φανερώνοντας τα καλά κρυμμένα μυστικά του, δεν συμβαίνει το ίδιο και με την Ιστορία της εποχής.

Οι σχεδόν ανύπαρκτες πηγές μας αφήνουν στο σκοτάδι για το τι μπορεί να ακολούθησε του θανάτου του Μεγάλου Αλεξάνδρου, μία περίοδο που ταυτίζεται χρονολογικά με το μνημείο, καθώς είμαστε γύρω στο 320 π. Χ. Οι διαμάχες και οι κόντρες μεταξύ των διαδόχων πήραν ανεξέλεγκτες διαστάσεις, μετά τον θάνατο του στρατηλάτη, που η παρουσία του αποτελούσε εγγύηση ενότητας στο αχανές βασίλειο του.

Στο σημείο αυτό αξίζει μία επισήμανση: O Μέγας Αλέξανδροςγια τους περισσότερους διαδόχους δεν ήταν παρά το «λάφυρο» για την δική τους εξουσία. Ο νεκρός όσο σημαντικός και αν είναι δεν παύει να είναι νεκρός. Πάνω στα δικά του κατορθώματα, άλλοι ήθελαν να χτίσουν την δική τους μικρή δόξα και άλλοι απλά επεδίωκαν να περάσει όσο το δυνατόν πιο γρήγορα στην λήθη, καθώς τα όσα είχε καταφέρει θα επισκίαζαν κάθε νέα προσπάθεια που θα γινόταν στο εξής, αφού οι κατακτήσεις του είχαν ήδη αρχίσει να ντύνονται με το πέπλο του μύθου.

Η μόνη που πενθούσε πραγματικά τον θάνατο του Αλεξάνδρου και το μόνο που την ενδιέφερε είναι να επιστρέψει στην Μακεδονία ο γιος της, ήταν η Ολυμπιάδα. Και προφανώς θα έκανε τα πάντα για να επιστρέψει.

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ:

Εκείνη την περίοδο λαμβάνουν χώρα πολλά πολιτικά γεγονότα με την μορφή καταιγίδας. Για έναν περίεργο λόγο οι πηγές της εποχής, κόβονται, χάνονται και είναι συγκεχυμένες και αλληλοαντικρουόμενες μεταξύ τους. Σαν κάποιος να ήθελε να «ελέγξει την πληροφορία» της εποχής και οι μεταγενέστεροι να ψάχνουν να βρουν την σειρά των γεγονότων.  Δεν είναι τυχαίο ότι το θέμα της ταφής του Μεγάλου Αλεξάνδρου, αποτελεί μέχρι σήμερα ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια παγκοσμίως, αφού πρόκειται για τον πρώτο «κοσμοκράτορα».

Ας κάνουμε μια βουτιά στον χρόνο προσπαθώντας να συνθέσουμε κάποια κομμάτια του παζλ με τα όσα λιγοστά μας λένε οι πηγές.

Ο Πτολεμαίος ο επονομαζόμενος Σωτήρ, κλέβει την σορό του Μεγάλου Αλεξάνδρου, προφανώς θέλοντας να κερδίσει χρόνο εναντίον του Περδίκκα, ο οποίος είχε την «επίσημη» εξουσία. Ο λόγος που το έκανε αυτό ήταν ίσως για να προλάβει να γεννήσει η Ρωξάννη και να γίνει διάδοχος του θρόνου ο Αλέξανδρος ο Δ’, γιος του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Ο Περδίκκας αξίζει να σημειωθεί ότι ήταν ο επίσημος επιμελητής της αυτοκρατορίας και είχε αναδειχτεί σε πρωταγωνιστή της πρώτης φάσης του ανταγωνισμού των διαδόχων. Κάτι το οποίο δεν άρεσε καθόλου στον Αντίπατρο (πατέρα του Κασσάνδρου) που έβλεπε να χάνει το «τρένο» της διαδοχής. Για αυτό και συντάσσεται με τον «αντάρτη» Πτολεμαίο τον Σωτήρα, ο οποίος κατείχε την σορό.

Αξίζει ακόμα να σημειώσουμε πως ο Αντίπατρος ήταν έμπιστος του Φιλίππου του Β’, ο οποίος συνήθιζε να λέει ότι «κοιμάμαι ήσυχα, γιατί είναι ξάγρυπνος ο Αντίπατρος», ενώ ο Αλέξανδρος όταν ξεκίνησε την εκστρατεία , του ανέθεσε την αντιβασιλεία του Βασιλείου της Μακεδονίας και καθήκοντα επιμελητή του κράτους «τά κατά Μακεδονίαν τε καί τούς Έλληνας Αντιπάτρω επιτρέψας». Σε αυτή τη θέση, ο Αντίπατρος παρέμεινε σε όλη τη διάρκεια της μεγάλης εκστρατείας του Αλεξάνδρου στην Ασία. Αυτά για να καταλάβουμε τις συμμαχίες της εποχής, οι οποίες ωστόσο δεν είχαν τίποτα άλλο ως κίνητρο, παρά μόνο την εξουσία που άφησε πίσω του ο Μέγας Αλέξανδρος.

ΑΡΙΣΤΟΝΟΥΣ: ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ - ΚΛΕΙΔΙ ΤΗΣ ΑΜΦΙΠΟΛΗΣ

Η εκστρατεία του Περδίκκα εναντίον του Πτολεμαίου με σκοπό να ανακτήσει την σορό του Μεγάλου Αλεξάνδρου, αποτυγχάνει παταγωδώς. Ο ίδιος ο Περδίκκας δολοφονείται από τους αξιωματικούς του, οι οποίοι αυτομολούν στο πλευρό του Πτολεμαίου. Και οι αξιωματικοί όμως του Περδίκκα δεν έχουν καλύτερη τύχη και θανατώνονται.

Διασώζεται όμως ένας. Το όνομα του άγνωστο στην Ιστορία. Πρόκειται για τον Αριστόνοα τον Πελλαίο . Ελάχιστες πληροφορίες έχουμε για αυτόν, αλλά γνωρίζουμε ίσως το πιο σημαντικό. Ότι ο Αριστόνους ο Πελλαίος ΔΙΟΡΙΣΤΗΚΕ ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ ΤΗΣ ΑΜΦΙΠΟΛΗΣ το 321 π. Χ. , ενώ διατηρούσε άριστες σχέσεις με την μητέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου , την Ολυμπιάδα, η οποία του είχε αναθέσει όλες τις πολεμικές επιχειρήσεις εναντίον του Κασσάνδρου.

Από τις ελάχιστες αναφορές που φτάνουν μέχρι εμάς για τον Αριστόνοα είναι από τον Αρριανό (6 βιβλίο, 28 κεφάλαιο, 4 παράγραφος) και από τον Διόδωρο τον Σικελιώτη (19 βιβλίο, 50 κεφάλαιο). Σχετικά μας ενημερώνει πως ο "ο Αριστόνους, ένας από τους σωματοφύλακες του Έλληνα στρατηλάτη, πήρε υπό τον έλεγχο του την Αμφίπολη. Η μητέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, Ολυμπιάδα, του είχε αναθέσει τις πολεμικές επιχειρήσεις εναντίον του Κασσάνδρου. Ο τελευταίος έστειλε τον στρατό του εναντίον της Αμφίπολης υπό την ηγεσία του στρατηγού Κρατεύα. Ο Μακεδόνας στρατηγός εισέβαλε στην Βισαλτία. Ο Αριστόνους, έμπειρος στρατηγός, αρχικά απώθησε τα στρατεύματα του Κασσάνδρου και στην τελική μάχη που δόθηκε στην Βεδυνδία της Βισαλτίας, ο στρατός του Κρατεύα διαλύθηκε. Ο ίδιος ο Κρατεύας έπεσε στην μάχη»

Η πληροφορία είναι πολύ σημαντική: Μαθαίνουμε πως σε μία περίοδο που είναι πολύ πιθανόν, σύμφωνα με τους ανασκαφείς να έχει φτιαχτεί ο τύμβος της Αμφίπολης, δηλαδή το 321 π. Χ , παίρνει τα ηνία της πόλης ένας πρώην σωματοφύλακας του Μεγάλου Αλεξάνδρου και άνθρωπος εμπιστοσύνης της μητέρας του Ολυμπιάδας, ο οποίος ήταν σε ανοιχτή κόντρα με τον Κάσσανδρο. Οι πηγές αναφέρουν μάλιστα τον Αριστόνοα, ως αριστοκρατικής καταγωγής και πιστό στα Μακεδονικά ήθη και έθιμα. Αυτός ήταν πιθανότατα και ο λόγος που είχε πάει με τον πλευρό του Περδίκκα και όχι του Πτολεμαίου, καθώς ο τελευταίος ήταν ο «αντάρτης» με σημερινούς όρους.

Η ΠΛΕΚΤΑΝΗ ΤΗΣ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑΣ

Η τοποθέτηση του Αριστόνοα ως διοικητή της Αμφίπολης δεν πρέπει να είναι καθόλου τυχαία και είναι πιθανόν να έχει την σφραγίδα της Ολυμπιάδας.Πότε όμως μπορεί να πάρθηκε αυτή η απόφαση και για ποιο λόγο;

Μετά την λήξη των «εχροπραξιών» μεταξύ Περδίκκα – Πτολεμαίου, γίνεται η σύσκεψη στον Τριπαράδεισο, εκείνη την εποχή, για την οποία δεν γνωρίζουμε καθόλου τι αποφασίστηκε, αφού λείπουν οι αρχαίες πηγές. Εκεί προφανώς έγινε κάποια συμφωνία για να «πέσουν οι τόνοι» , μοιράστηκε σε κομμάτια η αυτοκρατορία και στα ελάχιστα που μας έχουν σωθεί από τον Διόδωρο τον Σικελιώτη, ξέρουμε ότι αποφασίστηκε η επιστροφή των βασιλιάδων στην Μακεδονία.

Τα γεγονότα πάντως έχουν μία αλληλουχία και μία χρονική σύνδεση μεταξύ τους που μας επιτρέπει να κάνουμε την εξής εικασία:

Στην σύσκεψη τέθηκε και το βασικό αίτημα της Ολυμπιάδας για επιστροφή του νεκρού Αλέξανδρου στην Μακεδονία. Για την εκτέλεση του συγκεκριμένου σχεδίου ορίστηκε διοικητής ο Αριστόνοας, ο οποίος είχε στενή σχέση με την μητέρα του Αλεξάνδρου. Στην ίδια σύσκεψη αποφασίστηκε η κατασκευή του τύμβου της Αμφίπολης με «εκτελεστή» τον Πτολεμαίο και σχεδιαστή τον Δεινοκράτη. Αν μεταφέρθηκε τελικά ο Αλεξανδρος στην Αμφίπολη δεν το ξέρουμε. Είναι πάντως πολύ πιθανόν η δημιουργία του τύμβου να έγινε για αυτόν.

ΓΙΑΤΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ Ο ΤΥΜΒΟΣ ΣΤΗΝ ΑΜΦΙΠΟΛΗ ΚΑΙ ΟΧΙ ΣΤΙΣ ΑΙΓΕΣ;

Η υπόθεση μπορεί να έχει μεγάλη βάση αν σκεφτεί κανείς την τοποθέτηση του Αριστόνοα , ως διοικητή της Αμφίπολης και την επιθυμία της Ολυμπιάδας να επιστρέψει ο Αλέξανδρος στην Μακεδονία, κάτι που το είχε ως αυτοσκοπό μέχρι να πεθάνει.

Το ερώτημα που προκύπτει όμως είναι γιατί στην Αμφίπολη και όχι στις Αίγες;

Και εδώ μπορούμε εύκολα να απαντήσουμε αν λάβουμε υπ’ οψιν μας τις ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ εξελίξεις της εποχής.

Η Μακεδονία εκείνη την περίοδο δεν ήταν ενιαία και ταλανιζόταν από μεγάλες έχθρες. Το βασίλειο των Αιγών το ήλεγχε ο Φίλιππος ο Αριδαίος ο οποίος είχε έρθει σε συμφωνία με τον Κάσσανδρο (η συμφωνία έγινε με την σύζυγο του Ευριδίκη, καθώς ο Φίλιππος ο Αριδαίος ήταν τύποις βασιλιάς καθότι πνευματικά καθυστερημένος) και έγινε αντιβασιλιάς.

Για να καταλάβουμε ακόμα καλύτερα τις πολιτικές ισορροπίες της εποχής, τόσο ο Φίλιππος ο Αριδαίος όσο και η σύζυγος του φονεύτηκαν με εντολή της Ολυμπιάδας το 317 π.Χ, η οποία είχε καταφύγει μέχρι εκείνη την περίοδο στο βασίλειο των Μολοσσών της Ηπείρου και είχε πάρει υπό την προστασία της τόσο την Ρωξάννη όσο και τον εγγονό της Αλέξανδρο τον Δ’.

Άρα οι Αιγές ήταν εντελώς ξένες πλέον για την Ολυμπιάδα,  που εάν τυχόν ο Αλέξανδρος επέστρεφε στην Μακεδονία θα έπρεπε να βρεθεί ένα άλλο μέρος για να γίνει η ταφή του. Για αυτό εκείνη όρισε διοικητή έναν έμπιστο δικό της άνθρωπο , τον Αριστόνοα, που είχε τιμηθεί και από τον γιο της με το υψηλό αξίωμα του σωματοφύλακα, ώστε να εκτελέσει το μυστικό σχέδιο της ταφής του Αλεξάνδρου.

Ήταν λιμάνι και δεν θα γινόταν αντιληπτή η μεταφορά του υψηλού νεκρού και δεν θα προκαλούσε νέα πάθη,  καθώς δεν θα περνούσε καθόλου κάποια νεκρική πομπή από στεριά.
Η Αμφίπολη εξυπηρετούσε και έναν ακόμη σκοπό:

Όποιος έχει επισκεφτεί την Αμφίπολη σήμερα, θα έχει διαπιστώσει πως το λιμάνι της δεν απέχει παρά ελάχιστα από το σημείο που έχει φτιαχτεί ο τύμβος.

Σε όλα αυτά θα πρέπει να συνυπολογίσουμε ένα ακόμα στοιχείο: H Ολυμπιάδα, ήταν μία γυναίκα που πετύχαινε πάντα αυτό που ήθελε. Έτσι περιγράφεται από τις ιστορικές πηγές και έχει συνδεθεί με ουκ ολίγες δολοπλοκίες, όπως η δολοφονία του συζύγου της, η δηλητηρίαση του Φίλιππου του Αριδαίου, που του άφησε και την πνευματική αναπηρία, ενώ ήταν ιέρεια στα Καβείρια μυστήρια για τα οποία ελάχιστα πράγματα γνωρίζουμε , καθώς καλύπτονται από έντονο μυστήριο. Προφανώς για να επιστρέψει ο Αλέξανδρος στην Μακεδονία θα έκανε τα πάντα , ακόμα και μια τόσο υψηλού επιπέδου συνωμοσία.

ΓΙΑΤΙ ΜΥΣΤΙΚΑ Η ΤΑΦΗ;

Η Ολυμπιάδα γνώριζε ότι ο γιος της είχε πάρει ήδη τεράστια φήμη σε όλο τον τότε γνωστό κόσμο. Προφανώς την ενδιέφερε περισσότερο να επιστρέψει στην Μακεδονία και να ταφεί όπως εκείνη ήθελε, παρά ο τάφος του να γίνει προσκύνημα ανά τους αιώνες. Εξάλλου το αντάλλαγμα για να γίνει η μεταφορά στην Αμφίπολη, πιθανόν να ήταν να κρατηθεί μυστικό, καθώς αυτό βόλευε και τους διαδόχους τόσο στην Μακεδονία όσο και στην Αίγυπτο. Μην ξεχνάμε ότι ο Πτολεμαίος ο Σωτήρ είχε τον γιο του Πτολεμαίο τον Φιλάδελφο, ο οποίος ισχυριζόταν ότι κυβερνούσε την Αίγυπτο με την δύναμη που του έδινε η σορός του Μεγάλου Αλεξάνδρου , που ήταν θαμμένη στην Αλεξάνδρεια, σύμφωνα με τα θρυλούμενα. Άρα μιλάμε για μία τέλεια συνωμοσία , τέλεια εκτελεσμένη από την Ολυμπιάδα με έναν μόνο στόχο: Να επιστρέψει ο Αλέξανδρος στην Μακεδονία.

Μια επισήμανση που αξίζει: Όταν λέμε μυστική ταφή εννοούμε, να μην αποτυπωθεί στις πηγές, οι οποίες προφανώς έπεσαν σε "λογοκρισία" . Δεν εξηγείται αλλιώς ότι καμία πηγή δεν αναφέρεται στην κατασκευή του τύμβου. Η μυστική ταφή δεν περιλαμβάνει την επιχωμάτωση καθώς προφανώς σε πρώτη φάση η Ολυμπιάδα θα ήθελε να μπορεί το μνημείο να είναι επισκέψιμο, τουλάχιστον από την ίδια.

Άλλο ένα στοιχείο που δένει απόλυτα με τις εικασίες της ανασκαφικής ομάδας. Ότι το μνημείο δεν επιχωματώθηκε εξ αρχής και η άμμος είναι μεταγενέστερη. Οι ημερομηνίες πάντως συμπίπτουν για μία ακόμη φορά. Καθώς η Ολυμπιάδα χωρίς κανένα προφανή λόγο επιστρέφει ξαφνικά το 317 π. Χ στην Μακεδονία. Πάμε να δούμε τα γεγονότα της επιστροφής της

Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑΣ ΣΤΗΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

Το συγκεκριμένο σενάριο, ενισχύεται από ένα ακόμα γεγονός. Η Ολυμπιάδα είχε επιστρέψει στην Μακεδονία, το 317 π. Χ μετά από 13 χρόνια στο "δικό της"βασίλειο των Μολοσσών της Ηπείρου, το οποίο μάλιστα είχε αναδιοργανώσει πλήρως.

Γιατί επέστρεψε στην Μακεδονία το 317 π.Χ και σε ποια πόλη πήγε, αφού οι Αιγές ήταν αδύνατο να την «φιλοξενήσουν»;  Προφανώς επέστρεψε γιατί είχε ολοκληρωθεί η κατασκευή του τύμβου της Αμφίπολης , που θα υποδεχόταν τον νεκρό γιο της και εκείνη φυσικά πήγε στην Αμφίπολη, η οποία ήταν φιλική προς αυτήν, αφού είχε διοικητή τον Αριστόνοα.

Η άφιξη της Ολυμπιάδας στην Μακεδονία εξάπτει ξανά τα πολιτικά πάθη και αναλαμβάνει ενεργό δράση ο Κάσσανδρος, ο οποίος φοβάται ότι θα χάσει οριστικά το τρένο της εξουσίας (μην ξεχνάμε ότι ήταν γιος του Αντίπατρου, του "απόλυτου αντιβασιλιά"της Μακεδονίας κατά την διάρκεια της εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου), άρα εθισμένος στην εξουσία. Οι ιστορικές πηγές μας διαφωτίζουν ευτυχώς σε αυτό το σημείο, επιβεβαιώνοντας την θεωρία.

Ο Κάσσανδρος επιστρέφει δυναμικά στο προσκήνιο. Κάνει συμφωνία με τον Αριστόνοα να του παραδόσει την Αμφίπολη και παρά το γεγονός ότι είχε έρθει σε συμφωνία μαζί του και του είχε εγγυηθεί την ασφάλεια του με αντάλλαγμα (Διοδ. 19.50.8), τον ξεγέλασε. Ο Αριστόνους παρέδωσε την πόλη, αλλά τελικά ο Κάσσανδρος αθέτησε την συμφωνία και τον σκότωσε το 315 π.Χ,μειώνοντας τους κινδύνους για την εξουσία του. Το σχετικό απόσπασμα αναφέρει:

Το 315 π.Χ. και με την συνδρομή μελών της οικογένειας του Κρατεύα, δολοφονείται και ο Αριστόνους και η Αμφίπολη περνάει επιτέλους κάτω από τον έλεγχο του Κασσάνδρου.
Είχε προηγηθεί η δολοφονία της Ολυμπιάδας που ήταν και ο μεγαλύτερος κίνδυνος η άφιξη της στην Μακεδονία για κάποια συνωμοσία.Ο Κάσσανδρος την κυνηγάει (προφανώς από την Αμφίπολη ) και αυτή καταφεύγει στην Πύδνα. Εκεί πεθαίνει δια λιθοβολισμού το 316 π.Χ.

Μένει η Ρωξάννη με τον Αλέξανδρο τον Δ’. Ο Κάσσανδρος τους φυλάκισε στην Αμφίπολη (Διοδ. 19.52.4) όπου παρέμειναν, μέχρι και την δολοφονία τους από τον Γλαυκία (Διοδ. 19.105.1-2, Παυσ. 9.7.2) το 313 π.Χ.

Αποκλείεται με βάση τις ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ εξελίξεις και το μίσος μεταξύ Κάσσανδρου και Ολυμπιάδας, Ρωξάννης και Αλέξανδρου του Δ’ ο τύμβος να φτιάχτηκε προς τιμήν τους επί βασιλείας Κάσσανδρου.

Ο τυμβος της Αμφίπολης είχε ΗΔΗ ΦΤΙΑΧΤΕΙ ΜΕΤΑΞΥ 321 π. Χ και 317 π.Χ , επί Αριστόνοα, μέχρι να αναλάβει δράση ο Κάσσανδρος, ο οποίος αφού τελείωσε διαδοχικά με ολόκληρη την οικογένεια του Μεγάλου Αλεξάνδρου, πήρε οριστικά την εξουσία στα χέρια του.

Δεν αποκλείεται ωστόσο ο Κάσσανδρος να έθαψε μέσα στον τύμβο που προοριζόταν για τον Μέγα Αλέξανδρο και την Ολυμπιάδα και την Ρωξάννη και τον γιο του ή κάποια από αυτά τα μέλη της βασιλικής οικογένειας. Αφού τοποθετήθηκαν μέσα όλοι οι νεκροί, ο τύμβος επιχωματώθηκε περίπου 10 χρόνια μετά την κατασκευή του για να περάσει οριστικά στην λήθη και ο Κάσσανδρος να εξουσιάσει την Μακεδονία ,μακρυά από τον ενοχλητικό μύθο του Μεγάλου Αλεξάνδρου και της οικογένειας του.

ΣΥΝΔΕΣΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ - ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑΣ:

Η συγκεκριμένη θεωρία που βασίζεται σε έναν συνδυασμό λίγων ιστορικών πηγών και λογικής αλληλουχίας γεγονότων , φαίνεται να συμπίπτει και με τις αρχαιολογικές ανακοινώσεις του υπουργείου. Η μεγάλη μαρμάρινη πόρτα φαίνεται να έχει ανοίξει πολλές φορές. Αυτό μπορεί να έγινε είτε για να τοποθετηθούν παραπάνω νεκροί, είτε για να εισέλθει στο εσωτερικό του τάφου η Ολυμπιάδα για να δει τον νεκρό γιο της. Επίσης η επιχωμάτωση φαίνεται να είναι μεταγενέστερη, κάτι που μπορεί να δικαιολογηθεί από την επιθυμία του Κάσσανδρου να απαλλαγεί άπαξ δια παντός από το "ενοχλητικό"μνημείο και μαζί του και από τον βασιλιά για τον οποίο φτιάχτηκε: τον Αλέξανδρο τον Γ'του Φιλίππου.

Ο Επιμενίδης, ένας από τους πιο ξακουστούς σοφούς που έζησαν ποτέ στην Κρήτη, κοιμήθηκε σε μια σπηλιά 57 ολόκληρα χρόνια!

Μία από τις καταπληκτικότερες αλλά και πιο παράδοξες ιστορίες, της εποχής της αρχαίας Ελλάδας, αποτελεί χωρίς αμφιβολία και η ιστορία του Επιμενίδη.

