Όταν ρωτήθηκε από κάποια γυναίκα της Αττικής «γιατί μόνο εσείς οι Λάκαινες έχετε εξουσία πάνω στους άνδρες», απάντησε: «Επειδή είμαστε και οι μόνες που γεννάμε άνδρες», Γοργώ (κόρη του βασιλιά Κλεομένη Α’ και σύζυγος του βασιλιά Λεωνίδα Α’)

Οι γυναίκες αποτελούν το μισό του πληθυσμού, όμως οι ιστορικές πηγές δεν αφιερώνουν ούτε το μισό της προσοχής που τις αξίζει και που απαιτεί ο ρόλος τους. Όμως, οι γυναίκες της Σπάρτης αποτελούσαν εξαίρεση. Ήταν οι μόνες γυναίκες στην αρχαιότητα που, αντί να μένουν σιωπηλές, είχαν τη δική τους γνώμη και φρόντιζαν να τη διατυπώνουν. Αφού λοιπόν στα μάτια των υπολοίπων Ελλήνων οι Σπαρτιάτες φαίνονταν παράξενοι με τα ήθη και τις συνήθειές τους, άλλο τόσο και περισσότερο παράξενες έμοιαζαν και οι γυναίκες τους.

Η αποστολή που τις απέδωσε ο ημιμυθικός νομοθέτης Λυκούργος ήταν να γεννούν αγόρια που θα αποτελούσαν τους στρατιώτες της επόμενης γενιάς, με μέτρα για να εξασφαλίζουν ότι ήταν σωματικά κατάλληλες. Τα κορίτσια δεν ήταν υποχρεωμένα να υποστούν επιθεώρηση από τις αρχές κατά τη γέννησή τους και η απόφαση να ανατραφούν αφηνόταν εξολοκλήρου στους γονείς. Το μόνο που χρειαζόταν ήταν να ασκούν το σώμα τους στο τρέξιμο, στην πάλη, στο ρίξιμο δίσκου και ακοντίου, ενώ συμμετείχαν γυμνές σε θρησκευτικές πομπές, όρχηση και τραγούδια.

Ο Αριστοτέλης επέκρινε τον σπαρτιατικό νόμο που επέτρεπε στις γυναίκες, σε αντίθεση με τους άνδρες, να ζουν άσωτα και με πολυτέλεια. Από τις μαρτυρίες συμπεραίνουμε ότι οι γυναίκες δε χρειαζόταν να ασκούνται ύστερα από τη γέννηση παιδιών ή αφού πέρασαν την ηλικία που μπορούσαν να τεκνοποιήσουν.

Έτσι, τα συμφραζόμενα μας οδηγούν πως οι γυναίκες έπρεπε να παντρευτούν, όταν έφταναν σε κατάλληλη ηλικία για γέννηση παιδιών. Ο Πλούταρχος γράφει ότι συνήθιζαν να παντρεύονται «όχι μικρά κορίτσια ή ανώριμες για γάμο, αλλά στον ανθό της νιότης τους και ώριμες». Δηλαδή, ενώ στην υπόλοιπη Ελλάδα παντρεύονταν γύρω στα δεκατέσσερα, ο νόμος της Σπάρτης όριζε ότι η γυναίκα έπρεπε να είναι τελείως αναπτυγμένη σωματικά, επομένως σε μια ηλικία δεκαοχτώ με είκοσι.

Στη Σπάρτη, αντίθετα από την Αθήνα, ο επίσημος αρραβώνας από τον πατέρα της νύφης δεν ήταν αναγκαίος για έναν νόμιμο γάμο και έτσι δεν υπήρχε επίσημη υπόσχεση από τον πατέρα να δώσει προίκα για την κόρη του. Αυτό το νομοθέτησε ο Λυκούργος με το σκεπτικό καμιά να μη μένει άγαμη εξαιτίας της φτώχιας ούτε να είναι περιζήτητη εξαιτίας του πλούτου, αλλά ο καθένας να συγκεντρώνει την προσοχή του στον χαρακτήρα και στα προσόντα του κοριτσιού. Άρα, οι γάμοι διευθετούνταν ατομικά, χωρίς να σημαίνει πως δεν υπήρχε μια συμφωνία του γαμπρού με τον πατέρα της νύφης. Επιπλέον, υπήρχε και η λεγόμενη αρπαγή, που ο σύζυγος απλώς την έκλεβε λόγω ενός εθίμου, αν και υπάρχουν μαρτυρίες πως αυτό γινόταν εν γνώσει του πατέρα.

Ενώ όμως οι άνδρες για να παντρευτούν άλλη γυναίκα, έπρεπε να χωρίσουν την προηγούμενη, επιτρεπόταν σε μια γυναίκα να έχει σεξουαλικές σχέσεις με δυο άνδρες! Αν ένας άνδρας λόγω μεγάλης ηλικίας ή ανικανότητας ήθελε να αποκτήσει παιδιά, έφερνε στο σπίτι όποιον άνδρα θαύμαζε τη διάπλαση και τον χαρακτήρα για να κάνει παιδιά με τη γυναίκα του.

Επίσης, αν κάποιος έβλεπε μια γυναίκα να έχει ωραία παιδιά, ζητούσε, με συγκατάθεση του συζύγου της, να γεννήσει τα παιδιά του. Φυσικά, ο σκοπός του νόμου ήταν η μεγαλύτερη αύξηση του πληθυσμού και η γέννηση όσο το δυνατόν περισσότερων γερών παιδιών. Τα παιδιά νομικά μπορούσαν να θεωρηθούν ότι ανήκαν είτε στον φυσικό τους πατέρα ή στον σύζυγο της γυναίκας κατόπιν συμφωνίας των ανδρών. Έτσι, δεν είναι εύκολο να καθηλωθεί μια έννοια μοιχείας στη Σπάρτη. Οι Σπαρτιάτισσες από τη στιγμή που παντρεύονταν είχαν τα μαλλιά τους κοντά, σε αντίθεση με τους μακρυμάλληδες άνδρες, και ενδεχομένως να φορούσαν πέπλο, όταν εμφανίζονταν δημόσια.

Πάντως, ο ηθικιστής και συντηρητικός Αριστοτέλης αναφέρεται σε σεξουαλική ασυδοσία, όταν μιλούσε για τις γυναίκες της Σπάρτης, που επέβαλλαν τη βούλησή τους και πως αποτελούσε την πολιτική και ηθική χρεοκοπία της Σπάρτης.

Όπως και ο μορφωμένος Αριστοτέλης, έτσι και οι υπόλοιποι Έλληνες ασπάζονταν την τυπική φαλλοκρατική άποψη ότι οι γυναίκες ήταν κατώτερες απ’ τους άνδρες και αυτή η ελευθεριότητα των Σπαρτιατισσών τους ξένιζε αφάνταστα! Είχαν την άποψη ότι οι Σπαρτιάτισσες ζούσαν μια τρυφηλή και ακόλαστη ζωή, με την παρότρυνση των υποχωρητικών συζύγων τους. Η αλήθεια είναι όμως πως οι γυναίκες αυτές γαλουχούνταν στα πλαίσια ενός δημοσίου εκπαιδευτικού συστήματος, το οποίο είχε ως αποτέλεσμα να διαφέρει εντυπωσιακά από την τυπική συμπεριφορά των υπολοίπων Ελληνίδων.

Πέρα των ερωτικών σχέσεων με άλλους άνδρες, πολύ σημαντικό στοιχείο για να θεωρήσει ο Αριστοτέλης τη Σπάρτη γυναικοκρατούμενη κοινωνία ήταν το δικαίωμα τους να κατέχουν και να διαχειρίζονται οι ίδιες περιουσιακά στοιχεία, συμπεριλαμβανομένων και έγγειων ιδιοκτησιών, χωρίς να υπόκεινται σε κάποιο νομικό καθεστώς επιτροπείας. Όταν οι υπόλοιπες Ελληνίδες μεταβίβαζαν την περιουσία τους στον σύζυγό τους ή στον πλησιέστερο συγγενή, οι Σπαρτιάτισσες πατρούχοι ήταν ιδιοκτήτριες της περιουσίας που είχαν κληρονομήσει!

Επίσης, ήταν απαλλαγμένες από τις κοπιαστικές οικιακές εργασίες, σε αντίθεση με τις άλλες Ελληνίδες που όλος τους ο κόσμος ήταν το σπίτι τους. Δε μαγείρευαν, δεν έραβαν, δεν καθάριζαν: όλα αυτά τα έκαναν γυναίκες είλωτες. Είναι πιθανόν ότι δε θήλαζαν καν τα παιδιά τους. Είτε συνέβαινε είτε όχι, η φήμη των Σπαρτιατισσών τροφών, που προφανώς ήταν είλωτες, ήταν τόσο μεγάλη, ώστε, για παράδειγμα, ο Αλκιβιάδης είχε ανατραφεί από μια είλωτα τροφό. Γενικά, οι υπόλοιποι Έλληνες, έχοντας διαστρεβλωμένη άποψη, θεωρούσαν πως επικρατούσε ένα κλίμα ηθικής εξαχρείωσης και ότι οι Σπαρτιάτισσες, όχι μόνο επέβαλλαν τη βούλησή τους στους άνδρες, αλλά ασκούσαν και επιρροή στις κρατικές υποθέσεις!

Στη Σπάρτη δεν υπήρχαν γιορτές αποκλειστικά για τις γυναίκες. Οι κοπέλες που βρίσκονταν στο κατώφλι του γάμου διαγωνίζονταν στον χορό και στο τραγούδι, ενώ οι παντρεμένες τραγουδούσαν σκωπτικά τραγούδια και χλεύαζαν τους εργένηδες.

Ένα άλλο ιδιαίτερο γνώρισμά τους ήταν πως δε θρηνούσαν και δεν οδύρονταν μετά τον θάνατο ενός μέλους της οικογένειας. Δεν πενθούσαν και δεν αποσύρονταν στα σπίτια τους, όταν οι άνδρες τους έπεφταν στον πόλεμο, αλλά κυκλοφορούσαν περήφανες με λαμπερό και χαρούμενο πρόσωπο για τον ένδοξο θάνατο των ανδρών τους.

Η Αρχιλεωνίς, η μητέρα του Βρασίδα, που της πέθανε ο γιος, όταν έφτασαν κάποιοι απ’ την Αμφίπολη στη Σπάρτη και πήγαν να τη δουν, ρώτησε αν ο γιος της πέθανε με τρόπο ωραίο και αντάξιο της Σπάρτης. Καθώς εκείνοι έπλεκαν το εγκώμιό του και έλεγαν πως στα κατορθώματα ήταν ο άριστος των Λακεδαιμονίων, αυτή είπε: «Ξένοι, σωστός και ενάρετος ήταν ο γιος μου, η Λακεδαίμων όμως έχει πολύ ανώτερους απ’ αυτόν». Πλούταρχος.

Η σπαρτιατική κοινωνία ήταν η πρώτη που προσπάθησε να εφαρμόσει την ευγονική. Η καλή φυσική κατάσταση των γυναικών συντελούσε στο να είναι υγιείς μητέρες. Δε θεωρούνταν κατώτερες στην κοινωνία τους. Στα νεαρά κορίτσια χορηγούνταν παρόμοιες μερίδες τροφής με τα αγόρια. Εμποτίζονταν μέσω μιας διαδικασίας εκπαίδευσης και κοινωνικοποίησης με τα ιδεώδη της σπαρτιατικής κοινωνίας, για την υλοποίηση της οποίας είχε καθοριστική σημασία η συμπεριφορά τους ως ενήλικων γυναικών.

Τέλος, όταν ενηλικιώνονταν, είχαν το δικαίωμα να κληρονομούν και να διαχειρίζονται οι ίδιες τις περιουσίες τους. Μπορούσαν να εκφράσουν τη γνώμη τους για τον υποψήφιο γαμπρό που θα επέλεγε ο πατέρας τους και η γνώμη τους είχε βαρύνουσα σημασία. Ήταν αυτές οι γυναίκες που, αν οι γιοι τους επέστρεφαν ηττημένοι και ζωντανοί, τους έδειχναν δημόσια τη μήτρα τους και τους ρωτούσαν προσβλητικά αν ήθελαν να συρθούν μέσα σ’ αυτήν! Ήταν απλώς μοναδικές σε έναν φαλλοκρατικό κόσμο!

Χρήστος Μπαρμπαγιαννίδης, apocalypsejohn

Άρωμα… Ιταλίας (και εμμέσως άρωμα Ελλάδας) φέρνει στην προεδρία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ο Αντόνιο Ταγιάνι. Ο πολιτικός που διαδέχεται τον Μάρτιν Σουλτς θεωρείται ισχυρή προσωπικότητα, καλός γνώστης της μικροπολιτικής των Βρυξελλών και του Στρασβούργου, ενώ οι εχθροί του τονίζουν ότι «κατέχει την τέχνη να μιλάει πολύ, χωρίς να λέει τίποτα».

Είναι ο πρώτος Ιταλός που αναλαμβάνει την προεδρία του Σώματος από το 1979, έπειτα από μια διαδικασία που περιλάμβανε ίντριγκες, παρασκήνιο και συμμαχίες. Προσωπικότητα άκρως αντίθετη από τον Μάρτιν Σουλτς, ο νέος πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου θα είναι στη θέση του για δυόμισι χρόνια.

Λάτρης της αρχαίας ελληνικής Γραμματείας, και ιδίως της Οδύσσειας (η μητέρα του ήταν καθηγήτρια Κλασσικών Σπουδών), ο Αντόνιο Ταγιάνι –σύμφωνα με το protothema.gr– μιλά και αρχαία Ελληνικά, εκτός από ιταλικά, αγγλικά, γαλλικά και ισπανικά.

Η Ελλάδα τον θυμάται από την επίσκεψή του το 2013, τότε με την ιδιότητα του Επιτρόπου Βιομηχανίας και Επιχειρηματικότητας.

Σε συνέδριο για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις που είχε γίνει στην Αθήνα είχε δηλώσει ότι «αν δεν υπήρχε η Ελλάδα θα ήμασταν βάρβαροι ή ειδωλολάτρες», ενώ κλείνοντας την ομιλία του είχε αναφωνήσει «ζήτω η Ελλάς», δηλώνοντας τρεις φορές «είμαστε όλοι Έλληνες».

Εργαστήριο βαφής νημάτων με πορφύρα ανακαλύφθηκε στα Πευκάκια του Βόλου στον μυκηναϊκό οικισμό, ο οποίος αποτελούσε το λιμάνι του βορειότερου στον ελλαδικό χώρο ανακτορικού κέντρου, της Ιωλκού, και «συνομιλούσε» με το Κάστρο και το Διμήνι.

Οι ανασκαφές της προηγούμενης χρονιάς, μαζί με τη μελέτη του υλικού, έδειξαν ότι τα Πευκάκια ήταν ένας σπουδαίος παραγωγικός και βιοτεχνικός χώρος της μυκηναϊκής περιόδου (1400-1200 π.Χ.).

«Η συστηματική ανασκαφική έρευνα της τελευταίας δεκαετίας έφερε στο φως τμήμα παράλιου μυκηναϊκού οικισμού με ποικίλες εμπορικές, οικοτεχνικές και πιθανόν λατρευτικές δραστηριότητες» λέει στο «Εθνος» η επικεφαλής της ανασκαφής, προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Μαγνησίας, Ανθή Μπάτζιου-Ευσταθίου.

