Ένα πέπλο μυστηρίου σκεπάζει μέχρι σήμερα τα βάθη της ιστορίας, προκαλώντας την φαντασία, την περιέργεια και το επιστημονικό ενδιαφέρον.

Αρχαίοι μύθοι, πανάρχαιες βραχογραφίες, περίεργες αναφορές των ιστορικών και των χρονογράφων εκείνων των εποχών, αλλά και οι σύγχρονες επιστημονικές αποδείξεις που έρχονται να προσδώσουν ένα άλλο νόημα, ή και να επιβεβαιώσουν μερικές φορές τις αρχαίες δοξασίες, δημιουργούν ένα πολύμορφο σύνολο που μεταφέρει αχνά από τα βάθη των αιώνων τον δυνατό παλμό ενός πανάρχαιου πολιτισμού, ο οποίος στην μεγαλύτερη του έκταση παραμένει ακόμα και σήμερα ανεξερεύνητος και άγνωστος.

Ίσως δεν θα ήταν ουτοπικό να προσπαθήσουμε να βρούμε πίσω από την αλληγορία των μύθων, την άκρη του νήματος που οδηγεί σε μία άγνωστη αλήθεια. Άλλωστε η ίδια αυτή «ουτοπία» οδήγησε τον Σλίμαν στην ανακάλυψη των Μυκηνών και της Τροίας, τον Έβανς στην ανακάλυψη των ανακτόρων της Κνωσού κ.λ.π.

Οι αρχαίοι λοιπόν μύθοι, είτε Ελληνικοί είναι αυτοί, είτε Περσικοί, Ινδικοί, Αιγυπτιακοί, Ινδιάνικοι κ.λ.π., σύμφωνα με αρκετούς μελετητές μεταφέρουν μία αντίληψη που σε εμάς φαντάζει παράλογη:

Ότι η ανθρώπινη ιστορία δεν ακολούθησε μία γραμμική πορεία από έναν πρωτόγονο πολιτισμό σε έναν πιο εξελιγμένο, αλλά αντίστροφα μία σπειροειδή πορεία από έναν πανάρχαιο εξελιγμένο πολιτισμό σε μία συνεχόμενη παρακμή έως την εποχή που υπήρξε η μυθολογική εκείνη καταγραφή, και μετά πάλι άρχισε η άνοδος κ.ο.κ.

Στο βίντεο που ακολουθεί θα δείτε έξι αρχαίες τοποθεσίες 12 χιλιάδων ετών

Όταν τα νησιά ήταν νύμφες και ο Βόσπορος κοιλάδα.

Ο καθηγητής Γεωλογίας κ. Η. Μαριολάκος αναζητά τη σχέση μύθων και φυσικών φαινομένων. Οι μύθοι γεννιόντουσαν ως «εξηγήσεις» γεωλογικών φαινομένων υποστηρίζει ο καθηγητής κ. Η. Μαριολάκος. Η εποχή που, όταν οι θεοί «θύμωναν», γίνονταν σεισμοί και κατακλυσμοί, δημιουργούνταν νέες στεριές, νησιά αναδύονταν από τη θάλασσα και άλλα καταποντίζονταν χαρακτηρίζεται σήμερα απλώς μυθική, άρα στη σφαίρα της φαντασίας. Στην πραγματικότητα όμως αυτοί οι μύθοι αντανακλούσαν μεγάλα φυσικογεωλογικά γεγονότα, που διασώθηκαν έτσι στο πέρασμα χιλιετιών.

Αυτός είναι και ο λόγος που ο καθηγητής Γεωλογίας κ. Ηλίας Μαριολάκος θέτει το ζήτημα της επανεξέτασης της Προϊστορικής εποχής κάτω από τα νέα δεδομένα της γεωλογικής έρευνας.

«Θεοί, θεότητες, ήρωες, τέχνες και τεχνολογία, οικονομική δραστηριότητα, ακόμα και το πολίτευμα συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με το φυσικογεωλογικό περιβάλλον και τις μεταβολές του. Γι΄ αυτό πιστεύω ότι θα μπορούσε να αναπτυχθεί η γεωμυθολογική ανάλυση διαφόρων συμβάντων στη Γη και ιδιαίτερα στον δικό μας χώρο», λέει ο κ. Μαριολάκος. Αλλωστε θεωρεί ότι η βάση της ελληνικής μυθολογίας χρονολογικά πρέπει να φτάνει ως το 16.000 πριν από σήμερα!