Ο Επιμενίδης θεωρείται ένας από τους πιο ξακουστούς σοφούς που έζησαν ποτέ στην Κρήτη. Δεν ήταν μόνο ένας θρησκευτικός διδάσκαλος, αλλά ήταν επίσης γνωστός για τις μαντικές και τις προφητικές του ικανότητες.
Υπάρχει ωστόσο καταγεγραμμένο, το σημαντικότερο ίσως γεγονός της ζωής του, χάρη στο οποίο έχει παραμείνει γνωστός μέχρι και τις μέρες μας.

Κάποτε λοιπόν, ο πατέρας του έχασε ένα από τα πρόβατά του και έστειλε τον γιο του τον Επιμενίδη, στο χωράφι που χάθηκε το πρόβατο, για να ψάξει να το βρει και να το φέρει πίσω.

Πράγματι, ο Επιμενίδης ξεκίνησε να βρει το πρόβατο, αλλά φαίνεται πως μπερδεύτηκε στην διαδρομή και αντί να φτάσει στο συγκεκριμένο χωράφι που του είχε υποδείξει ο πατέρας του, έχασε τον δρόμο και κατά λάθος μπήκε μέσα σε μία σπηλιά. Όπως ήταν κουρασμένος από την αναζήτηση του πρόβατου, αποκοιμήθηκε.

Αυτό που είναι όμως άκρως εντυπωσιακό, ότι ο Επιμενίδης κοιμήθηκε μέσα σε αυτήν την σπηλιά για 57 ολόκληρα χρόνια!
Μάλιστα, η ενθύμηση αυτού του τόσο παράδοξου γεγονότος, έχει παραμείνει μέχρι τις μέρες μας μέσω της παροιμιώδους φράσης «Επιμενίδειος ύπνος».

Η ιστορία μας όμως δεν τελειώνει εδώ.
Όταν ξύπνησε ο Επιμενίδης, άρχισε και πάλι να ψάχνει το πρόβατο, πιστεύοντας ότι έχει κοιμηθεί λίγες μόλις ώρες.

Σύντομα όμως, κατά την προσπάθεια της νέας του ανεύρεσης, διαπίστωσε έκπληκτος ότι κατά την διάρκεια του ύπνου του είχαν αλλάξει τα πάντα γύρω του, καθότι δεν ήταν πλέον σε θέση να αναγνωρίσει τίποτα από όσα γνώριζε πριν κοιμηθεί.
Το χωράφι είχε αλλάξει ιδιοκτήτη, ακόμα και το χωριό του παρουσίαζε πολύ μεγάλες και ανεξήγητες αλλαγές, αλλά ακόμα και όταν αναζήτησε να βρει τους δικούς του ανθρώπους, ανακάλυψε ότι δεν βρισκόταν πια εκεί που ήξερε πριν κοιμηθεί...

Πολύ σύντομα, ο Επιμενίδης ανακάλυψε ότι οι πιο πολλοί άνθρωποι που γνώριζε, είχαν πια πεθάνει. Παρόλα αυτά κατάφερε κάποια στιγμή να βρει τον αδελφό του, γέροντα πλέον, ο οποίος και του εξήγησε τι ακριβώς είχε συμβεί στην πραγματικότητα.

Ίσως αυτό το γεγονός του Επιμενίδειου ύπνου, δεν θα ήταν τόσο σημαντικό, αν δεν είχαμε μια σημαντική μαρτυρία από το Διογένη Λαέρτιο.

Στο βιβλίο του για τον Πυθαγόρα, ο Διογένης Λαέρτιος αναφέρει ότι ο Πυθαγόρας ταξίδεψε σε όλον σχεδόν τον τότε γνωστό κόσμο, προκειμένου να γίνει κάτοχος όλων των σημαντικών μυήσεων. Σε αυτόν τον δρόμο της αναζήτησης της αλήθειας λοιπόν, ο Πυθαγόρας επισκέφτηκε και την Κρήτη, προκειμένου να συναντήσει τον Επιμενίδη.

Διαπιστώνουμε λοιπόν, ότι ήταν τόσο σημαντικές οι εσωτερικές γνώσεις που διέθετε ο Επιμενίδης,που ακόμα και αυτός ο Πυθαγόρας επεδίωξε να μυηθεί από αυτόν, να συμπληρώσει δηλαδή μην μύησή του, καθότι κατέβηκαν μαζί στο περίφημο «Ιδαίον άντρον», το σπήλαιο δηλαδή στο οποίο γεννήθηκε ο ύψιστος των Θεών ο Δίας...

Το αποκαλυπτικό αρχαίο κείμενο έχει ως εξής:

...εἶτ'ἐν Κρήτῃ σὺν Ἐπιμενίδῃ κατῆλθεν εἰς τὸ Ἰδαῖον ἄντρον
...Στην συνέχεια (ο Πυθαγόρας) επισκέφτηκε την Κρήτη και κατέβηκε στο Ιδαίον Άντρον με την συνοδεία του Επιμενίδη,

ἀλλὰ καὶ ἐν Αἰγύπτῳ εἰς τὰ ἄδυτα·
αλλά επίσης επισκέφτηκε και τα άδυτα των ναών της Αιγύπτου.

καὶ τὰ περὶ θεῶν ἐν ἀπορρήτοις ἔμαθεν.
Έτσι γνώρισε τα απόρρητα μυστικά που αφορούν στην φύση των Θεών.

Όπως βλέπουμε ο Πυθαγόρας δείχνει μία ιδιαίτερη προτίμηση στο να κατέρχεται σε άδυτους μυστηριακούς χώρους, σε διάφορα σημεία του πλανήτη, εντελώς ετερόκλιτα μεταξύ τους, ως προς τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις.

Με την στάση του αυτήν, αποδεικνύει ότι σε κάθε περίπτωση, η εσωτερική μύηση, αποτελεί μία εμπειρική πολύτιμη γνώση, απαραίτητη για την προσωπική μας εξέλιξη.

Θα πρέπει να συμπληρώσουμε ότι το «Ιδαίον Άντρον» είναι ένα σπήλαιο σε οροπέδιο, στο όρος Ίδη (Ψηλορείτης) της Κρήτης,στο οποίο σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία ανατράφηκε ο Δίας.
Σήμερα είναι ένας σπουδαίος αρχαιολογικός χώρος στον οποίο έχουν διενεργηθεί ανασκαφές από το 1884 και έχουν ανακαλυφθεί διάφορα αντικείμενα (αρχαϊκά αγαλμάτια, φιάλες, χάλκινες ασπίδες) ακόμα και από την μινωική εποχή.

Είναι λοιπόν πολύ πιθανόν, στο εσωτερικό του Ιδαίου Άντρου να γινόταν μυήσεις, για το πώς θα μπορούσε κανείς να λάβει θεϊκή ανατροφή και μάλιστα ανάλογη με αυτήν του Διός.

Διαπιστώνουμε επομένως ότι ένα από τα αποτελέσματα αυτού του «Επιμενίδειου ύπνου», είναι η αποκάλυψη πολύ σημαντικών απόρρητων μυστικών που σχετίζονται με την κατανόηση της φύσης του θεού.

Χωρίς αμφιβολία αυτή είναι η ανώτατη γνώση που θα μπορούσε να αποκτήσει κανείς και θα μπορούσε να του αποκαλύψει το βαθύτερο νόημα και τον απώτερο σκοπό της ζωής του, διότι τόσο η έννοια του σπηλαίου, όσο και η έννοια της καθόδου σε αυτό, δεν είναι μία τόσο απλή υπόθεση, αλλά υποκρύπτει μία σοβαρότατη μύηση που σχετίζεται με την αποκάλυψη μυστικών που αφορούν την ζωή και τον θάνατο...

Πριν από τα μέσα της 6ης χιλιετίας, στην αγροτική περιοχή της σημερινής κοινότητας της Αυγής Καστοριάς, περίπου 11 χλμ. ΝΔ της Λίμνης Ορεστίδας, ιδρύθηκε μια νέα εγκατάσταση γεωργοκτηνοτρόφων.

Στην Αυγή, με χρηματοδότηση κυρίως από συγχρηματοδοτούμενα ευρωπαϊκά προγράμματα, πραγματοποιήθηκαν ανασκαφές από την Αρχαιολογική Υπηρεσία σε επιφάνεια 2.000 τ.μ., κατά τα έτη 2002-2008, με επικεφαλής πολυμελών ομάδων επιστημονικού και άλλου προσωπικού την προϊστοριολόγο κ. Γεωργία Στρατούλη, dρα του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης (www.neolithicavgi.gr). Αποκαλύφθηκαν τμήματα ενός αγροτικού οικισμού με έκταση περί τα 50-55 στρέμματα και τουλάχιστον χιλιετή ζωή (~ 5650-4500/4300 π.Χ. βάσει ραδιοχρονολογήσεων).

Στο νεολιθικό τοπίο της Αυγής, με λοφώδες ανάγλυφο, πλούσιο υδρογραφικό δίκτυο και υπόβαθρο τα αργιλικά ιζήματα της Μεσοελληνικής Αύλακας, κυριαρχούσαν τα δάση πεύκης και βελανιδιάς, με πολλά άλλα φυλλοβόλα είδη, ενώ στις όχθες ρεμάτων η υγρόφιλη βλάστηση, όπως ιτιές/λεύκες και φτελιές.

Στο βόρειο τμήμα της θέσης, που οριζόταν από χείμαρρο, υπήρχαν σημεία ανάβλυσης πηγών, όπως συμβαίνει και σήμερα.

Η παλαιότερη φάση του οικισμού, η ΑΥΓΗ Ι (~5650-5100), χαρακτηρίζεται από εκτενή και συμπαγή κατάλοιπα ισχυρά καμένων οικημάτων, που έχουν καταρρεύσει στη θέση τους. Πρόκειται για καμένες πηλόμαζες με αρνητικά αποτυπώματα ξύλινων δοκαριών, πασσάλων και κλαδιών, που αντιπροσωπεύουν τοιχοποιίες, οροφές και άλλες κατασκευές (π.χ. πατάρια). Ανήκουν σε τουλάχιστον τέσσερα επάλληλα επεισόδια οικιστικής δραστηριότητας, με διάρκεια περί τα 400 χρόνια.

Κάτω από τους όγκους των οικοδομικών κατάλοιπων αποκαλύφθηκαν λεπτές μαύρες στρώσεις, που ανήκουν σε ανέπαφα και καμένα δάπεδα, που σώζουν στάχτες, υπολείμματα καμένων οστών ή και καμένους σπόρους από σιτηρά και όσπρια που μπορεί να έπεσαν από ψηλότερα σημεία (π.χ. πατάρι ή δεύτερο όροφο).

Τα κτήρια της φάσης ΑΥΓΗ Ιήταν ορθογώνιας κάτοψης και ευρύχωρα, με εμβαδόν περί τα 50-70 τ.μ., ανεξάρτητα στον χώρο και σε αραιή διάταξη. Μεταξύ των κτηρίων υπήρχαν μεγάλοι ανοιχτοί χώροι ('αυλές') με μικρούς υπέργειους φούρνους, υπόσκαφα φουρνάκια με οπαίο και εστίες, καθώς και εργαλειακός εξοπλισμός, μεταξύ άλλων πολλά τριβεία και τριπτήρες για την επεξεργασία τροφών και το μαγείρεμα.

Στη φάση ΑΥΓΗ ΙΙ (~5100-5000/4900) ο οικιστικός χώρος αναδιοργανώθηκε, πιθανόν και να μετατοπίστηκε. Μέχρι στιγμής δεν έχουν εντοπιστεί κτήρια. Εντούτοις, οι επιχώσεις της ΑΥΓΗΣ ΙΙ περιλαμβάνουν αποσπασματικά σωζόμενους ανοιχτούς χώρους δραστηριότητας, στους οποίους αποκαλύφθηκαν αρκετές θερμικές κατασκευές, βιοαρχαιολογικό υλικό, καθώς και συγκεντρώσεις ευρημάτων για την άσκηση ποικίλων καθημερινών δραστηριοτήτων.

Η φάση ΑΥΓΗ ΙΙΙ (~4900-4500/4300;) αντανακλά τον ολικό επανασχεδιασμό του ενδοκοινοτικού χώρου, με σημαντικές αλλαγές τόσο στην αρχιτεκτονική και τις τεχνικές δόμησης, όσο και στην οργάνωση του οικιστικού χώρου, αλλά και τον χαρακτήρα των αποθετικών πρακτικών.

Ο οικισμός παρουσιάζει συγκροτημένη αναδιάταξη χώρων με μεγάλα κτήρια σε νέο και κοινό ΒΔ-ΝΑ προσανατολισμό, με εν μέρει τουλάχιστον παράλληλη διάταξή τους σε διαδοχικά επίπεδα. Νέο στοιχείο αποτελεί και η οριοθέτηση του οικισμού με περιμετρική τάφρο, που ενισχυόταν τουλάχιστον στα δυτικά με ακόμη ένα όρυγμα, που μπορεί να εξελίχθηκε και σε μια μορφή προστατευτικού αναχώματος.

Τα κτήρια της ΑΥΓΗΣ ΙΙΙ, από τα οποία έχουν αναγνωριστεί και ανασκαφεί, μερικώς ή καθ'ολοκληρίαν, δέκα (10), ήταν ορθογώνια (π.χ. Κτήριο 2β και Κτήριο 6) -με εξαίρεση ένα αψιδοειδές (Κτήριο 4)- και ελεύθερα στον χώρο με εμβαδόν 75-90 τμ. Οι τοίχοι τους θεμελιώνονταν σε αύλακες-πέλματα θεμελίωσης. Πιθανή είναι και η ανύψωση του δαπέδου κτηρίων για προφύλαξη από την υγρασία, όπως υποδεικνύει η χρήση πρόσθετων πασσάλων που στερεώνονταν μέσα σε δομικούς λάκκους στην περίπτωση του Κτηρίου 2β. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η περίπτωση της ολικής ανακατασκευής, μία ή και δύο φορές, στην ίδια ακριβώς θέση και με ελάχιστες αποκλίσεις στο μέγεθος και στον προσανατολισμό του, του Κτηρίου 2β, που η λειτουργία του ενδεχομένως να ήταν κοινοτικού χαρακτήρα.

Η οικιστική φάση ΑΥΓΗ ΙΙΙ θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και ως «η φάση των λάκκων». Κοινό σημείο της βιογραφίας αυτών των λάκκων υπήρξε το γέμισμα των περισσοτέρων με ανθρωπογενές υλικό. Τα περιεχόμενά τους αποτελούνται κυρίως από αντικείμενα του υλικού πολιτισμού, άλλοτε ακέραια και άλλοτε σε αποσπασματική μορφή, όπως αγγεία, λίθινα εργαλεία, κοσμήματα και σε πολύ μικρότερα ποσοστά σφραγίδες και ειδώλια, και ακόμη οικοδομικό υλικό, αλλά και κάρβουνα και στάχτες ή διατροφικά κατάλοιπα. Τα περιεχόμενα πολλών λάκκων υποδεικνύουν σε αρκετές περιπτώσεις δομημένη εναπόθεση υλικών.

Στη φάση ΑΥΓΗ ΙΙΙ εντάσσονται και δέκα-έντεκα μικρά ταφικά αγγεία τα οποία αποκαλύφθηκαν σε έκταση περίπου 3 τ.μ. σε ανοιχτή περιοχή, περίπου στο κέντρο της θέσης. Περιείχαν πολύ μικρές ποσότητες καμένων ανθρώπινων οστών, τα οποία συλλέχθηκαν και τοποθετήθηκαν μέσα στο αγγείο μετά την καύση της σωρού. Ο εξαιρετικά υψηλός βαθμός αποσπασματικότητας των οστών, η χρωματική ομοιομορφία τους, η παρουσία χαρακτηριστικών ρωγμώσεων και παραμορφώσεων σε αυτά και επιπλέον η απουσία στάχτης από το περιεχόμενο των ταφικών αγγείων οφείλονται στην επενέργεια υψηλών θερμοκρασιών που είχαν ως αποτέλεσμα την τέλεια καύση των νεκρών. Σε δύο περιπτώσεις βρέθηκαν και καμένοι σπόροι μαζί με τα οστά του νεκρού. Τα ταφικά αγγεία, αφού εναποτέθηκαν στον επιλεγμένο χώρο του οικισμού, καλύφτηκαν με μία ή δυο στρώσεις από θραύσματα μεγαλύτερων αγγείων, τα οποία πιθανώς, αφού χρησιμοποιήθηκαν, θραύστηκαν στο πλαίσιο του τελετουργικού ταφής.

Κυρίαρχη άποψη του Ερευνητικού Προγράμματος του Νεολιθικού Οικισμού Αυγής αποτελεί η διάδρασή του με τη σύγχρονη κοινωνία στο πλαίσιο των αναζητήσεων της Δημόσιας Αρχαιολογίας μέσω ποικίλων βιωματικών και πειραματικών, ερευνητικών και εκπαιδευτικών δράσεων. Σε αυτό το πλαίσιο, από το 2009 κ.ε. πραγματοποιούνται στην Αυγή, από ερευνητές της θέσης, συνήθως από το τέλος Σεπτεμβρίου μέχρι τα μέσα Οκτωβρίου, διαδραστικά προγράμματα κυρίως για μαθητές Δημοτικών και Γυμνασίων, υπό τον τίτλο «Στην Αυγή των πρώτων αγροτών», τα οποία έχουν αγκαλιάσει εκπαιδευτικοί και μαθητές. Τα έχουν επισκεφθεί περισσότεροι από 5.000 μαθητές από την Π.Ε. Καστοριάς, ενώ αυξημένο είναι το ενδιαφέρον για συμμετοχή σχολείων και από άλλες περιοχές της Βόρειας Ελλάδας καθώς και από φοιτητές του ΑΠΘ.

Στη διάδραση με την κοινωνία μαθητών και ενηλίκων στοχεύει και η ανάπλαση της θέσης σε έναν φιλικό για το κοινό αρχαιολογικό χώρο, με δυνατότητες διαδρομών επίσκεψης σε τμήμα του ανασκαμμένου χώρου, βιωματικής παρακολούθησης νέων ανασκαφών, ψηφιακών θεματικών παρουσιάσεων στην κατάλληλη αίθουσα προβολών, αλλά και πειραματικά προγράμματα για ερευνητές και κοινό σε προβλεπόμενη έκταση καλλιέργειας δημητριακών και οσπρίων, αλλά και χώρους κατασκευής λίθινων εργαλείων και πήλινων αγγείων για μαγειρέματα με νεολιθικό εξοπλισμό (π.χ. ψήσιμο πιτών σε λίθινες πλάκες, βράσιμο χυλών σε πήλινες εστίες ή σε οπαία φούρνων)... Οι μελέτες για την εξέλιξη του νεολιθικού οικισμού Αυγής σε επισκέψιμο και διαδραστικό αρχαιολογικό χώρο..., για επισκέπτες διαφορετικών ενδιαφερόντων από τη Μακεδονία, τη Βαλκανική και την Ευρώπη, είναι απόλυτα ώριμες και εγκεκριμένες από το ΥΠΠΟ από το 2010, αναμένοντας την αξιοποίησή τους από την Πολιτεία με την ένταξη του έργου σε μεγάλο χρηματοδοτικό πρόγραμμα. Η Αυγή είναι εδώ... και αναμένει ένταξη στο ΕΣΠΑ, χάριν του δημοσίου συμφέροντος!

Γεωργία Στρατούλη, επικεφαλής των ανασκαφών του Νεολιθικού Οικισμού Αυγής

Το όνομα «Οδυσσέας» που προέρχεται από το ρήμα «ὀδύσσομαι» (οργίζομαι, μισώ κάποιον) και σημαίνει εξοργισμένος, αλλά και ο μισούμενος από τους θεούς, αυτός που έδωσε αφορμές δυσαρέσκειας, το έδωσε ο παππούς του (από την πλευρά της μητέρας του), ο Αυτόλυκος…

Σύμφωνα με τον Όμηρο το όνομα σημαίνει «γιος της πέτρας», αλλά πιο πιθανό είναι να συγγενεύει ετυμολογικά με την λέξη «οδηγός». Μπορεί επίσης να προέρχεται από το ρήμα «ὀδυνάω» που σημαίνει «προκαλώ πόνο» με την έννοια «αυτός που προκαλεί και αισθάνεται πόνο».

Ο Οδυσσέας εξάλλου αισθάνεται έναν διαρκή πόνο πνευματικό ή/και σωματικό – προκαλεί δηλαδή πόνο σε κάποιον άλλο και παράλληλα κάποιος άλλος σ΄αυτόν.

Στον Οδυσσέα αποδίδεται μερικές φορές και το πατρωνυμικό ουσιαστικό Λαερτιάδης, δηλαδή «γιος του Λαέρτη».

Οι περισσότεροι θεωρούν ότι αφού σκότωσε τους μνηστήρες και ανακατέλαβε το βασίλειο του, «ζήσανε (με την Πηνελόπη και τον Τηλέμαχο), αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα». Είναι όμως έτσι;
Προσπάθησε να ξαναφτιάξει τη ζωή του όμως η σχέση του με την Πηνελόπη δεν εξελίχθηκε καλά. Άρχισαν οι τσακωμοί καθώς η Πηνελόπη, ακούγοντας τον Οδυσσέα να τις ιστορεί τα κατορθώματα και τις περιπέτειες της, ζήλεψε την Καλυψώ, στο νησί της οποίας ο Οδυσσέας είχε περάσει επτά χρόνια. Η ίδια τον περίμενε υπομονετικά και δεν υπέκυπτε στους μνηστήρες, ενώ αυτός έπεφτε από την αγκαλιά της Κίρκης και της Καλυψούς.

Τι απέγινε λοιπόν ο Οδυσσέας; Ας δούμε παρακάτω.

Οι εκατό μνηστήρες της βασίλισσας Πηνελόπης είχαν σκοτωθεί και τα πτώματά τους, το ένα μετά το άλλο, τα έβγαλαν από τη σάλα της γιορτής τυλιγμένα με χαλιά. Μολονότι κόντευαν μεσάνυχτα, το σπίτι ήταν ακόμη στο πόδι μετά τα φοβερά συμβάντα, τα παράθυρα άπλωναν φως μέσα στη νύχτα κι οι υπηρέτες έτρεχαν πέρα – δώθε.

Στο λαμπροφώτιστο υπνοδωμάτιο ο Οδυσσέας άρχισε να μιλάει στη γυναίκα του την Πηνελόπη για τις εικοσάχρονες του περιπέτειες,για την Τροία, για τη διαμάχη των βασιλιάδων στο στρατόπεδο, για το ταξίδι της επιστροφής και τα παράξενα της μακρινής θάλασσας.

Συγκεκριμένα στο τέλος της Ι Ραψωδίας αναφέρεται : Είπα, κ’ εκείνος εύχονταν στον μέγαν Ποσειδώνα, στον αστροφόρον ουρανόν απλώνοντας τα χέρια «ω Ποσειδώνα, εισάκου με, γεωφόρε μαυροχήτη αν είμ’ υιός σου αληθινά, πατέρα, μην αφήσης ο Οδυσσηάς ο πορθητής ‘ς σπίτι του να φθάση Λαερτιάδης, κάτοικος της πετρωτής Ιθάκης αλλ’ αν το θέλ’ η μοίρα του να ιδή τους ποθητούς του, το σπίτι το καλόκτιστο, και την γλυκειά πατρίδα, ας κακοφθάση αργά πολύ και από συντρόφους έρμος, με ξένην πλώρη, και κακά ‘ς το σπίτι μέσα ναύρη

Όμως όταν έφτασε στη Σκύλλα και τη Χάρυβδη, παρατήρησε πως η Πηνελόπη δίπλα του είχε αποκοιμηθεί. Και σκέφτηκε: «τράβηξε πολλά σήμερα η καημένη θα συνεχίσω αύριο.»
Κι ακούμπησε το κεφάλι του πλάι στο δικό της, πάνω στο πορφυρένιο προσκεφάλι.