Τα νέα δεδομένα της ανασκαφής παρουσίασε η κ. Μπάτζιου για πρώτη φορά χθες το απόγευμα σε διάλεξη που έδωσε στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Θεσσαλονίκης, ενώ ειδικά για το εργαστήριο βαφής νημάτων με προφύρα ήταν εξαιρετικά φειδωλή, καθώς η μελέτη της είναι ακόμη αδημοσίευτη.

Ωστόσο, πιστοποιείται από την ύπαρξη αρχιτεκτονικών κατάλοιπων, αλλά και σπασμένων κοχυλιών από τα οποία παραγόταν η πορφύρα, η ακριβότερη και ωραιότερη βαφή της αρχαιότητας, το εύρος των χρωμάτων της οποίας εκτείνονταν από το λαμπερό κόκκινο μέχρι το μοβ-μπλε.

Τα μυκηναϊκά ευρήματα από τα Πευκάκια έγιναν γνωστά όταν στο τέλος του 19ου αιώνα η δράση αρχαιοκαπήλων έφερε στο φως άγνωστο αριθμό τάφων, ενώ μέχρι σήμερα έχει βρεθεί μεγάλος αριθμός κεραμικής. Κάποια από τα αγγεία είναι αποθηκευτικά και κάποια συμποσιακά, όλα όμως είναι εντυπωσιακά και αρκετά από αυτά έχουν περίτεχνη διακόσμηση.

«Στην περιοχή του Βόλου δεν υπάρχει μία, αλλά τρεις σημαντικές μυκηναϊκές θέσεις, στο Κάστρο, στο Διμήνι και στα Πευκάκια, καθώς και θολωτοί τάφοι που αποτελούν αποδείξεις και σύμβολα εξουσίας της άρχουσας τάξης. Οι οικισμοί αυτοί καταλαμβάνουν τρεις θέσεις στον μυχό του κόλπου, αλλά ο καθένας διαθέτει τα δικά του χαρακτηριστικά, το Κάστρο δίπλα στη θάλασσα προς Πήλιο για την ξυλεία, το Διμήνι με εκτάσεις για καλλιέργεια και κτηνοτροφία και τα Πευκάκια ως λιμάνι και βιοτεχνικός χώρος» είπε στην ομιλία της η κ. Μπάτζιου, ενώ για το Διμήνι τόνισε ότι έχει αποκαλυφθεί μεγάλο τμήμα του μυκηναϊκού οικισμού και του διοικητικού κέντρου που άκμασε κατά την ανακτορική περίοδο, 14ο - 13ο π.Χ. αιώνα, και μέχρι στιγμής είναι ο μόνος που έχει ανασκαφεί σε τόσο μεγάλη έκταση στη Θεσσαλία.

Η εμπορική δραστηριότητα στα Πευκάκια καθορίζεται από εισαγωγές κεραμικής από μυκηναϊκά κέντρα της Πελοποννήσου και της Στερεάς Ελλάδας, από εισαγωγές αμφορέων από την περιοχή της Μέσης Ανατολής (Χαναάν), από μολύβδινα δισκοειδή σταθμά που πιστοποιούν την επιτόπου μέτρηση του βάρους με τη βοήθεια ζυγών και από εισηγμένα αγγεία που φέρουν σημάδια των κεραμέων.

ΜΑΡΙΑ ΡΙΤΖΑΛΕΟΥ, ethnos.gr

Ο μύθος του σπηλαίουπαρουσιάζει τη σχέση των ανθρώπων προς τις βαθμίδες του πραγματικού κόσμου, σε συνάρτηση με τον βαθμό γνώσης που αυτοί κατέχουν.

Η κλιμάκωση τοποθετεί τη γνώση των δεσμωτών στο επίπεδο της εικασίας και της πίστεως, ενώ αυτοί που ανεβαίνουν στον επάνω κόσμο ανέρχονται στην γνωστική κατηγορία της διάνοιας, έχοντας τη δύναμη ν” αντικρίσουν μόνο τα απεικάσματα των αντικειμένων.

Όσοι είναι οπλισμένοι με τη δύναμη της διαλεκτικής ατενίζουν τα ίδια πράγματα, συλλαμβάνοντας την υπόστασή τους. Αυτοί που μπορούν να δουν τον ίδιο ήλιο, είναι εκείνοι που μπορούν ν” ατενίσουν την πηγή του Αγαθού, βρίσκονται, δηλαδή, στη γνωστική σφαίρα της νοήσεως.

Παρατηρείται πως η συνάντηση των ατομικών συνειδήσεων με τον κόσμος και η διαπίστωση της διαφοράς των δύο μεγεθών, είναι ανάλογη με τη διαπίστωση της διαφοράς των μερών της ίδιας συνείδησης, έτσι ώστε οι δεσμώτες του σπηλαίου να συμβολίζουν το κρυφό και ανεξερεύνητο κομμάτι του ανθρώπου, το οποίο θα πραγματοποιήσει τη σύζευξη το με το γνωστό μέρος μέσο της διαλεκτικής.

Από την «Πολιτεία του Πλάτωνα» Εκδόσεις Κάκτος

Ο μύθος είναι μια πολλαπλή αλληγορία. Μέσω αυτού ο Πλάτωνας αναπτύσσει τον δικό του κόσμο ιδεών. Αφενός, παραθέτοντας τα στοιχεία (βαθμίδες) που μπορούν να καταρτίσουν ένα δημοκρατικό κράτος, αφετέρου μέμφεται τη ζωή μέσα σε συγκεκριμένες συνθήκες όπου ο άνθρωπος οχυρώνεται σε ένα προσωπικό σύμπαν (το προσωπικό σύμπαν είναι η σπηλιά) με τους νόμους, τη θρησκεία και τους κανόνες αδιαφορώντας για την ευρύτητα του πνεύματος που υπάρχει έξω από αυτές τις συνθήκες (η ευρύτητα του πνεύματος είναι ο ήλιος που υπάρχει έξω από την σπηλιά και οι εντός της σπηλιάς φοβούνται να αντικρίσουν γιατί τα μάτια τους συνήθισαν στο σκοτάδι και άμα δουν το δυνατό φως του ήλιου –της αλήθειας- θα τυφλωθούν. Μάλλον φοβούνται ότι θα τυφλωθούν γιατί τυφλοί είναι μέσα. Είναι ο ίδιος φόβος που καλλιεργούν οι ιθύνοντες προς τους υποτακτικούς)

Δεσμώτεςείναι οι ακαλλιέργητοι, απαίδευτοι, (όχι αμόρφωτοι όπως υποστηρίζουν πολλοί, ή αμόρφωτοι με την έννοια αυτών που έχουν μόνο τη μόρφωση του επίσημου εκπαιδευτικού συστήματος, χωρίς να έχουν κάνει τις προσωπικές αναζητήσεις) που έχουν αλυσοδεθεί από την παιδική τους ηλικία και βλέπουν μόνο το βάθος της σπηλιάς, τίποτε άλλο.

Γνωρίζουν μόνο την γνώση που τους έχουν υποβάλει.

Υπάρχουν και οι απελεύθεροι, ή οι φιλόσοφοι που μπορούν να δουν το φως και την έξοδο. Έχουν όμως να επιλέξουν για το αν θα οδηγήσουν τους συνανθρώπους τους στην αφύπνιση και έξω από την σπηλιά, ή θα χρησιμοποιούσουν την αδυναμία τους στην όραση τους για να τους εκμεταλλευτούν και να γίνουν ισχυροί.

Με το φως της σπηλιάςβλέπουν τις σκιές πάνω στα τοιχώματα και νομίζουν πως είναι τα ίδια τα πράγματα και όχι οι σκιές τους. Αλλά μπορεί να είναι και τα πάθη παραμορφωμένα, έτσι όπως παραμορφώνουν και τη ζωή.

Ο Πλάτωνας γράφοντας αυτό το μεγαλειώδες αλληγορικό έργο που είναι ενταγμένο στην «Πολιτεία» ως το έβδομο βιβλίο της, ακτινογραφεί την κοινωνία και τον άνθρωπο, τη φύση και τους νόμους. Στους αιώνες που πέρασαν από τότε που γράφτηκε δοθήκαν δεκάδες ερμηνείες, αλλά αυτό που μένει κοινό σε όλους είναι το καταναγκαστικό σκοτάδι που επιβάλουν στους ανθρώπους από την ώρα που γεννιούνται ενταγμένοι σε μια κοινωνία που έχει ως δεδομένο την σκλαβιά και την υπηρέτηση των ανωτέρων οι οποίοι προκύπτουν από μια ιεραρχία που ατσαλώνει το επίσημο κράτος με νόμους, καθαγιάζει η θρησκεία και επιβάλει ο φόβος και με τους δύο.

Ο πλανήτης δεχόταν και δέχεται έναν συνεχή βομβαρδισμό από μετεωρίτεςπου φθάνουν διάπυροι από την τριβή τους με τη γήινη ατμόσφαιρα ως την επιφάνεια.

Μπορούμε να τους κατατάξουμε σε δύο κατηγορίες: αυτούς που είναι πιο ελαφροί και ώσπου να φθάσουν στη Γη δεν υφίστανται σημαντικές διαφοροποιήσεις στο εσωτερικό τους και σε αυτούς που αλλάζουν εξαιτίας των υψηλών θερμοκρασιών και των πιέσεων μόλις αρχίζει η επαφή τους με τη γήινη ατμόσφαιρα.

Η δεύτερη αυτή κατηγορία, αν και είναι μόλις το 16% των σωμάτων που φθάνουν στη Γη, μας ενδιαφέρει εδώ και περιλαμβάνει τρεις μεγάλες ομάδες: τους αχονδρίτες, με πυκνότητα 3-4 γραμμάρια ανά κυβικό εκατοστό, με πετρώδη σύσταση, που αποτελούν το 8% όσων φθάνουν στη Γη, τους σιδηρολίθους, με μεικτή σύσταση πέτρας και σιδήρου, με πυκνότητα 5-7 γραμμάρια ανά κυβικό εκατοστό, που είναι το 2% όσων φθάνουν να αγγίξουν τη γήινη επιφάνεια, και τους σιδηρίτες, που μας ενδιαφέρουν εδώ, με πυκνότητα 7,9 γραμμάρια ανά κυβικό εκατοστό, όση ακριβώς και η πυκνότητα του καθαρού σιδήρου. Αυτοί οι τελευταίοι αποτελούν το 6% όσων σωμάτων μας έρχονται από το Διάστημα.

Παλαιότερα, δηλαδή πριν από μερικές χιλιάδες χρόνια, έδιναν την αφορμή για να γεννηθούν μύθοι όχι μόνο εδώ στην Ελλάδα αλλά ακόμη και ως τη Βόρεια Ευρώπη.

Από τον Ήφαιστο φθάνουμε στον μύθο του Ilmarinen, που σφυρηλάτησε τον γκρίζο ουρανό της Φινλανδίας, αποδεικνύοντας ακριβώς ότι η πτώση των σιδερένιων και ουρανοκατέβατων αυτών αντικειμένων γίνεται σε όλα τα πλάτη, τα μήκη και τις χρονικές περιόδους.

Και αυτά τα (πρώην) ιπτάμενα αντικείμενα ήταν και οι πρώτες εμπειρίες του ανθρώπου σε σχέση με τον σίδηρο. Έχουν βρεθεί αντικείμενα στην Αρχαία Αίγυπτο από σίδηρο με 7,5% νικέλιο που χρονολογικά τοποθετούνται σε μια εποχή αντίστοιχη των 3500 χρόνων π.Χ. και η σύστασή τους μαρτυρεί ότι πρέπει να ήταν φτιαγμένα από το υλικό των σιδηριτών.

Έπρεπε να φθάσουμε στο 1500 π.Χ. και στη Μικρά Ασία, όπου οι Χετταίοι είχαν μάθει να καμινεύουν και να εξάγουν τον σίδηρο από σιδηρούχα πετρώματα αλλά κρατούσαν τον τρόπο μυστικό. Μέχρι που εχθρικός στρατός το 1200 τους νίκησε, τους σκόρπισε και η γνώση διαχύθηκε με το σκόρπισμα των τεχνιτών αυτών από την Ανατολική Μεσόγειο ως το Δυτικό Ιράν.

Ο Θαλής (624-546 π.Χ.) γύρω στο 585 π.Χ. περίπου έκανε αναφορά για ένα υλικό με προέλευση τη Μαγνησία, μια περιοχή στη Λυδία, στο νότιο τμήμα της Μικράς Ασίας, και την ικανότητα να έλκει ρινίσματα σιδήρου. Το υλικό αυτό προφανώς ονομάστηκε μαγνήτης από τον τόπο προέλευσής του.

Ο «Σιδερένιος Βούδας» του Θιβέτ

Το πρώτο στον κόσμο διαστημικό άγαλμα, το οποίο είναι κατασκευασμένο εξ ολοκλήρου από μετεωρίτηκαι εκτιμάται ότι έπεσε στα σύνορα Σιβηρίας-Μογγολίας πριν από περίπου 10.000-20.000 χρόνια, ανακάλυψαν Γερμανοί επιστήμονες.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον Dr Elmar Buchner του Ινστιτούτου Πλανητολογίας του Πανεπιστημίου της Στουτγάρδης, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό πλανητικής επιστήμης και μετεωριτών «Meteoritics & Planetary Science», σύμφωνα με το Nature, εκτιμούν ότι ο γνωστός και ως «Σιδερένιος Άνθρωπος» απεικονίζει πιθανώς τον Vaisravana.

Δημιουργήθηκε μεταξύ του 8ου και του 10ου αιώνα, μάλλον από τον πρωτοβουδιστικό θιβετανικό πολιτισμό των Gandhara, ενώ κατέληξε στη Γερμανία μετά από μια αποστολή που έκανε το 1938-39 στο Θιβέτ ο επιφανής ναζιστής ζωολόγος και εθνολόγος Ernst Schaefer , ο οποίος είχε σταλεί στην περιοχή από τον Heinrich Himmler για να ανακαλύψει τις ρίζες των Αρείων.

Έχει ύψος 24 εκατοστά και ζυγίζει 10,6 κιλά. Αυτό που διαπίστωσαν οι επιστήμονες είναι πως είναι κατασκευασμένο από ένα πολύ σκληρό υλικό το οποίο εντάσσεται σε μία σπάνια κατηγορία σιδηρούχων διαστημικών πετρωμάτων οι οποίοι ονομάζονται αταξίτες μετεωρίτες και περιέχουν μεγάλη ποσότητα νικελίου.

Ο Σιδερένιος Άνθρωπος, μετά την γεωχημική ανάλυση, έδειξε πως είναι «συγγενής» με πολλά διαστημικά πετρώματα που βρίσκονται στα σιβηρο-μογγολικά σύνορα.

Από τον Βούδα…στους Ναζί

Η ύπαρξη της σβάστικας πάνω στο άγαλμα προφανώς αποτέλεσε ισχυρό κίνητρο για την «απαλλοτρίωσή» του από τους Ναζί.

Μέχρι οι Ναζί να κάνουν χρήση αυτού του συμβόλου, η σβάστικα χρησιμοποιούταν από πολλούς πολιτισμούς για τα τελευταία 3000 χρόνια και αντιπροσώπευε τη ζωή, τον ήλιο, τη δύναμη, την ικανότητα και την καλή τύχη.