Για το θεό Αχελώο δεν ήταν τίποτε να ξαποστείλει τις νύμφες που ζούσαν γύρω από τις εκβολές του, στη… θάλασσα _ «σε έναν άλλο τόπο» όπως λέει χαρακτηριστικά ο μύθος_ για να τις τιμωρήσει που δεν τον τιμούσαν όπως έπρεπε ενώ αντίθετα τιμούσαν άλλους θεούς. Και όντως έτσι έγινε, με αποτέλεσμα οι Εχινάδες νύμφες να γίνουν τα μικρά νησάκια, που βρίσκονται… έκτοτε στο Ιόνιο, κατά μήκος των ακτών της Αιτωλοακαρνανίας.

Ο περιγραφόμενος από τον Διόδωρο τον Σικελιώτη κατακλυσμός της Σαμοθράκης που, όπως λέει, ήταν ο αρχαιότερος από όλους και στον οποίο εμπλέκεται και ο Δάρδανος, που σύμφωνα με διάφορες εκδοχές θεωρείται ο θεμελιωτής της Τροίας ήταν πραγματικό γεγονός. Άλλωστε, η ονομασία Δαρδανέλια αλλά και η προϊστορική χώρα Δαρδανία φέρουν το όνομά του. Ο κατακλυσμός αυτός, πριν από 14.000 _ 12.500 χρόνια προέκυψε από την είσοδο της Μαύρης θάλασσας στο Αιγαίο έτσι, που η περιοχή του Βοσπόρου (πόρος βοός) από κοιλάδα που ήταν, να αποκτήσει ένα στενό θαλάσσιο πέρασμα. Αλλά και τα πολλά επίθετα του Ποσειδώνα «Ίσθμιος», «Γεωσείστης», «Σεισίχθων» κ. ά. φανερώνουν μεγάλες γεωλογικές μεταβολές, όπως και οι μύθοι που σχετίζονται με τους Τιτάνες.

«Σε όλα αυτά υπάρχει ταύτιση του μύθου με γεωφυσικά γεγονότα, κι επειδή, όσο πάμε σε παλαιότερες εποχές, τόσο περισσότερο ο άνθρωπος εξαρτάται από το περιβάλλον, τόσο η ελληνική μυθολογία είναι γεμάτη από περιγραφές τέτοιων φαινομένων, που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στο πολιτισμικό γίγνεσθαι των προϊστορικών ανθρώπων», λέει ο Μαριολάκος, που ανέπτυξε το θέμα «Η παλαιότητα της Ελληνικής Μυθολογίας _ Μία Φυσικογεωλογική – Γεωμυθολογική Προσέγγιση» σε παλαιότερη ομιλία στο Αμφιθέατρο Δρακόπουλου του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Ο αρχαιοελληνικός πολιτισμός συνδέεται άμεσα με το γεωπεριβάλλον και τις μεταβολές του, κατά τα τελευταία 18.000 χρόνια κυρίως, πιστεύει ο κ. Μαριολάκος. «Στον Αιγαιακό και Περι – Αιγαιακό χώρο οι ρίζες του πολιτισμού συνδέονται όχι μόνον με τις ευνοϊκές κλιματικές συνθήκες της περιοχής αλλά και με το γεωτεκτονικό δυναμικό.

Μέσα σε 12.000 χρόνια είχε αλλάξει εντελώς ολόκληρο το παράκτιο τοπίο. Οι ρίζες λοιπόν του αρχαιοελληνικού πολιτισμού συνδέονται με αυτές τις φυσικογεωλογικές μεταβολές και με το γεωδυναμικό καθεστώς που επικρατούσε στην περιοχή», λέει.