Στο μακρινό ταξίδι της επιστροφής απ’ όλα πιο πολλή χαρά έδινε στον Οδυσσέα το πως θα διηγιόταν στη γυναίκα του όλες αυτές τις περιπέτειες και πως εκείνη θα κρεμόταν αχόρταγα απ’ τα χείλη του και θα τον διέκοπτε με ερωτήσεις.

Όμως γρήγορα κατάλαβε πως δεν ήταν τόσο προσεκτικός ακροατής σαν τους Φαίακες, που δύο μέρες ολάκερες άκουγαν με προσήλωση τη μελωδική του αφήγηση.
Όταν άρχισε τη διήγηση στην Πηνελόπη, εκείνη δούλευε αμίλητη το χρυσό σχέδιο ενός κεντήματος και κοίταζε αφηρημένη απ’ το παράθυρο.
Όταν κάποτε της έκανε μια ερώτηση, κατάλαβε πως μπέρδευε τους Λαιστρυγόνες με τους Λωτοφάγους, κι αυτό τον πόναγε, γιατί θυμόταν με ακρίβεια τις εμπειρίες του, που όσο γίνονταν πιο μακρινές, όλο και πιο πολύ τις αγαπούσε.

Μόνον όταν μιλούσε για τη νύμφη Καλυψώ φαινόταν ν’ ακούει προσεκτικότερα. Και το ενδιαφέρον της αυτό τον ερέθιζε κι εξιστορούσε τούτο το κομμάτι της περιπλάνησής του πιο διεξοδικά: το μοναχικό νησί, το θαυμαστό ιερό άλσος, που στα δέντρα του φώλιαζαν τα θαλασσοπούλια, και την ευωδιαστή σπηλιά της θεάς.

-Πόσο καιρό έμεινες σ’ αυτή την Καλυψώ; ρώτησε μια φορά.

-Επτά χρόνια, απάντησε αυτός.

Έσκυψε στο εργόχειρό της και τα μάτια της σκοτείνιασαν.

-Περισσότερο θα ήθελα να μάθω για σένα, τι έκανες αυτά τα δέκα χρόνια στην Καλυψώ.

-Επτά χρόνια, απάντησε.

-Χθες έλεγες δέκα έχεις, φαίνεται, πει τόσα ψέματα στα ταξίδια σου, καημένε μου φίλε, που δεν ξέρεις πια να πεις την αλήθεια. Όμως είτε δέκα χρόνια ήταν είτε επτά, ήταν σίγουρα πολύς καιρός και φαίνεται πως καλοπέρασες εκεί. Απάντησε λοιπόν στην ερώτησή μου: τι έκανες τόσο καιρό;
Τώρα έπρεπε να της απαντήσει:

«-Γυναίκα, όλα αυτά τα χρόνια νοσταλγούσα εσένα, αυτά τα χρόνια καθόμουν στην αμμουδιά του μακρινού νησιού, κοίταζα πέρα από τη θάλασσα και παρακαλούσα τους θεούς, να μπορέσω να δω μια φορά μονάχα ακόμα τον καπνό του σπιτιού σου. »

Έτσι έπρεπε να απαντήσει….

Βλέποντας όμως πως τα μάτια της τον κοίταζαν παγερά και σκληρά, τα κράτησε μέσα του αυτά.
Και ποτέ της δεν έμαθε για τη μεγάλη του νοσταλγία για την πατρίδα.

-Έπινα κρασί εκεί, απάντησε ήρεμα, το κρασί είναι καλό σ’ αυτά τα νησιά, μολονότι λίγο ξινό…

Στη διάρκεια της Οδύσσειας, ο Οδυσσέας, είχε κατέβει στον Άδη για να συμβουλευτεί τον μάντη Τειρεσία.
Αυτός, μεταξύ άλλων, του προφήτεψε ότι θα σκοτωθεί από τη θάλασσα και από το γιο του.
Ο χρησμός του Τειρεσία κρατά συνεχώς δέσμιο τον ήρωα:
«Πηνελόπη, πρέπει να ξαναφύγω. Ξύπνα. Ξύπνα. Γυρίζω απ’ τους νεκρούς. Πλέοντας όλο προς τη δύση, βρέθηκα στη χώρα των νεκρών, ρώτησα το νεκρό Τειρεσία για το γυρισμό μου, κι εκείνος μου ’πε πως μια δοκιμασία ακόμα με περιμένει, μια δοκιμασία φοβερή. Πρέπει να ξαναφύγω μ’ ένα κουπί στον ώμο, να πάω από πόλη σε πόλη, από χώρα σε χώρα, να περπατάω συνέχεια ωσότου συναντήσω ανθρώπους που δε γνωρίζουν τη θάλασσα. Μια μέρα, στο δρόμο μου, θ’ ανταμώσω έναν άλλον οδοιπόρο που θα με ρωτήσει: «Γιατί έχεις ένα δίκρανο στον ώμο;» Την ημέρα αυτή, και στο ίδιο μέρος, θα φυτέψω το κουπί μου στη γη. Και θα γυρίσω στην πατρίδα, στην Ιθάκη. Αργότερα είπε, όταν θα ’μαι πια γέρος, θα ’ρθει προς εμέ ο θάνατος, θα ’ρθει από τη θάλασσα. Από τη θάλασσα; Ή μακριά από τη θάλασσα; »
Η Πηνελόπη μάταια προσπαθεί να τον καθησυχάσει. Ο Οδυσσέας εξακολουθεί να ανησυχεί, να αναρωτιέται: Από πού θα ’ρθει θάνατος; Από τη θάλασσα ή μακριά απ’ τη θάλασσα; Και ποιος θα με χτυπήσει;
Παρακάτω στην Ψ Ραψωδία, κατά τη συνομιλία με την Πηνελόπη, λέει:
Εκείνης ο πολύγνωμος απάντησε Οδυσσέας·
«Ω τρομερή, πόσο σφοδρά με βιάζεις να τον είπω· κ’ ιδού τον φανερόνω εγώ, χωρίς το ουδέν να κρύψω,αλλά ποσώς δεν θα χαρής, καθώς κ’ εγώ δεν χαίρω· ότ’ εις πολλαίς χώραις θνητών παράγγειλε μου εκείνος να πάρω δρόμο, φέρνοντας ίσιο κουπί μαζή μου, όσο να φθάσω ‘ς τους θνητούς ‘που θάλασσα δεν ξεύρουν, και οπού δεν τρώγουν φαγητό με άλατ’ αρτυμένο.
Ούτε τα κοκκινόπλωρα καράβι’ αυτοί γνωρίζουν, ούτε τα ίσια κουπιά, ‘που ‘ναι πτερά των πλοίων, κ’ ένα σημάδι φανερό μου είπε, οπού δεν κρύβω· ‘ς τον δρόμον άμ’ απαντηθή μ’ εμέν’ άλλος οδίτης και ειπή, ‘ς τον λαμπρόν ώμον μου πως έχω λιχνιστήρι, ‘ς την γη να στήσω το κουπί, μου είπε, και, αφού κάμω του Ποσειδώνα βασιληά καλόδεκταις θυσίαις, κριάρι, ταύρον σφάζοντας, και χοίρον αναβάτην, να γύρω ‘ς την πατρίδα μου και να δώσ’ εκατόμβαις των αθανάτων, ‘πώχουσι των ουρανών τους θόλους, με την σειρά του καθενός· και θάνατος θα μ’ εύρη έξω απ’ τα πέλαγα ελαφρός, και θα με σβύση αγάλι μες τα λαμπρά γεράματα· και ωστόσ’ ολόγυρά μου θα ‘ναι μακάριος ο λαός· τούτ’ όλ’, είπε, θα γείνουν.
Υποψιάζεται τον Τηλέμαχο, τον οποίο και αποφασίζει να εξορίσει στην Κεφαλληνία. Αργότερα, όμως, το μετανιώνει, πείθεται και ηρεμεί. O Τηλέμαχος ανησυχεί, καθώς είναι βέβαιος ότι αυτός, σύμφωνα με τον χρησμό, θα σκοτώσει τον πατέρα του. Αργότερα αποχαιρετά τους γονείς του και φεύγει. Ο Οδυσσέας εκφράζει στην Πηνελόπη την λύπη αλλά και την ανακούφισή του για την φυγή του Τηλεμάχου, το κέφι του να κατέβει στη θάλασσα με τα σκυλιά, και την επιθυμία του να βρεθούν επιτέλους μόνοι το βράδυ. Ο Τειρεσίας, τον είχε επίσης συμβουλεύσει ότι για να εξευμενίσει τον Ποσειδώνα έπρεπε, όταν θα γύριζε στην Ιθάκη, να φύγει από τον τόπο το να πάρει ένα κουπί στον ώμο και να ταξιδέψει στη στεριά μέχρι να βρει κάποιον που να μην γνωρίζει τη θάλασσα και τι είναι το κουπί. Εκεί να θυσιάσει στους θεούς.
Σ’ αυτή τη νέα περιπλάνησή του θα συναντήσει κάποιον που θα νομίσει πως το κουπί στον ώμο του είναι λιχνιστήρι (ξύλινο, αγροτικό εργαλείο με το οποίο ξεχωρίζεται ο καρπός των σιτηρών από το άχυρο). Εκεί να σταματήσει, θυσιάζοντας στον Ποσειδώνα ένα κριάρι, έναν κάπρο κι έναν ταύρο.

Τειρεσίας

Μόνο έτσι θα εξασφαλίσει τον οριστικό του πια νόστο στην Ιθάκη· όπου τον περιμένουν ήσυχα χρόνια και βαθιά γεράματα· και γύρω του όλοι οι λαοί του θα ζουν ευτυχισμένοι εκεί θα τον βρει ανώδυνος θάνατος, κάπου μακριά ωστόσο από το νερό της θάλασσας. (ἐξ ἁλὸς). Πράγματι κατά τη μυθολογία έτσι κι έγινε.
Ο Οδυσσέας μετά τον φόνο των μνηστήρων έφυγε πάλι γρήγορα μ’ ένα κουπί στον ώμο, για τη Θεσπρωτία της Ηπείρου. Προχωρώντας στο εσωτερικό της χώρας, συνάντησε κάποιους ανθρώπους που τον ρώτησαν γιατί κουβαλούσε μαζί του το λιχνιστήρι. Τότε κατάλαβε πως αυτός ήταν ο τόπος που έπρεπε να μπήξει το κουπί και να θυσιάσει στον Ποσειδώνα.
Στη Θεσπρωτία ο Οδυσσέας παντρεύτηκε τη βασίλισσα Καλλιδίκη. Απέκτησε μαζί της ένα παιδί τον Πολυποίτη. Μετά τον θάνατο της Καλλιδίκης ύστερα από έναν πόλεμο των Θεσπρωτών με τους Βρύγους, ο Οδυσσέας παρέδωσε τη βασιλεία των Θεσπρωτών στον Πολυποίτη και επέστρεψε στην Ιθάκη, πιστεύοντας πως θα περάσει ήρεμα γεράματα.
Στην Χρηστομάθεια του Πρόκλου διαβάζουμε τα εξής:
«Μετά την ταφή των μνηστήρων, ο Οδυσσέας, αφού θυσίασε στις Νύμφες, ταξίδεψε στην Ήλιδα, για να επιθεωρήσει τα βουκόλιά του. Εκεί φιλοξενήθηκε από τον Πολύξενο, από τον οποίο και έλαβε ως δώρο έναν κρατήρα. Έπειτα επέστρεψε στην Ιθάκη και τέλεσε τὰς ὑπὸ Τειρεσίου ῥηθεῖσας θυσίας. Στην συνέχεια πήγε στην Θεσπρωτία, παντρεύτηκε την βασίλισσα Καλλιδίκη, ηγήθηκε δε των Θεσπρωτών στον πόλεμο που ξέσπασε ανάμεσα σ’ αυτούς και τους Βρύγους. Μετά τον θάνατο της Καλλιδίκης, την εξουσία ανέλαβε ο Πολυποίτης, γιος του Οδυσσέα από την Καλλιδίκη, ο δε Οδυσσέας επέστρεψε στην Ιθάκη.»
Στο μεταξύ ο Τηλέγονος, γιος που απέκτησε ο Οδυσσέας με την Κίρκη, αναζητώντας τον πατέρα του αποβιβάστηκε στην Ιθάκη και οι σύντροφοί του κατέστρεψαν το νησί.
Όταν ο Οδυσσέας έμαθε πως κάποιο καράβι είχε αράξει στην Ιθάκη, και πως οι ναύτες είχαν βγει έξω για λεηλασίες, έτρεξε με τον στρατό του, να τους διώξει. Χτυπήθηκε όμως από τον αρχηγό των επιδρομέων μ’ ένα κοντάρι, που αντί για σιδερένια λόγχη είχε το αγκάθι ενός σαλαχιού. Ετοιμοθάνατος μεταφέρθηκε στο παλάτι, όπου παραπονέθηκε για το μαντείο που τον είχε γελάσει, λέγοντάς του να φυλάγεται από τον γιο του, ενώ τελικά χτυπήθηκε από κάποιον ξένο.
Σύντομα όμως φανερώθηκε πως ο φονιάς ήταν ο γιος του Τηλέγονος, που του είχε γεννήσει η Κίρκη, ο οποίος δεν τον γνώριζε. Η αιχμή του δόρατος, με το οποίο ο Τηλέγονος τραυμάτισε θανάσιμα τον Οδυσσέα, ήταν κατασκευασμένη από το κέντρον τρυγόνος (το σημερινό όνομα είναι «σελάχι» ή «σαλάχι»). Πρόκειται για ψάρι με πιεσμένο στη ράχη και την κοιλιά σώμα, πλακοειδή λέπια, μεγάλη ουρά σαν μαστίγιο που έχει μερικές φορές δηλητηριώδες αγκάθι, το οποίο κολυμπά γρήγορα και συνήθως κινείται σε αμμώδεις και λασπώδεις βυθούς.
Ο Ι. Κακριδής (Ελληνική Μυθολογία. Εκδοτική Αθηνών, ) αναφερόμενος στην νεκρομαντεία του Τειρεσία, παρατηρεί ότι «…οι προφητείες είναι πάντα διφορούμενες…» και ότι «πραγματικά, ο θάνατος βρίσκει τον Οδυσσέα από τη θάλασσα, όχι μόνο επειδή ο φονιάς είχε φθάσει στην Ιθάκη με καράβι, αλλά και γιατί το φονικό όπλο ήταν θαλασσινό». Όταν ο Τηλέγονος κατάλαβε πως είχε σκοτώσει τον πατέρα του, ήταν πια αργά.
Πήρε το άψυχο κορμί του, το γιο του, τον Τηλέμαχο, και την Πηνελόπη και κατευθύνθηκε στην Αία.
Εκεί η Κίρκη τους έκανε όλους αθάνατους. Ο Μύθος λέει ότι η Κίρκη παντρεύτηκε τον Τηλέμαχο και η Πηνελόπη τον Τηλέγονο…Ίσως τελικά οι Ιθάκες δεν είναι φτιαγμένες για να τις φτάνουν οι άνθρωποι..είναι για να τις νοσταλγούν.

Πηγές: mythiki-anazitisi, ellaniapili

H τοιχογραφία της Άνοιξης. Εικονίζεται βραχώδες τοπίο της Θήρας πριν από την έκρηξη του ηφαιστείου.

Τοιχογραφία της Άνοιξης. Πρόκειται για τη μοναδική τοιχογραφία του Ακρωτηρίου Θήρας που βρέθηκε ολόκληρη στη θέση της να κοσμεί τρεις τοίχους του ίδιου δωματίου. Δωμάτιο Δ2, Συγκρότημα Δ. Ακρωτήρι Θήρας, 16ος αι. π.Χ.

Εικονίζεται βραχώδες τοπίο της Θήρας πριν από την έκρηξη του ηφαιστείου. Οι κορυφές και οι πλαγιές των βράχων καλύπτονται από ερυθρούς, ανθισμένους ή μισανοιγμένους, κρίνους με κίτρινους στήμονες.

Οι κρίνοι φύονται ανά τρεις από τα κόκκινα ή γκρίζα ηφαιστειογενή βράχια. Παιχνιδιάρικα, γεμάτα ζωή χελιδόνια μόνα η σε ζεύγη που ερωτοτροπούν στον αέρα, δίνουν κίνηση στο τοπίο και απεικονίζουν συμβολικά την αναγέννηση της φύσης.

Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, σε συνεργασία με το Open House Athens,συμμετέχει στη δράση “Open Tours” και παρουσιάζει την ιστορία του κτηρίου του το Σάββατο 1 Απριλίου από τις 12:00 έως τις 16:00.

Σκοπός της δράσης είναι η ανάδειξη της αρχιτεκτονικής σημασίας του οικοδομήματος του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και η αφήγηση της ιστορικής του εξέλιξης μέσω περιηγήσεων στο εξωτερικό και εσωτερικό του.

Τις περιηγήσεις θα κάνουν αρχαιολόγοι και συντηρητές του Μουσείου σε συνεργασία με εθελοντές από το Open House Athens. Το Open House είναι ένας από τους σημαντικότερους διεθνείς θεσμούς για την ανάδειξη και προώθηση της αρχιτεκτονικής. Κάθε χρόνο για ένα διήμερο δημόσια και ιδιωτικά κτίρια ανοίγουν τις πύλες τους στο κοινό δωρεάν και η πόλη μετατρέπεται σε ένα μεγάλο μουσείο, με εκθέματα τα ίδια της τα κτίρια και την αρχιτεκτονική της.

Η αρχιτεκτονική του μουσείου και η ιστορία του

Το κτήριο του Μουσείου, διατηρητέο μνημείο το ίδιο, θεμελιώθηκε το 1866 σε οικόπεδο που δώρισε η Ελένη Τοσίτσα. Η κατασκευή του βασίστηκε σε σχέδια των αρχιτεκτόνων Ludwig Lange και Παναγή Κάλκου. Την τελική διαμόρφωση της πρόσοψης του κτηρίου επιμελήθηκε ο Ernest Ziller, ο οποίος είχε και την επίβλεψη έως το 1889, οπότε περατώθηκε η δυτική πτέρυγα. Η ολοκλήρωση του Μουσείου, ως έχει σήμερα, έγινε σταδιακά μέσα στον 20ό αιώνα με προσθήκες στην ανατολική πλευρά.

Η προστασία και η περισυλλογή των αρχαιοτήτων υπήρξε από τις πρώτες φροντίδες του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Το πρώτο Μουσείο ιδρύεται το 1829 στην Αίγινα. Με την μεταφορά της πρωτεύουσας στην Αθήνα, όπου η συγκέντρωση των αρχαίων σε ναούς και δημόσια κτήρια είχε οδηγήσει στη δημιουργία αξιόλογων συλλογών, γίνεται πιεστικά αναγκαία η ίδρυση ενός Κεντρικού Μουσείου για τις Αρχαιότητες.

Ήδη το 1836 είχαν εκπονηθεί σχέδια για ένα τέτοιο μουσείο από τον αρχιτέκτονα Leo von Klenze, αλλά μόλις το 1856, ύστερα από τη γενναία οικονομική δωρεά του ομογενούς Δημητρίου Βερναρδάκη, γίνεται δυνατή η πραγματοποίηση του έργου και προκηρύσσεται αρχιτεκτονικός διαγωνισμός. Το 1859 καταθέτει σχέδια ο αρχιτέκτων Theophil Hansen προτείνοντας την ίδρυση του Μουσείου στη θέση της σημερινής Εθνικής Βιβλιοθήκης. Το 1860 παραδίδει τα σχέδιά του ο Ludwig Lange για την οικοδόμηση του Μουσείου στον Κεραμεικό, στο λόφο του Αγίου Αθανασίου.

Τελικά τη θέση του μουσείου θα καθορίσει οριστικά το 1866 η δωρεά του οικοπέδου της οδού Πατησίων από την Ελένη Τοσίτσα.Τον ίδιο χρόνο ανατίθεται στον αρχιτέκτονα Παναγή Κάλκο η επίβλεψη των εργασιών ανέγερσης του Μουσείου, σύμφωνα με τα τροποποιημένα από τον ίδιο ως προς τη μορφή της πρόσοψης σχέδια του Ludwig Lange.

Οι Συλλογές του καθορίσθηκαν ως εξής:

Συλλογή Γλυπτών (Γλυπτοθήκη),
Συλλογή Αγγείων (Αγγειοθήκη),
Συλλογή Πήλινων και Χαλκών Αγαλματίων και λοιπών διαφόρου ύλης αρχαίων (Αγαλματιοθήκη),
Συλλογή Επιγραφών (Επιγραφικό Μουσείο),
Συλλογή Έργων Προελληνικών Χρόνων (Μυκηναία Συλλογή),
Συλλογή Έργων Αιγυπτιακής Τέχνης (Αιγυπτιακή Συλλογή).

Επιπλέον, λειτουργούσαν εργαστήρια συντήρησης και μουσείο εκμαγείων.

Η κήρυξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου κατέστησε επιτακτική την ανάγκη αποθήκευσης και φύλαξης των αρχαιοτήτων του μουσείου σε ασφαλείς χώρους του ίδιου του κτηρίου, της Τραπέζης της Ελλάδος και σε φυσικά κρησφύγετα. Αμέσως μετά τον πόλεμο, το 1945, άρχισαν οι εργασίες επανέκθεσης των αρχαίων, υπό την επίβλεψη του τότε διευθυντή Χ. Καρούζου, ενώ παράλληλα πραγματοποιήθηκαν οικοδομικές εργασίες από τον αρχιτέκτονα Π. Καραντινό, με σκοπό τη διαμόρφωση των χώρων του μουσείου για την καλύτερη παρουσίαση των εκθεμάτων.

Κατά τη διάρκεια των εργασιών αυτών, η προσωρινή έκθεση του μουσείου περιορίσθηκε σε δέκα αίθουσες της ανατολικής πτέρυγας.Το 1964 ολοκληρώθηκε το έργο της επανέκθεσης από το Χρήστο και τη Σέμνη Καρούζου, με την υποδειγματική παρουσίαση της πορείας της αρχαίας ελληνικής τέχνης από την προϊστορία έως τους ρωμαϊκούς χρόνους. Τριάντα χρόνια αργότερα, το 1994, εκτέθηκε για πρώτη φορά και η μοναδική στην Ελλάδα συλλογή αιγυπτιακών αρχαιοτήτων.

Για την εκδήλωση δεν απαιτείται κράτηση και αγορά εισιτηρίου για τους συμμετέχοντες στη δράση.

Οι ομάδες των περιηγήσεων σχηματίζονται ανά τακτά χρονικά διαστήματα με σειρά προτεραιότητας (με βάση τον χρόνο άφιξης όσων επιθυμούν να συμμετάσχουν). Στοιχεία επικοινωνίας: Διεύθυνση: Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Πατησίων 44, Αθήνα 106 82 Τηλ: 213214 4891

Πρόκειται για το τελευταίο από τα ζητήματα που σχετίζονται με τη ζωή και το θάνατο του μεγάλου επικού ποιητή, με το οποίο θα ασχοληθούμε. Το συγκεκριμένο ζήτημα θα μας απασχολήσει ως προς τις ακόλουθες παραμέτρους του:

α) το περιεχόμενο του επιταφίου επιγράμματος

β) από ποιον γράφτηκε, και

γ) πότε γράφτηκε

Ας δούμε ποιες είναι οι πληροφορίες που μας δίνει καθένας από τους εννέα ομηρικούς Βίους σχετικά με τα ανωτέρω ζητήματα:

1. Αγών Ομήρου- Ησιόδου

Ο συγκεκριμένος βιογράφος απαντά και στα τρία ερωτήματα που θέσαμε πιο πάνω. Το επίγραμμα:

α) έχει το ακόλουθο περιεχόμενο: «ἐνθάδε τήν ἱερήν κεφαλήν κατά γαῖα καλύπτει, ἀνδρῶν ἡρώων κοσμήτορα, θεῖον Ὅμηρον»

β) γράφτηκε από τον ίδιο τον Όμηρο

γ) λίγο πριν πεθάνει (τη στιγμή που συνειδητοποίησε ότι πλησιάζει το τέλος της ζωής του) «ἀναμνησθείς δέ τοῦ μαντείου, ὅτι τό τέλος αὐτοῦ ἥκοι τοῦ βίου, ποιεῖ τό τοῦ τάφου αὐτοῦ ἐπίγραμμα».