Στο αυτοβιογραφικό του έργο Mein Kampf o Χίτλερ περίγραψε τη νέα σημαία των Ναζιστών «Στο κόκκινο χρώμα βλέπουμε την κοινωνική, ιδανικό ενός κινήματος, στο λευκό χρώμα το εθνικιστικό ιδανικό, και στη σβάστικα βλέπουμε την αποστολή και το καθήκον του αγώνα για τη νίκη της Άριας Φυλής, και από το ίδιο έμβλημα το θρίαμβο της ιδέας ενός δημιουργικού κατορθώματος, το οποίο όπως ήταν έτσι θα είναι πάντα αντισημιτικό.»

Εξαιτίας του συμβάντος αυτού, ότι δηλαδή η σβάστικα υπήρξε έμβλημα των Ναζιστών, σύντομα απέκτησε αρνητική σημασία, έγινε σύμβολο του μίσους, του αντισημιτισμού, της βίας, του θανάτου και της δολοφονίας.

Είναι η πρώτη φορά που ανακαλύπτεται ένα ολόκληρο άγαλμα με διαστημική προέλευση, οπότε, όπως εκτιμούν οι Γερμανοί ερευνητές, η αξία του είναι μάλλον ανυπολόγιστη.

Ισχυρό οχυρό έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη στην περιοχή Αγίου Σωζομένου, κοντά στη Λευκωσία. Η συγκεκριμένη ανασκαφή άρχισε το 2012, υπό τη διεύθυνση της Εφόρου Αρχαιοτήτων δρος Δέσποινας Πηλείδου.

Το οχυρό αποτελείτο από εσωτερικό τείχος πάχους 2 μέτρων, με ανάλογο παράλληλο εξωτερικό τείχος όπως και βαθύ όρυγμα ή τάφρο στην περίμετρο του εξωτερικού τείχους. Με διαστάσεις 230μ. x 230μ. θα πρέπει να ήταν και ορατό αλλά και θα επιτηρούσε ολόκληρη την περιοχή. Η κεραμική που ανευρέθη είναι περιορισμένη και πολύ φθαρμένη και περιλαμβάνει κυρίως μικρά αγγεία, σε αντίθεση με τη θέση «Τζίρπουλος», όπου τα αποθηκευτικά αγγεία αποτελούν τη μεγαλύτερη ομάδα κεραμικής.

Επίσης, και πάλι σε αντίθεση με τον πιο πάνω χώρο, δεν έχει ανευρεθεί ακόσμητη κεραμική, ίσως μια ένδειξη για τη μικρή χρονική διάρκεια χρήσης του οχυρού. Φαίνεται ότι το οχυρό δεν είχε σχέση είτε με την παραγωγή ή αποθήκευση προϊόντων και χρησιμοποιήθηκε για μικρή σχετικά χρονική περίοδο επικαλύπτοντας μόνο μια φάση του οικισμού στη θέση «Τζίρπουλος».

Η επιφανειακή επισκόπηση της περιοχής είχε ως στόχο την ταύτιση των θέσεων της Ύστερης Εποχής του Χαλκού, που έχουν ήδη εντοπιστεί στο παρελθόν, για να αξιολογηθεί η ακριβής γεωγραφική τους θέση, η έκταση και κατάσταση διατήρησής τους, όπως και η χρονολογική τους διάρκεια και χρήση. Δεκατέσσερις θέσεις που έχουν αρχικά εντοπιστεί από το Cyprus Survey, επανεντοπίστηκαν και τεκμηριώθηκαν. Οι πέντε έχουν καταστραφεί από διάφορες αναπτύξεις, ενώ έχουν εντοπιστεί και δυο νέες θέσεις.

Οι ενδείξεις επιβεβαιώνουν ότι η περιοχή του Αγίου Σωζομένου ήταν ένα σημαντικό οικονομικό και πολιτικό κέντρο της Κύπρου στην Ύστερη Εποχή του Χαλκού. Σύμφωνα με το Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου έγινε συστηματική επισκόπηση της περιοχής σε συνεργασία με την Eilis Monahan, διδακτορική φοιτήτρια στο Πανεπιστήμιο Cornell. Από το 2012- 2015, θέσεις που εντοπίστηκαν διαχρονικά μετά από διαδοχικές επισκοπήσεις, χαρτογραφήθηκαν με τη χρήση γεωγραφικών πληροφοριών.

Στόχος είναι η αποκόμιση μιας πληρέστερης εικόνας, μέσω της ανασκαφικής έρευνας και της μελέτης του υλικού των επισκοπήσεων, για την οίκηση της περιοχής, τον χαρακτήρα των οικισμών, τον ρόλο και τη σχέση μεταξύ των οικισμών. Αναμένεται ότι με αυτό τον τρόπο, θα βελτιωθεί η αντίληψη όσον αφορά στην εκμετάλλευση των πόρων και την κοινωνικο-οικονομική οργάνωση της ενδοχώρας του νησιού στο τέλος της Μέσης και τις αρχές της Ύστερης Εποχής του Χαλκού.

Οι Αυτομάτονες ή Αυτόματοι (η ονομασία προέρχεται από την αρχαία Ελληνική λέξη αὐτόματον= ενεργώ ιδία βουλήσει) ήσαν μυθολογικές «ζωντανές» κατασκευές... με την μορφή ανθρώπων ή ζώων, δημιουργημένες ως επί το πλείστον από τον θεό Ήφαιστο και ορισμένες από τον Δαίδαλο.

Οι κυριότερες ήσαν οι παρακάτω:

Καβειρικοί Ίπποι

Ήσαν ζεύγος χάλκινων ίππων με πύρινη ανάσα κατασκευασμένοι από τον Ήφαιστο, οι οποίοι είχαν ως αποστολή να σύρουν το άρμα των Καβείρων.

Καυκάσιος Αετός

Ήταν γιγάντιος χάλκινος αετός, κατασκευασμένος από τον Ήφαιστο, ο οποίος είχε ως αποστολή να κατατρώγει το αναπαραγόμενο συκώτι του Τιτάνα Προμηθέα, ο οποίος είχε αλυσοδεθεί από τον Δία στον Καύκασο διότι είχε παραδώσει στους θνητούς την φωτιά.Ο αετός άλλοτε περιγράφεται ως χάλκινο αυτόματον κατασκευασμένο από τον Ήφαιστο και άλλοτε ως μέλος πλασμάτων γεννημένων από τον δαίμονα Έχιδνα. Στα «αδελφά» πλάσματα περιλαμβάνονται ο λέων της Νεμέας και η Λερναία Ύδρα.Όταν ο Ηρακλής ξεκίνησε να ελευθερώσει τον Προμηθέα από τα δεσμά του, «σκότωσε» τον Αετό με βέλη και στη συνέχεια ο Αετός, ο Τιτάνας και το βέλος τοποθετήθηκαν ανάμεσα στα άστρα με τη μορφή των αστερισμών Aquila (Αετός) – Kneeler (εν γόνασι ή Γονυκλινής) και Saggita (Τόξο – να μην συγχέεται με τον αστερισμό Τοξότη).

Χρυσές Κηλήδονες

Ήσαν χρυσά κινούμενα αγάλματα κατασκευασμένα από τον Ήφαιστο, είτε με την μορφή γυναικών, είτε δρυοκολάπτη, είτε με μορφή παρόμοια των Σειρήνων, που είχαν το χάρισμα του τραγουδιού και είχαν δοθεί στον ναό του Απόλλωνα στους Δελφούς.

Χρυσές Κόρες

Ζεύγος χρυσών πανέμορφων κορασίδων κατασκευασμένων από τον Ήφαιστο, οι οποίες διέθεταν το χάρισμα του λόγου και της σκέψης, με αποστολή να υπηρετούν τον Ήφαιστο στην Ολύμπια κατοικία του.

Χρυσός & αργυρός κύων (σκύλος)

Κατασκευασμένοι από τον Ήφαιστο, ήσαν ζεύγος σκύλων – φυλάκων (ένας χρυσός και ένας αργυρός) αθάνατοι και αγέραστοι οι οποίοι είχαν ως αποστολή να φυλάνε την είσοδο του παλατιού του βασιλέα των Φαιάκων Αλκίνου (πατέρα της Ναυσικάς).

Τάλως

Ο Τάλως ήταν γιγάντιο χάλκινο κινούμενο άγαλμα κατασκευασμένο από τον θεό Ήφαιστο, το οποίο είχε δωρίσει ο Δίας στην ερωμένη του Ευρώπη, μετά την εγκατάστασή της στο νησί της ΚρήτηΟ Τάλως είχε αναλάβει το έργο της προστασίας του νησιού, περιπολώντας τρεις φορές ημερησίως και απωθούσε τους πειρατές, πετώντας βράχους ή αγκαλιάζοντας τα πλοία με πύρινη λαβή. Τελικά «σκοτώθηκε» από τον Ποία (συμμετείχε στην Αργοναυτική εκστρατεία και ήταν γιος του Θαυμάκου, σύζυγος της Μεθώνης και πατέρας του Φιλοκτήτη) όταν προσπάθησε να εμποδίσει τους Αργοναύτες να αποβιβασθούν στο νησί. Ο Ποίας τον σκότωσε με βέλος σημαδεύοντας την φτέρνα του στην οποία κατέληγε η μοναδική φλέβα που περιείχε το ιχώρ (αίμα των θεών, ή κατ’ άλλους υδράργυρος).

Στην γενεαλογία του επικού ποιητή Κιναίθωνα (Σπαρτιάτης επικός ποιητής) ο Τάλως παρουσιάζεται ως θεός – Ήλιος της Κρήτης, γιος του Κρη (εξ’ ου και το νησί της Κρήτης) και πατέρας του θεού Ήφαιστου. Επίσης ήταν πιθανώς πατέρας της Πασιφάης – συζύγου του βασιλιά Μίνωα. Η λέξη Τάλως στην αρχαία κρητική διάλεκτο σημαίνει «ήλιος».

Χάλκινοι Ταύροι

Ζεύγος χάλκινων ταύρων με πύρινη αναπνοή, κατασκευασμένοι από τον Ήφαιστο για τον βασιλέα της Κολχίδας Αιήτη. Υπήρξαν από τους άθλους του Ιάσονα ο οποίος προκειμένου να πάρει το χρυσόμαλλο δέρας, έπρεπε να ζέψει τους εν λόγω ταύρους και να σπείρει ένα χωράφι χρησιμοποιώντας ως αλέτρι τα μαγικά δόντια του δράκοντα.

Χρυσοί Τρίποδες

Αποτελούνταν από 20 χρυσούς αυτοκινούμενους τρίποδες με τροχούς, τους οποίους είχε κατασκευάσει ο Ήφαιστος προκειμένου να μετακινούνται οι θεοί στις αίθουσες του Ολύμπου κατά την διάρκεια των εορτών.

Ο Ταύρος της Πασιφάης

Η Πασιφάη ήταν η αθάνατη κόρη του θεού Ήλιου (πιθανώς του Τάλως). Όπως και τα δύο αδέλφια της, ο Αιήτης και η Κίρκη, κατείχε το χάρισμα της μαγείας. Η Πασιφάη παντρεύτηκε τον βασιλιά της Κρήτης Μίνωα και του χάρισε πολλούς γιούς και κόρες. Ωστόσο, ως τιμωρία για κάποια προσβολή κατά των θεών που διέπραξε είτε η ίδια, είτε ο σύζυγός της, τιμωρήθηκε με την επιθυμία να ζευγαρώσει με τον καλύτερο ταύρο του βασιλιά τον Κρηταίο Ταύρο. Η βασίλισσα τότε επιστράτευσε τον τεχνίτη Δαίδαλο προκειμένου να την βοηθήσει και εκείνος κατασκεύασε μία κούφια ξύλινη αγελάδα, τυλιγμένη με δέρμα βοοειδών και προικισμένο με μηχανική ζωή. Η Πασιφάη κρυβόμενη μέσα σε αυτό το κατασκεύασμα ζευγάρωσε με τον Κρηταίο Ταύρο και γέννησε ένα υβριδικό παιδί, τον Μινώταυρο ο οποίος είχε σώμα ανθρώπου και κεφάλι ταύρου.

Το παρακάτω βίντεο εξετάζει την τεχνολογία της αρχαιότητας και ανακατασκευάζει ορισμένα από τα ρομπότ της και τους αυτοματισμούς των αρχαίων.

Όπως γνωρίζουμε ενδεχομένως από τα σχολικά μας χρόνια, ο Έλλην ιστορικός Θουκυδίδηςέζησε μεταξύ 460 – 398 π.Χ.. και έγινε παγκοσμίως γνωστός για τη συγγραφή της κλασικής Ιστορίας του Πελοποννησιακού Πολέμου. Στο έργο της ζωής του αφηγείται γεγονότα που συνέβησαν κατά τον εμφύλιο πόλεμο μεταξύ της Αθήνας και της Σπάρτης· ο Πελοποννησιακός Πόλεμος κράτησε από το 431 έως το  404 π.Χ., με ένα επτάχρονο διάλειμμα “ύποπτης ανακωχής”. Στο προοίμιο του έργου διαβάζουμε:

1. Θουκυδίδης, ο Αθηναίος, έγραψε την ιστορίαν του πολέμου μεταξύ των Πελοποννησίων και των Αθηναίων. Την συγγραφήν αυτού ήρχισεν ευθύς εξ αρχής της εκρήξεώς του, διότι προείδεν ότι θ’ απέβαινε μεγάλος και περισσότερον αξιομνημόνευτος από κάθε προηγούμενον πόλεμον, και εσυμπέραινε τούτο από το γεγονός ότι αμφότερα τα Κράτη κατήρχοντο εις αυτόν, ενώ ευρίσκοντο εις την ακμήν της παντός είδους στρατιωτικής δυνάμεώς των, και ότι έβλεπε τους λοιπούς Έλληνας είτε τασσόμενους αμέσως, είτε διανοουμένους τουλάχιστον να ταχθούν προς το εν ή το άλλο μέρος. [1] Προοίμιον (1-23)

Η κίνησις αυτή ετάραξε τωόντι βαθύτατα την Ελλάδα, και μέρος υπό τους βαρβάρους και σχεδόν τον κόσμον όλον. Τα προγενέστερα γεγονότα και τα έτι παλαιότερα δεν δύνανται να εξακριβωθούν σαφώς, ένεκα της παρόδου πολλού χρόνου. Αλλά από τεκμήρια, τα οποία, ωθών την έρευνάν μου μέχρι του απωτάτου παρελθόντος, κρίνω αξιόπιστα, άγομαι να πιστεύσω ότι δεν υπήρξαν μεγάλα, ούτε υπό πολεμικήν, ούτε υπό άλλην έποψιν.

Ως προς την καταγωγή του, ο ίδιος αναφέρει ότι ήταν Θραξ, καθώς πατέρας του ήταν ο Όλορος, όνομα το οποίο επίσης ανήκε σε πολλούς βασιλείς της Θράκης. Ο Όλορος ήταν ιδιοκτήτης χρυσωρυχείων στην παράκτια περιοχή απέναντι από τη Θάσο και συνεπώς ευκατάστατος. Ο Θουκυδίδης γεννήθηκε στον Άλιμο και είχε συγγενικούς δεσμούς με τον Αθηναίο πολιτικό και στρατηγό Μιλτιάδη και έναν από τους  γιούς του, τον Κίμωνα. Κατά την διάρκεια μιας εκστρατείας στην χερσόνησο της Κριμαίας, ο Μιλτιάδης παντρεύτηκε την Ηγησιπύλη, κόρη του Ολόρου, βασιλιά της Θράκης. Ο μέγας ιστορικός έλαβε κλασική μόρφωση και επηρεάσηκε από την σπουδαία φιλοσοφική παράδοση των Σοφιστών, αν και ήταν μάλλον αριστοκρατικής πολιτικής καταγωγής. Η συγγένεια και η συναναστροφή με τους κύκλους της αριστοκρατίας τον έφερε σε επαφή με ανθρώπους που διαμόρφωσαν την ιστορία της περιόδου για την οποία έγραψε. Ο χαρακτήρας του λέγεται ότι ήταν ψυχρός, μελαγχολικός και απαισιόδοξος.