Επομένως, όπως λέει ο κ. Μαριολάκος «Η ελληνική μυθολογία δεν είναι μόνον αποκύημα της φαντασίας των ευφάνταστων Ελλήνων αλλά υπάρχει άμεση σχέση ανάμεσα σε πολλούς μύθους και σε φυσικογεωλογικές διεργασίες που εξελίχθηκαν στον Περι – Αιγαιακό και Παρα – Ευξείνιο χώρο ενώ υπάρχουν αναφορές που συνδέονται με πάρα πολύ παλαιά φυσικογεωλογικά φαινόμενα και διεργασίες, δηλαδή κατά την Άνω Παλαιολιθική Εποχή».

Αναπόφευκτα όμως δημιουργούνται έτσι και πολλά εύλογα ερωτήματα, που ζητούν απάντηση: Πώς είναι δυνατόν δηλαδή να διατηρήθηκαν όλοι αυτοί οι μύθοι, δηλ. η προφορική παράδοση ως την ιστορική εποχή.

Σε ποια γλώσσα έγινε η προφορική μετάδοση από γενιά σε γενιά. Δηλαδή σε ποια γλώσσα μεταβιβάστηκε η φυσικογεωλογική αυτή εξέλιξη από τις γενιές της Άνω Παλαιολιθικής εποχής, της Μεσολιθικής και της Νεολιθικής εποχής, ως την εποχή του Ησιόδου και των άλλων που τα κατέγραψαν. Επιπλέον, αν οι Έλληνες έφτασαν στον ευρύτερο Αιγαιακό χώρο γύρω στο 2000 π. Χ. (ή κατ’ άλλους γύρω στο 3000 π. Χ)., σε ποιά γλώσσα συνεννοηθήκαν με τους «Προέλληνες» ντόπιους.

Και εν τέλει αν ήλθαν από το Βορρά (ινδογερμανική εκδοχή), γιατί δεν έφεραν μαζί τους κάποιον μύθο, που να συνδέεται με τους παγετώνες, και γενικότερα τα φαινόμενα που συνδέονται με το ψύχος.

Η λατρεία τους είχε καθιερωθεί κοντά στη λίμνη Lago di Naftia, όχι μακριά από τους Λεοντίνους, όπου παρατηρούνταν πολλά ηφαιστειογενή φαινόμενα από τη λίμνη αναπηδούσε ένας πίδακας από ζεστό νερό σε σχήμα θόλου, που ξανάπεφτε μέσα στην επιφάνεια της λίμνης, χωρίς ούτε σταγόνα να πέσει έξω. Μια δυνατή μυρουδιά θείου πλανιόταν πάνω από τη λίμνη. Ισχυρίζονταν μάλιστα ότι τα πουλιά που πετούσαν πάνω της πέθαιναν αμέσως, ενώ οι άνθρωποι που απερίσκεπτα την πλησίαζαν πέθαιναν σε τρεις μέρες!..

Η λίμνη Lago di Naftia ως έχει σήμερα.

Μοιάζει σαν μια απλή πισίνα, όχι πάνω από 480 πόδια στην περιφέρεια , αλλά νωρίς προσέλκυσε την προσοχή από την αξιοσημείωτα φαινόμενα που προκαλούνται από δύο πίδακες ηφαιστειακού αερίου , που αυξάνονται κάτω από το νερό, προκαλώντας έναν βίαιο αναβρασμό, και μερικές φορές εκτινάζουν το νερό σε ένα μεγάλο ύψος!...

ΣΥΜΦΩΝΑ με την Ελληνική Μυθολογία, οι Πολικοί ήσαν δίδυμοι θεοί που κατάγονται από τη Σικελία. Μερικές φορές τους θεωρούσαν γιους του Δία και της Θάλειας, κόρης του Ηφαίστου, ή ακόμη γιους του Δία και της Αίτνας. Τότε που η Θάλεια κουβαλούσε στην κοιλιά της τα παιδιά από φόβο για τη ζήλεια της Ήρας, ευχήθηκε να κρυφτεί μέσα στη γη.

Η ευχή της εκπληρώθηκε και, όταν ο καιρός έφτασε, τα δυο της παιδιά, δύο δίδυμα, βγήκαν από το έδαφος και έτσι γεννήθηκαν. Η ιδιομορφία αυτή εξηγούσε το όνομα τους - που σημαίνει οι «ανερχόμενοι» (από το αρχαίο Ελληνικό πάλιν).