2.Βίος ψευδο-Ηροδότου

Ο ψευδοηροδότειος Βίος μας δίνει τις εξής πληροφορίες:

α) το επίγραμμα έχει ως εξής: «ἐνθάδε τήν ἱερήν κεφαλήν κατά γαῖα κάλυψεν, ἀνδρῶν ἡρώων κοσμήτορα, θεῖον Ὅμηρον».

β) γράφτηκε από κατοίκους της Ίου (και όπως μας τονίζει ο συγγραφέας του ψευδοηροδότειου Βίου, όχι από τον ίδιο τον Όμηρο)

γ) πολύ καιρό μετά το θάνατο του ποιητή. [καί τό ἐλεγεῖον τόδε ἐπέγραψαν Ἰῆται ὕστερον χρόνωι πολλῶι, ὡς ἤδη ἥ τε ποίησις ἐξεπεπτώκεε καί ἐθαυμάζετο ὑπό πάντων. οὐ γάρ Ὁμήρου ἐστίν].

3. Πλουτάρχου Περί Ομήρου 1

Κι εδώ οι πληροφορίες που μας δίνονται, μοιάζουν με όσα έχουμε ήδη συναντήσει. Δηλαδή:

α) το επίγραμμα έγραφε τα εξής: «ἐνθάδε τήν ἱερήν κεφαλήν κατά γαῖα καλύπτει, ἀνδρῶν ἡρώων κοσμήτορα θεῖον Ὅμηρον».

β) γράφτηκε από κατοίκους της νήσου Ίου

γ) (πιθανότατα) αμέσως μετά το θάνατο του ποιητή (μολονότι δεν μας προσδιορίζεται ακριβώς ο χρόνος της γραφής του). [θάψαντες δέ αὐτόν οἱ Ἰῆται μεγαλοπρεπῶς, τοιόνδε ἐπέγραψαν αὐτοῦ τῶι τάφωι]

4. Πλουτάρχου Περί Ομήρου 2

Εδώ, δεν μας λέγεται τίποτε για το θάνατό του, επομένως ούτε και για τον τάφο του.

5. Πρόκλου Χρηστομαθίας Γραμματικῆς το Α

Ο Πρόκλος, μολονότι μας δίνει πληροφορίες για το αίνιγμα που κλήθηκε να λύσει, αλλά και γενικά για το θάνατό του, δεν μας λέγει τίποτε για την ταφή του,ούτε για κάποιο επίγραμμα που τυχόν γράφτηκε προς τιμήν του μετά θάνατον.

6. Ησυχίου του Μιλησίου

Ο Ησύχιος μας δίνει αρκετές πληροφορίες σχετικά με αυτό το ζήτημα. Έτσι:

α) το επίγραμμα είχε ως εξής: «ἐνθάδε τήν ἱεράν κεφαλήν κατά γαῖα καλύπτει, ἀνδρῶν ἡρώων κοσμήτορα θεῖον Ὅμηρον»

β) γράφτηκε από κατοίκους της Ίου και

γ) πολύ καιρό μετά το θάνατο του ποιητή.

Ιδιαίτερα αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι ο βιογράφος αναφέρει ως πηγή των πληροφοριών του σχετικά με το εξεταζόμενο τώρα θέμα, κάποιον Καλλίμαχο. Δηλαδή, οι παραπάνω πληροφορίες είναι του Καλλιμάχου κι όχι του ίδιου του Ησυχίου. [ἐπιγέγραπται δέ ἐν τῶι τάφωι αὐτοῦ τόδε τό ἐλεγεῖον, ὅ ὑπό τῶν Ἰητῶν ἐποιήθη χρόνωι <πολλῶι ὕστερον>, ὥς φησι Καλλίμαχος]

7. Ανώνυμου I (Vita Romana)

Ο συγκεκριμένος βιογράφος μας δίνει λιγότερες πληροφορίες για το περιβόητο επίγραμμα. Συγκεκριμένα:

α) το περιεχόμενό του ήταν: «ἐνθάδε τήν ἱερήν κεφαλήν κατά γαῖα καλύπτει, ἀνδρῶν ἡρώων κοσμήτορα θεῖον Ὅμηρον». Στα άλλα δύο σκέλη του ζητήματος δεν μπορούμε να απαντήσουμε, καθώς δεν αναφέρεται ούτε πότε, ούτε από ποιον γράφτηκε το επίγραμμα. Απλά, αναφέρεται ότι βρέθηκε στον τάφο του. [καί αὐτοῦ ἐπί τῶι τάφωι ἐπιγέγραπται ἐπίγραμμα τοῦτο]

8. Γένος Ομήρου (Vita Scorialensis I)

Ακριβώς όπως και στον 7ο Βίο του Ομήρου, αναφέρεται μόνο το επίγραμμα χωρίς περαιτέρω πληροφορίες, απλά με την επισήμανση ότι βρέθηκε στον τάφο του ποιητή. [ἐπιγέγραπται δέ ἐν τῶι μνήματι αὐτοῦ οὕτως. «ἐνθάδε τήν ἱερήν κεφαλήν κατά γαῖα καλύπτει, ἀνδρῶν ἡρώων κοσμήτορα, θεῖον Ὅμηρον»]

9. Αλλως (Vita Scorialensis II)

Σε αντίθεση με τους δύο προαναφερθέντες Βίους, ο βιογράφος του 9ου Βίου, δίνει αρκετές πληροφορίες για το συγκεκριμένο επίγραμμα:

α) το περιεχόμενό του, σχεδόν απαράλλακτο σε όλους τους Βίους, είναι: «ἐνθάδε τήν ἱερήν κεφαλήν κατά γαῖα καλύπτει, ἀνδρῶν ἡρώων κοσμήτορα θεῖον Ὅμηρον».

β) γράφτηκε από τον ίδιο τον Όμηρο, (όσο ζούσε)

γ) τοποθετήθηκε (χαράχτηκε) από τους κατοίκους της Ίου, μετά την ταφή του ποιητή. [ἔθαψαν δέ αὐτόν μεγαλοπρεπῶς οἱ Ἰῆται, χαράξαντες ἐπί τῶι τάφωι τό ἐπίγραμμα τοῦτο, παρ’ αὐτοῦ ζῶντος ἔτι γεγραμμένον εἰς αὑτόν].

Συμπεράσματα

Ολοκληρώνοντας το σχετικό με το ταφικό επίγραμμα του ποιητή κεφάλαιο, μπορούμε να κάνουμε τις ακόλουθες επισημάνσεις:

1. Σύμφωνα με τη μεγάλη πλειοψηφία των Βίων, το επίγραμμα αυτό τοποθετήθηκε και υπήρχε στον τάφο του μεγάλου ποιητή. Εξαίρεση αποτελούν οι Βίοι 4 και 5, οι οποίοι δεν αναφέρονται καθόλου ούτε καν στο θάνατο του Ομήρου.

2. Ως προς το περιεχόμενο του επιγράμματος, υπάρχει μεγάλη σύμπτωση: οι περισσότερες λέξεις είναι ίδιες, σύμφωνα με τις εκδοχές όλων των Βίων και συνήθως αλλάζει ένα γράμμα ή μερικές φορές και μόνο ένα κόμμα: ειδικότερα το επίγραμμα αυτό έχει ως εξής:

«ἐνθάδε τήν ἱερήν κεφαλήν κατά γαῖα καλύπτει, ἀνδρῶν ἡρώων κοσμήτορα, θεῖον Ὅμηρον»

Έτσι ακριβώς (χωρίς καμία αλλαγή), υπάρχει στους Βίους 1 και 8. Από εκεί και πέρα οι μικρές διαφοροποιήσεις που έχουμε, είναι:

α) στους Βίους 3, 6, 7 και 9 δεν υπάρχει κόμμα μεταξύ των λέξεων «κοσμήτορα» και «θεῖον».

β) στον 6ο Βίο, η λέξη «ἱερήν» έχει αντικατασταθεί από τη λέξη «ἱεράν», και τέλος

γ) στον 2ο Βίο, υπάρχει ο ρηματικός τύπος «κάλυψεν» αντί του τύπου «καλύπτει» που υπάρχει σε όλους τους υπόλοιπους (1,3,6,7,8 και 9).

3. Ως προς το δημιουργό του συγκεκριμένου επιγράμματος, υπάρχουν δύο διαφορετικές εκδοχές. Έτσι, δημιουργός του ταφικού επιγράμματος του Ομήρου, ήταν:

α) ο ίδιος ο Όμηρος (στους Βίους 1 και 9)

β) οι κάτοικοι της Ίου (στους Βίους 2, 3 και 6)

Οι Βίοι 4 και 5, όπως προείπαμε, δεν αναφέρονται καθόλου στο επίγραμμα αυτό (άλλωστε δεν ασχολούνται καν με το θάνατο του Ομήρου). Στους Βίους 7 και 8, μολονότι παρατίθεται το επίγραμμα, δεν γίνεται καμία αναφορά στο δημιουργό του.

Πάντως, αξίζει να αναφερθεί ότι ακόμη και στην εκδοχή που υποστηρίζει ότι το επίγραμμα γράφτηκε από τον ίδιο τον ποιητή, ενώ αυτός βρισκόταν στη ζωή, χαράχτηκε στον τάφο του μετά το θάνατό του, προφανώς από κατοίκους της Ίου (αναφέρεται ρητά στον 9ο Βίο, ενώ στον 1ο αν και δεν αναφέρεται, είναι δεδομένο ότι υπονοείται), εφόσον όλοι συμφωνούν ότι σε αυτό το νησί πέθανε και τάφηκε.

4. Ως προς το πότε γράφτηκε το επιτάφιο επίγραμμα, υπάρχουν οι ακόλουθες εκδοχές:

Το επίγραμμα γράφτηκε:

α) πριν το θάνατο του ποιητή, αφού το έγραψε ο ίδιος (στους Βίους 1 και 9)

β) μετά το θάνατο του ποιητή (χωρίς να μας λέει πόσο καιρό μετά, στον 3ο Βίο)

γ) πολύ καιρό μετά το θάνατο του ποιητή (Βίοι 2 και 6).

Αξίζει να σημειωθεί ότι και μεταξύ των Βίων 1 και 9 υπάρχει μια κάποια απόκλιση, αφού ο 1ος Βίος λέγει ότι ο Όμηρος το έγραψε λίγο πριν πεθάνει, ενώ ο 9ος Βίος ότι το έγραψε κάποια στιγμή της ζωής του (χωρίς να την προσδιορίζει χρονικά). Οι Βίοι 4 και 5 δεν αναφέρονται καθόλου στο επιτάφιο επίγραμμα, ενώ οι Βίοι 7 και 8, μολονότι το παραθέτουν, δεν αναφέρονται καθόλου στο πότε γράφτηκε.

Συνοψίζοντας, μπορούμε να καταλήξουμε στα εξής:

το επιτάφιο επίγραμμα προς τιμήν του Ομήρου (εφόσον γράφτηκε και υπήρχε), θα είχε περίπου την εξής διατύπωση: «ἐνθάδε τήν ἱερήν κεφαλήν κατά γαῖα καλύπτει, ἀνδρῶν ἡρώων κοσμήτορα, θεῖον Ὅμηρον».

Γράφτηκε είτε από τον ίδιο τον ποιητή, είτε από κατοίκους της Ίου, είτε πριν το θάνατο του Ομήρου (εάν γράφτηκε από τον ίδιο), είτε λίγο ή πολύ καιρό μετά από αυτόν (εφόσον γράφτηκε από Ιήτες) και χαράχτηκε στο ταφικό του μνημείο (φυσικά μετά το θάνατό του) από Ιήτες.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Beecroft A. (2011), Blindness and Literacy in the Lives of Homer, Great Britain, Classical Quatterly 61.1 pp. 1-18.

2. Dalby, A. (2006), Rediscovering Homer: inside the Origins of the epic, New York London: W. W. Norton

3. Gigante, G. E. V. (1996), Vite di Omero, Pubblicazioni del Dipartimento di Filologia Classica dell’ Universita di Napoli Federico II 12, Napoli.

4. Graziosi, B. (2002), Inventing Homer, The Early Reception of Epic, Cambridge.

5. Hornblower, S. and Spawforth A., The Oxford Classical Dictionary, Oxford University Press.

6. Lamberton, R. and Keaney, J. J., eds. (1992), Homer’ s Ancient Readers: the Hermeneutics of Epic’ s Earliest Exegetes, Princeton.

7. Lefkowitz, M. R. (1981), The Lives of the Greek Poets, London.

8. McAuslan I. and Walcot P. (1998), Homer, New York: Oxford University Press on behalf of the Classical Association.

9. Nagy, G. (1992), Homeric questions, (TAPA 122): 17-60.

10. Powell, B. B. (1991), Homer and the Origin of the Greek Alphabet, Cambridge.

11. Segal, C. (1994), Singers, heroes, and gods in the Odyssey, Ithaca London: Cornell University Press

12. Scodel, R. and Arbor A. (2002), Listening to Homer: tradition, narrative and audience, University of Michigan Press

13. West, M. L. (1967), “The Contest of Homer and Hesiod”, CQ 17: 433-50.

14. West, M. L., (1999), The Invention of Homer, Great Britain, Classical Quatterly 49. 2 (pp. 364- 382).

15. West, M. L., (2003) Homeric Hymns Homeric Apocrypha Lives of Homer, LOEB Classical Library, Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts, London.

16. Κωνσταντινίδης, Αν. (1999), Λεξικό κύριων ονομάτων από Μυθολογία, Ιστορία και Γεωγραφία, εκδ. Εκάτη.

17. Μεγαπάνου Αμ., (2006), Πρόσωπα και άλλα κύρια ονόματα μυθολογικά- ιστορικά έως τον 1ο μ.Χ, της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματεία, Μουσείο Μπενάκη, εκδ. Έναστρον, Αθήνα

Πηγή : ΟΜΗΡΟΥ ΒΙΟΙ - Η μορφή του Ομήρου μέσα από τις σωζόμενες αρχαίες βιογραφίες - ΚΟΥΛΗΣ ΚΟΣΜΑΣ, elhalflashbacks

Στο παρόν άρθρο θα προσπαθήσουμε να ρίξουμε φως στο μυστήριο των «Λαών της Θάλασσας» οι οποίοι με τις μαζικές εισβολές τους στις αρχές του 12ου αιώνα π.Χ, κατέστρεψαν τη Χετιτική αυτοκρατορία, και ταυτόχρονα έγιναν σοβαρή απειλή για την Αίγυπτο. Τους λαούς αυτούς οι Αιγύπτιοι τους ονόμαζαν «Ξένους», και έως σήμερα δεν γνωρίζουμε ποιοι ακριβώς ήταν.

Σύμφωνα με ανάγλυφα της Μέντινετ Χαμπού οι «Λαοί της Θάλασσας» (όρος που εισήγαγε το 1881 ο Γάλλος Αιγυπτιολόγος Γκαστόν Μασπέρο), περιγράφονται ως εξής από τους Αιγυπτίους:

Οι Πελεσέτ (Prst), οι Τζεκέρ (Tk,r ), οι Ντενυέν (Dnn) και οι Βεσές (Wss) οι οποίοι φορούσαν περικεφαλαίες με φτερά. Παρόμοιες παραστάσεις υπάρχουν στα ευρήματα της Έγκωμης στην Κύπρο. Οι Σερντέν φορούσαν περικεφαλαίες με κέρατα, όμοιες με απεικονήσει που βρίσκουμε σε αγγεία της Μυκηναϊκής. Οι Σεκελές φορούσαν ταινίες στο μέτωπο, πανοπλίες με κοντές φούστες, και ήταν οπλισμένοι με στρογγυλές ασπίδες, δόρια και σπαθιά.

Αιχμάλωτοι των Αιγυπτίων από τους λαούς της Θάλασσας

Από την ενδυμασία και τα πλοία τους αλλά και από επιγραφές που αναφέρουν πως οι «Λαοί της Θάλασσας», έκαναν επιθέσεις από νησιά, οι μελετητές συμπεραίνουν ότι ήταν διάφορα φύλα που είχαν συνάψει συμμαχίες, μεσογειακής προελεύσεως.

Οι εισβολές αυτές των λαών έγιναν τόσο από ξηράς αλλά κυρίως από θάλασσας, συνεπώς οι λαοί αυτοί θα πρέπει να διέθεταν πέρα από ισχυρή στρατιωτική ισχύ και ισχυρές ναυτικές δυνάμεις.

Την ίδια χρονική περίοδο που λαμβάνουν χώρα οι εισβολές των «Λαών της Θάλασσας», έλαβε χώρα και ο Τρωικός πόλεμος. (1)

Στον Τρωικό πόλεμο οι ναυτικές δυνάμεις των Αχαιών - Δαναών (Ελλήνων ) (2) σύμφωνα με Θουκυδίδη αποτελούνταν από 1.200 πλοία. (Οι ναυτικές δυνάμεις περιγράφονται λεπτομερώς, στην β'Ραψωδία της Ιλιάδας ). Ο Ελληνικός στόλος αποτελούνταν από πλοία που προέρχονταν από 28 διαφορετικές περιοχές της Ελλάδος, από την στην Στερεά Ελλάδα έως την Κρήτη. Το σύνολο της εκστρατευτικής δύναμης είναι τεράστιο, καθώς υπολογίζεται σε 70.000 έως 130.000 άντρες. Είναι φυσικό λοιπόν κάποιος να συμπεράνει πως ένας τέτοιος στόλος θα μπορούσε άνετα να αποτελέσει απειλεί τόσο για την Αίγυπτο όσο και για την ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου.

Όπως αναφέρουν Αρχαίες Αιγυπτιακές πηγές για τις οποίες έγινε λόγος παραπάνω, οι «Λαοί της Θάλασσας» ήταν οι:

- Πελεσέτ. Προφανώς πρόκειται περί των Πελασγών (3), αλλά και των Φιλισταίων, οι οποίοι σύμφωνα και με την Βίβλο προέρχονταν από την Μινωική Κρήτη (ιδρυτές της Παλαιστίνης). Σύμφωνα με τον Θουκυδίδη οι Μινωίτες Κρήτες έφτιαξαν πρώτοι στόλο, έδιωξαν τους πειρατές και τους Κάρες, και εποίκησαν πολλά ακατοίκητα νησιά !! «Μίνως γὰρ παλαίτατος ὧν ἀκοῇ ἴσμεν ναυτικὸν ἐκτήσατο καὶ τῆς νῦν Ἑλληνικῆς θαλάσσης ἐπὶ πλεῖστον ἐκράτησε καὶ τῶν Κυκλάδων νήσων ἦρξέ τε καὶ οἰκιστὴς πρῶτος τῶν πλείστων ἐγένετο, Κᾶρας ἐξελάσας καὶ τοὺς ἑαυτοῦ παῖδας ἡγεμόνας ἐγκαταστήσας• τό τε λῃστικόν, ὡς εἰκός, καθῄρει ἐκ τῆς θαλάσσης ἐφ'ὅσον ἐδύνατο, τοῦ τὰς προσόδους μᾶλλον ἰέναι αὐτῷ..».

Ένα πολύ ισχυρό επιχείρημα για την ορθότητα της υπόθεσης είναι, πως οι τοιχογραφίες που έχουν βρεθεί στην Αίγυπτο και παρουσιάζουν Πελεσέτ αιχμαλώτους πολεμιστές που φορούν περικεφαλαία, ίδια με αυτή του Μινωίτη πολεμιστή που είναι χαραγμένη στον Δίσκο της Φαιστού.

- Τζεκέρ. Όνομα παραπλήσιο με των Τευκρών (ακόλουθοι του Τεύκρου, αδελφού του Αιαντα οι οποίοι έλαβαν μέρος στον Τρωικό πόλεμο), αλλά και των Τρώων.- Ντενυέν . Επίσης παραπλήσιο όνομα των Δαναών,- Σεκελές... Προφανώς Ίωνες Σικελοί.

Οι Χετταίοι επίσης κάνουν αναφορές σε ένα μεγάλο βασίλειο στα δυτικά του Αιγαίου, το ονόμαζαν «Αχιγιάβα» (κοινή ρίζα με το Αχαιός , χώρα των Αχαιών), του οποίου ο βασιλιάς αναφέρουν ήταν ισοδύναμος του Χετταίου βασιλιά. Επίσης, γίνεται λόγος και για μια συνομοσπονδία πόλεων (Ασσούα, πιθανή σχέση με τον αρχαίο ελληνικό όρο Ασία) στη βορειοδυτική Μικρά Ασία και την απέναντι Θρακική ακτή, στην οποία ανήκει και η πόλη Ιουλούσα.( Οι μελετητές θεωρούν ότι πρόκειται για την Τροία).

Σε ένα Χεττιτικό κείμενο αναφέρεται ως βασιλιάς της κάποιος Αλακάσαντου, όνομα που πιθανόν αναφέρεται στον γιο του Πριάμου Πάρη, που ονομάζονταν και Αλέξανδρος. Σε κάποιο άλλο κείμενο (περίπου 1250 π.Χ.) που διασώζεται αποσπασματικά και απευθύνεται στον βασιλιά των Αχαιών (Αχιγιάβα), αναφέρει ότι στην περιοχή της Τροίας είχαν εμπλακεί δυνάμεις και των δύο μεγάλων βασιλείων.

Η συνομοσπονδία των πόλεων στην οποία ανήκε η Τροία κατά την Χετταιο-Αιγυπτιακή μάχη στο Καντές της σημερινής Συρίας (περίπου 1240-1210 π.χ), ενώ αρχικά ήταν να πολεμήσει με το μέρος των Χετταίων, τάχθηκε με τους Αιγύπτιους.....Τις επόμενες δεκαετίες οι Χετταίοι εκστράτευσαν εναντίον αυτής της συνομοσπονδίας αλλά δεν κατάφεραν να την υποτάξουν. Είναι πιθανόν ο Τρωικός πόλεμος να ήταν εκτεταμένη πολεμική σύγκρουση μεταξύ των Δαναών- Αχαιών και της συνομοσπονδίας αυτής που ανήκε και η πόλη της Τροίας (Ασσούα, κατά τα Χετιτικά αρχεία).। Αυτό συμβαδίζει και με τις αρχαίες αφηγήσεις: αποβίβαση στην Μυσία, εκστρατείες του Αχιλλέα και του Αίαντα του Τελαμώνιου σε Φρυγία και Θράκη.

Πιθανές μετακινήσεις των Λαών της Θάλασσας

Σύμφωνα με την Θάλασσας μετά την καταστροφή της Τροίας, οι Έλληνες λόγω των ιεροσυλιών που είχαν διαπράξει κατά την διάρκεια του πολέμου της Τροίας, είχαν προκαλέσει την οργή των Θεών.