Ο Θουκυδίδης ήταν περίπου 25-30 ετών όταν ξεκίνησε ο Πελοποννησιακός Πόλεμος (431 π.Χ.). Αρρώστησε ο ίδιος κατά τον λοιμό που έπληξε την Αθήνα μεταξύ 430 και 427 π.Χ. και εξόντωσε το ένα τέταρτο του πληθυσμού της, μεταξύ αυτών και τον ίδιο τον Περικλή. Το 424 π.Χ. εξελέγη στρατηγός και ανέλαβε τη διοίκηση 7 πλοίων που αγκυροβολούσαν στη Θάσο, πιθανότατα επειδή είχε παλαιότερες διασυνδέσεις στην περιοχή. Κατά το χειμώνα του 424/3 π.Χ. ο Σπαρτιάτης στρατηγός Βρασίδας χτύπησε την Αμφίπολη, μια παραλιακή πόλη της Μακεδονίας στα δυτικά της Θάσου, η οποία είχε στρατηγική σημασία για την Αθηναϊκή Συμμαχία, λόγω της ναυπηγήσιμης ξυλείας που πρόσφερε η περιοχή και επειδή βρισκόταν κοντά στα χρυσωρυχεία του Παγγαίου. Ο Αθηναίος διοικητής της μακεδονικής πόλης ζήτησε βοήθεια από τον στρατηγό  Θουκυδίδη.

Ο Βρασίδας, γνωρίζοντας ότι οι δυνάμεις των Αθηναίων βρισκόταν στη Θάσο και επειδή φοβήθηκε ότι θα φτάσουν ενισχύσεις από τη θάλασσα, έσπευσε να προσφέρει ευνοϊκούς όρους παράδοσης στους κατοίκους της Αμφίπολης και οι τελευταίοι τούς δέχτηκαν. Έτσι, όταν ο Θουκυδίδης έφτασε, η πόλη βρισκόταν ήδη υπό τον έλεγχο των Σπαρτιατών. Όπως ήταν επόμενο, η είδηση για την απώλεια της Αμφίπολης προκάλεσε μεγάλη πολιτική αναστάτωση στην Αθήνα. Για την αποτυχία του να σώσει την πόλη, ο Θουκυδίδης αναφέρει:

«Ήταν επίσης γραμμένο να εξοριστώ από την πατρίδα μου για είκοσι χρόνια μετά τα γεγονότα της Αμφίπολης και, όντας παρών και με τις δύο πλευρές της διαμάχης και κυρίως με τους Πελοποννήσιους λόγω της εξορίας μου, είχα το χρόνο να παρακολουθώ τις καταστάσεις κάπως αμερόληπτα.»

Με την ιδιότητα του εξόριστου και με βαθιά γνώση των τοπικών συνθηκών, όπως μαρτυρείται στο έργο του, ο οξυδερκής ιστορικός ταξιδεύει σχεδόν ελεύθερα στα θέατρα του πολέμου και έχει την ευκαιρία να δει τις διενέξεις από διαφορετικές πλευρές. Πιθανόν να ταξίδεψε και στη Σικελία κατά τη διάρκεια της Σικελικής Εκστρατείας. Σύμφωνα με τον Παυσανία, κάποιος Οινόβιος κατάφερε να περάσει ένα νόμο που επέτρεπε στο Θουκυδίδη να επιστρέψει από την εξορία, πιθανόν λίγο μετά την παράδοση της Αθήνας και το τέλος του πολέμου το 404 π.Χ.

Ο Παυσανίας αναφέρει ακόμη ότι δολοφονήθηκε κατά την επιστροφή του στην Αθήνα. Πολλοί αμφισβητούν αυτή την εκδοχή, θεωρώντας πως υπάρχουν ενδείξεις ότι έζησε μέχρι και το 397 π.Χ. Όπως και να έγινε,  βέβαιο είναι ότι παρόλο που έζησε μετά το τέλος του πολέμου και την οριστική συντριβή της Αθήνας, δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει την Ιστορία του. Η διήγησή του διακόπτεται κάπως  απότομα στο μέσο του έτους 411 π.Χ., υποδηλώνοντας ίσως ότι πέθανε κατά τη διάρκεια της συγγραφής του έργου. Σύμφωνα με κάποια παράδοση, το κείμενό του βρέθηκε να τελειώνει με μία ανολοκλήρωτη πρόταση. Τα λείψανά του επιστράφηκαν στην πόλη της Παλλάδας και ενταφιάστηκαν στον οικογενειακό τάφο του Κίμωνα.

Οι μεταναστεύσεις

Ο Θουκυδίδης δεν έδωσε τίτλο στο έργο του, ούτε το χώρισε σε βιβλία. Η διαίρεσή σε 8 βιβλία και ο τίτλος Θουκυδίδου Ιστορίαι ή Συγγραφή οφείλονται στους αρχαίους γραμματικούς. Στο Α’ βιβλίο – μετά το προοίμιο – ακολουθεί η λεγόμενη αρχαιολογία, η οποία αποτελεί σύγκριση μεταξύ του Πελοποννησιακού πολέμου και προηγουμένων σημαντικών γεγονότων της ελληνικής ιστορίας:

“Η κίνησις αυτή ετάραξε τωόντι βαθύτατα την Ελλάδα, και μέρος υπό τους βαρβάρους και σχεδόν τον κόσμον όλον. Τα προγενέστερα γεγονότα και τα έτι παλαιότερα δεν δύνανται να εξακριβωθούν σαφώς, ένεκα της παρόδου πολλού χρόνου. Αλλά από τεκμήρια, τα οποία, ωθών την έρευνάν μου μέχρι του απωτάτου παρελθόντος, κρίνω αξιόπιστα, άγομαι να πιστεύσω ότι δεν υπήρξαν μεγάλα, ούτε υπό πολεμικήν, ούτε υπό άλλην έποψιν.”

Σύμφωνα με το ίδιο, η Αττική – λόγω του ότι το έδαφός της είναι ισχνόν και πτωχόν – υπήρξεν ανέκαθεν απαλλαγμένη από στάσεις και για το λόγο αυτό διατήρησε πάντοτε τους ίδιους κατοίκους. Αντιθέτως, τα ευφορώτερα προ πάντων διαμερίσματα υπέκειντο εις διηνεκείς μεταβολάς των κατοίκων. Ως τέτοιες περιοχές αναφέρει τη Θεσσαλία, την Βοιωτία, το μεγαλύτερον μέρος της Πελοποννήσου, εκτός από την Αρκαδία και από την υπόλοιπη Ελλάδα τα καλύτερα μέρη:

“Διότι είναι προφανές ότι η χώρα που καλείται σήμερον Ελλάς δεν ήτο μονίμως κατοικημένη εξ αρχής, αλλ’ εγίνοντο εις το παρελθόν συχναί μεταναστεύσεις και οι κάτοικοι χωρίς πολλάς δυσκολίας εγκατέλειπαν τας εστίας των, εξαναγκαζόμενοι εις τούτο από νέους πολυαριθμοτέρους εκάστοτε εποίκους. Καθόσον ούτε το εμπόριον, όπως σήμερον διεξάγεται, υπήρχε τότε, ούτε ασφαλής διά ξηράς ή διά θαλάσσης συγκοινωνία, και καθένας εξεμεταλλεύετο το έδαφος, το οποιον είχε υπό την κατοχήν του, τόσον μόνον όσον ήρκει διά την συντήρησίν του. Ούτε πλούτον εσώρευαν, ούτε την γην εφύτευαν, τόσον μάλλον καθόσον αι εγκαταστάσεις των δεν ήσαν ωχυρωμέναι και ως εκ τούτου εφοβούντο μήπως από στιγμής εις στιγμήν άλλοι επιδρομείς επέλθουν και τους αφαιρέσουν κάθε τι που έχουν.

Επειδή, εξ άλλου, επίστευαν ότι οπουδήποτε ημπορούν να εξασφαλίσουν την αναγκαίαν καθημερινήν τροφήν, εμετανάστευαν όχι απροθύμως και δι’ αυτό δεν ήσαν ισχυροί ούτε κατά το μέγεθος των πόλεων, ούτε κατά την πολεμικήν γενικώς παρασκευήν. Αλλά τα ευφορώτερα προ πάντων διαμερίσματα υπέκειντο εις διηνεκείς μεταβολάς των κατοίκων – όπως, λόγου χάριν, αι επαρχίαι, αι οποίαι σήμερον ονομάζονται Θεσσαλία και Βοιωτία, και το μεγαλύτερον μέρος της Πελοποννήσου, εκτός της Αρκαδίας, και από την άλλην Ελλάδα τα καλύτερα μέρη.»

Η αύξηση του πλούτου επέφερε συγκρούσεις και πολλοί κατέφευγαν στην ασφαλέστερη Αθήνα, η οποία με την πάροδο του χρόνου έγινε πολυάνθρωπος και δεν μπορούσε να θρέψει τους κατοίκους της. Αρχικά, ο αποικισμός της Ιωνίας έδωσε μια λύση στο πρόβλημα:

“Διότι η ευφορία της γης έφερεν αύξησιν της δυνάμεως ωρισμένων προσώπων, η οποία επροκάλει εμφυλίους σπαραγμούς, από τους οποίους τα διαμερίσματα αυτά εφθείροντο τόσον μάλλον, καθόσον ήσαν περισσότερον εκτεθειμένα εις εξωτερικάς επιδρομάς. Η Αττική, εν πάση περιπτώσει, λόγω του ότι το έδαφός της είναι ισχνόν και πτωχόν, υπήρξεν ανέκαθεν απηλλαγμένη από στάσεις και διά τον λόγον αυτόν διετήρησε πάντοτε τους ιδίους κατοίκους. Και έχομεν εδώ απόδειξιν του ισχυρισμού μου ότι, λόγω της μεταναστεύσεως, τα άλλα μέρη της Ελλάδος δεν ηυξήθησαν εις πληθυσμόν όπως η Αττική. Διότι οι δυνατώτεροι από εκείνους, όσοι, ένεκα εξωτερικών πολέμων ή εσωτερικών στάσεων εξεδιώκοντο από την άλλην Ελλάδα, κατέφευγαν εις τας Αθήνας ως εις τόπον ασφαλή, και, πολιτογραφούμενοι, κατέστησαν την πόλιν, ευθύς από τους παλαιότατους χρόνους, ακόμη πλέον πολυάνθρωπον, εις τρόπον ώστε επειδή η Αττική απέβη ανεπαρκής διά τον πληθυσμόν της πόλεως οι Αθηναίοι απέστειλαν αποικίας εις την Ιωνίαν.

Το όνομα Ελλάς

Σύμφωνα με την αρχαία ελληνική μυθολογία, ο Έλλην  ήταν γιος του Δευκαλίωνος και της Πύρρας και απέκτησε τρεις γιους, τον Αίολο, τον Δώρο και τον Ξάνθο. Ο Αίολος και ο Δώρος μαζί με τους γιους του Ξάνθου, τον Αχαιό και τον Ίωνα, αποτέλεσαν τους γενάρχες των τεσσάρων κυριότερων ελληνικών φυλών που ήταν οι Αχαιοί, οι Δωριείς, οι Αιολείς και οι Ίωνες. Το όνομα Έλληνες στα ομηρικά χρόνια δεν αντιστοιχούσε παρά μόνο σ’ ένα ελληνικό φύλο, που κατοικούσε στην περιοχή γύρω από τον Σπερχειό ποταμό στη σημερινή Φθιώτιδα (αρχ. Φθία), το οποίο είχε ως ηγέτη του τον μυθικό ήρωα Αχιλλέα, επικεφαλής των περίφημων Μυρμιδόνων:

«οι τ’ είχον Φθίην ήδ’  Ελλάδα καλλιγύναικα. > / Μυρμιδόνες δε καλεύντο και Έλληνες και Αχαιοί» (Ιλιάδα Β’ 683-4)

Οι Έλληνες στο έργο του Ομήρου αναφέρονται επίσης ως Αχαιοί, Παναχαιοί,  Δαναοί, Αργείοι και Πανέλληνες:

«εγχείη δ’ εκέκαστο  /ο Αίας ο ηγεμόνας των Λοκρών /Πανέλληνας και Αχαιούς» (Ιλιάδα Β’ 530).

Κατά τον Αριστοτέλη, αρχικά Ελλάς ήταν όνομα περιοχής κοντά στη Δωδώνη. Η ετυμολογία της λέξεως Έλλην έχει προκαλέσει διάφορες συζητήσεις. Η επικρατέστερη εκδοχή είναι ότι η λέξη προέρχεται από τους Σελλούς (<θ. σελ- = φωτίζω), ένα ελληνικό φύλο της Ηπείρου στο οποίο ανήκαν οι ιερείς της Δωδώνης. Ένα μέρος των Σελλών φέρεται να μετανάστευσε στη Φθία.

Μέχρι τον Τρωικό Πόλεμο, η Ελλάς δεν επιχείρησε τίποτα από κοινού:

“Την αδυναμίαν, άλλωστε, των παλαιών καιρών μου φαίνεται ότι αποδεικνύει και το γεγονός προ πάντων ότι πριν από τα Τρωικά τίποτε δεν επεχείρησεν από κοινού η Ελλάς. Νομίζω μάλιστα ότι το όνομα αυτό ούτε είχε δοθή ακόμη εις όλην την χώραν, ούτε καν υπήρχε προ του Έλληνος, υιού του Δευκαλίωνος, αλλά τα διάφορα φύλα, και εις μεγαλυτέραν έκτασιν το Πελασγικόν, έδιδαν το όνομά των εις τα υπ’ αυτών κατοικούμενα διαμερίσματα. Αλλ’ από την εποχήν που ο Έλλην και οι υιοί του απέβησαν ισχυροί εις την Φθιώτιδα, και την βοήθειάν των επεκαλούντο οι κάτοικοι των άλλων πόλεων, τα διάφορα φύλα, συνεπεία της επικοινωνίας αυτής, ωνομάζοντο ήδη επί μάλλον και μάλλον Έλληνες, μολονότι πολύς επέρασε καιρός πριν το όνομα τούτο ημπορέση να επικράτηση γενικώς. Την καλυτέραν απόδειξιν παρέχει ο Όμηρος. Διότι, μολονότι έζησε πολύ ύστερον και από τα Τρωικά, πουθενά δεν ωνόμασε με το όνομα αυτό όλους, ούτε άλλους εκτός εκείνων που ηκολούθησαν τον Αχιλλέα από την Φθιώτιδα, οι οποίοι ήσαν και οι πρώτοι Έλληνες, αλλ’ αποκαλεί αυτούς εις τα ποιήματά του γενικώς Δαναούς και Αργείους και Αχαιούς.”