Η λατρεία τους είχε καθιερωθεί κοντά στη λίμνη Lago di Naftia, όχι μακριά από τους Λεοντίνους, όπου παρατηρούνταν πολλά ηφαιστειογενή φαινόμενα· από τη λίμνη αναπηδούσε ένας πίδακας από ζεστό νερό σε σχήμα θόλου, που ξανάπεφτε μέσα στην επιφάνεια της λίμνης, χωρίς ούτε σταγόνα να πέσει έξω.

Μια δυνατή μυρουδιά θείου πλανιόταν πάνω από τη λίμνη. Ισχυρίζονταν μάλιστα ότι τα πουλιά που πετούσαν πάνω της πέθαιναν αμέσως, ενώ οι άνθρωποι που απερίσκεπτα την πλησίαζαν πέθαιναν σε τρεις μέρες. Τέτοιος ήταν ο χώρος των Πολικών, των φοβερών θεών, μέσω των οποίων οι Σικελοί έκαναν τους επίσημους όρκους τους.
Και κάτι ακόμη:

Όταν κάποιος ήθελε να επιβεβαιώσει κάτι με όρκο, τον έγραφε πάνω σε πλάκα, την οποία πετούσε πάνω στο νερό της λίμνης. Αν η πλάκα επέπλεε, αυτό σήμαινε ότι ο όρκος ήταν αληθινός αν βυθιζόταν, υπήρχε επιορκία. Έλεγαν ακόμη ότι οι Πολικοί τιμωρούσαν με τύφλωση τους ψεύτες, που τους επικαλούνταν με τρόπο απατηλό.

=============
ΠΗΓΕΣ: Ιστορικό και Δημοσιογραφικό Αρχείο του γράφοντος, Βικιπαίδεια, διάφορα Λεξικά της Ελληνικής Μυθολογίας και της Ελληνικής Γλώσσας.

Στην πάνω φωτογραφία: Οι λίμνες Palici σε μια υδατογραφία του 18ου αιώνα.

Ότι διαβάσετε στις παρακάτω παραγράφους έχει γραφτεί από τον άνθρωπο που δημοσίευσε το βίντεο. Έχει πολύ καλά σημεία. Ένα από τα καλύτερα είναι ότι ο σύγχρονος άνθρωπος δεν έχει ιδέα για το τι τον συνδέει μαζί με το σύμπαν.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι αρχαίοι πολιτισμοί είχαν γνώσεις πέρα από το χρόνο τους, η γνώση που ο σύγχρονος άνθρωπος δεν διαθέτει σήμερα..Τότε είχαν τη δυνατότητα να σχεδιάζουν και να κατασκευάζουν δομές πολύ πέρα από τις φυσικές τους ικανότητες ή τα εργαλεία που κατείχαν.

Θα πρέπει να πιεστούμε σκληρά για να αναπαράγουμε τις αρχαίες πυραμίδες, και δεν έχουμε ιδέα για το πώς χτίστηκαν. Οι αρχαίοι πραγματικά κατείχαν πληροφορίες που εμείς δεν διαθέτουμε και είναι μόνο θέμα χρόνου πριν καταλάβουμε πώς τα κατάφεραν με τα αδύνατα κατορθώματα τους.Τα μυστικά των αρχαίων κατασκευών Το κάστρο Coral είναι ένα πέτρινο μνημείο που βρίσκεται στο Homestead της Φλόριντα. Ο οικοδόμος του Coral Castle Edward Leedskalnin ισχυρίστηκε ότι γνωρίζει τα μυστικά των αρχαίων κατασκευαστών και πως ο ίδιος τα απέδειξε στην οικοδόμηση του κοραλλιογενείς κάστρου.