Για αυτό πολλά από τα πλοία των Ελλήνων στο ταξίδι του γυρισμού χάθηκαν ή προσάραξαν σε μακρινές χώρες ιδρύοντας πόλεις και εποικίζοντας ακατοίκητα νησιά ή περιοχές. Ίσως βέβαια να μην ήταν ατύχημα ή τιμωρία των Θεών η διασπορά του τεράστιου αυτού στόλου, καθώς είναι επόμενο μεγάλες στρατιωτικές δυνάμεις μετά από σπουδαίες νίκες να διακρίνονται από αλαζονεία και έπαρση που οδηγούν σε νέες επεκτατικές επιθέσεις. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε πως η περίοδος από το 1400 π.χ έως το 1.200 π.χ, είναι μία περίοδος συνεχών και πολλών πολεμικών συγκρούσεων σε όλη την λεκάνη της Μεσογείου.

Η πιο γνωστή ιστορία περιπλάνησης μετά την Τροία είναι αυτή του Οδυσσέα, υπάρχουν όμως επίσης πολλές ακόμα αναφορές που κάνουν λόγο για τους υπόλοιπους ήρωες και για τις περιπλανήσεις τους.

Ο Δούρειος ίππος στην Τροία

Ο στόλος του Μενέλαου για παράδειγμα παρασυρμένος από τους ανέμους πέρασε από την Κρήτη, την Κύπρο, την Φοινίκη, την Λιβύη και την Αίγυπτο. Τα πέντε εναπομείναντα πλοία ήταν αδύνατο να επιστρέψουν λόγω των έντονων ανέμων. Ο Μενέλαος έμαθε τελικά από τον θαλάσσιο θεό Πρωτέα, ποιες θυσίες έπρεπε να κάνει στους οργισμένους Θεούς για να του επιτραπεί η επιστροφή του στην πατρίδα. «Καὶ τὸν ἀπείκασε ὁ ξανθὸς Μενέλαος σὰ μιλοῦσε, καὶ τοὺς φωνάζει καὶ λαλεῖ μὲ φτερωμένα λόγια• “Ποιός ἄνθρωπος, παιδάκια μου, μετριέται μὲ τὸ Δία; ἀθάνατοί 'ναι οἱ πύργοι του καὶ τὰ καλά του ἐκείνου• θνητὸς μονάχα στὰ καλὰ μ'ἐμένανε μετριέται, ἢ κι ὄχι• τὶ μὲ πάθια μου καὶ μὲ πολλὰ ταξίδια μὲς στὰ καράβια τά 'φερα χρόνους ὀχτὼ γυρνώντας• Κύπρο, Φοινίκη διάβηκα, Αἴγυπτο, Αἰθιοπία, καὶ Σιδονιῶτες κι Ἐρεμπούς, καὶ τῆς Λιβύας τὴ χώρα...» Ραψωδια δ 80-85στιχοι.

Σύμφωνα με την «Παλινωδία» του ποιητή του 6ου π.Χ. αιώνα Στησίχορου, όπως αναφέρεται στον «Φαίδρο» του Πλάτωνα, η Ελένη που είχε απαχθεί από τον Πάρη ήταν απλά ένα ομοίωμά της, και η πραγματική Ελένη βρίσκονταν όλο αυτό το διάστημα στην Αίγυπτο, όπου ξανάσμιξε με τον Μενέλαο. Τελικά, ο Μενέλαος επέστρεψε μαζί με την ωραία Ελένη οχτώ χρόνια μετά το πέρας του Τρωικού πολέμου.

Παρομοίως ο Αγαπήνορας γιος του Αργοναύτη Αγκαίου και εγγονός του Λυκούργου, 10ος μυθικός βασιλιάς της αρχαίας Αρκαδίας, ιδρυτής και βασιλιάς της Πάφου, πήρε μέρος στον Τρωικό Πόλεμο ως αρχηγός των Αρκάδων με 60 πλοία που του παραχώρησε ο Αγαμέμνονας. Φέρεται επίσης να ήταν ανάμεσα στους πολεμιστές που κρύφτηκαν μέσα στον Δούρειο Ίππο. Και το δικό του πλοίο κατά την επιστροφή από την Τροία, παρασύρθηκε στις ακτές της Κύπρου, όπου και έμεινε οριστικά σύμφωνα με τους Όμηρο και Παυσανία ιδρύοντας την Πάφο.

Ένας άλλος ήρωας του Τρωικού πολέμου που ίδρυσε πολλές πόλεις ήταν ο Μόψος, ο οποίος αναφέρεται ως οικιστής της Κολοφώνας. Εκδίωξε τους ντόπιους Κάρες και επέκτεινε την εδαφική επικράτεια της πόλης του. Ο Μόψος ήταν διάσημος μάντης εφόσον κατάφερε να νικήσει στη μαντική τέχνη τον περίφημο μάντη Κάλχα, όταν το πλοίο του δεύτερου πετάχτηκε από την τρικυμία στις ακτές του Κολοφώνα κατά την επιστροφή από την Τροία. Σύμφωνα με μία παράδοση, ο Κάλχας και οι σύντροφοί του πήγαν με τα πόδια ως την πόλη αυτή. Εκεί ο Κάλχας συνάντησε τον Μόψο, ήδη γνωστό μάντη. Κοντά στο σπίτι του Μόψου υπήρχε μια συκιά. Ο Κάλχας ρώτησε τον Μόψο πόσα σύκα κάνει και ο Μόψος απάντησε: «Δέκα χιλιάδες και ένα καλάθι και ένα ακόμα σύκο».

Επαληθεύθηκε ότι ο Μόψος είχε δίκιο. Τότε ο Μόψος ρώτησε τον Κάλχα: «Η γουρούνα που βλέπεις εδώ πόσα γουρουνάκια έχει στην κοιλιά της και πότε θα τα γεννήσει;» Ο Κάλχας απάντησε «8». Ο Μόψος τον πληροφόρησε τότε ότι έκανε λάθος: τα μικρά ήταν εννέα, όλα αρσενικά, και η γουρούνα θα τα γεννούσε στις 6 η ώρα της επόμενης ημέρας, όπως και έγινε. Ο Κάλχας λυπήθηκε τόσο από την ήττα του, ώστε πέθανε από τη λύπη του ή αυτοκτόνησε. Ο παραπάνω μύθος διαδόθηκε μέχρι τη Συρία και τη Φοινίκη.

Ο Μόψος φέρεται να έχει ιδρύσει και πολλές άλλες πόλεις κυρίως στην
Μικρά Ασία. Όπως η Άσπενδος και η Μοψουεστία ( «Μόψου Εστία») η Παμφυλία ( η οποία ονομαζόταν παλαιότερα «Μοψοπία»), αλλά και η πόλη Μάλλο που ίδρυσε μαζί με τον Αμφίλοχο, γιο του Αμφιαράου, έναν ηγέτη των Αχαιών που προηγουμένως ακολουθούσε τον Κάλχα.

Ο Θεόπομπος αναφέρει ότι η πόλη της Ρόδου πήρε το όνομα της μίας από τις τρεις κόρες του. Οι ιστορικοί Αθήναιος και Πομπώνιος Μέλας αναφέρουν πως ο Μόψος έγινε οικιστής της Φασήλιδος. Τέλος αναφέρεται ότι η Ιεράπολη της Φρυγίας γύρω στο 2ο αι. μ.Χ. έκοψε χάλκινα νομίσματα που έφεραν τη μορφή του Μόψου, με το όνομα του ήρωα χαραγμένο σε αυτά.

Είναι προφανές λοιπόν πως η περίοδος αυτή συνδέεται με μία μεγάλης κλίμακας επέκταση και αποίκηση των φυλών των Ελλήνων σε όλη την Μεσόγειο, οποία επέφερε σίγουρα επέφερε και συγκρούσεις για τις οποίες υπάρχουν πολλές αναφορές.
Εφόσον οι επεκτάσεις αυτές γίνονταν κατά κύριο λόγο δια μέσω θαλάσσης, υποδεικνύουν ανεπτυγμένες ναυτικές δυνάμεις.

Όπως έχω εξάλλου περιγράψει σε προηγούμενο άρθρο μου, ήδη από το 3000 π.χ. τα ταξίδια γίνονται όχι μόνο στην λεκάνη της Μεσογείου, αλλά και πέρα του Ατλαντικού.

Σύμφωνα δε με νεότερη έρευνα του Δρ. Μηνά Τσικριτσή που βασίζεται σε κείμενο του Πλουτάρχου, («Περί του εμφαινομένου προσώπου τω κύκλω της Σελήνης»παρ. 941Α-942) , περιγράφεται το ταξίδι των Ελλήνων σε μία ήπειρο η οποία βρίσκονταν «δυτικά των τριών νησιών και βορειοδυτικά της Βρετανίας».

Αυτή η Ήπειρος ήταν η Αμερική, στην οποία αναφέρει ότι κατοικούσαν Έλληνες από παλιά και μετά την αποστολή του Μυκηναΐου Ηρακλή, πιθανόν τον 15ο αιώνα πΧ, αναθερμάνθηκε το ελληνικό στοιχείο που έσβηνε από τις επιμειξίες με τους ντόπιους. Όπως αναφέρει ο κ. Τσικριτσής: «όλα αυτά αποδεικνύονται με αστρονομικά στοιχεία, η επεξεργασία των οποίων έγινε με τη βοήθεια προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστών επιβεβαιώνοντας τον χρονολογικό προσδιορισμό του ταξιδιού που περιγράφει ο Πλούταρχος».

Ας δούμε όμως και ποίος ήταν ο Δαναός σύμφωνα με την μυθιστορία, το όνομα του οποίου πήραν οι Δαναοί – Έλληνες.
Σύμφωνα με την Ελληνική μυθολογία, ο Δαναός ήταν πρόγονος του Περσέα και γιος του βασιλιά της Αιγύπτου Βήλου. Μητέρα του ήταν η κόρη του Νείλου Αγχινόη, και αδελφός του ήταν ο Αίγυπτος.

Στον Δαναό ο Βήλος έδωσε το βασίλειο της Λιβύης, ενώ τον Αίγυπτο τον όρισε διάδοχό του। Από το γάμο τους με πολλές γυναίκες τα δύο αδέλφια απέκτησαν πολλά παιδιά. Πενήντα γιους ο Αίγυπτος, και πενήντα κόρες ο Δαναός. Μετά τον θάνατο του πατέρα τους, τα αδέλφια ήρθαν σε ρήξη, εξαιτίας των επεκτατικών βλέψεων του Αιγύπτου στην πατρική κληρονομιά. Θέλοντας να συμφιλιωθούν, ο Αίγυπτος πρότεινε στον Δαναό να νυμφευθούν οι γιοι του τις πενήντα κόρες του. Ο Δαναός απέρριπτε συστηματικά την πρόταση του αδελφού του να νυμφευθούν οι ανεψιοί του τις πενήντα κόρες του, θεωρώντας τους γάμους ανόσια πράξη. Για να απαλλαγεί από την ασφυκτική επιμονή του αδελφού του και να γλιτώσει από την εκπλήρωση του θανατηφόρου χρησμού, που έλεγε πως θα δολοφονηθεί από γιο του αδελφού του, ο Δαναός αποφάσισε να εγκαταλείψει το βασίλειό του, και να ζητήσει καταφύγιο στην προγονική του κοιτίδα, την Ελλάδα.

Αιγύπτιος πολεμιστής

Με τις οδηγίες της Αθηνάς ναυπήγησε πρώτος μια πεντηκόντορο (πενηντάκωπο πλοίο) την Δαναΐδα, και παίρνοντας τις κόρες του αναχώρησε με προορισμό το Λιμάνι του Άργους. Έτσι εκπληρώθηκε και η προφητεία που είχε δώσει ο Προμηθεύς στην πρόγονο του Δαναού Ιώ: «Πέμπτη μετά από αυτόν (τον Έπαφο) γενιά γυναικεία, με τις πενήντα κόρες πάλι στο Άργος αθέλητά της θα’ ρθη, των ξαδέρφων γάμο συγγενικό για να ξεφύγει κι αυτοί φρενιασμένοι από τον πόθο, σαν τα γεράκια θα ριχτούν ξοπίσω σε περιστέρες, κυνηγώντας γάμους αταίριαστους.»

Όταν επέστρεψε στο Άργος ο Δαναός εκεί βασίλευε ο Γελάνωρ από τον οποίο ο Δαναός ζήτησε να του παραδώσει την εξουσία, αφού του έκανε γνωστή την καταγωγή του. Ο γέροντας και χωρίς διάδοχο Γελάνωρ έφερε αντιρρήσεις, με την επέμβαση όμως του λαού του Αργους του παρεχώρησε τον θρόνο.

Ένας οιωνός βοήθησε σε αυτό, καθώς την χρονική εκείνη περίοδο ένας λύκος νίκησε ένα ταύρο προστάτη μιας αγέλης βοδιών, που έβοσκε μπροστά στα τείχη. Στην πάλη αυτή νικητής αναδείχθηκε ο λύκος. Οι Αργείοι που είχαν συγκεντρωθεί και παρακολουθούσαν, ταύτισαν τον ταύρο με τον Γελάνορα, και έκριναν ότι ο μοναχικός λύκος αντιπροσώπευε τον ξενόφερτο Δαναό.

Ο Δαναός έχτισε στο Άργος την ακρόπολη με τεράστιους λαξευτούς ογκόλιθους, που ονομάσθηκε Λάρισα από την κόρη του βασιλιά Πελασγού. Στην κορυφή της έχτισε ναό προς τιμήν του Λαρισαίου Διός, όπου τοποθετήθηκε ξόανο (ξύλινο ομοίωμα) του θεού.

Θέσε νόμους, καθιέρωσε την λατρεία της Αθηνάς και τα θεσμοφόρια, και δίδαξε την ναυπήγηση νέου τύπου πλοίων, καταλληλότερων για μακρινά ταξίδια. Η γη του Άργους έγινε πλούσια με τα αρδευτικά έργα που δίδαξαν στους Αργείους ο Δαναός και οι κόρες του. Αύξησαν επίσης τον φυτικό πλούτο, με την καλλιέργεια νέων άγνωστων φυτών που μετέφεραν από την προηγούμενη πατρίδα τους.

Οι Αργείοι, για να δείξουν την ευγνωμοσύνη τους στον ευεργέτη τους Δαναό, τον ενταφίασαν στο κέντρο της αγοράς, και κόσμησαν τον τάφο του με λαμπρό μνημείο το οποίο ονόμασαν «Πλίνθιον», ενώ στους Δελφούς έστησαν ανδριάντα .

Δεν άργησε όμως να καταπλεύσει ο Αίγυπτος με τους πενήντα γιους του και αξίωσε να πραγματοποιηθούν με τη βία οι αιμομικτικοί γάμοι. Ο Δαναός προσποιήθηκε ότι δέχεται. Αφού έγινε κλήρωση για να γνωρίζει ο κάθε νέος ποια νύμφη θα παντρευτεί, ακολούθησαν οι γαμήλιες τελετές.

Τη νύχτα όμως του γάμου ο Δαναός, έδωσε σε κάθε κόρη του ένα εγχειρίδιο με την εντολή να θανατώσουν τους συζύγους στον ύπνο τους. Οι Δαναΐδες υπάκουσαν και πραγματοποίησαν την πατρική διαταγή εκτός από δύο, την Ρόδη (ή Βεβρύκη) σύζυγο του Ιππόλυτου και την Υπερμνήστρα. Από το χέρι του Λυγκέα βρήκε τελικά τον θάνατο ο Δαναός, και έτσι επαληθεύτηκε ο χρησμός του Αιγύπτιου μάντη.

Ο Δαναός όρισε με νόμο στην συνέχεια, οι Αργείοι από Πελασγοί στο εξής να λέγονται Δαναοί, ονομασία που στα Ομηρικά έπη συμπεριλαμβάνει το σύνολο των Ελλήνων της ηπειρωτικής και νησιωτικής Ελλάδας, χαρακτηρίζοντας τους Έλληνες ως μίαν ολότητα: «κατ’ Ευριπίδην, Πελασγιώτας δ’ ονομασμένους το πριν, Δαναούς καλείσθαι νόμον έθηκαν Ελλάδα».

Όπως γίνεται αντιληπτό από τα παραπάνω, είναι προφανές πως οι μετακινήσεις αλλά και οι συγκρούσεις ανάμεσα στους Αχαιούς- Δαναούς (Έλληνες) και στους Αιγυπτίους, περιγράφονται τόσο μέσα από τις μυθολογικές αναφορές, όσο και από αρχαία κείμενα που έφτασαν έως εμάς.

Εάν δε, ευσταθούν οι αναφορές για το τεράστιο μέγεθος του στρατού των Αχαιών- Δαναών που έλαβαν μέρος στην εκστρατεία της Τροίας (ο μεγαλύτερος στρατός που αναφέρεται εκείνη την εποχή), τότε είναι προφανές πως τουλάχιστον το μεγαλύτερο μέρος των «Λαών της θάλασσας», δεν ήταν άλλοι από τους Αχαιούς – Δαναούς.

Παραπομπές:
(1). Από διαφορετικούς συγγραφείς έχουν διατυπωθεί διαφορετικά έτη: κατά τον Έφορο από την Κύμη το 1135 π.Χ, τον Σωσίβιο το 1172 π.Χ, τον Ερατοσθένη το 1184/83 π.Χ, τον Τιμαίο ο 1193 π.Χ, το Πάριο χρονικό το 1209 π.Χ ή τον Ηρόδοτο το 1250 π.Χ."
(2). Οι Έλληνες στα Ομηρικά έπη καλούνται «Δαναοί» («φοβού τους Δαναούς και δώρα φέροντες») και «Αργείοι» και «Αχαιοί» και η λέξη «Έλληνες» αναφέρεται μόνο στον κατάλογο των νέων (Β΄ 684), δηλαδή με την στενή έννοια, σήμαινε τους κατοίκους του κράτους του Πηλέα της Θεσσαλικής Ελλάδος. Εμφανίζεται η λέξη «Πανέλληνες» (Β530) που προφανώς σημαίνει το σύνολο των Ελλήνων. Η λέξη Πανέλληνες που δηλώνει όλο το Ελληνικό γένος συναντάται πρώτη φορά στον Ησίοδο τον Ζ’ π.Χ. αιώνα (Έργα 528) και στον Αρχίλοχο (απ. 52). Κατά τις αρχές του ΣΤ΄ αιώνα υπήρχε ο όρος Έλληνες σε κοινή χρήση σημαίνοντας το σύνολο των Ελλήνων εφόσον προτού του 580 είχε επικρατήσει η λέξη «Ελλανοδίκαι» που δήλωνε τους κριτές των Ολυμπιακών αγώνων.(3). Οι Πελασγοί είναι ένα από τα αυτόχθονα προελληνικά φύλα , γενάρχης των οποίων ήταν ο Πελασγός.

Πολλοί επιστήμονες αρχαιολόγοι, ακόμη και μέχρι σήμερα υποστηρίζουν για κάποιους αρχαίους λαούς για τους οποίους όχι μόνο αναφορές υπάρχουν σε αρχαίους συγγραφείς αλλά και ίχνη των πολιτισμών τους συνεχώς ανακαλύπτονται, ισχυρίζονται λοιπόν πως είναι μυστηριώδης η καταγωγή τους, λες και ήρθαν από το ... πουθενά!

Οι Ετρούσκοιόπως οι Σουμέριοιαλλά και οι Χετταίοι, συγκαταλέγονται ανάμεσα σ’ αυτούς. Όμως ο Διονύσιος Αλικαρνασσεύς, ο Διόδωρος ο Σικελιώτης, ο Στράβων ακόμη και ο Θουκυδίδης καθόλου αγνώστου προελεύσεως δεν τους αναφέρουν αφού προσδιορίζουν πως πρόκειται για πανάρχαια ελληνικά φύλα τα οποία μετανάστευσαν τόσο στην Ιταλία όσο και προς την Ασία.

Παρ’ όλα αυτά φαίνεται πως οι ξένοι αρχαιολόγοι ουδόλως λαμβάνουν υπ’ όψη τις αναφορές αυτές, όπως και μέχρι ο Σλήμαν ανακαλύψει την Τροία θεωρούσαν μυθεύματα τα του Ομήρου έπη!

Έτσι για τους Ετρούσκουςστους οποίους θα αναφερθούμε, ο Διονύσιος Αλικαρνασσεύς λέει στο βιβλίο του « Ρωμαϊκή Αρχαιολογία» ( βιβλίο Α΄), ότι πρόκειται για πανάρχαια Ελληνική φυλήη οποία ξεκίνησε από τον χώρο του Αιγαίου και ενώθηκε με τους Λύκιους και άλλους Πελασγούς από την Αττική και μέσω της Ηπείρου, όπου ίδρυσαν και το Μαντείο της Δωδώνης, πέρασαν στις ανατολικές ακτές της Ιταλίας, κοντά στην σημερινή Αγκώνα όπου και εγκαταστάθηκαν.

Όταν προχώρησαν αργότερα προς το εσωτερικό της χώρας χαρακτηρίσθηκαν ως aborigines ή αυτόχθονες, ενώ πριν λεγόντουσαν Οίνωτρες, Πευκέστες Λέλεγες, όπως αναφέρει λεπτομερώς ο συγγραφεύς.

Στην συνέχεια μία ομάδα από αυτούς έφτασε στις ακτές του Τυρρηνικού πελάγους και μετά πολλοί από αυτούς επέστρεψαν στην ελλαδική ως Τυρρηνοί ή Τυρσηνοί και αφού εποίκησαν την Θεσσαλία και την Ακαρνανία μαζί με άλλους Αιολείς ή και άλλες ελληνικές φυλές, μέσω των νησιών του βορείου Αιγαίου πελάγους έφθασαν και εισχώρησαν βαθύτερα στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας και περί αυτών υπάρχουν πανάρχαιες ελληνικές πηγές όπου γίνονται εκτενείς αναφορές.

Δεν αποκλείεται οι ομάδες αυτές με άλλες ομάδες Ετεοκρητών να ενώθηκαν και να προχώρησαν, περίπου κατά την πρώιμη Μυκηναϊκή εποχή, ακόμη πιο βαθιά στην Ασία. Και πάντα από τον χώρο του Αιγαίου. Ακόμη είναι δυνατόν να αποτέλεσαν τον πυρήνα των κατόπιν ονομασθέντων Χετταίων και Μιττάνι, των οποίων πολλά χαρακτηριστικά των κτισμάτων τους μοιάζουν με εκείνα των Μυκηνών ( λ.χ. το πανομοιότυπο της εισόδου των προπυλαίων της πρωτεύουσας των Χετταίων Χατούσας, με τους δύο λέοντες που υπάρχουν και στο προπύλαιο των Μυκηνών.

Βλέπουμε λοιπόν πολλές πληροφορίες των αρχαιοελληνικών πηγών να μας αποδεικνύουν ότι οι λαοί αυτοί όπως και οι Ελαμίτες και οι Σουμέριοι προέρχονταν από τον χώρο του Αιγαίου.

Από το εγκυκλοπαιδικό λεξικό του « Ηλίου» του Ιωαν. Πασσά διαβάζουμε: «Ο Σουηδός καθηγητής Φούρουμακ ο οποίος διεύθυνε τις σουηδικές ανασκαφές της Ετρουρίας από το 1962 έως το 1965, και συγκεκριμένα της περιοχής Σαν Τζιοβενάλε, έκανε ειδική μελέτη επί του θέματος όπου αποδεικνυόταν ότι οι Ετρούσκοι είχαν φθάσει στην Ιταλία εξ ανατολών. Μ’ άλλα λόγια ο Φούρουμακ υιοθετεί αυτά που ο Διονύσιος Αλικαρνασσέας αναφέρει στον πρώτο τόμο των ιστοριών του, ότι οι Ετρούσκοι είναι πανάρχαια Ελληνική φυλή, όπως και οι Σουμέριοι…»

Θεσμός της Αστυνομίας

Οι Αρχές στο Βυζάντιο ήταν:

Ο Έπαρχος της πόλης, ο οποίος ασκούσε την ανώτατη διοικητική εξουσία της πόλης.