Ο Όμηρος δεν κάνει επίσης διάκριση ανάμεσα σε Έλληνες και βαρβάρους:

“Ούτε βαρβάρους, άλλωστε, μνημονεύει διά τον λόγον, ως νομίζω, ότι ούτε οι Έλληνες είχαν ακόμη διακριθή διά κοινού αντιθέτου ονόματος. Οπωσδήποτε τα διάφορα ελληνικά φύλα, επί των οποίων το όνομα των Ελλήνων, λόγω κοινότητος της γλώσσης, εξηπλώνετο διαδοχικώς από μίαν περιφέρειαν εις άλλην, έως ότου επεξετάθη ακολούθως επί του συνόλου των, δεν έκαμαν καμμίαν κοινήν επιχείρησιν πριν από τα Τρωικά, ένεκα αδυναμίας και ελλείψεως αμοιβαίας επικοινωνίας. Άλλωστε, και την εκστρατείαν ακόμη κατά της Τροίας τότε μόνον επεχείρησαν από κοινού, όταν είχαν ήδη αποκτήσει αξιόλογον εμπειρίαν της θαλάσσης.

Έλλην και Ελλάς

Στο Λεξικό του Μπαμπινιώτη, αναφέρεται και ο τύπος Έλλοπες, ο οποίος προσδιόριζε κατοίκους της Δωδώνης και της βόρειας Εύβοιας. Ο Αριστοτέλης ορίζει τη Δωδώνη ως αρχική πατρίδα των Ελλήνων. Από μορφολογικής απόψεως θεωρείται ότι οι λέξεις Έλλην και Ελλάς αποτελούν παράγωγα του ουσ. Ελλοί – Έλλοι – Σελλοί, καθώς οι τύποι αυτοί απαντώνται στον ‘Ομηρο και τον Πίνδαρο. Ο Χριστιανός Ησύχιος ερμηνεύει ως εξής: Έλλοί· Έλληνες οι εν Δωδώνη και οι ιερείς». Όλοι αυτοί οι γλωσσικοί τύποι είναι αγνώστου ετύμου και σημασίας κατά τον κ. Μπαμπινιώτη. [3]

Όπως αναφέρθηκε ήδη, στον Όμηρο η λέξη περιορίζεται τοπικά στους Θεσσαλούς της Φθίας, ενώ η χρήση της αργότερα στο αρχ. επίθ. Ελλανοδίκαι αύξησε το κύρος της λόγω της σημασίας των Ολυμπιακών Αγώνων. Ο Θουκυδίδης εξηγεί τη γεωγραφική επέκταση του όρου Έλληνες από τον μυθολογικό ήρωα Έλληνα, που ταξίδευε και δρούσε συχνά σε άλλες πόλεις. Ο αρχαίος ιστορικός Ηρόδοτος πιστεύει ότι ο όρος “Ελληνες χρησιμοποιήθηκε για να τονίσει την κοινή προέλευση των διαφόρων φυλών του ελληνικού χώρου. [3]

Ο αποκλεισμός του μυθώδους από την ιστορίαν μου ίσως την καταστήση ολιγώτερον τερπνήν ως ακρόαμα, θα μου είναι όμως αρκετόν, εάν το έργον μου κρίνουν ωφέλιμον όσοι θελήσουν να έχουν ακριβή αντίληψιν των γεγονότων, όσα έχουν ήδη λάβει χώραν, και εκείνων τα οποία κατά την ανθρωπίνην φύσιν μέλλουν να συμβούν περίπου όμοια. Θουκυδίδης [2]

Το «Γένος των Γραικών»

Στην προεπαναστατική Ελλάδα αναβιώνει μια πανάρχαια ονομασία των Ελλήνων, οι ονομασία Γραικοί, που χρησιμοποιήθηκε πριν ακόμη καθιερωθεί η λέξη Έλληνες. Σε επιγραφή τού 4ου π.Χ. αι. διαβάζουμε: «”Ελληνες ωνομάσθησαν,  το πρότερον Γραικοί καλούμενοι». Ο Αριστοτέλης (Μετεωρολογικά 1,352α) γράφει: “ώκουνν [ενν. στην περιοχή της Δωδώνης στην Ήπειρο] οι Σελλoί (πρόκειται για τους Ελλούς] και οι καλούμενοι τότε μεν Γραικοί, νυν δε Έλληνες». Η πληροφορία του Αριστοτέλη και η γενικότερη παράδοση της αρχαιότητας συγκλίνουν στο ότι τόσο οι ονομασίες Γραικοί και Έλληνες όσο και η περιοχή της αρχικής εγκατάστασης των Ελλήνων τοποθετούνται στην περιοχή της Ηπείρου, γύρω από τη Δωδώνη και τα σημερινά Ιωάννινα.

Στους αλεξανδρινούς χρόνους, η ονομασία Γραικοί συναντάται λιγότερο αλλά παραλλήλως προς το Έλληνες. Στο Βυζάντιο παράλληλα με το Ρωμαίοι χρησιμοποιείται, σε περιορισμένη έκταση, και το Γραικοί, προσλαμβάνοντας την ειδικότερη σημασία «ελληνορθόδοξοι» κατ’ αντιδιαστολή προς το Έλληνες (= ειδωλολάτρες, πολυθεϊστές) και το Λατίνοι (= χριστιανοί της Δύσης / ρωμαιοκαθολικοί). Τον 15ο αιώνα, (στη Σύνοδο της Φλωρεντίας) αναφέρονται «συνελθόντες Λατίνοι τε και Γραικοί». Ο δεινός αρχαιογνώστης Αδαμάντιος Κοραής και άλλοι προεπαναστατικοί συγγραφείς και αγωνιστές (Ρήγας, Χριστόπουλος κ.ά.) μιλούν για το «Γένος των Γραικών» και ο ανασκολοπισθείς Αθανάσιος Διάκος – αρνούμενος να ενταχθεί στον οθωμανικό στρατό… – απαντά περήφανα στους Τούρκους: «Εγώ Γραικός γεννήθηκα, Γραικός θε να πεθάνω».

Με την ίδρυση του νέου ελληνικού κράτους, το όνομα Γραικοί αντικαθίσταται από το Έλληνες. Οι Γραικοί, είτε ως κάτοικοι (αργότερα) της Γραίας στην Εύβοια και της ευβοϊκής αποικίας Κύμης στην Κάτω Ιταλία είτε απευθείας (παλαιότερα) από την περιοχή της Ηπείρου, έγιναν γνωστοί στους Ιταλούς, που τους ονόμασαν Graeci,  από όπου και οι ξενικές ονομασίες των Ελλήνων ως Greek (αγγλ.), Grec (γαλλ.), Grieche (γερμ.). Ωστόσο, οι ξένοι χρησιμοποιούν για το Ελλάς το Hellas, ως επίσημη ονομασία της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, παράλληλα προς τα ονόματα Greece (αγγλ.), Grece (γαλλ.) και Griechenland  στα γερμανικά.

Με το έργο του αθάνατου Θουκυδίδη θα ασχοληθούμε και σε επόμενα σημειώματα. Για την ώρα, θα καταλήξουμε με  ένα μικρό και επίκαιρο απόσπασμα από τον  περίφημο διάλογο των Αθηναίων με τους Μηλίους:

ΜΗΛΕΙΟΙ: Πώς είναι δυνατόν να έχουμε εμείς το ίδιο συμφέρον να γίνουμε δούλοι σας όσο εσείς έχετε συμφέρον να μας υποτάξετε;

ΑΘΗΝΑΙΟΙ: Επειδή εσείς,  αν υποταχθείτε, θ’ αποφύγετε την έσχατη καταστροφή και εμείς θα έχουμε κέρδος αν δεν σας καταστρέψουμε.

Δημήτρης Τζήκας

Ενδεικτική βιβλιογραφία και παραπομπές

[1] Προοίμιον (1-23), μετάφραση Ελευθέριου Βενιζέλου

[2] Αρχαίο κείμενο: «Κα? ε?ς μ?ν ?κρόασιν ?σως τ? μ? μυθ?δες α?τ?ν [τ?ν ?ργων] ?τερπέστερον φανε?ται, ?σοι δ? βουλήσονται τ?ν τε γενομένων τ? σαφ?ς σκοπε?ν κα? τ?ν μελλόντων ποτ? α?θις κατ? τ? ?νθρώπινον τοιούτων κα? παραπλησίων ?σεσθαι, ?φέλιμα κρίνειν α?τ? ?ρκούντως ?ξει.

[3] Γ. ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΗΣ Λεξικό τής Νέας Ελληνικής Γλώσσας

[4]Η ελληνική πόλις – Glotz Gustave

[5] http://el.wikipedia.org/wiki

[6] Στα Αγγλικά: By Thucydides The History of the Peloponnesian War

Τι σχέση θα μπορούσαν να έχουν οι θεοί του Ολύμπουαλλά και τέρατα της ελληνικής μυθολογίας με τον κολοσσό πληροφορικής και τεχνολογίας Apple; Όπως φαίνεται, αποτελούν τις κωδικές ονομασίες  στο νέο, μυστικό πρότζεκτ της εταιρίας για την δημιουργία ενός iCar!

Σύμφωνα με ξένα δημοσιεύματα, η Apple έχει ήδη ξεκινήσει να σχεδιάζει το «έξυπνο» αυτοκίνητό της, εις απάντηση στο όχημα χωρίς οδηγό της Google.

Οι έρευνες και η ανάπτυξη του οχήματος φέρεται να πραγματοποιούνται σε κτίρια της εταιρίας στο Sunnyvale, λίγα χιλιόμετρα από τα κεντρικά γραφεία της εταιρίας στο Κουπερτίνο της Καλιφόρνια.

Οι διάφοροι χώροι φέρουν ονομασίες των Ολύμπιων θεών, μεταξύ των οποίων ο Δίας, η Αθηνά και η κόρη του Ουρανού και της Γαίας, Ρέα. Το μεγαλύτερο κτίριο ονομάζεται «Δίας», συνολικού εμβαδού 300.000 ποδιών.

Ολόκληρο το πρότζεκτ φέρει την κωδική ονομασία «Τιτάνας» και σύμφωνα με πηγή μέσα από την Apple, ο πιο ενδιαφέρον χώρος είναι το γκαράζ της Ρέας όπου πραγματοποιούνται όλες οι επισκευές των «έξυπνων» οχημάτων.

@eemorana this is across the street from my work. Very curious what it was. https://t.co/d14nIaEI0O

— Peter Morana (@PeterMorana) 13 Απριλίου 2016

Αρχαιολόγοι υποστηρίζουν ότι λύθηκε το μυστήριο της διαδρομής του Αννίβα μέσω των Άλπεων.

O Αννίβας ο Καρχηδόνιος κατέκτησε τη θέση του στην ιστορία όταν διέσχισε τις Άλπεις το 218 π.Χ με στρατό 90.000 πεζών και 10.000 ιππέων και με 37 ελέφαντες για να καταλάβει τη Ρώμη.

Εκείνη την εποχή πίστευαν πως μια επίθεση στην Ιταλία από το βορρά ήταν αυτοκτονία καθώς θεωρείτο αδύνατο να μετακινηθεί τόσο μεγάλος όγκος στρατού μέσω των Άλπεων. Για εκατοντάδες χρόνια η ακριβής πορεία του Αννίβα διχάζει του ιστορικούς.

Αρχαιολόγοι από το Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ και το Πανεπιστήμιο Κουίν στο Μπέλφαστ αναφέρουν ότι ανακάλυψαν μια λεπτή κρούστα από αρχαία περιττώματα που δείχνουν ότι ο στρατός του Αννίβα πέρασε πολύ νοτιότερα από ότι εθεωρείτο μέχρι σήμερα, αναφέρει η Βρετανική Mirror. Τα ευρήματα ανακαλύφθηκαν στην περιοχή Col de la Traversette.

Μικροβιολόγοι επιβεβαιώνουν ότι τα ευρήματα ταιριάζουν απόλυτα με την εποχή και τον καρχηδονιακό στρατό.

Με τις νίκες κατά των Ρωμαίων στον ποταμό Τρέβια το 218 π.Χ. ο Αννίβας έγινε ο τρόμος της Ρώμης. Ο δρόμος για την “αιώνια πόλη” φαινόταν πλέον ανοιχτός και η φράση “ο Αννίβας προ των πυλών” σημάδεψε τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία για χρόνια. Ωστόσο ο Καρχηδόνιος στρατηγός δε βάδισε κατά της Ρώμης, και προτίμησε να κινηθεί προς τη Νότιο Ιταλία.

Τελικά οδηγήθηκε σε οδυνηρή ήττα καθώς οι Ρωμαίοι τον υπέβαλαν σε ένα πόλεμο φθοράς και στη συνέχεια αντεπιτέθηκαν στην Καρχηδόνα με αποτέλεσμα ο Αννίβας να κληθεί να επιστρέψει για να την υπερασπιστεί. Ο Αννίβας έχασε τη μάχη από τον Σκιπίωνα τον Αφρικανό και η Καρχηδόνα καταστράφηκε ολοσχερώς.

Πηγή: perierga.gr

"Όταν λείπει η γάτα, χορεύουν τα ποντίκια". "Και οι τοίχοι έχουν αυτιά". Και ποιος δεν ξέρει αυτές τις παροιμίες. Και δεν είναι υπάρχουν μόνο στην Ελληνική γλώσσα.

Έχοντας αυτό κατά νου, πριν από σχεδόν 450 χρονιά, ο Φλαμανδός ζωγράφος Πίτερ Μπρίγκελ ο πρεσβύτερος ζωγράφισε τον πίνακα Nederlandse Spreekwoorden, δηλαδή Παροιμίες των Κάτω Χωρών, γνωστός και ως Φλαμανδικές Παροιμίες ή Ο Γαλάζιος Μανδύας ή Ο Κόσμος Ανάποδα.

Ο πίνακας, έργο από ελαιοχρώματα σε ξύλο βελανιδιάς, απεικονίζει σκηνή στην οποία άνθρωποι, κατά κύριο λόγο, αλλά και ζώα και αντικείμενα χρησιμοποιούνται για να εικονογραφήσουν 100 παροιμίες και ιδιώματα της φλαμανδικής-ολλανδικής γλώσσας.

Ο Μπρίγκελ, γνωστός για την περίτεχνη και λεπτομερή εργασία του, δημιούργησε ένα έργο που εκ πρώτης φαίνεται σαν μια απλή σκηνή σε ένα χωριό με πολλούς χαρακτήρες, αλλά τελικά αποκαλύπτεται να είναι κάτι περισσότερο απ'αυτό.

Αρκετές από τις φλαμανδικές παροιμίες είναι παρόμοιες με τις Eλληνικές, ενώ άλλες δεν χρησιμοποιούνται πια.

Φωτιά στα μπατζάκια μου

Το μεγάλο ψάρι τρώει το μικρό

Πολλές φορές πάει η στάμνα στη βρύση, μια θα σπάσει

Κάνω μνημόσυνο με ξένα κόλυβα

Το Google Arts & Culture διαθέτει μια εικόνα σε high resolutionπου επιτρέπει να δει κανείς με μεγάλη λεπτομέρεια την κάθε παροιμία, ενώ όλες τις παροιμίες -και τις αντίστοιχες ελληνικές τους- μπορεί να βρει κανείς στη wikipedia

Ένας μαρμάρινος Εωσφόροςπου κρύβεται πίσω από τον άμβωνα ενός γοτθικού καθεδρικού ναού

Η αρχική δομή του Αγίου Παύλου, του Καθεδρικού της Λιέγης στο Βέλγιο, πηγαίνει πίσω στον 10ο αιώνα, αλλά έχει χτιστεί ξανά κάμποσες φορές. Ο ναός που υπάρχει σήμερα είναι -ως επί το πλείστον- η αρχιτεκτονική του 13ου και 15ου αιώνα. Κάπου λοιπόν σ'αυτόν τον γοτθικού στυλ ναό, τον γεμάτο με έργα θρησκευτικής τέχνης, βρίσκεται ένα εντυπωσιακό άγαλμα του έκπτωτου αγγέλου, του Εωσφόρου, ενσωματωμένο στην κόγχη της σκάλας του άμβωνα.