Το μυστικό του είναι ο μαγνητισμός και η αντι-βαρύτητα. Υπήρχε μια μαγνητική συσκευή για να ακυρώσει ή να μειώσει σε μεγάλο βαθμό το βάρος αυτών των τεράστιων όγκον από πέτρες, και έτσι μπορούσαν να τις βάλουν εύκολα στη θέση τους. Μπορείτε επίσης να βρείτε αυτές τις ίδιες ενδείξεις / στο συμβολισμό του Norman Hall (Μεγάλη Μασονική Στοά) στη Φιλαδέλφεια. Τα μυστικά του μαγνητισμού κωδικοποιούνται στα σχέδια της τέχνης. Οι Ελευθεροτέκτονες έχουν κρατήσει για πάντα αυτά τα μυστικά, αλλά οι χρόνοι του απορρήτου τώρα τα αποκαλύπτουν. Η παγκόσμια αφύπνιση έχει αρχίσει και πρέπει να ξαναγράψουμε τα βιβλία της ιστορίας μας. Δεν λένε την αλήθεια.

Οι αρχαίοι ήξεραν πολύ περισσότερο από ότι εμείς σχετικά με τη ζωή, το σύμπαν,την Αστρονομία, Ανώτερα Μαθηματικά, Μαγνητισμό, Θεραπεία, αόρατες δυνάμεις κλπ., και η κωδικοποιημένη γνώση τους είναι οι πληροφορίες που μεταφέρονται στα σύμβολα και στα σημεία που μπορούμε να τα βρούμε σε όλον τον κόσμο.

Όλες οι αρχαίες θεάσεις και γεωμετρικά μοτίβα (Ιερή Γεωμετρία) συμβολίζουν αόρατες δυνάμεις στο χώρο εργασίας. Δεν μας έχουν πει την αλήθεια από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Οι σύγχρονοι αρχαιολόγοι δεν γνωρίζουν ακόμα. Οι αρχαίοι δεν ήταν ηλίθιοι ή πρωτόγονοι. Εμείς απλά αποτύχαμε να μεταφέρουμε τον κώδικα και τη γνώση σε σημεία και σύμβολα, όπως στα αρχαία έργα τέχνης.

Το είδος των πληροφοριών που διατηρούνται κρύβεται από το κοινό. Οι επιστήμονες δεν ξέρουν “τι κρατά το σύμπαν μαζί”, και η απάντηση είναι υγιές και αόρατες δυνάμεις.

Η ύλη διέπεται από ηχητικές συχνότητες. Υπάρχουν πολλά περισσότερα στη ζωή από ότι μπορούμε να αντιληφθούμε με τις 5 αισθήσεις μας. Το ερώτημα είναι “ποιος ή τι διέπει αυτές τις αόρατες δυνάμεις;” Τι κρύβεται πίσω από τη συμμετρία στη φύση; (Χρυσή αναλογία, Φι, Fibonacci Ακολουθία κλπ.) Είναι απλά σύμπτωση, ή υπάρχει ένα ευφυές μυαλό / πίσω από όλα αυτά που τα κρατά όλα μαζί.

Έργα από καλλιτέχνες που δούλεψαν και δημιούργησαν στα ταραγμένα χρόνια από το 1950 μέχρι το 1977παρουσιάζονται στην Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων.

Ο Οργανισμός Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας του Δήμου Αθηναίων (ΟΠΑΝΔΑ) και το Επιμελητήριο Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος παρουσιάζουν την έκθεση με τίτλο «Εικαστικές Τέχνες και η Αντίσταση 1950 – 1974» από τις 24 Ιανουαρίου έως τις 12 Μαρτίου.

Στην έκθεση παρουσιάζονται έργα που φιλοτεχνήθηκαν κατά την περίοδο 1950-1977 από 151 εικαστικούς καλλιτέχνες της περιόδου, που είχαν ζήσει οι ίδιοι τα γεγονότα και είχαν φιλοτεχνήσει εκείνη την εποχή, έργο, με βάση τα γεγονότα (πολιτικές διώξεις, εκτελέσεις, φυλακές, εξορία, πολιτική προσφυγιά, κ.ά.).

Τσαρούχης Γιάννης

Βρίσκουμε εικαστικούς της περιόδου (1950-1974) που ναι μεν, έχουν ζήσει οι ίδιοι στα γεγονότα, αλλά για λόγους φυλακίσεων, εξοριών κλπ, δεν κατάφεραν να έχουν εικαστικό έργο μέσα σε αυτή την περίοδο αλλά αργότερα.