Ο Πραίτωρ του δήμου, ο οποίος ασκούσε αστυνομικά καθήκοντα.

Ο Έπαρχος του Σίτου, η αρμοδιότητα του οποίου ήταν να παρακολουθεί τον τρόπο της παρασκευής και της διάθεσης του άρτου.

Οι Επιμελητές.

Οι Πράκτορες της Μυστικής Αστυνομίας.

Ο Κβέστωρ, παρακολουθούσε τις κινήσεις των ξένων και των επισκεπτών της πόλης.

Η ΑΣΤΥΝΟΜΙΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ

Στην περίοδο αυτή στην Ελλάδα για τους Τούρκους υπήρχαν τα κάτωθι πρόσωπα που ασκούσαν αστυνομικά καθήκοντα :

Ο Βοεβόδας, ο οποίος ήταν διοικητής της επαρχίας. Είχε τη γενική εποπτεία όλων των θεμάτων που είχαν αστυνομικά ενδιαφέροντα.

Ο Καπού-Μπουλούκμπαση, ο οποίος εκτελούσε τις διαταγές του βοεβόδα.

Οι Αγάδες. Αυτοί ήταν Τούρκοι άρχοντες βοηθοί και σύμβουλοι του βοεβόδα.

Για τους Έλληνες αστυνομικά καθήκοντα ασκούσαν:

Oι Δημογέροντες. Αυτοί είχαν ως αποστολή να μεριμνούν για την εξυπηρέτηση των αναγκών των μελών της κοινότητας. Για την άσκηση αυτής της εξουσίας διόριζαν τους πολιτοφύλακες, τους αγροφύλακες και τους εθνοφύλακες.

Οι Προεστοί. Αυτοί ήταν άρχοντες ανώτεροι των Δημογερόντων, είχαν την γενική εποπτεία αυτών και παρουσιάζονταν ενώπιον των Τουρκικών Αρχών ως προστάτες των καταπιεσμένων Ελλήνων.

Η ΑΣΤΥΝΟΜΙΑ ΚΑΤΑ ΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ

Όταν ο Καποδίστριας, ως πρώτος κυβερνήτης του απελευθερωμένου ελληνικού κράτους, έφθασε στο Ναύπλιο το 1828 συνάντησε ερείπια, λιμό και αναρχία. Αυτή την κατάσταση έπρεπε ο Καποδίστριας να μεταμορφώσει σε κράτος και να αποσπάσει την εύνοια των μεγάλων δυνάμεων.Έτσι δόθηκαν οδηγίες στους διορισμένους διοικητές των επαρχιών για την αστυνόμευση με κύρια μελήματα τη δημόσια υγεία, την είσοδο-έξοδο αλλοδαπών και την εσωτερική ασφάλεια.

Στο Ναύπλιο την ίδια περίοδο (1828) ιδρύθηκε η Πολιταρχεία, η οποία είχε καθήκοντα κυρίως εκτελεστικής δύναμης. Ταυτόχρονα συγκροτήθηκε για την εμπέδωση της δημόσιας ασφάλειας μια Πεντακοσιαρχία υπό τον τίτλο «Eκτελεστική Δύναμη Πελοποννήσου» η οποία διαιρέθηκε σε τμήματα που εγκαταστάθηκαν στην Πελοποννήσου. Επικεφαλής της δύναμης αυτής ήταν ο Ιωάννης Μακρυγιάννης. Η δύναμη αυτή, η οποία είχε θετική δράση στην καταπολέμηση της ληστείας, υπήρξε ο πρόδρομος της Χωροφυλακής.

Στις 29-01-1829 ο Καποδίστριας με ψήφισμα του δημοσιεύει τον «Κανονισμό της αστυνομίας και καθηκόντων αυτής». Τα καθήκοντα αυτά ήταν κυρίως ο έλεγχος κίνησης αλλοδαπών και κατοίκων άλλων επαρχιών, ο έλεγχος συνομωσιών, ο έλεγχος οπλοφορίας, ο έλεγχος επαιτών, λεσχών και καφενείων, ο έλεγχος οικοδομών, η φρούρηση φυλακών, η εκτέλεση διοικητικών και δικαστικών αποφάσεων, η άσκηση δικαστικής αστυνομίας…

Με τη δολοφονία του κυβερνήτη το κράτος οδηγήθηκε σε αναρχία και ήταν αδύνατο να παράσχει τη στοιχειώδη προστασία στο λαό από τους ληστές και τους λιμούς.

Η άφιξη του Όθωνα (1832-1862) βρήκε το κράτος σε άθλια κατάσταση. Την αποκατάσταση της τάξης την ανέλαβε το σώμα των 5.000 Βαυαρών στρατιωτών, το οποίο συνόδευε τον Όθωνα. Στις 15-6-1833 ιδρύθηκε το σώμα της Χωροφυλακής ενώ στις 27-12-1833 καθιερώθηκε και η Δημοτική Αστυνομία με τη διαίρεση της χώρας σε δήμους.

Στους δήμους την αστυνομική εξουσία την ασκούσε ο Δήμαρχος, ενώ διορίζονταν ως ανώτεροι υπάλληλοι ένας ή δύο «Αστυνόμοι» κάτω από την ευθύνη του Δημάρχου. Με το νόμο της 10-03-1834 οι δήμοι ανέλαβαν και δικαστική εξουσία υπό την καθοδήγηση του εισαγγελέα. Την 31-12-1836 εκδόθηκε βασιλικό διάταγμα «περί δημοτικής αστυνομίας» του οποίου το περιεχόμενο περιείχε τις αρμοδιότητες της νέας αρχής.

Στα καθήκοντα αυτά περιλαμβάνονταν η τήρηση της ευκοσμίας, της τάξης, της αγορανομίας, της αστυνόμευσης, των ηθών, η δημόσια ασφάλεια, καθώς και προληπτικά μέτρα για την αποτροπή δυστυχημάτων. Αστυνομικά σώματα που ιδρύθηκαν κατά την Οθωνική περίοδο ήταν η Οροφυλακή, η Εθνοφυλακή και η Διοικητική Αστυνομία με περιορισμένα όμως καθήκοντα δημόσιας ασφάλειας όπως η φύλαξη των συνόρων και του συνταγματικού καθεστώτος.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:- «Ιστορία Της Αστυνομίας Πόλεως» του Χ. Σταμάτη.

[Πηγή ellinikoarxeio.com]

H γενιά των Ηρακλειδών

Στο Άργος θα βρούμε τις ρίζες του Ηρακλέους του οποίου οι απόγονοι θα κατακτήσουν και θα τιμωρήσουν σκληρά τους Αργείους. Και γιατί έγινε αυτό, φαίνεται από την γέννηση ακόμη του Ηρακλέους. Η ρίζα λοιπόν της γενιάς των Ηρακλειδών ξεκινά από τον Περσέα, τον γιό της Δανάης και εγγονό του βασιλιά του Άργους Ακρισίου.

Ο ήρωας αυτός διογενής, όταν έφτιαξε τις Μυκήνες γέννησε εκεί από την Ανδρομέδα έξη παιδιά. Τον Αλκαίο, τον Σθένελο, τον Έλειο, τον Μήστορα, τον Ηλεκτρίωνα και μια κόρη την Γοργοφόνη. Ο Ηλεκτρίων που ήταν βασιλιάς στις Μυκήνες πήρε γυναίκα την ανηψιά του Αναξώ και γέννησε εννέα παιδιά.

Μεταξύ αυτών και η Αλκμήνη η μητέρα του Ηρακλέους. Αυτήν παντρεύεται ο Αμφιτρύων ο οποίος από λάθος σκοτώνει τον πατέρα της Ηλεκτρίωνα και γίνεται βασιλιάς των Μυκηνών.

Εδώ γεννιέται ο Ηρακλής εκ του Διός, όταν ο Αμφιτρύων λείπει σε πόλεμο. Ο Ηρακλής έκανε πολλά παιδιά από πολλές γυναίκες αναλυτικά θα τα δούμε στο ιδιαίτερο σε αυτόν κεφάλαιο. Οι γιοί λοιπόν του Ηρακλή που λεγόντουσαν Ηρακλείδες, μαζί με την γιαγιά τους Αλκμήνη τον θείο τους Λυκίμνιο τον οποίο είχε αποκτήσει ο Ηλεκτρίων από μια γυναίκα εκ Φρυγίας την Μιδεία και ο Ιόλαος ο σύντροφος σε πολλά κατορθώματα και φίλος του Ηρακλή έμειναν στην Τραχινία ( πόλη της Θεσσαλικής Φθιώτιδας) μετά τον θάνατο του ήρωα. Και οι σύμμαχοι που είχε ως στράτευμα φτιάξει ο Ηρακλής και αποτελείτο από Αρκάδες και Δωριείς έμειναν πιστοί στους Ηρακλείδες.

Όταν ο γιός του ημίθεου εκ της Δηιάνειρας Ύλλος μεγάλωσε όπως και κάποια ακόμη από τα παιδιά του, ο Ευρυσθέας που ήταν ακόμη βασιλιάς της Τίρυνθας, φοβήθηκε πως θα συνεχιζόταν ο πόλεμος που είχε ανοίξει ο Ηρακλής και από τους απογόνους του. Γι’ αυτό και μήνυσε στον Κήυκα τον βασιλιά της Τραχινίας ο οποίος φιλοξενούσε τα παιδιά του Ηρακλή, πως αν δεν τους διώξει θα του έκανε πόλεμο. Και όπως ήταν ο Ευρυσθέας τότε ο πιο δυνατός βασιλιάς της Ελλαδικής ο Κήυκας φοβήθηκε.

Για τον Κήυκα και την σύζυγό του Αλκυόνη πληροφορούμαστε από την προϊστορία πως είχαν την συνήθεια να αποκαλούν ο μεν Κήυξ την γυναίκα του Ήρα η δε Αλκυόνη εκείνον Δία. Γι’ αυτή τους την απρέπεια και ασέβεια προς τον Δία και την Ήρα τιμωρήθηκαν απ’ τον πατέρα των Θεών τε θνητών, Δία, ο οποίος τους μεταμόρφωσε σε πουλιά. Και τον μεν Κήυκα έκανε γλάρο την δε Αλκυόνη στο γνωστό πουλί Αλκυών.

Ο Κήυξ λοιπόν φοβούμενος το μένος του Ευρυσθέα συμβουλεύει τους Ηρακλείδες να πάνε στην Αττική στον βασιλιά Θησέα. Πήγαν λοιπόν στην Αθήνα και κάθισαν ικέτες στον βωμό του Ελαίου. Πραγματικά οι Αθηναίοι τους δέχτηκαν και τους έδωσαν τον Τρικόρινθο ( ή Τρικόρυθος, δήμος της Αττικής που ανήκε αρχικά στην Αιαντίδα φυλή, από δε το 146 π. Χ. στην Αδριανίδα.

Μαζί με άλλες αττικές πόλεις αποτελούσε την Τετράπολη και βρισκόταν ανατολικά της Οινόης και βορειοανατολικά του Μαραθώνα) να κατοικήσουν, δεχόμενοι ακόμη και τον αγώνα τους κατά του Ευρυσθέα τον οποίο απέδειξαν πως καθόλου δεν τον φοβόντουσαν παρά τις απειλές και την δύναμή του. Το θάρρος αυτό των Αθηναίων πήγαζε από την βοήθεια που πίστευαν πως τους παρείχε ο Ξένιος Δίας και όλοι οι Θεοί βεβαίως και ήρωες τους.

Τότε μάλιστα λέγεται πως θυσιάσθηκε και η Μακαρία κόρη του Ηρακλή, και προς τιμή της ονομάσθηκε μια πηγή στον Μαραθώνα « Μακαρία Πηγή». Μετά από αυτή την κίνηση των Αθηναίων φυσικό ήταν το μένος του Ευρυσθέα ο οποίος μάλιστα εκστράτευσε εναντίον τους μαζί με τους γιούς του.

Οι Αθηναίοι τότε τον αντιμετώπισαν μαζί με τους Ηρακλείδεςμε αρχηγούς τον Ύλλο, Ιόλαο και από πλευράς Αθηναίων στρατηγός ήταν ο Θησέας ή ο γιός του. Στην μάχη που ακολούθησε και ήταν σφοδρότατη οι Ηρακλείδες με τους Αθηναίους επικράτησαν κατά κράτος και σκότωσαν όλους τους γιούς του Ευρυσθέα ο οποίος υποχωρώντας κυνηγήθηκε από τον Ιόλαο που τον έπιασε κοντά στα Μέγαρα στις Σκιρωνίδες πέτρες και του έκοψε το κεφάλι. Στην συνέχεια έφερε το κεφάλι του ως τρόπαιο και το έδωσε στην Αλκμήνη η οποία του έβγαλε τα μάτια!!! Έτσι κυριεύτηκε ολόκληρη η Πελοπόννησος από τους Ηρακλείδες.

Όμως ένας τρομερός λοιμός έπεσε στην Πελοπόννησο και τότε είπαν πως αυτό συμβαίνει επειδή οι γιοί του Ηρακλή ήρθαν πριν από τον χρόνο που έπρεπε να έρθουν. Αναγκάστηκαν λοιπόν να γυρίσουν πάλι πίσω στην Αττική και επέστρεψαν στον Μαραθώνα όπου και παρέμειναν.

Τότε ο Ύλλος ο αξιότερος όλων των γιών του Ηρακλή, εκτελώντας την πατρική επιθυμία πήρε γυναίκα του την Ιόλη και κατέστρωνε σχέδια πώς θα οργανώσει την κάθοδο στην Πελοπόννησο. Πήγε λοιπόν στο Μαντείο των Δελφών όπου ο χρησμός του είπε ότι τότε θα ήταν έτοιμος όταν θα ερχόταν ο τρίτος καρπός. Παρερμηνεύοντας όμως τον χρησμό ο Ύλλος νόμισε πως αναφερόταν στον τρίτο χρόνο και πραγματικά μετά από μια τριετία έκανε την εκστρατεία με αποτέλεσμα να τον νικήσει ο Τισαμενός απόγονος του οίκου των Τανταλιδών, βασιλιάς ολοκλήρου του Βασιλείου του Άργους.

Πέρασαν τα χρόνια και πέθανε ο Ύλλος και τα παιδιά Αριστόμαχου, που τον είχε σκοτώσει ο Τισαμενός, εγγονού του Ύλλου από τον γιό του Αριδαίο ή Κλεοδαίο, πήγαν στο Μαντείο να πάρουν πάλι χρησμό. Όταν ο χρησμός επανελήφθη ακριβώς ο ίδιος εκείνοι εξεπλάγησαν και νόμισαν πως τους κορόϊδευε η Πυθία. Και στην παρατήρηση που έκαναν πήραν την απάντηση πως εκείνοι είχαν παραφράσει τον χρησμό και όταν γίνεται λόγος για τρίτο καρπό εννοείται η Τρίτη γενιά και όχι ο τρίτος χρόνος!

Μάλιστα τους υπεδείχθη και ο τρόπος που θα το κάνουν : « Νικην σοι φαίνουσι Θεοί δι’ οδοίο στενύγρων», δηλαδή με στόλο να περάσουν και έτσι δοκίμασαν από τον Ισθμό, όμως έπαθαν μεγάλη ζημιά. Πήγαν ξανά στο Μαντείο και πήραν τον χρησμό που διευκρίνιζε: « Ου κατά γην λέγω στενύγρη αλλά την ευρυγαστέρα».

Έτσι ο Τήμενος, γιός του Αριστόμαχου, πήγε στην Ναύπακτο και έφτιαξε πλοία. Μάλιστα από αυτό πήρε και η πόλη το όνομά της Ναύπακτος από το ναυπηγείν. Όταν όμως γίνονταν αυτά ο Αριστόδημος ένας από τους γιούς του Αριστόμαχου σκοτώθηκε, μάλλον από τον γιό του Πυλάδη ή από κεραυνό. Ακόμη ένα τραγικό γεγονός συνέβη με τον θάνατο του μάντη Κάρνου με αποτέλεσμα να διαλυθεί το στράτευμα.

Στο νέο χρησμό που πήρε ο Τήμενος του υπαγορεύφθη να στείλει εξορία τον φονιά του Κάρνου τον Ιππότη γιό του Φύλαντα του Αντιόχου γιού του Ηρακλή και να πάρει για οδηγό τον τριόφθαλμο Όξυλο. Έτσι λοιπόν εισέβαλαν στην Πελοπόννησο τόσο από ξηράς όσο και από θαλάσσης και την κατέλαβαν σκοτώνοντας και τον Τισαμενό. Τώρα κάτοχοι της Πελοποννήσου οι Ηρακλείδες την μοιράζουν σε τρία μέρη. Στο Άργος, την Λακεδαίμονα και την Μεσσηνία. Βασιλείς στα βασίλεια αυτά οι γιοί του Ύλλου.

Με κλήρωση λοιπόν έλαβαν ο Τήμενος το Άργος, τα παιδιά του Αριστόδημου την Λακεδαίμονα και ο Κρεσφόντης, γιός και αυτός του Αριστόμαχου, την Μεσσηνία, μάλλον με δόλο, όπως λέει στην Ωγυγία ο Σταγειρίτης. Και έγινε αυτό ως εξής. Ο Κρεσφόντης έβαλε ως κλήρο ένα σβώλο χωμάτινο ο οποίος διαλύθηκε στο νερό όπου είχαν βάλει οι υπόλοιποι τους κλήρους τους και κληρώθηκαν πρώτοι. Έτσι αυτός που υποτίθεται πως είχε μείνει τελευταίος έπαιρνε την Μεσσηνία.

Μετά έκτισαν βωμούς προς τιμή του πατρώου Διός και έκαναν θυσία. Αλλά βρήκαν στους βωμούς τρία σημάδια που προμάντευαν κάτι. Ήταν δε αυτά τα σημάδια τα εξής: στο βωμό των Αργείων βρήκαν έναν βάτραχο, σ’ αυτό τον Λακεδαιμονίων έναν δράκο και στων Μεσσηνίων μια αλεπού. Είπαν τότε οι Μάντεις ότι οι Αργείοι δεν πρέπει να εκστρατεύσουν έξω από την χώρα τους πλέον. Οι Λακεδαιμόνιοι θα είναι γενναίοι, ανδρείοι και τολμηροί στις εκστρατείες και οι Μεσσήνιοι πανούργοι.

Ο Τήμενος λοιπόν βασιλιάς του Άργους πλέον, είχε τρείς γιούς τον Αγέλαο, Ευρύπολο και Καλλία. Ή όπως αλλού αναφέρονται ως παιδιά του οι Κεισός, Κερύνης, Φάλκης, Αγραίος και ένα κορίτσι η Υρνηθώ. Αυτήν πήρε γυναίκα του ο Δηϊφίντης γιός του Αντιμάχου γιού του Θρασυάνορα που ήταν παιδί του Κτησίππου του Ηρακλή από την Δηϊάνειρα.

Τον Δηϊφόντη τον είχε στρατηγό ο Τήμενος και τον εκτιμούσε ιδιαιτέρως και είχε δείξει την προτίμησή του στην διαδοχή του βασιλείου του Άργους. Του είχε δώσει την εξουσία της Επιδαύρου. Αλλά τα παιδιά του Τημένου, επαναστάτησαν και με την βοήθεια των κατοίκων της Τιτάνης μια μικρή πόλη της Κορίνθου που ανήκε στην Σικυωνία, σκότωσαν τον Τήμενο αλλά ο στρατός τους ήθελε βασιλιά τους τον Δηϊφόντη και την Υρνηθώ.

Εκείνοι τότε ήρθαν στην Επίδαυρο να πάρουν την Υρνηθώ και να λύσουν την συγγένεια με τον Δηϊφόντη. Την πήραν λοιπόν έξω από την πόλη και της είπαν πολλά άσχημα για τον άνδρα της και της ζήτησαν να τον αφήσει και να γυρίσει στο Άργος. Τότε εκείνη τους απάντησε πως ο Δηϊφόντης είναι άξιος άνθρωπος έντιμος ισάξιος του πατέρα της Τημένου και φυσικά άνδρας της.

Απεναντίας χαρακτήρισε τα αδέρφια της πατροκτόνους και ανάξιοι να ονομάζονται παιδιά του Τημένου. Χωρίς διόλου να πτοηθούν από την αντίδραση και τα λόγια της αδερφής τους, εκείνοι την άρπαξαν και με βία την έβαλαν πάνω στην άμαξα πηγαίνοντάς την στο Άργος. Όμως ο Δηϊφόντης μαζί με τους Επιδαυρίους τους κατεδίωξε και σκότωσε τον Κερύνη. Τον δε Φάλκη επειδή κρατούσε στην αγκαλιά του την έγκυο Υρνηθώ απέφυγε να τον τοξεύσει αλλά προσπάθησε να πάρει πίσω την Υρνηθώ μέσα από τα χέρια του.

Ο Φάλκης όμως κρατώντας όλο και πιο σφικτά την αδερφή του της επέφερε θανατηφόρο σφίξιμο και στην συνέχεια κατάφερε να ξεφύγει. Ο Δηϊφόντης έθαψε στο σημείο εκείνο την γυναίκα του το οποίο ονομάσθηκε Υρνήθιον χωρίον. Έκτισε και Ηρώο προς τιμή της.Την βασιλεία τώρα του Άργους αναλαμβάνει ο Κείσος ο μεγαλύτερος γιός του Τημένου, αλλά οι Αργείοι δεν ήταν διόλου ευχαριστημένοι πλέον από αυτού του είδους την μοναρχία έως την στιγμή που επί του Μέλτα γιού του Λακήδα απογόνου του Μήδωνα από το γένος του Τημένου, έπαυσαν το είδος αυτό εξουσίας. Αυτός ήταν και ο τελευταίος βασιλιάς του Άργους αφού το 650 π. Χ. οι Αργείοι όπως αναφέραμε έβαλαν τέλος στον θεσμό της Βασιλείας.

theseus-aegean

Την εκστρατεία ενάντια στην Τροία δεν την δέχτηκαν εξαρχής όλοι οι Έλληνες με τον ίδιο ενθουσιασμό, καθώς φαίνεται. Ακόμα και ο Οδυσσέας προσπάθησε να ξεφύγει και να μην συμμετάσχει. Ο Αχιλλέας είναι ο μοναδικός, ο μοναχογιός.

Έξι αδέρφια του πέθαναν πριν από αυτόν στην προσπάθεια της μητέρας του Θέτιδας να τα κάνει αθάνατα. Δεν άντεξαν την φωτιά. Η θεά δεν μπορούσε να το πάρει απόφαση ότι τα παιδιά της θα ήταν απλοί θνητοί όπως ο πατέρας τους. Τα έβαζε στην φωτιά, για να κάψει όλη την διαβρωτική υγρασία που οι θνητοί έχουν μέσα τους και εξαιτίας της οποίας δεν είναι καθαρή, απαστράπτουσα φλόγα. Οι γιοί της όμως καίγονταν στην φωτιά και χάνονταν.

Ο καημένος ο Πηλέας, όταν γεννήθηκε ο Αχιλλέας, σκέφτηκε ότι αυτόν τουλάχιστον θα προσπαθούσε να τον σώσει. Την ώρα λοιπόν που η μητέρα του ετοιμάζεται να τον ρίξει στην φωτιά, μπαίνει στην μέση και τον αρπάζει. Η φωτιά μόλις που άγγιξε τα χείλη του παιδιού και ένα κόκκαλο της πτέρνας που απονεκρώνεται. Οι φλόγες που έγλειψαν τον Αχιλλέα τον έκαναν σχεδόν αθάνατο. Η μοίρα του Αχιλλέα, αρχετυπική, σφραγίζεται με αμφισημία.