Ο κανονικός τίτλος του αγάλματος είναι Le génie du mal, δηλαδή η Μεγαλοφυΐα του Κακού. Είναι έργο του Βέλγου γλύπτη Guillaume Geefs, το 1848, και απεικονίζει έναν βασανισμένο όμορφο νεαρό άνδρα.

Στην πραγματικότητα είναι ένα έργο που αντικατέστησε έναν άλλο γλυπτό, που είχε σκαλίσει ο νεότερος αδελφός του Guillaume, Joseph, λίγα χρόνια νωρίτερα. Το γλυπτό του Joseph, το L’ange du mal (ο Άγγελος του κακού), είχε εγκατασταθεί στον καθεδρικό το 1842, αλλά εκκλησιαστικοί αξιωματούχοι θεώρησαν ότι απεικόνιζε τον Εωσφόρο πολύ όμορφο και ήταν κακή επιρροή για τους νέους της εκκλησίας. Έτσι, ανατέθηκε στον μεγάλο αδελφό να φτιάξει ένα άγαλμα που θα αντικαθιστούσε εκείνο και δε αποσπούσε τόσο πολύ την προσοχή.

Το να μπερδέψει κανείς τον Εωσφόρο της Λιέγης με κάποιον από τους αγίους που βρίσκονται στο μπροστινό μέρος του άμβωνα είναι πανεύκολο. Αλλά οι λεπτομέρειες αποκαλύπτουν την πραγματική του ταυτότητα -έχει φτερά νυχτερίδας, ένα δαγκωμένο μήλο στα πόδια του, τα αλυσοδεμένα δάχτυλα των ποδιών του είναι αιχμηρά σαν νύχια και μικρά αλλά ενδεικτικά κέρατα προβάλλουν κάτω από τα μαλλιά του.

Όταν στις αρχές του 2ου προχριστιανικού αιώνα ο πολύπειρος Αρκάδας στρατηγός Φιλοποίμην, είδε την διάθεση για εμπλοκή στα Ελληνικά πράγματα του Ρωμαίου υπάτου Φλαμινίκου, κατάλαβε πως οι Έλληνες βρισκόταν μπροστά σε τεράστιες περιπέτειες.

Ο Φιλοποίμην αποφάσισε τότε να συμβουλευθεί το Μαντείο των Δελφών για το μέλλον της Ελλάδος.

Η Πυθία έδωσε τον εξής χρησμό και ταυτόχρονα τον απόλυτο ορισμό της Ελλάδας, που εδώ και 22 αιώνες επιβεβαιώνεται στο ακέραιο:

«Ασκός κλυδωνιζόμενος μηδεπώποτε βυθιζόμενος»

Η ιέρεια των Δελφών παρομοίασε, δηλαδή, την Ελλάδα με φουσκωμένο ασκί στο φουρτουνιασμένο πέλαγος, που κλυδωνίζεται μεν λόγω των κυμάτων, αλλά που δεν πρόκειται να βυθιστεί ποτέ!

Και πράγματι, επιβεβαιώνοντας τους φόβους του Φιλοποίμενα:

Οι Ρωμαίοι ήρθαν.
Οι Γότθοι ήρθαν.
Οι Άβαροι ήρθαν.
Οι Φράγκοι ήρθαν.
Οι Τούρκοι ήρθαν.
Οι Άραβες ήρθαν.
Οι Γερμανοί ήρθαν.
Σύμμαχοι ήρθαν, προδότες ήρθαν, χρεωκοπίες ήρθαν, μνημόνια ήρθαν…

Αλλά ο ασκός, σε πείσμα όλων αυτών και πολλών άλλων,

«μηδεπώποτε βυθίζεται»!

Εχετλαίος ή Έχετλοςήταν το όνομα ενός αγνώστου ήρωα που εμφανίστηκε στη μάχη του Μαραθώνα και βοήθησε να αναχαιτιστεί την περσική εισβολή στην Ελλάδα.

Ιστορικά, ο Εχετλαίος δεν αναφέρεται πουθενά στο παρελθόν και η ύπαρξη του στο πάνθεον των αρχαίων ηρώων γίνεται μετά τη μάχη του Μαραθώνα.

Στη μάχη εκείνη, ο Εχετλαίος είχε εμφανιστεί ξαφνικά στο Ελληνικό στρατόπεδο ντυμένος με στολή άγνωστη για τους Αθηναίους κρατώντας στα χέρια του μία εχέτλη (= λαβή αρότρου) ή κάτι που έμοιαζε με εχέτλη, αντί για όπλο.

Με αυτό το παράξενο όπλο, ο Εχετλαίος χτυπούσε τους Πέρσες κι εξόντωσε πολλούς από αυτούς. Μετά τη μάχη, ο άγνωστος άνδρας εξαφανίστηκε με τον ίδιο τρόπο που είχε εμφανιστεί και κανείς δεν γνώριζε το παραμικρό γι’ αυτόν, ούτε καν το όνομά του.

Οι Αθηναίοι, μετά τη μάχη, ρώτησαν το Μαντείο των Δελφών να μάθουν ποιος ήταν αυτός ο άγνωστος ήρωας που πολέμησε μαζί τους και το Μαντείο τους έδωσε ως απάντηση πως θα έπρεπε να τιμούν τον ήρωα Εχετλαίο.

Οι Αθηναίοι από ευγνωμοσύνη προς αυτόν, όρισαν την επίσημη λατρεία του ως ήρωα. Γενικά, η νίκη στην μάχη του Μαραθώνα φαίνεται ότι ξάφνιασε ακόμα και τους Αθηναίους. Για να εξηγήσουν την πανωλεθρία των Περσών, αρκετοί από τους Αθηναίους πολεμιστές ισχυρίστηκαν ότι είδαν πολλούς ήρωες και θεούς να πολεμούν στο πλάι τους.

Ο κυριότερος από αυτούς ήταν ο Πάνας ο οποίος ενέπνευσε στους Πέρσες τον «Πανικό» τον ιερό, τρομερό φόβο. Σε αυτήν την μυθοπλασία μάλλον συγκαταλέγεται και η εμφάνιση του ήρωα Εχετλαίου.

Η περιγραφή του Παυσανία έχει ως εξής:

[…]«Λέγουν επίσης πως έτυχε να είναι παρών στη μάχη ένας άνδρας με παλαιική εμφάνιση κι ενδύματα. Σκοτώνοντας πολλούς από τους ξένους με την εχέτλη, εξαφανίστηκε μετά τη μάχη. Σαν ρώτησαν οι Αθηναίοι το μαντείο, ο θεός απλά τους έδωσε την εντολή να τιμήσουν τον Εχετλαίο ως ήρωα. Ανήγειραν και μνημείο μάλιστα με λευκό μάρμαρο!!!

ΗΡΟΔΟΤΟΣ: Ο Ηρόδοτος δίνει μια άλλη διάσταση στον άγνωστο αυτόν πολεμιστή και το όπλο του , περιγράφει λοιπόν ότι στην μάχη του Μαραθώνα σκοτώθηκαν 6.400 Πέρσες και 192 Αθηναίοι. Κατά την διάρκεια της συγκρούσεως συνέβη κάτι πολύ παράξενο, ένας Αθηναίος στρατιώτης, ο Επίζηλος, γιός του Κουφαγόρα, ενώ πολεμούσε γενναία στήθος με στήθος ξαφνικά έχασε την όραση του και στα δύο του μάτια, παρόλο που δεν τον είχε ακουμπήσει τίποτα, ούτε δόρυ ούτε ξίφος ούτε βέλος τόξου.

Συνεχίζοντας ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι ο Επίζηλος διηγείται ότι είδε έναν μεγαλόσωμο οπλίτη που η γενειάδα του κάλυπτε ολόκληρη την ασπίδα του, και ότι αυτό το φάντασμα κρατούσε στα χέρια του ένα πολύ φωτεινό όπλο! Πέρασε ακριβώς δίπλα του, σκοτώνοντας Πέρσες αντιπάλους και αυτή η σκηνή ήταν η τελευταία που είδε ο Επίζηλος γιατί από κάποια υπερβολική λάμψη, τυφλώθηκε!

Στο δυτικό άκρο των Μετεώρων, στο υψηλότερο σημείο τους, βρίσκεται το μοναστήριπου η ίδρυσή του σηματοδότησε την αφετηρία του οργανωμένου μετεωρικού μοναχισμού.

Η Ιερά μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος ή Μεγάλου Μετεώρου, όπως είναι γνωστή, δεσπόζει σε έκταση 50 στρεμμάτων εκφράζοντας το μεγαλείο και την ιστορία της μοναχικής ζωής στην περιοχή. Είναι το παλαιότερο μοναστήρι με ιστορία που χρονολογείται από τον 14ο αιώνα, χάρη στον όσιο Αθανάσιο των Μετεωρίτη.

Τα σκαλοπάτια προς τη μονή- είναι χτισμένη σε ύψος 613 μέτρων- λαξεύτηκαν τον 20ο αιώνα. Όταν ανέβηκαν στον βράχο οι πρώτο μοναχοί, αιώνες πριν, η ανάβαση γινόταν με δοκάρια και σκαλωσιές που αργότερα έδωσαν τη θέση τους σε ανεμόσκαλες και δίχτυ.

Το Μοναστήρι του Μεγάλου Μετεώρου είναι το μεγαλύτερο από τα έξι που συνεχίζουν να είναι ενεργά και υποδέχεται τον επισκέπτη εντείνοντας το αίσθημα κατάνυξης και δέους που κυριαρχεί στα Μετέωρα. Στον βράχο όπου είναι χτισμένο υπάρχουν πολλά κτίσματα που εντυπωσιάζουν με τη σπάνια ομορφιά τους.

Στα αριστερά ανεβαίνοντας, πριν την είσοδο της μονής, ξεχωρίζει το ασκητήριο του Όσιου Αθανασίου, μέσα στον βράχο, ενώ η θέα κόβει την ανάσα.

Η μονή έχει πολλές εικόνες με μεγάλο ενδιαφέρον και καλλιτεχνική σημασία και η βιβλιοθήκη της είναι από τις πλουσιότερες. Το κελάρι της μονής λειτουργεί σήμερα ως μουσείο αντικειμένων καθημερινής ζωής.

Το μοναστήρι διαθέτει έξι παρεκκλήσια και σε αυτό του Τιμίου Προδρόμου οι αγιογραφίες του χρονολογούνται από το 1682.

Φεύγοντας από τη μονή, αξίζει κανείς να περιηγηθεί και στον προαύλιο χώρο της μονής, από όπου η θέα φτάνει μέχρι τον Πηνειό και το βουνό Κόζιακας.

Πενήντα χρόνια μιας ιστορίαςπου εκτυλίχθηκε στην πιο μαγική χερσόνησο της Αττικής, αποτυπώνονται στο λεύκωμα Astir Palace – Legacy, που επιμελήθηκε η Plus More 360° Communication.

Στις σελίδες του ζωντανεύει το χρονικό δημιουργίας των εγκαταστάσεων του συγκροτήματος του Αστέρα, στις οποίες φιλοξενήθηκαν αρχηγοί κρατών, πρωθυπουργοί, θρύλοι των επιχειρήσεων, της τέχνης, του εφοπλισμού και του Χόλυγουντ, προσωπικότητες με διεθνή ακτινοβολία, με πιο πρόσφατο τον απερχόμενο Πρόεδρο των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα.

Μέσα από εκτενή έρευνα, αποκαλύψεις, μαρτυρίες και αφηγήσεις αναδεικνύονται, όχι μόνο ο κυρίαρχος ρόλος του Astir Palace στην υπόθεση του ελληνικού τουρισμού και η υπεροχή του στην παγκόσμια τουριστική σκηνή, αλλά και μια ανεπανάληπτη εποχή.

«Πιστεύουμε ότι το λεύκωμα Astir Palace – Legacy τιμά την κληρονομιά του Αστέρα και την εκφράζει με την υψηλή αισθητική που της αρμόζει. Άλλωστε, πρόκειται για την παρακαταθήκη που αφήνει το συγκρότημα στους νέους ιδιοκτήτες του και, βασικά, στις επόμενες γενιές», λέει ο Γιάννης Λαγκώνας, CEO της Plus More 360° και εκδότης του λευκώματος.

Δείτε κάποιες από τις φωτογραφίες του συλλεκτικού λευκώματος

Αεροφωτογραφία της Ακτής Βουλιαγμένηςτο 1962, με τη μαρίνα σε πρώτο πλάνο και στο βάθος τις εγκαταστάσεις του Αστέρα

Αρχιτεκτονικό σχέδιο των εγκαταστάσεων του Αστέρα με τα ξενοδοχεία Αρίων και Ναυσικά

Σύσκεψη υπό την προεδρία του Κωνσταντίνου Καραμανλή για την πρόοδο των εργασιών στον Αστέρα

Εργαζόμενη στις καμπίνες της λαϊκής πλαζ το 1960

Φιλοξενούμενοι στον Αστέρα απολαμβάνουν την πολυτέλεια που προσφέρει η διαμονή στις καμπάνες

Ένοικοι καμπάνας του Αστέρα χαλαρώνουν στο γκαζόν, με θέα την Λαϊκή Πλαζ, 1961

Άποψη των εγκαταστάσεων της Λαϊκής Πλαζ του Αστέρα από αέρος, 1962

Άποψη από ψηλά της λαϊκής πλαζ το 1962, με τα πολύ μοντέρνα για την εποχή στέγαστρα για τον ήλιο

Η φωτεινή και κομψή αίθουσα Πήγασος, του Αρίωνα, με την τοιχογραφία του Δημήτρη Μυταρά (αριστερά) και τα σχέδια των πολυελαίων "Banquet", σχεδιασμένων ειδικά για τον Αρίωνα, από την ομάδα αρχιτεκτόνων Βουρέκα και Γεωργιάδη

Άποψη του ξενοδοχείου Αφροδίτη, με τη μικρή ιδιωτική πλαζ

Εικόνες από τους φιλοξενούμενους του Αστέρα. Μεταξύ αυτών, ο Ανδρέας Παπανδρέου, ο Νέλσον Μαντέλα, ο Τζίμι Κάρτερ και το ζεύγος Δημήτρη Μαρούδα

Ο Αντώνης Δημητρακάκης με τον Αλέξανδρο Λυκουρέζο και τη Ζωή Λάσκαρη

Στιγμιότυπα από φωτογράφηση μόδας στην πλαζ του Αστέρα με την στυλιστική επιμέλεια του Βασίλη Ζούλια

Οι χορεύτριες των περίφημων μπαλέτων Μπολσόι απολαμβάνουν τη διαμονή τους στον Αστέρα σε μία από τις πολλές επισκέψεις τους εκείνα τα χρόνια στην Ελλάδα για παραστάσεις

Βασικοί συντελεστές του λευκώματος, που πραγματοποιήθηκε με τη χορηγία της Εθνικής Τράπεζας, είναι οι:

Γιάννης Ακρ. Λαγκώνας - εκδότης Κατερίνα Αθ. Φλώρου - σύμβουλος έκδοσης, έρευνα Μάρω Αδάμη, αρχιτέκτων, ομότιμη καθηγήτρια Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου - επιστημονική σύμβουλος Εμμανουέλα Νικολαΐδου - κείμενα Νικόλας Γεωργίου - creative director Παντελής Βιταλιώτης - art director Αντώνης Λάσκαρης - senior designer Άννα Παπαδάκη - επιμέλεια κειμένων Ελένη Στεργιοπούλου - επιμέλεια εκτύπωσης

Έκδοση-Παραγωγή-Επιμέλεια: Plus More 360° Communication

Το λεύκωμα είναι συλλεκτικό και δεν διατίθεται προς πώληση.