Παράλληλα, παρουσιάζονται τα έργα εικαστικών καλλιτεχνών που για κάποιο λόγο δεν ήταν στην Ελλάδα την συγκεκριμένη περίοδο (που ζούσαν στην πολιτική προσφυγιά, εξορία ή και αυτοεξορία), αλλά έχουν δημιουργήσει έργο μέσα σε αυτήν την περίοδο, που να αφορά τα γεγονότα 1950-1974.

Παράλληλα με την έκθεση θα λειτουργεί στο χώρο «εργαστήριο Ιστορίας της Τέχνης», όπου σε μια βάση δεδομένων κατατίθενται στοιχεία γύρω από τους καλλιτέχνες στην περίοδο 1936-1974.

Την έκθεση θα εγκαινιάσει ο Δήμαρχος Αθηναίων Γιώργος Καμίνης την Τρίτη 24 Ιανουαρίου στις 19:30.

Ψυχοπαίδης Γιάννης

Καλλιτέχνες που συμμετέχουν:
Α. Τάσσος, Αγγελάκης Μιχάλης, Αθανασόπουλος Μπάμπης, Ακριβόπουλος Θανάσης, Ακριθάκης Αλέξης, Ακριτίδης Θεμιστοκλής, Αληθεινός Δημήτρης, Ανούση - Ηλία Ρένα, Απέργης Αχιλλέας, Αρβανίτης Ζαχαρίας, Αργυράκης Γιώργος, Αργυράκης Μίνως, Αρμάος Βασίλης, Αρμάου - Χατζηανδρέου Δέσποινα, Βακιρτζής Γιώργος, Βαλάσης Διονύσης, Βαλαβανίδης Γιάννης, Βαρλάμος Γιώργος, Βασιλείου Βιργινία (Βίργω), Βατζιάς Μάριος, Βλασίδης Βασίλης, Βλάσσης Άγγελος, Βογιατζής Γεώργιος, Βογιατζόγλου – Σκληρού Ισμήνη, Γαΐτης Γιάννης, Γερολυμάτος Διονύσης, Γιολδάσης Δημήτρης, Γιώτης Κωνσταντίνος, Γούλας Γιώργος, Γράββαλος Παναγιώτης, Γραμματόπουλος Κωνσταντίνος, Δαγκλής Χρήστος, Δανιήλ, Δαραδήμος Χαράλαμπος, Δεκουλάκος Ηλίας, Δημητρέας Βαγγέλης, Δήμου Γιώργος, Διαμαντόπουλος Διαμαντής, Δίγκα Κλεοπάτρα, Δουραμάνης Περικλής, Δωρόπουλος Βασίλης, Ευγενίδης Νίκος, Ζιάκας Γιώργος, Ζογγολόπουλος Γιώργος, Ζουμπουλάκης Πέτρος, Ζωγράφος Τάσος, Θεολόγου Παλαιολόγος, Θεοφίλης Γιάννης, Θόδωρος Γλύπτης