Μισός άνθρωπος, μισός θεός λόγω καταγωγής, δεν μπορεί να είναι ολοκληρωτικά ούτε το ένα ούτε το άλλο. Για τον γέρο Πηλέα, το σύζυγο της Θέτιδας που έχει δει πολλά παιδιά του να πεθαίνουν, δεν έχει άλλον από τον Αχιλλέα και δεν αντέχει στην ιδέα ότι μπορεί και αυτός μια μέρα να φύγει για τον πόλεμο. Παίρνει λοιπόν τα μέτρα του και στέλνει το νεαρό αγόρι στην Σκύρο, να ζήσει με τις κόρες του βασιλιά του νησιού Λυκομήδη.

Αρκετοί ήρωες όπως ο Αχιλλέας, ο Ηρακλής, ο Διόνυσος, φαίνεται να έζησαν κάποια περίοδο της ζωής τους μεταμφιεσμένοι σε κορίτσια σε γυναικωνίτες ανακτόρων γνέθοντας. Στην Κρήτη τα αγόρια που δεν ήταν αρκετά μεγάλα ώστε να βαστούν όπλα ονομαζόταν σκότιοι, "εκείνοι που διατριβούν στον γυναικωνίτη".

Ο Αχιλλέας ζει μαζί τους, σαν κορίτσι, στον γυναικωνίτη. Αφού πέρασε την παιδική του ηλικία με τον Χείρωνα και τους Κενταύρους που τον μεγάλωσαν, έχει φτάσει τώρα στην ηλικία όπου οι διαφορές στα δύο φύλλα δεν είναι έντονες, είναι δυσδιάκριτες. Δεν έχει βγάλει ακόμα γένια, δεν έχει τρίχες, μοιάζει με χαριτωμένο μικρό κορίτσι, έχει την ακαθόριστη ομορφιά των εφήβων, που είναι κορίτσια και αγόρια μαζί, περισσότερο κορίτσια και λιγότερο αγόρια. Μένει λοιπόν μαζί με τις φιλενάδες του αμέριμνος.

Κανένας άλλος ήρωας δεν είχε τόση οικειότητα με τις γυναίκες, όσο ο Αχιλλέας. Στα εννιά του χρόνια έπαιζε στην Σκύρο σαν κοριτσάκι ανάμεσα στα άλλα, και μόνο ο ήχος της σάλπιγγας του Οδυσσέα τον ξύπνησε από τον θηλυκό του ύπνο. Τότε γεύθηκε μια ευτυχία που σε κανέναν άλλον δεν παραχωρήθηκε: να είναι κορίτσι και να ξελογιάζει κορίτσια.
Υπήρχε ένα λιβάδι στην ανεμοδαρμένη Σκύρο και εκεί οι κόρες του Λυκομήδη μάζευαν λουλούδια. Το βλέμμα τους ήταν ευθύ, τα μάγουλα τους στρόγγυλα, και είχανε χάρη στις κινήσεις. Ο Αχιλλέας ανάμεσά τους ξεχώριζε γιατί έριχνε με μια πιο απότομη κίνηση τα μαλλιά του πίσω.Ήταν μια ξένη φίλη, που έπαιζε με τις κόρες του Λυκομήδη, αλλά η μεγαλύτερή τους, η Δηιδάμεια, που γέννησε γρήγορα τον γιο του μυστικού τους έρωτα: τον Νεοπτόλεμο.

Ποιο όνομα είχε πάρει όμως ο Αχιλλέας όταν "κρύφτηκε"ανάμεσα στις γυναίκες; Μας λέει επί τούτου ο Ρ. Γκρέιβς:

Πως όμως τελειώνει αυτή η αμέριμνη περίοδος για τον Αχιλλέα;
Όλοι ζούσαν ευτυχισμένοι, μέχρι τη στιγμή που ο μάντης Κάλχας προφήτεψε ότι η Τροία δεν πρόκειται να πέσει χωρίς τον Αχιλλέα. Και τότε μπαίνει στο προσκήνιο ο πολυμήχανος Οδυσσέας, που ανατρέπει τα σχέδια της Θέτιδας, αναλαμβάνοντας να ανακαλύψει τον ήρωα και να τον πείσει να συμμετέχει στην εκστρατεία εναντίον της Τροίας. Πήγε να τον βρει μεταμφιεσμένος ως πλανόδιος έμπορος και ζήτησε να τον αφήσουν να δείξει την πραμάτεια του στα κορίτσια. Όταν χρειάστηκε να βρουν τον Αχιλλέα ο Οδυσσέας σκέφτηκε αμέσως το τέχνασμα με το οποίο ο Παλαμήδης του είχε αφαιρέσει το προσωπείο.

Έτσι μεταμφιεσμένος ο Οδυσσέας βγάζει από το πανέρι του υφάσματα, κεντήματα, πόρπες, κοσμήματα για να τους τα δείξει και τα σαράντα εννιά κορίτσια στριμώχνονται για θαυμάσουν τα στολίδια. Ένα όμως στέκει παράμερα αδιάφορο. Εκεί ανάμεσα σε καμιά πενηνταριά κορίτσια ο Αχιλλέας δεν ξεχωρίζει.Ο Οδυσσέας τότε βγάζει ένα μαχαίρι -κατά μια άλλη εκδοχή μια ασπίδα και ένα δόρυ- και η κοπέλα που έστεκε παράμερα ορμάει καταπάνω του και αρπάζει το μαχαίρι. Ο Οδυσσέας ξεσκεπάσει τον Αχιλλέα. Πίσω από τα τείχη αντηχεί μια πολεμική σάλπιγγα, οι γυναίκες στην γειτονιά πανικοβάλλονται, τα σαράντα εννιά κορίτσια το βάζουν στα πόδια, και μόνο ένα "κορίτσι"με το μαχαίρι στο χέρι, βαδίζει προς την μουσική, έτοιμο να ξεκινήσει για την μάχη.
Ο Αχιλλέας είναι έτοιμος να φύγει για τον πόλεμο.

Ο Οδυσσέας αναγνωρίζει τον Αχιλλέα

Του έλαχε η πιο σύντομη ζωή, γιατί αντικαθιστούσε για την Θέτιδα, τον γιο που θα εκθρόνιζε τον Δία και που ποτέ δεν γεννήθηκε. Αντί για θεός με μεγαλύτερη διάρκεια ζωής από τους άλλους θεούς, υπήρξε άνθρωπος με συντομότερη ζωή από άλλους ανθρώπους. Αλλά και ο πλησιέστερος σε έναν θεό. Ο Αχιλλέας είναι ο χρόνος στην καθαρή μορφή που καλπάζει μακριά. Περιορισμένος σε ένα απειροελάχιστο κλάσμα διάρκειας, είχε τις αρετές που βρίσκονται κοντύτερα σε εκείνες των πλασμάτων του Ολύμπου: την ένταση και την ευκολία.

Όποιος απολαμβάνει την ζωή, το πιο πολύτιμο αγαθό της γης για τα εφήμερα πλάσματα, αρνείται κάθε ελπίδα αθανασίας. Όποιος επιθυμεί την αθανασία, αποδέχεται να χάσει, εν μέρει, την ζωή του προτού καλά καλά την ζήσει.

Αν ο Αχιλλέας, σύμφωνα με την βούληση του γέρου πατέρα του, επιλέξει να μείνει στο σπίτι του, στην Φθία, ασφαλής με την οικογένεια του, θα ζήσει χρόνια πολλά, ειρηνικά και ευτυχισμένα, διανύοντας ολόκληρο τον κύκλο του χρόνου που μοιραίνει τους θνητούς, ως τα βαθιά γεράματα του, μέσα στην αγάπη και στην στοργή.

Ο Αχιλλέας όμως κάνει την αντίθετη επιλογή: σύντομη ζωή και δόξα παντοτινή. Διαλέγει να φύγει μακριά, να αφήσει τα πάντα πίσω του, να ζήσει τους κινδύνους όλους, να αφοσιωθεί προκαταβολικά στο θάνατο. Επιλέγει τον δοξασμένο θάνατο μέσα στην ομορφιά της νεαρής ζωής του, που παραμένει αιώνια. Το όνομα Αχιλλέας, οι περιπέτειες, η ιστορία, το πρόσωπό του θα παραμείνουν για πάντα ολοζώντανα στην μνήμη των ανθρώπων, που οι γενιές τους διαδέχονται η μια την άλλη μέσα στους αιώνες, και χάνονται η μια μετά την άλλη, μέσα στο σκοτάδι και την σιωπή του θανάτου.
Αιώνια δόξα σε αυτόν που πεθαίνει νέος.

Για να πραγματοποιηθεί το παραπάνω άρθρο πληροφορίες συλλέχθηκαν από: Ρ.Γκρέιβς"η Λευκή θεά"/ Vernant"Το Σύμπαν, οι Θεοί, οι άνθρωποι"/ Καλλάσο"Οι γάμοι του Κάδμου και της Αρμονίας

Αρχαία Ελληνική Κιθάρα ( Κιθάρα του Απόλλωνα ή Κιθαρίς ) - Ανακατασκευή

Είναι έγχορδο όργανο, πιο τελειοποιημένο και πιο επεξεργασμένο από τη λύρα, αν και, για τους αρχαίους ήταν συνώνυμη με αυτή, όπως και τη φόρμιγγα.

Διέφερε όμως ως προς το ηχείο, το μέγεθος και την ηχητικότητα. Οι δύο βραχίονες ήταν δυνατοί και συμπαγείς. Το μέγεθος ήταν μεγαλύτερο και ο τόνος πιο πλατύς και ηχηρός. Στο σύνολό της η κιθάρα ήταν πιο βαριά και πιο γεροδεμένη΄ ο εκτελεστής, που συνήθως ήταν καθήμενος, κρατούσε όρθια, σε μια σχεδόν κάθετη θέση, με κάποια κλίση προς τα μέσα, ενώ η λύρα, που ήταν κατά πολύ ελαφρότερη, κρατιόταν λοξά, (προς τα έξω συνήθως).

Εκτός από τις χαρακτηριστικές αυτές διαφορές, η κιθάρα είχε στενή συγγένεια με τη λύρα και από άλλη άποψη αληθινά, θα μπορούσε να λεχθεί πως ήταν ένας πιο τελειοποιημένος τύπος λύρας, αλλά ενώ η λύρα παρέμεινε στους ερασιτέχνες, η κιθάρα όργανον τεχνικόν, επαγγελματικό: ούτε γαρ αυλούς εις παιδείαν ακτέον, ούτ’ άλλο τεχνικόν όργανον, οίον κιθάρα (ούτε οι αυλοί, ούτε άλλο [τεχνικό] επαγγελματικό όργανο (που χρειάζεται επαγγελματική δεξιότητα ).

Ενώ δε η λύρα ενέπνεε μεγάλο σεβασμό ως εθνικό κυρίως όργανο και χρησιμοποιούνταν για την εκπαίδευση των νέων, η κιθάρα ήταν σε μεγάλη τιμή στους Ολυμπιακούς αγώνες (Ολυμπία, Πύθια, Νεμέα, Ίσθμια κ.τ.λ.) και σε διάφορους καλλιτεχνικούς και μουσικούς διαγωνισμούς.

Αυτά τα αρχαιότατα έπη του Ομήρου συνοδεύονταν από την φόρμιγγα ή την κιθάρα . Γι’ αυτό τόσο η κιθαρωδία , όσο και η κιθαριστική τέχνη εφαρμόστηκαν, αναπτύχθηκαν και δοξάστηκαν από φημισμένους αρχαίους μουσικούς.

Στους προκλασσικούς χρόνους η κιθάρα είχε από τρεις έως επτά χορδές η επτάχορδη κιθάρα ήταν μια καινοτομία του Τέρπανδρου ( 7ος αι. π.χ.). Στον 6ο αι. προστέθηκε 8η χορδή και στον 5ο αι. χρησιμοποιήθηκαν κιθάρες με 9, 10, 11 και 12 χορδές. Για την ετυμολογία της λέξεως δεν κάνουμε καθόλου λόγω εδώ, γιατί είναι συγκεχυμένη.

Η ευρύτερη περιοχή της αρχαίας Φθίας [η σημερινή ανατολική Φθιώτιδα] φιλοξενούσε, σύμφωνα με τον Όμηρο, τον περίφημο πολεμικό λαό των Μυρμιδόνωνκαι αποτελούσε πατρίδα του Αχιλλέα, γιου του Πηλέα και της Θέτιδας.

Ο ημίθεος Αχιλλέαςκαι οι Μυρμιδόνες του πήραν μέρος στον Τρωικό Πόλεμοκαι διέπρεψαν με τα στρατιωτικά ανδραγαθήματά τους και τον απαράμιλλο ηρωισμό τους στη μάχη.

Ο Μυρμιδώνήταν γιός του Δία και της Ευριμέδουσας. Οι απογονoί του οι Αιγινίτες μετανάστευσαν κάποτε στην Θεσσαλική Φθιώτιδα. Έλαβαν μέρος στον εμφύλιο πόλεμο της Τροίας με αρχηγό τον Αχιλλέα.

Σύμφωνα με μια παλαιότερη παράδοση όταν έπεσε λοιμός στην Αίγινα, ο Αίακος παρακάλεσε το Δία να μεταμορφωθούν οι κάτοικοι του χωριού σε μυρμήγκια για να έχουν ελάχιστη ανάγκη σε φαγητό.

Σύμφωνα με άλλη παράδοση ο Δίας μεταμορφώθηκε σε μυρμήγκι για να αποπλανήσει την Ευρυμέδουσα.

Ο Αχιλλέας, ήταν γιος του Πηλέα, βασιλιά των Μυρμιδόνων, και της Θέτιδας. Οι μάντεις είχαν προφητέψει πως αν ο Αχιλλέας έπαιρνε μέρος στην εκστρατεία της Τροίας θα δοξαζόταν πολύ αλλά θα πέθαινε. Αν έμενε στην πατρίδα του θα ζούσε πολλά χρόνια εκεί αλλά χωρίς δόξα. Η Θέτις για να γλιτώσει το γιο της τον έντυσε με ρούχα γυναικεία του έδωσε το κοριτσίστικο όνομα Πύρρα, που σημαίνει πυρόξανθη και τον έστειλε στο Λυκομήδη, το Βασιλιά της Σκύρου, να ζήσει εκεί με τα κορίτσια του. Αγάπησε τη βασιλοπούλα Διηδάμεια και απέκτησαν ένα γιο τον Νεοπτόλεμο.

Υπήρχε όμως και μια άλλη προφητεία. Ο μάντης Κάλχαςφανέρωσε στους Έλληνες ότι δεν θα κυριευόταν ποτέ η Τροία χωρίς τον Αχιλλέα. Ο Οδυσσέας ανέλαβε να τον βρει και μεταμφιεσμένος λοιπόν σε έμπορο, με όπλα ανάμεσα στις πραμάτειες του έφτασε στην αυλή του βασιλιά Λυκομήδη. Και ενώ τα κορίτσια, οι βασιλοπούλες, άρχισαν να κοιτάζουν με περιέργεια τα γυναικεία ρούχα, ο Αχιλλέας με την πρώτη ματιά ρίχτηκε στα όπλα.

Με αυτόν τον τρόπο τον ανακάλυψε ο Οδυσσέας και τον οδήγησε στην Τροία. Αναχώρησαν από ένα μικρό λιμάνι της Σκύρουπου ονομάζεται μέχρι τις μέρες μας Αχίλλι.

Οι περισσότεροι γνωρίζουμε τους περίφημους καταρράκτες της Έδεσσας, ωστόσο δεν είναι οι μόνοι στην Ελλάδα. Πολλές γωνιές, άλλες γνωστές κι άλλες άγνωστες, υποδέχονται την ορμή των νερών, που σχηματίζουν υπέροχες εικόνες, συνήθως σε πράσινο φόντο.

Πολύ γνωστό είναι επίσης και το φαράγγι Πάντα Βρέχει, στο Καρπενήσι, με το όνομά του να περιγράφει ακριβώς αυτό που συμβαίνει: διαρκώς να πέφτει νερό.

Στη λίστα προσθέστε, μεταξύ άλλων, την Παλαιοκαρυά των Τρικάλων, το Πολυλίμνιο της Μεσσηνίας, τους «νησιώτικους» καταρράκτες στη Σαμοθράκη αλλά και τη Λευκάδα και βεβαίως τους σχεδόν άγνωστους στους πολλούς αλλά εντυπωσιακούς καταρράκτες στα εκθαμβωτικά Θεοδώριανα, στην Ήπειρο.

Φαράγγι Πάντα Βρέχει, Καρπενήσι

Τα παγωμένα νερά από το βουνό της Καλιακούδας, στην πορεία ένωσής τους με τα νερά του ποταμού Κρικελιώτη, βρίσκουν διέξοδο από πηγές στις κορυφές του φαραγγιού. Εδώ το νερό δεν έχει την ορμή που συνηθίζεται σε έναν καταρράκτη αλλά προκαλεί μια συνεχή «τεχνητή βροχή», εξ ου και το όνομα του φαραγγιού.

Έδεσσα

Τα τέσσερα ποτάμια που περνούν μέσα από την Έδεσσα σχηματίζουν δώδεκα καταρράκτες. Οι δύο είναι επισκέψιμοι.

Ρόδος, Επτά Πηγές

Γάργαρα νερά τρέχουν από τις πηγές όλο το χρόνο και καταλήγουν σε μια μικρή λίμνη.

Παλαιοκαρυά, Τρίκαλα

Το επιβλητικό γεφύρι της Παλαιοκαρυάς στέκει εκεί από τον 16ο αιώνα, συμπληρώνοντας το εξαιρετικό τοπίο με τους τεχνητούς καταρράκτες.

Πολυλίμνιο, Μεσσηνίας

Ένα σύμπλεγμα από λίμνες και καταρράκτες στην καρδιά της Πελοποννήσου

Νέδα

Το φαράγγι της Νέδας διασχίζει ο ομώνυμος ποταμός που πηγάζει από τους πρόποδες του Λυκαίου όρους, κοντά στο χωριό Πέτρα,  και μοιράζεται ανάμεσα σε Αρκαδία, Ηλεία και Μεσσηνία. Τα νερά της Νέδας ακολουθούν μια εκπληκτική πορεία για να καταλήξουν στον Κυπαρισσιακό κόλπο, καλύπτοντας διαδρομή 32 χιλιομέτρων.

Καταρράκτες Ορλιάς, Όλυμπος

Μέσα στις τόσες ομορφιές του βουνού των Θεών, ο περιηγητής θα αντικρύσει και τους πανέμορφους καταρράκτες της Ορλιάς και θα δροσιστεί στις λίμνες που σχηματίζουν.

Σαμοθράκη

Πλούσια σε νερά και σχεδόν μεταφυσικά καταπράσινη, η Σαμοθράκη φιλοξενεί ρυάκια και ποτάμια που από το όρος Σάος κατευθύνονται στη θάλασσα. Στο πέρασμά τους σχηματίζουν τις περίφημες «βάθρες», τις φυσικές πισίνες δηλαδή, αλλά και καταρράκτες.

Φαράγγι Δημοσάρι, Λευκάδα

Το ρέμα Δημοσάρι διασχίζει τον κάμπο του Νυδρίου και καταλήγει στη θάλασσα. Στο πέρασμά του το νερό δημιουργεί όαση πράσινου με πυκνή βλάστηση, λίμνες και τον πανέμορφο καταρράκτη στο ψηλότερο σημείο του.

Καταρράκτες Δρυμώνα, Εύβοια

Γεμάτη εκπλήξεις η Εύβοια, επιφυλάσσει και αυτή την υπέροχη εικόνα του καταρράκτη σε εκείνους που επιλέγουν να την εξερευνήσουν. Οι καταρράκτες του Δρυμώνα βρίσκονται στη βόρεια Εύβοια, σε υψόμετρο 620 μέτρων.

Θεοδώριανα, Ήπειρος

Με τα Τζουμέρκα να ρίχνουν την επιβλητική σκιά τους, τα Θεοδώριανα αναδύονται στα μάτια του έκπληκτου ταξιδιώτη ανάμεσα στις βουνοπλαγιές. Το πανέμορφο χωριό της περιβάλλεται από το εκθαμβωτικό ηπειρώτικο τοπίο κι έχει να επιδείξει και τους διπλούς καταρράκτες του, που σχηματίζονται στον ποταμό Άσπρη Γκούρα.

newsbeast.gr

Οι Μοίρες, οντότητες της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας, παριστάνονταν συνήθως ως τρεις γυναικείες μορφές που κλώθουν.

Η κλωστή που κρατούν στα χέρια τους, συμβολίζει την ανθρώπινη ζωή, δείχνοντας πόσο μικρή και αδύναμη μπορεί να είναι.

Η λέξη «μοίρα» βγαίνει από το αρχαίο ρήμα μείρομαιπου σημαίνει μοιράζω, είναι δηλαδή το «μερίδιο», το κομμάτι που παίρνει ο καθένας από τη μοιρασιά της ζωής.

Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι πολλές πλευρές της ανθρώπινης ζωής καθορίζονταν από τις τρεις αυτές μυθικές γυναίκες.

Αυτές οι τρεις αδερφές που εμφανίζονται στην ελληνική και ρωμαϊκή μυθολογία καθόριζαν τη μοίρα ενός παιδιού στη γέννησή του.

Δηλαδή καθόριζαν πότε αρχίζει η ζωή, πότε τελειώνει αλλά και όλα όσα μεσολαβούσαν.

Με τη γέννηση κάθε ανθρώπου εμφανίζονταν μετρώντας την κλωστή κάθε ανθρώπου, την κλωστή της ζωής του.

Ωστόσο δεν ήταν όλα προκαθορισμένα και προδιαγεγραμμένα από τη γέννηση.

Ένας άνθρωπος για παράδειγμα προορισμένος να γίνει κάποια μέρα σπουδαίος πολεμιστής, μπορούσε να επιλέξει τι ήθελε να κάνει κάποια στιγμή στη ζωή του.

Οι θεοί μπορούσαν να επέμβουν στις αποφάσεις των ανθρώπων ελέγχοντας υπό αυτή την έννοια την ζωή τους.

Ο Μέγας Αλέξανδρος και οι Μοίρες του Μπερναντίνο Μέι

Οι Μοίρες της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας, γνωστές στους Ρωμαίους ως Fata ή Parcae, ήταν τρεις γυναίκες τις οποίες περιγράφονταν ως ηλικιωμένες, αυστηρές, ψυχρές και αμείλικτες.

Στην αρχαία ελληνική μυθολογία, οι θεότητες αυτές ήταν σοβαρές, πολυάσχολες παρθένες, ενώ οι Ρωμαίοι τις παρουσίαζαν ως κακιές γυναίκες, που στερούσαν την ελπίδα και την επιθυμία στους ανθρώπους.

Κλωθώ, Λάχεσις και Άτροπος. Οι τρεις μοίρες του Paul Thumann

Η πρώτη Μοίρα, η Κλωθώ (συμβολίζει και το παρόν), γνέθει το νήμα της ζωής, η δεύτερη, η Λάχεσις (το παρελθόν), μοιράζει τους κλήρους, καθορίζει τι θα «λάχει» στον καθένα (εξού και λαχείο).

Η τρίτη, η Άτροπος (το μέλλον), κόβει χωρίς τον παραμικρό δισταγμό, όταν έρθει η ώρα, την κλωστή της ζωής των ανθρώπων. Επέλεγε τον θάνατο του κάθε ανθρώπου και όταν ερχόταν η ώρα έκοβε με ψαλίδι την κλωστή της ζωής. Ήταν η μικρότερη από τις τρεις και η πιο σκληρή.

Σε διάφορες αφηγήσεις οι τρεις θεές παρουσιάζονται με σκήπτρα και κορώνες ως σύμβολο της κυριαρχίας τους. Όλες ζούσαν στο παλάτι του Δία στον Όλυμπο.