Η Τάιγκα, το βόρειο δάσος στις ερημιές της Σιβηρίας με το μεγαλειώδες οικοσύστημα βυθίζεται μέσα σε μια πένθιμη χειμωνιάτικη σιωπή. Τα καλοκαίρια εκεί διαρκούν λίγο. το Μάιο αρχίζουν να λιώνουν τα χιόνια και από το Σεπτέμβριο το κρύο επιστρέφει.

Μόλις πέντε μήνες ανάσας από τις ακραίες καιρικές συνθήκες που επικρατούν. Χιλιόμετρα ολόκληρα από πεύκα και σημύδες, άγρια ζώα είτε σε χειμερία νάρκη είτε πεινασμένα, ποτάμια με κρυστάλλινα νερά που χύνουν τους χειμάρρους τους μέσα στις κοιλάδες. Ένα άγριο αλλά ταυτόχρονα όμορφο μωσαϊκό.

Το βόρειο δάσος είναι το τελευταίο και μεγαλύτερο κομμάτι φυσικής ομορφιάς της γης καθώς εκτείνεται από το απώτατο άκρο των αρκτικών περιοχών της Ρωσίας ως τον μακρινό Νότο. Και έπειτα από τη Μογγολία και ανατολικά από τα Ουράλια μέχρι τον Ειρηνικό.

Πέντε εκατομμύρια τετραγωνικά μίλια «μοναξιάς» με πληθυσμό που ανέρχεται μόνο σε μερικές χιλιάδες άτομα. Ανάμεσα σε αυτές τις μερικές χιλιάδες πληθυσμού κατοικούσε απομονωμένη από κάθε ανθρώπινη επαφή, για πάνω από τέσσερις δεκαετίες, η οικογένεια Λικόφ.

Ο «Παλιός Πιστός» και οι διωγμοί οδηγούν στην αυτοεξορία

Η οικογένεια αποτελούνταν από τον Καρπ Λικόφ, που ήταν και ο αρχηγός της φαμίλιας, τη γυναίκα του Ακουλίνα, τον 9χρονο Σάβιν και τη μόλις 2 χρονών Ναταλία. Ο Καρπ Λικόφ ήταν μέλος της αίρεσης «Παλιός Πιστός», μιας φονταμενταλιστικής ρωσο-ορθόδοξης σέχτας που παρέμενε απαράλλακτη από τον 17ο αιώνα. Τα μέλη της αίρεσης είχαν διωχθεί λυσσαλέα από τις μέρες του Πέτρου του Μέγα.

Τα πράγματα ωστόσο έγιναν ακόμα χειρότερα για εκείνους όταν οι Μπολσεβίκοι κατέλαβαν την εξουσία. Κατά τη διάρκεια των σοβιετικών «εκκαθαρίσεων» στη δεκαετία του '30, μία περίπολος θα σκοτώσει τον αδερφό του Λικόφ στα περίχωρα της κοινότητας όπου ζούσε η αίρεση. Ήταν ώρα για την οικογένεια να καταφύγει στα σιβηρικά βουνά της Τάιγκα για να γλιτώσει, γεγονός που συνέβη το 1936.

Δύο ακόμη παιδιά θα γεννιόνταν στην πλήρη απομόνωση, ο Ντμίτρι το 1940 και η Αγκάφια το 1943, τα οποία δεν συνάντησαν ποτέ άλλον άνθρωπο και ότι ήξεραν για την ανθρωπότητα το είχαν μάθει από τις διαστρεβλωμένες απόψεις των γονιών τους για τον κόσμο. Γνώριζαν για παράδειγμα πως υπάρχουν πόλεις όπου ζουν οι άνθρωποι «στοιβαγμένοι». Οι «γνώσεις» αυτές παρέμεναν ωστόσο σε απόλυτο θεωρητικό επίπεδο και ήταν εξαιρετικά αφαιρετικές για να παίξουν ρόλο στις ζωές τους.

Φυσικά και η σύγχρονη ιστορία παρέμενε στο σκοτάδι. Για εκείνους ο φονικός πόλεμος που αιματοκύλησε την Ευρώπη, ο Β'Παγκόσμιος, δεν είχε συμβεί ποτέ. Αγνοούσαν πλήρως τα ιστορικά γεγονότα που γινόντουσαν όσο εκείνοι προσπαθούσαν να επιζήσουν στο σιβηρικό χειμώνα. Με την ίδια τους την χώρα να παίζει κομβικό ρόλο στην έκβαση του πολέμου

Η συνάντηση με τον έξω κόσμο

Το καλοκαίρι του 1978 το ελικόπτερο που μετέφερε την αποστολή των σοβιετικών γεωλόγων, οι οποίοι ήταν σε αποστολή εξερεύνησης της Σιβηρικής επαρχίας, διακρίνει μέσα στο έρημο τοπίο ανθρώπινα ίχνη. Ένας κήπος ήταν μία εξαιρετικά αναπάντεχη ανακάλυψη, καθώς το βουνό απείχε τουλάχιστον 200 χιλιόμετρα από τον κοντινότερο οικισμό, αποτελώντας ανεξερεύνητο και αχαρτογράφητο τοπίο.

Οι τέσσερις επιστήμονες αποφάσισαν να ερευνήσουν τον «περίεργο» και μοναχικό κήπο. Στην πορεία τους, όμως άρχισαν να παρατηρούν ολοένα και συχνότερα ίχνη ανθρώπινης δραστηριότητας, ώσπου κατέληξαν τελικά σε μια παράγκα, που έμοιαζε με παράπηγμα μεσαιωνικής εποχής.

Σε απόλυτο σκοτάδι δεν διέκριναν τις ανθρώπινες φιγούρες που καραδοκούσαν. Η σιωπή έσπασε από λυγμούς και φωνές. Μόνο τότε συνειδητοποίησαν οι επιστήμονες ότι δεν ήταν μόνοι. Οι σιλουέτες δύο γυναικών φαίνονταν πλέον καθαρά, με τη μία να μοιρολογεί: «αυτό γίνεται για τις αμαρτίες μας, τις αμαρτίες μας»...

Μισή ώρα αργότερα, η πόρτα της καμπίνας άνοιξε και ξεπρόβαλε μία μορφή σε ημιάγρια κατάσταση. Πρώτα ο Καρπ και έπειτα οι δύο του κόρες αρνήθηκαν οτιδήποτε τους πρόσφεραν οι επιστήμονες, μαρμελάδα, τσάι, ψωμί, λέγοντας πως «δεν μας επιτρέπονται αυτά».

Η Γκαλίνα Πισμενσκάγια, υπεύθυνη της αποστολής, ρώτησε τον άντρα αν έχει δοκιμάσει ποτέ ψωμί. Εκείνος αποκρίθηκε πως είχε φάει παλιότερα, ενώ οι κόρες του ποτέ. Ο λόγος του ήταν καθαρός και εύληπτος, δεν ίσχυε ωστόσο το ίδιο και για τα δύο κορίτσια τα οποία μιλούσαν μια γλώσσα που σίγουρα δεν έμοιαζε με ρωσικά. Η διαστρεβλωμένη ζωή που βίωναν στην απομόνωση οι Λικόφ και ειδικότερα τα νεότερα μέλη της οικογένειας, είχαν οδηγήσει σε παραποίηση ακόμα και της γλώσσας που χρησιμοποιούσαν.

Οι σοβιετικοί γεωλόγοι ωστόσο όσο περισσότερο γνώριζαν καλύτερα τα μέλη της οικογένειας διέκριναν πως κάθε ένας ξεχωριστός άνθρωπος είχε την δική του προσωπικότητα και πως η εξορία και η απομόνωση είχαν επηρεάσει την αντίληψη τους όσον αφορά τον σύγχρονο κόσμο, τον οποίο αγνοούσαν, αλλά όχι και την οξυδέρκεια τους.

Όταν «γνώρισαν» τον κόσμο πέθαναν

Η ταχύτητα με την οποία το θανατικό χτύπησε την οικογένεια των Λικόφ ήταν εντυπωσιακή και λυπηρή. Από τη στιγμή που εγκαθιδρύθηκε ξανά η επαφή με τον έξω κόσμο (μετά την ομάδα των γεωλόγων είχε επισκεφτεί την οικογένεια και δημοσιογράφος για να καταγράψει τα χρονικά της) τα τρία από τα τέσσερα παιδιά της οικογένειας ακολούθησαν τη μητέρα τους στον τάφο με διαφορά λίγων ημερών το ένα από το άλλο. Η μητέρα Ακουλίνα Λικόβα είχε πεθάνει το 1961 ενώ τα παιδιά το φθινόπωρο του 1981.

Ο Σάβιν και η Ναταλία έπασχαν από νεφρική ανεπάρκεια (πιθανότατα λόγω της διατροφής), ενώ ο Ντμίτρι πέθανε από πνευμονία, αρνούμενος τη βοήθεια των γεωλόγων, οι οποίοι προσφέρθηκαν να τον μεταφέρουν με το ελικόπτερο στο πλησιέστερο νοσοκομείο. «Δεν μας επιτρέπεται αυτό», ήταν τα τελευταία λόγια που βγήκαν από το στόμα του.

Οι επιστήμονες αφού έθαψαν τα τρία παιδιά, προσπάθησαν να πείσουν τον Καρπ και την Αγκάφια να εγκαταλείψουν την απομόνωση και να μετακομίσουν στο πάλαι ποτέ χωριό τους μιας και οι διωγμοί είχαν σταματήσει από χρόνια και η κοινότητα της αίρεσης είχε ξανασυσταθεί. Ο Καρπ ωστόσο αντιστάθηκε σθεναρά σε αυτή την προοπτική και εν τέλει πέθανε στον ύπνο του στις 16 Φεβρουαρίου 1988, 27 χρόνια μετά τον θάνατο της γυναίκας του, ο οποίος μάλιστα συνέβη την ίδια ακριβώς μέρα.

Η τελευταία επιζήσασα της οικογένειας

«Δεν ξέρω πώς ο Θεός θα με βοηθήσει να βγάλω το χειμώνα. Δεν υπάρχουν πια ξύλα, θα πρέπει να τα βρω και να τα μεταφέρω στο σπίτι και πρέπει συνέχεια να διαβάζω προσευχές. Πνίγομαι και παγώνω όταν το κάνω ενώ ο καιρός είναι παγωμένος. Αυτή είναι η μάχη μου για επιβίωση, μόνη, έχω να προσέχω το σπίτι κι ένα σωρό πράγματα να κάνω μέχρι να πέσω εξαντλημένη», γράφει στην επιστολή.

«Είμαι μόνη, τα χρόνια μου πολλά, αρρωσταίνω συνέχεια. Έχω έναν όγκο στον δεξί στήθος και η δύναμή μου όλο λιγοστεύει. Χρειάζομαι έναν άνθρωπο, έναν βοηθό, ελπίζω πως υπάρχουν ευγενικοί άνθρωποι σε αυτόν τον κόσμο, πάντα υπάρχουν ευγενικοί άνθρωποι. Με δάκρυα στα μάτια σας ικετεύω, στο όνομα του Χριστού, μην με αφήσετε μόνη και λυπηθείτε μια ορφανή που σας έχει ανάγκη. Δεν μπορεί, υπάρχουν Χριστιανοί στον κόσμο».

Πλέον οι αρχές επισκέπτονται την Αγκάφια κάθε χρόνο για να δουν εάν είναι καλά στην υγεία της και να της πάνε προμήθειες. Η τελευταία καταγεγραμμένη επαφή της γυναίκας με τον έξω κόσμο ήταν το καλοκαίρι του 2016 όταν επικοινώνησε με δημοσιογράφο της σιβηρικής τηλεόρασης και του είπε πως χρειάζεται τρόφιμα και ιατρική βοήθεια. Το ελικόπτερο των ρωσικών αρχών πήγε κοντά της αμέσως.

Το έμβλημα της 300ης σειράς των βατραχιών της Αμερικής (US NAVY SEALS) είναι ΕΛΛΗΝΙΚΟΤΑΤΟ

Τα βατράχια των Αμερικανικών Ενόπλων Δυνάμεων, οι γνωστές και ως φώκιες (seals) έφθασαν τις 300 σειρές.

Η 300η λοιπόν σειρά για έμβλημα της επέλεξε την ασπίδα των 300 των Λεωνίδα, του δικού μας Λεωνίδα, του Βασιλιά της Σπάρτης, που με τους 300 άνδρες τους και τους 700 Θεσπιείς έδωσαν ψυχή και σώμα ενάντια στον ξένο δυνάστη.

Αν και θα μπορούσε να θεωρηθεί «κλοπής της ιστορίας» προσωπικά με κάνει υπερήφανο που οι καλύτεροι των καλύτερων επιλέγουν θέμα από την ένδοξη ιστορία μας…

ΣΤΗΝ ΑΣΠΙΔΑ ΕΙΝΑΙ ΧΑΡΑΓΜΕΝΑ ΤΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΤΩΝ 39 ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ…

Ο Παρθενώναςείναι το λαμπρότερο μνημείο της αθηναϊκής πολιτείας. Μιας και αποτελεί ένα σημαντικό αξιοθέατο της πόλης και πόλος έλξης εκατομμυρίων τουριστών κάθε χρόνο, ας δούμε μερικά πράγματα παρακάτω γι’ αυτό που πολλοί ίσως δεν γνώριζαν.

10. Ο Παρθενώνας ή ο Ιερός βράχος ο οποίος βρίσκεται στην ακρόπολη των Αθηνών, χτίστηκε για αμυντικούς σκοπούς. Κατά τη διάρκεια του πολέμου οι Έλληνες χρησιμοποιούσαν την Ακρόπολη για να έχουν μία καλύτερη εικόνα των θέσεων των εχθρών τους.

9. Στις πλαγιές της Ακροπόλεως έχουν ανακαλυφθεί νεολιθικά λείψανα τα οποία δείχνουν μία συνεχόμενη ύπαρξη πολιτισμών και οικισμών στο λόφο τουλάχιστον από το 2800 π.Χ, δηλαδή πολύ πριν από τον μινωικό και μυκηναϊκό πολιτισμό.

8. Το όνομα Παρθενώνας προέρχεται από ένα από τα πολλά επίθετα προσωνύμια της θεάς Αθηνάς το οποίο είναι Αθηνά η παρθένος και δόθηκε τον 5ο αιώνα π.Χ στον θάλαμο στο εσωτερικό του ναού που στεγάζεται το άγαλμα της.

Ο ίδιος ναός ήταν γνωστός ως ο μεγάλος ναός ονομασία η οποία αναφέρεται στο μήκος του εσωτερικού του σηκού 29,8 μέτρα από τον 4ο αιώνα π.Χ ολόκληρο το οικοδόμημα άρχισε να αποκαλείται Παρθενώνας.

7. Η κατασκευή του Παρθενώνα ξεκίνησε το 447 και ολοκληρώθηκε το 438 π.Χ η διακόσμηση του ναού όμως συνεχίστηκε μέχρι το 432.