Με τη γέννηση ενός αγοριού, οι μοίρες έγνεθαν την κλωστή της μελλοντικής του ζωής, τον ακολουθούσαν σε κάθε βήμα του και κατηύθυναν τις πράξεις του σύμφωνα με τις συμβουλές των θεών.

Οι Μοίρες δεν ανακατεύονταν άμεσα στις ανθρώπινες υποθέσεις, αλλά εμμέσως. Ο άνθρωπος είχε μια δυνατότητα να ασκεί μια κάποια επιρροή πάνω τους.

Οι Μοίρες του Claude Dalbanne

Επειδή το πεπρωμένο του ανθρώπου καθόριζε τον θάνατό του, οι Μοίρες έγιναν οι Μοίρες του θανάτου, εξού και μοιραίος θάνατος.

Οι Μοίρες ήλεγχαν το πεπρωμένο όχι μόνο των θνητών και αλλά και των αθανάτων και σε πολλές περιπτώσεις περιγράφονται ως πιο ισχυρές ακόμα και από τους θεούς.

Ο Όμηρος γράφει στην Ιλιάδα ότι ήταν επιθυμία των τριών Μοιρών να καταστρέψουν οι Έλληνες την Τροία όταν η θεά Φήμη και ο Θεός Παν, που ετυμολογικά συνδέεται με τον πανικό, έκαναν τους Έλληνες να θέλουν να τα εγκαταλείψουν.

Επίσης και στην ιστορία της βασίλισσας Διδούς και του Αινεία, ήταν προδιαγεγραμμένο από τις Μοίρες ο Αινείας να πάει στην Ιταλία παρά τις αντίθετες προσπάθειες της Ήρας.

Η Ήρα στην προσπάθεια της να αψηφήσει τις Μοίρες προκάλεσε τότε τον πρόωρο θάνατο της Διδούς, της βασίλισσας της Καρχηδόνας.

Αλλά και ο Δίας, ενώ βασίλευε ως ανώτατος άρχων, υπόκειτο και ο ίδιος στις αποφάσεις των Μοιρών. Ωστόσο ο Δίας, εάν το επέλεγε, είχε τη δυνατότητα να σώσει εκείνους που οι Μοίρες τους είχαν καθορίσει για κάτι διαφορετικό.

Ο Δίας ζυγίζει τη μοίρα ενός ανθρώπου του Nikolai Abraham Abildgaard, 1973

Η προσωποποίηση του πεπρωμένου με ανθρώπινη μορφή απαντάται για πρώτη φορά στην Θεογονία του Ησίοδου το 700 πΧ.

Ο Ησίοδος παρουσιάζει τις Μοίρες ως κόρες του Δία και της θεάς Θέμιδος. Η Θέμιδα ανήκε στους Τιτάνες. Παιδί του Ουρανού και της Γης στη θεογονία του Ησίοδου συμβόλιζε το νόμο, την τάξη και το θείο δίκαιο.

Οι Μοίρες εμφανίζονται να γνέθουν, μια γνωστή ασχολία των γυναικών της εποχής. Όμως μέσα στην κλωστή υπάρχει θλίψη, πλούτος, ταξίδια, τύχη.

Σε άλλους μύθους παρουσιάζονται ως κόρες δύο άλλων θεών του Ερέβους, δηλαδή του σκότους και της θεάς Νύχτας.

Σύμφωνα με κάποιους άλλους μύθους συσχετίζονται με την θεά Ανάγκη. Κατά τους αρχαίους φιλοσόφους, ο μεν Πλάτων θεωρεί τη θεά Ανάγκη ως μητέρα των Μοιρών, ο δε Πλούταρχος ως μητέρα της Αδράστειας.

Το πεπρωμένο του Χένρι Σύντονς Μόουμπρει.

Οι Ώρες

Η ιδέα τριών θεοτήτων που σχετίζονται με το πεπρωμένο εμφανίζεται με διάφορες μορφές στη μυθολογία. Οι Έλληνες είχαν και άλλη μια τριάδα θεοτήτων που σχετίζονταν με την Αφροδίτη και ονομάζονταν Ώρες.

Οι Ώρες ήταν Θεότητες των καιρών και του χρόνου της αρχαίας Ελλάδας.

Ήταν θυγατέρες του Δία και της Θέμιδος, αδελφές των τριών Μοιρών και των Νυμφών που κατοικούσαν στον Ηριδανό ποταμό. Στην Αθήνα αναφέρονταν ως Θαλλώ, Αυξώ και Καρπώ.

Οι Νορβηγοί ονόμαζαν τις μοίρες αλλόκοτες αδερφές. Οι Κέλτες είχαν τρεις θεές του πολέμου, τις Μόριγκαν, που προσδιόριζαν το πεπρωμένο των στρατιωτών στη μάχη.

Η ιδέα των τριών θεοτήτων μπορεί να σχετίζεται με μια αρχαία μορφή λατρείας της σελήνης σε τρεις διαφορετικές μορφές, σύμφωνα με τις τρεις φάσεις της σελήνης.

Οι Μοίρες ήταν δημοφιλείς στην Αρχαία Ελλάδα γεγονός που αποδεικνύεται από την ύπαρξη ιερών ναών σε διάφορες μεγάλες πόλεις όπως Κόρινθο, Σπάρτη και Θήβα.

Προς τιμήν τους οργανώνονταν εορταστικές εκδηλώσεις στην Αθήνα, τους Δελφούς, την Ολυμπία και την Σικυώνα για να εξασφαλίσουν καλή σοδειά στα χωράφια.

Σήμερα η έννοια του πεπρωμένου δηλαδή της μοίρας ταυτίζεται ετυμολογικά με τις Μοίρες από την Ελληνική Μυθολογία.

Πηγές: The Role of Women in the Art of Ancient Greece The Fates, Greek Goddesses of Fate & Destiny | Mythology, Moirai | Roman Parcae «Minor Greek Deities.» «Greek Mythology: «The Moirae» («The Three Fates») «The Fates» «Greek Goddesses – T.» Greek Goddesses.

mixanitouxronou.gr

O Aπρίλης είναι ο μήνας της Αφροδίτης.

Η λέξη Απρίλιος ετοιμολογείται από το λατινικό Aprillis, από το ρήμα aperire, που σημαίνει «ανοίγω». Είναι ο μήνας κατά τον οποίο ο καιρός «ανοίγει» και έρχεται η Άνοιξη.

Τα ονόματα και των 12 μηνών, λένε λανθασμένα ότι τα δανειστήκαμε από τους Λατίνους, μαζί και τον Απρίλιο. Σύμφωνα με μια παμπάλαιη ετυμολογία που προτάθηκε το 1119 (!) από τον Philippe de Taon, το όνομα του μήνα, Aprilis, προέρχεται από το ρήμα aperire (ανοίγω). Επί 8 αιώνες, οι φιλόλογοι έμειναν ικανοποιημένοι από την εξήγηση αυτή, που άλλωστε είναι απολύτως ευλογοφανής, μια και τον Απρίλιο «ανοίγει» ο καιρός, γίνεται ανοιξιάτικος και φιλικός.

Ήρθε όμως ο Emile Benveniste, ένας σπουδαίος γλωσσολόγος του καιρού μας, να αποδείξει ότι η ευφυής εξήγηση του μεσαιωνικού λογίου ήταν λαθεμένη: ο Απρίλιος, είπε, προέρχεται από την θεά Αφροδίτη, και ειδικότερα από τον συγκεκομμένο τύπο του ονόματός της, το υποκοριστικό Αφρώ. Αλλά δεν πήγε κατευθείαν από τα ελληνικά στα λατινικά, μεσολάβησαν οι ετρούσκοι, κι ο ετρουσκικός τύπος, apru, είναι αυτός που πήραν οι ρωμαίοι. Η εξήγηση του Μπενβενίστ γίνεται απόλυτα πειστική αν σκεφτούμε ότι ο γειτονικός μήνας του Απρίλη, ο Μάρτιος, δεν είναι άλλος από τον μήνα του θεού Αρη (Mars στα λατινικά) κι απ'αυτόν έχει πάρει τ'όνομά του. Όπως ξέρουμε, η Αφροδίτη και ο Αρης είχαν στη μυθολογία κάτι παραπάνω από στενούς δεσμούς. Λογικό ήταν να έχουν και τους μήνες τους πλάι-πλάι. Άλλωστε, οι ίδιοι οι Ρωμαίοι το αναγνώριζαν αυτό – «ο Απρίλιος είναι της Αφροδίτης», είχε πει ο Βάρρων.

Ο Απρίλιοςμέχρι την εποχή του Ρωμαίου Αυτοκράτορα Ιουλίου Καίσαρα περιελάμβανε 29 ημέρες και από τότε 30. Το 65 μ. κ.ε. ο Νέρων προσπάθησε, χωρίς επιτυχία, να μετονομάσει τον Απρίλιο σε Νερώνιο (Neronius) σε ανάμνηση της σωτηρίας του μετά από μια αποτυχημένη απόπειρα δολοφονίας του στην οποία συμμετείχε και ο δάσκαλός του Σενέκας.

Πολλές, πάντως, ήσαν οι γιορτές των αρχαίων Ρωμαίων οι οποίες ήσαν αφιερωμένες σε διάφορους θεούς τους, όπως στην Αφροδίτη και τον Απόλλωνα (την 1η Απριλίου), στην Κυβέλη (τα Μεγαλήσια από τις 4 έως τις 10 Απριλίου), ενώ στις 22 Απριλίου γιορτάζονταν (με ανάλογες κρασοκατανύξεις) τα Vinalia priora, οι πρώτες γιορτές κρασιού του έτους. Στα τέλη του μήνα ξεκινούσαν επίσης και τα Floralia, τα Ρωμαϊκά Ανθεστήρια, προς τιμήν της θεάς της βλάστησης και της Άνοιξης, της Flora.

Η «Πρωταπριλιά» με τα αθώα (και μερικές φορές καθόλου αθώα) ψέματά της είναι ένα πανευρωπαϊκό έθιμο. Στην Ελλάδα το αρχαίο αυτό έθιμο έφτασε, την εποχή των Σταυροφοριών κι έχει τις ρίζες του στους αρχαίους Κέλτες. Επειδή τον Απρίλιο ο καιρός καλοσύνευε συνήθιζαν την πρωταπριλιά να πηγαίνουν για ψάρεμα. Τις περισσότερες φορές γύριζαν φυσικά με άδεια χέρια, κι έτσι κατέφευγαν σε ψεύτικες ιστορίες για μεγάλα ψάρια. Στη χώρα μας διαγωνίζονται για το ποιος θα πει το μεγαλύτερο ψέμα, όπως το: «Έλα να πούμε ψέματα/ ένα σακί γιομάτο/ φόρτωσα ένα μπόντικα/ σαράντα κολοκύθια/ κι απάνου στα καπούλια του/ ένα σακί ρεβύθια».

Ο Ελληνικός λαός αποκαλεί τον μήνα αυτόν και με τα ονόματα Απρίλης, Απρίλες. Ο Απρίλιος και ο Μάιος θεωρούνται οι καθ΄ αυτού μήνες των λουλουδιών εξ ου και η ονομασία Απριλομάης: "Ο Απρίλης με τα λούλουδα κι ο Μάης με τα ρόδα". Χάρη στην ανοιξιάτικη σύνδεσή του ο Απρίλης τραγουδήθηκε ιδιαίτερα από τους ποιητές αλλά κι από τον λαό μας: «Έστησ’ ο Έρωτας χορό με τον ξανθό Απρίλη» και «Ο Απρίλης με τον Έρωτα χορεύουν και γελούνε». Η ενασχόληση, επίσης, του λαού μας με την γεωργία μάς έχει κληροδοτήσει και πολλές άλλες παροιμίες και δημώδη στιχάκια. Για τις απριλιάτικες βροχές, για παράδειγμα, λέγεται το εξής: «Αν κάνει ο Μάρτης δυο νερά κι ο Απρίλης άλλο ένα, χαρά σε κείνο το ζευγά που ‘χει πολλά σπαρμένα».

Σ’ άλλες πάλι περιοχές ο Απρίλης αποκαλείται και «Γρίλλης» (γκρινιάρης) επειδή στον μήνα αυτόν τελείωναν τα αποθέματα της προηγούμενης συγκομιδής και δημιουργούνταν οικογενειακές γκρίνιες. Αποκαλείται και τιναχτοκοφινίτης επειδή τινάζουν τα κοφίνια για να τα καθαρίσουν: «Απρίλης, γρίλλης, τιναχτοκοφινίτης». Οι κτηνοτρόφοι, και οι Σαρακατσάνοι, στις παραδόσεις, τα παραμύθια και τα τραγούδια τους συνδέουν τον Απρίλη με την αρχαία ιστορία του Περσέα και της Ανδρομέδας.

Η οικονομική ζωή στην Αρχαία Ελλάδα στηριζόταν στην εργασία των δούλων, η οποία επέτρεπε στους πολίτες να έχουν ελεύθερο χρόνο και να ασχολούνται με τα κοινά.

Στην αρχαία Αθήνα τον 5ο αι. π.Χ. ο αριθμός των δούλων ήταν μεγαλύτερος από τους ελεύθερους πολίτες.

Οι εύποροι Αθηναίοι είχαν γύρω στους 50 στη δούλεψη τους, ενώ στο μέσο Αθηναίο αναλογούσαν γύρω στους 10.

Οι πολύ πλούσιοι, όπως στη περίπτωση του πολιτικού Νικία, διέθεταν πάνω από χίλιους.

Η πειρατεία ήταν ένας τρόπος με τον οποίο προμηθεύονταν δούλους, χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν η μαρτυρία του Ευμαίου στην «Οδύσσεια», στην οποία αναφέρει με τι τρόπο οι Φοίνικες πειρατές τον έκλεψαν από το ανάκτορο του πατέρα του.

Ο πατέρας είχε το δικαίωμα να πουλά τα παιδιά του σε δουλεμπόρους ή εάν δεν είχε χρήματα να τα αναθρέψει, μπορούσε να το παρατήσει σε ένα δημόσιο μέρος.

Εάν δεν πέθαινε, ο «σωτήρας» του το μετέβαλε σε δούλο, όπως συνέβη και στη περίπτωση του Οιδίποδα.

Σε άλλη περίπτωση, ένας φτωχός μπορούσε να πουλήσει τον εαυτό του σαν δούλο για να επιβιώσει.

Με τη λήξη ενός πολέμου υπέρ της Αθήνας, οι ηττημένοι γινόταν δούλοι των νικητών.

Τα μεγαλύτερα σκλαβοπάζαρα γίνονταν στη Δήλο, τη Χίο, τη Σάμο και στην Κύπρο.

Στην Αττική οι βασικές αγορές δούλων γίνονταν κάθε μήνα στο Σούνιο και στην Αγορά των Αθηνών.

Οι τιμές τους εξαρτιόνταν από τις χειρωνακτικές ικανότητες και το φύλο του καθενός.

Ένας δούλος με ειδίκευση θεωρούταν ο πιο ακριβός και πουλιόταν έως έξι μνας, δηλαδή εξακόσιες δραχμές.

Η οικογένεια που τους αγόραζε, τους υποδέχονταν με μία θρησκευτική τελετή και τους έδινε ένα καινούργιο όνομα.

Οι δούλοι ήταν υπεύθυνοι για τις εργασίες του σπιτιού και τη καλλιέργεια της γης, άλεθαν το σιτάρι, κουβαλούσαν νερό από το πηγάδι και περιποιούνταν τα ζώα.

Ο κάθε δούλος είχε από μια αρμοδιότητα μέσα στην οικία, υπήρχε ένας θυρωρός, ένας μάγειρας και ένας παιδαγωγός που συνόδευε τα παιδιά στο σχολείο.

Οι δούλοι που εργάζονταν σε σπίτια είχαν καλύτερη μοίρα από εκείνους που δούλευαν στις βιομηχανίες της εποχής.

Ο μεγαλύτερος αριθμός δούλευε στα μεταλλεία του Λαυρίου και στο λιμάνι του Πειραιά, που ήταν οι σημαντικότερες πηγές πλούτου στην Αρχαία Αθήνα.

Οι συνθήκες εργασίας στα μεταλλεία ήταν ιδιαίτερα σκληρές, γεγονός που τους ώθησε κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου να εξεγερθούν και να δραπετεύσουν.

Όσοι από τους δούλους ήταν Έλληνες, μπορούσαν να συμμετέχουν στα Ελευσίνια Μυστήρια, ωστόσο δεν είχαν πολιτικά δικαιώματα ούτε το δικαίωμα να δημιουργήσουν οικογένεια.

Εάν κακομεταχειριζόταν από τον κύριο του, ένας δούλος μπορούσε να μεταβεί στο ναό του Θησείου ή των Ερινύων, να ζητήσει άσυλο και να πουληθεί σε άλλον.

Σε σπάνιες περιπτώσεις υπήρχαν δούλοι με προσόντα που ελευθερώθηκαν από τους αφέντες τους και απέκτησαν ισχυρές θέσεις στη κοινωνία της εποχής.

«Εκεί τους περιμένουν τα πιο μεγάλα κακά να πάθουν, πληρωμή για την αυθάδεια και τις σκέψεις που Θεόν δεν λογαριάζουν· γιατί στην χώρα την Ελληνική σαν ήρθαν, των θεών τ’ αγάλματα να ξεγυμνώσουν δεν ντρέπονταν και τους ναούς να κάψουν.

Κι οι βωμοί αφανισμένοι και των θεών τα ιερά είν’ από ρίζα, ανάκατα, αναποδογυρισμένα από θεμέλια. […] Και νεκρών σωροί και στην τριτόσπορη γενιά άφωνα θα φανερώσουν στα μάτια των ανθρώπων πως δεν πρέπει, θνητός σαν είναι, νά’ναι περήφανος πέρα απ’ το μέτρο· γιατί η υπεροψία, σαν ανθίση, θα καρπίση της καταστροφής το στάχυ, απ’ όπου γεμάτο κλάμα θέρισμα θερίζει».

Αισχύλου «Πέρσαι», στ. 807-822, εκδόσεις Πάπυρος, σελ. 77

Πόσες φορές πρέπει να επαναληφθεί κάτι για να γίνει πιστευτό; Όχι πολλές. Αν ο δέκτης της πληροφορίας είναι εχέφρων και οι αποδείξεις αμάχητες αρκεί μία μνεία για να δεχθεί την πραγματικότητα, το ακριβές ενός περιστατικού, μιας αφήγησης. Αρκεί, όμως, μία φορά για να εντάξει ο θεατής ή αναγνώστης το δίδαγμα της αληθείας στην καθημερινότητά του; Όχι.

Οι άνθρωποι, όπως μας υποδεικνύει και η παραβολή στην Αγία Γραφή θυμίζουν τα χωράφια. Άλλα είναι χέρσα και όσο και να τα καλλιεργήσεις δεν μπορεί εκεί να καρπίσει η αλήθεια και η αρετή ενώ μερικά άλλα είναι γόνιμα και μικρή προσπάθεια μπορεί να φέρει μέγιστο αποτέλεσμα.

Σε κάθε περίπτωση, πάντως, η επανάληψη είναι προϋπόθεση της εμπέδωσης ενός σημαντικού μηνύματος. Ο Ελληνικός κόσμος της σκέψης, της ποίησης, των μυθολογικών κύκλων προσφέρει στον επισκέπτη ή μόνιμο κάτοικό του πολλές ευκαιρίες να μάθει και να εμπεδώσει τα σημαντικά, όσα προσφέρουν ζωή και συνάμα τη νοηματοδοτούν.

Ένας από τους αναντικατάστατους πυλώνες του πνευματικού οικοδομήματος του Ελληνισμού είναι η ευσέβεια, η αποφυγή της πρόκλησης της μήνης των θεών, η αποστροφή ακόμα και της υποψίας της ύβρεως.

Ο κόσμος που φλέγεται και σβήνει με μέτρο, ο απαράλλαχτος νόμος της μεταβολής, η εναρμόνιση με την αληθή και άπειρη ουσία της θεότητας,απαιτούν την τήρηση του χρυσού κανόνα της αποφυγής της υπερβολής. Σε εορτασμούς και τελέσματα, σε θυσίες και δράματα, σε κωμωδίες και δημηγορίες, οι αρχαίοι Έλληνες ύψωναν το λάβαρο του μέτρου και το έδειχναν σε όλους.

Τριτόσπορη γενιά

Ο μύστης δραματουργός, με αυτά τα φοβερά λόγια που ξεστομίζει το φάντασμα του Δαρείου, μιλάει προς την Ανατολή και απευθύνεται στη Δύση. Ενώ βάσει της πλοκής, οι δέκτες των σεισμικών κραδασμών των λόγων του είναι οι Πέρσες, ο Αισχύλος άγχεται για τους Έλληνες.

Στην τραγωδία του, ο Δαρείος, που ξεγλίστρησε σαν ατμός από τον Άδη, περιγράφει πώς ο γιος του Ξέρξης λάθεψε στην κρίση του και έβρισε την Πλάση βλασφημώντας έμπρακτα στων Ελλήνων τα ιερά.

Ο νεκρός κι αξιοσέβαστος (για τους Πέρσες) βασιλεύς εκφράζεται σαν… γραφείο τύπου των θεών και περιγράφει στους υπηκόους του αλλά και στην γυναίκα του Άτοσσα, που ζει και σπαράζει από την αγωνία για το παιδί της, πώς μια αυτοκρατορία γίνεται συντρίμμια όταν οι τιμονιέρηδές της ξεχνούν τον μπούσουλα του μέτρου και του σεβασμού στους θεούς και τα άγιά τους.

Ο Αισχύλος δεν θέλει να δει τους νικητές των Μηδικών να καταλαμβάνονται από την αφροσύνη του νικητή, που ηττήθηκε από το ίδιο το κατόρθωμά του. Επιδιώκει να ταρακουνήσει τους Αθηναίους, τους πολίτες-οπλίτες που κράτησαν όρθια την ανθρωπότητα την στιγμή που όλα έδειχναν χαμένα.

Η υπερβολική σιγουριά τούτα μπορεί να φέρει και ακόμα περισσότερα και χειρότερα και στους ίδιους και στις γενιές που θα ακολουθήσουν.

Το τελευταίο σημείο στην μνεία του Αισχύλου για «θίνες νεκρών δε και τριτοσπόρω γονή», την αινιγματική τριτόσπορη γενιά (στην κυριολεξία τα δισέγγονα όσων διέπραξαν ύβρη) πρέπει να προβληματίσει και τους απογόνους ανθρώπων που έβλαψαν τους Έλληνες.

Ο μυημένος στα Ελευσίνια μυστήρια, Μαραθωνομάχος και Σαλαμινομάχος Έλλην δραματουργός στέλνει ένα δυσοίωνο μήνυμα στις γενιές που ακολουθούν όσους έπληξαν το Γένος μας και ασέβησαν στα όσια και τα ιερά μας. Μέχρι σήμερα, ο αδελφός του Αμεινία και του Κυναίγειρου δεν έχει αστοχήσει σε τίποτα. Κι αυτό πρέπει να βάλει σε σοβαρές σκέψεις μια σειρά από εχθρούς της Ελλάδος.

Η Νέμεσις πλησιάζει.

ΥΓ: Η προφητεία του Αισχύλου επαληθεύτηκε, όσον αφορά την μοίρα της Περσικής Αυτοκρατορίας. Η τριτόσπορη γενιά των εισβολέων του Μαραθώνα είδε το μεγάλο βασίλειο να διαλύεται στη μάχη των Γαυγαμήλων, το 331 π.Χ. Ο Αλέξανδρος πήρε το αίμα μας πίσω και εκπλήρωση τη θεία βούληση για αποκατάσταση της τάξης στον αρχαίο κόσμο.