6. Το πρόγραμμα αποκατάστασης του Παρθενώνα το οποίο χρηματοδοτείται από την Ελληνική Κυβέρνηση και την Ευρωπαϊκή Ένωση εισέρχεται πλέον στην 42η συνεχή χρονιά λειτουργίας του ενώ οι αρχαίοι Αθηναίοι είχαν χρειαστεί λίγο λιγότερο από μία δεκαετία για να το κατασκευάσουν από το μηδέν.

5. Χτίστηκε από τους αρχιτέκτονες Ικτίνου και Καλλικράτη υπό την εποπτεία του γλύπτη Φειδία.

Ο Παρθενώνας χαρακτηρίζεται από τους πιο σύγχρονους αρχιτέκτονες και ιστορικούς ως υπέρτατη έκφραση της αρχαίας ελληνικής αρχιτεκτονικής ιδιοφυΐας και αντιπροσωπεύει το γάμο της απλότητας με την δύναμη.

Ο ναός επίσης θεωρείται ως το αποκορύφωμα της εξέλιξης του δωρικού ρυθμού ο οποίος με τη σειρά του είναι ο απλούστερος των τριών κλασικών ελληνικών αρχιτεκτονικών ρυθμών.

4. Εάν δεν σας εντυπωσιάζει η αρχιτεκτονική του ναού, μάθετε αρχικά ότι ο σχεδιασμός του Παρθενώνα είναι αντισεισμικών προδιαγραφών. Παρότι οι στήλες του κλείνουν διακριτικά προς τα μέσα ώστε να προσφέρουν καλύτερη οπτική γωνία παρατηρώντας τον από χαμηλά, μπορεί να αποβάλει αποτελεσματικά το νερό της βροχής και να έχει την απαιτούμενη αντισεισμική ενίσχυση, λόγω μιας πολύ λεπτής παραγωγικής καμπύλης. Σίγουρα οι αρχαίοι Έλληνες ήταν πολύ πιο μπροστά από την εποχή τους.

3. Ενώ ένα μεγάλο μέρος του παραμένει άθικτο ο Παρθενώνας υπέστη σημαντικές ζημιές κατά το πέρασμα των αιώνων. Όλα ξεκίνησαν το 296 π.Χ όταν ο τύραννος Λάχαρης αφαίρεσε τα χρυσά τμήματα του αγάλματος της Αθηνάς για κοπή νομίσματος, προκειμένου να πληρώσει το στρατό του. Τα τμήματα αυτά αποκαταστάθηκαν σύντομα, πολύ πιθανόν το 290 π.Χ αφού χύθηκαν μέσα στα ίδια καλούπια με τα πρωτότυπα.

2. Ένα άλλο σημαντικό μνημείο που βρίσκεται στους πρόποδες της Ακρόπολης, είναι το θέατρο του Διονύσου το οποίο θεωρείται ότι είναι το πρώτο θέατρο στην ιστορία.

1. Στη μέχρι τώρα γνωστή ιστορία της ανθρωπότητας, όταν σε ένα ορθογώνιο παραλληλόγραμμο ο λόγος του μήκους του προς το πλάτος του ισούται περίπου με 1,61803 39887 49894 84820, τότε θεωρείται όσο πιο ευχάριστο στο μάτι. Αυτή η αναλογία ονομάστηκε από τους Έλληνες ως η χρυσή τομή.

Στον κόσμο των μαθηματικών η αριθμητική τιμή γνωστή και ως Φ, πήρε το όνομα της από το αρχικό του Έλληνα γλύπτη Φειδία, ο οποίος χρησιμοποιούσε ευρέως τη χρυσή τομή στα γλυπτά του.

Οι εξωτερικές διαστάσεις του Παρθενώνα αποτελούν ένα τέλειο χρυσό ορθογώνιο και πιστεύεται ότι ο Παρθενώνας χτίστηκε με εξαιρετική ακρίβεια, σύμφωνα με αυτή τη μαθηματική αναλογία της αποκαλούμενης ιερής γεωμετρίας.

Το ότι υπάρχει μία ακόμη Ελλάδα εκτός συνόρων μπορεί να ακούγεται υπερβολικό, όμως έχει σε ένα μεγάλο βαθμό βάση. Μπορεί το τρίτο μεγάλο κύμα μετανάστευσης που γνωρίζει η χώρα να μην έχει τη δυναμική που είχαν τα δύο προηγούμενα (το πρώτο στις αρχές του περασμένου αιώνα και το δεύτερο μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο) όμως ενισχύει σημαντικά τη δεύτερη αυτή Ελλάδα.

Με βάση τα τελευταίες εκτιμήσεις της Γενικής Γραμματείας Απόδημου Ελληνισμού σήμερα, περισσότεροι από 5.000.000 πολίτες ελληνικής καταγωγής ζουν εκτός των ελληνικών συνόρων, διεσπαρμένοι σε 140 χώρες της υφηλίου. Μεγαλύτερη συγκέντρωση πληθυσμού ελληνικής καταγωγής παρατηρούμε στις ΗΠΑ (περί τα 3.000.000), με δεύτερη την Ευρώπη (1.000.000)- συμπεριλαμβανομένων και των χωρών της πρώην Σοβιετικής Ένωσης-, την Αυστραλία (650.000 με 700.000), τον Καναδά (περί τις 350.000), την Ασία – Αφρική (περί τις 100.000) και την Κεντρική και Νότια Αμερική (περί τις 60.000).

Στην Ευρώπη η μεγαλύτερη κοινότητα βρίσκεται στη Γερμανία (υπολογίζεται μεταξύ 400.000 και 450.000) και ακολουθείται από από τη Βρετανία όπου οι ελληνικής καταγωγής πολίτες υπολογίζονται σε 400.000 -μαζί όμως με την κυπριακή κοινότητα- ενώ από τις πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες ισχυρή παρουσία υπάρχει στη Ρωσία (98.000) και την Ουκρανία (90.000).

Νεο- μετανάστες

Από το ξέσπασμα της ύφεσης στην Ελλάδα, όπως προαναφέρθηκε, υπήρξε ένα νέο κύμα μετανάστευσης από Έλληνες στο εξωτερικό. Η Γενική Γραμματεία Απόδημου Ελληνισμού έχει συγκεντρώσει όπου δυνατόν στοιχεία για την τάση όπως αυτή καταγράφεται έως σήμερα. Η καταγραφή αυτή δεν είναι εύκολη καθώς (για φορολογικούς κυρίως λόγους) οι περισσότεροι Έλληνες που μεταναστεύουν δεν έρχονται σε επαφή με τις κατά τόπους προξενικές αρχές. Παρακάτω αναφέρονται στοιχεία ή εκτιμήσεις από τις μεγαλύτερες χώρες-προορισμούς Ελλήνων μεταναστών καθώς και στοιχεία σχετικά με την πορεία για το 2016, όπου αυτά είναι διαθέσιμα.

ΗΠΑ:Σύμφωνα με σχετικό έγγραφο Πρεσβείας Ουάσιγκτον δεν υπάρχουν στις Προξενικές μας Αρχές διαθέσιμα στοιχεία για τον αριθμό των Ελλήνων που μετανάστευσαν στις ΗΠΑ από το 2010 έως σήμερα. Σύμφωνα όμως με το Department of Homeland Security των ΗΠΑ, όπου ανευρέθησαν σχετικά στοιχείαστο διάστημα 2010 έως 2014 έχουν χορηγηθεί σε Έλληνες υπηκόους 6.340 άδειες παραμονής με καθεστώς μονίμου κατοίκου. Εδώ θα πρέπει να αναφερθεί ότι σύμφωνα με τον πίνακα η μετανάστευση στη συγκεκριμένη πενταετία κινείται σε χαμηλότερα επίπεδα σε σχέση με την περασμένη δεκαετία, καθώς το 2000-2009 άδεια παραμονής έλαβαν 16.841 Έλληνες υπήκοοι.

Καναδάς:Σύμφωνα με σχετικό έγγραφο Πρεσβείας Οτάβα και με στατιστικά στοιχεία του Καναδικού Υπουργείου Μετανάστευσης, Προσφύγων και Ιθαγένειας, στο διάστημα 2010 έως το πρώτο τρίμηνο του 2016 έχουν χορηγηθεί σε Έλληνες υπηκόους 1.616άδειες παραμονής με καθεστώς μονίμου κατοίκου. Επίσης, στο διάστημα 2010 έως 2014 έχουν χορηγηθεί 687 προσωρινές άδειες εργασίας σε Έλληνες υπηκόους. Όπως προκύπτει από τα  στοιχεία ο αριθμός των Ελλήνων που έχουν μεταναστεύσει στον Καναδά δεν είναι ιδιαίτερα μεγάλος, όμως είναι σαφής η αυξητική τάση τα τελευταία χρόνια. Εκτιμάται ότι ο αριθμός των Ελλήνων που έχουν εγκατασταθεί στον Καναδά είναι μεγαλύτερος, καθ’ όσον είναι πιθανόν να υπάρχουν Έλληνες που εργάζονται στον Καναδά είτε παρανόμως είτε με διπλή υπηκοότητα, οπότε λογίζονται ως Καναδοί πολίτες.

Αυστραλία:Σύμφωνα με στοιχεία των διπλωματικών μας Αρχών(2015) , αφίξεις νέων Ελλήνων παρατηρήθηκαν μετά το 2010, με ροή περί τους 9.000 κατ’ έτος. Οι περισσότεροι όμως εξ αυτών δεν καταγράφονται ως νέες αφίξεις, γιατί πρόκειται για Ομογενείς με διπλή υπηκοότητα, που είχαν παλιννοστήσει και επιστρέφουν λόγω της κρίσης στην Ελλάδα, στην Αυστραλία. Συνεχίζεται επίσης η άφιξη νέων με σπουδαστική βίζα, που τους επιτρέπει και μερική απασχόληση. Η εφαρμογή-από τον Σεπτέμβριο 2016 της διμερούς Συμφωνίας Ελλάδος-Αυστραλίας για την κινητικότητα των Νέων ( Work and Holiday Visas) θα βοηθήσει πολλούς νέους, αποφεύγοντας έτσι τη σπουδαστική βίζα που έχει δίδακτρα.

Ολλανδία: Σύμφωνα με το Προξενικό Γραφείο στη Χάγη δεν υπάρχουν επίσημα στατιστικά στοιχεία καταγεγραμμένα. Ωστόσο τα τελευταία έτη έχει παρατηρηθεί αυξημένη προσέλευση Ελλήνων στο Προξενικό Γραφείο. Από στατιστικά στοιχεία της Ομοσπονδίας Ελληνικών Κοινοτήτων Ολλανδίας προκύπτει αύξηση του μεταναστευτικού ρεύματος, καθώς από 16.000 Έλληνες που ήταν πριν το 2010, ο αριθμός αυτός ανέρχεται σήμερα σε 24.000, χωρίς να συμπεριλαμβάνονται οι περίπου 2.500 φοιτητές.

Αυστρία:Σύμφωνα με στοιχεία της αυστριακής Στατιστικής Υπηρεσίας, μεταξύ 2010-2015 εγκαταστάθηκαν στην Αυστρία συνολικά 6165 Έλληνες. Παλιννόστησαν 3235.

Δανία: Ο συνολικός αριθμός Ελλήνων που διαμένουν στη χώρα, την πρώτη ημέρα του 2016, όπως καταγράφεται από τη δανική στατιστική υπηρεσία ήταν 2360 άτομα (όταν την αντίστοιχη ημέρα του 2010 ήταν 941). Παρατηρείται αύξηση του αριθμού των Ελλήνων, ιδιαιτέρως αυτών της ηλικιακής ομάδας 25-29 ετών.

Ηνωμένο Βασίλειο:Σύμφωνα με τα στοιχεία του βρετανικού Υπουργείου Εργασίας & Συντάξεων, ο αριθμός των Ελλήνων που έχουν αποκτήσει Αριθμό Κοινωνικής Ασφάλισης (National Insurance Number, NIN) έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία έτη. Ο Αριθμός Κοινωνικής Ασφάλισης είναι απαραίτητος για την είσοδο στην αγορά εργασίας του Ηνωμένου Βασιλείου και αποτελεί τον ασφαλέστερο δείκτη για τον αριθμό των Ελλήνων που μεταβαίνουν στο Ηνωμένο Βασίλειο για απασχόληση.

Η συντριπτική πλειοψηφία των εγγεγραμμένων (περίπου 90% του συνόλου) ανήκει στην ευρύτερη ηλικιακή ομάδα 18-44 ετών, ενώ σημαντική ποσοστιαία άνοδο παρουσιάζει και η ηλικιακή ομάδα 45-59 ετών. Κατά φύλο, οι εγγεγραμμένοι το 2015 κατανέμονται κατά περίπου 45% σε γυναίκες και 55% άνδρες.

Γερμανία:Σύμφωνα με στοιχεία της Γερμανικής Στατιστικής Υπηρεσίας DESTATIS ο αριθμός των Ελλήνων που μετανάστευσαν στη Γερμανία κατά τα έτη 2010-2015 έχει ως εξής:

Τα στοιχεία του 2015 είναι προσωρινά.

Βέλγιο:Δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία ωστόσο, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των ελληνικών κοινοτήτων και της Μητρόπολης Βελγίου, ο αριθμός των Ελλήνων που εγκαταστάθηκαν στο Βέλγιο από το 2010 μέχρι σήμερα υπολογίζεται στις 5000.

Φινλανδία:Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία των φινλανδικών αρχών από το 2010 έως το 2015 έχουν μετοικήσει στη Φινλανδία 430 Έλληνες: 250 άνδρες και 180 γυναίκες. Στη Φινλανδία κατοικούν συνολικά 1239 Έλληνες.

Λουξεμβούργο:Σύμφωνα με την υπηρεσία μετανάστευσης του Υπ. Εξωτερικών Λουξεμβούργου, ο αριθμός των Ελλήνων πολιτών στο Λουξεμβούργο το 2014 ήταν 2108, ενώ το 2015 ήταν 2572.

Κούβα:Σύμφωνα με την κρατική στατιστική υπηρεσία της Κούβας, στο διάστημα 2010-2015 έχουν μεταναστεύσει στην Κούβα 29 Έλληνες πολίτες.

Ελβετία:Οι Έλληνες που εγκαταστάθηκαν τα τελευταία χρόνια στην περιοχή δικαιοδοσίας του Γενικού Προξενείου Γενεύης (Καντόνια Γενεύης, Βω (Vaud) και Βαλαί (Valais)) υπολογίζονται σε περίπου 5.000. Η πλειονότητά τους είναι υψηλής μορφώσεως και εργάζονται σε νοσοκομεία, πολυεθνικές εταιρίες, πανεπιστημιακά ιδρύματα, ερευνητικά κέντρα, τραπεζικούς οργανισμούς και άλλες ιδιωτικές εταιρίες.

Νορβηγία:Σύμφωνα με στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας της Νορβηγίας ο αριθμός των Ελλήνων που μετανάστευσαν στην Νορβηγία κατά τα έτη 2010-2016 είναι:

Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα:Μετά το 2010 παρατηρήθηκε μια αυξητική τάση έλευσης Ελλήνων. Από 1.500 ομογενείς το 2010, ανήλθαν στους 1.850 το 2011, σε 2.600 το 2012 και σε 3.352 το 2013. Δραστηριοποιούνται κυρίως στον κατασκευαστικό τομέα, στο εμπόριο, στα ναυτιλιακά, στον τουρισμό.

Κατάρ:Από 450 ομογενείς το 2008, έφθασαν το 2014 στους 1.000 και συνεχίζει αυξητική τάση. Οι περισσότεροι απασχολούνται στις κατασκευές.