Γαΐτης Γιάννης

Καΐλης Γιάννης, Κακαδιάρης Νίκος, Κακουλίδης Δημήτρης, Καλαμάρας Δημήτρης, Καλογηράτος Μεμάς, Κανακάκις Λευτέρης, Κανιάρης Βλάσης, Καννέλης Ορέστης, Καπράλος Χρήστος, Καραβέλα Μαρία, Καραγάτση Νίκη, Καράς Χρίστος, Κασιμάτης Στέλιος, Κάσσης Μιχάλης, Κατζουράκης Κυριάκος, Κατράκη Βάσω , Κατσουλίδης Τάκης, Κελαϊδής Βασίλης, Κεσσανλής Νίκος, Κευγάς Μιχάλης, Κινδύνη Άννα, Κοκκινίδης Δημοσθένης, Κοκκίνου Μαρία, Κοντός Δημήτρης, Κουκουλομάτης Σπύρος, Κουνάδης Κώστας, Κουνάλης Γιώργος, Κουρσάρης Σπύρος, Κουσίδου Ελένη, Κοψίδης Ράλλης, Κτιστοπούλου Μαρία, Κυριάκη Βάσω, Κυριακός Αλέκος, Κυρίτσης Απόστολος, Λεοντής Στάθης, Λουκόπουλος Κλέαρχος, Μακρή Ζιζή, Μακρής Μέμος, Μαλάμος Κώστας, Μήνης Θανάσης, Μιχαηλίδη Φανή, Μπαχαριάν Ασαντούρ, Μπότσογλου Χρόνης, Μποσταντζόγλου Μέντης, Μυταρά Χαρίκλεια, Μώλος Θωμάς, Νίκας Ηλίας, Νικολινάκος Μιχάλης, Ξενάκης Κωνσταντίνος, Ξενάκη Μαριάννα, Οικονομίδης Νίκος, Πάντος Θεόδωρος, Παπαγεωργίου Δημήτρης, Παπαγιάννης Θεόδωρος, Παπάζογλου Άρης, Παραλής Νίκος, Παρμακέλης Γιάννης, Πατσόγλου - Ραφτοπούλου Αλεξάνδρα, Πατσόγλου Αριστείδης, Περδικίδης Δημήτρης, Πίτσιος Γιώργος, Πολυχρονόπουλος Κώστας, Πρέκας Πάρις, Ριζόπουλος Γρηγόρης, Ρίτσος Γιάννης, Ρόκος Κυριάκος, Ρωμανού Χρύσα, Σαρρή Λυδία, Σαρρής Φώτης, Σαχίνης Νίκος, Σεμερτζίδης Βάλιας, Σεμιτέκολλο Γρηγόρης, Σικελιώτης Γιώργος, Σιοτρόπου Νότα, Σκουλάκης Δημοσθένης, Σολιδάκης Βασίλης, Στασινοπούλου Άσπα, Στραβοράβδης Πέτρος, Στεφανίδης Γιάννης, Ταλαγάνης Δημήτρης, Τζανετάκης Σάββας, Τούγιας Γιώργος, Τριανταφύλλου Κωστής, Τρικαλινός Γιώργος, Τσαγκάρης Γιάννης, Τσακίρης Κυριάκος, Τσάρας Κώστας, Τσαρούχης Γιάννης, Φαεινός Βαγγέλης, Φαμέλης Γιώργος, Φαρσακίδης Γιώργος, Φιλίνη Άννα, Φρέρης Αιμίλιος, Φωτοπούλου Πηνελόπη, Φώτου Γρηγόρης, Χαζαράκη Αντιγόνη, Χανδέλη Όλγα, Χάρος Βασίλης, Χριστοφυλάκης Στυλιανός, Χαΐνης Γιάννης, Χαριάτη - Σισμάνη Κατερίνα, Ψυχοπαίδης Γιάννης.

Κανιάρης Βλάσης

Την επιμέλεια και το σχεδιασμό της έκθεση έχει η 11μελής Οργανωτική Επιτροπή του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος. Συνοδεύεται από κατάλογο.

Πινακοθήκη Δήμου Αθηναίων: Λεωνίδου & Μυλλέρου, Πλ. Αυδή,

Στάση Μετρό: Μεταξουργείο, τηλ.: 210 5202420

Ώρες λειτουργίας: Τρίτη: 10:00 – 21:00, Τετάρτη – Σάββατο 10:00 - 19:00, Κυριακή 10:00 – 16:00, Δευτέρα κλειστά

Είσοδος ελεύθερη

Είκοσι επτά αιώνες πριν από τον περίφημο φυσικό ο λυρικός ποιητής Αλκμάνπεριγράφει με παρόμοιο τρόπο τη γέννηση του Σύμπαντος

Όσα λέει σήμερα ο περίφημος φυσικός Στίβεν Χόκινγκγια την κβαντική κοσμολογία ­ η οποία, ως γνωστόν, περιγράφει τις διαδικασίες δημιουργίας του Σύμπαντος περιέχονται σε ποιήματα που έγραψε ο Αλκμάν, ένας από τους μεγαλύτερους λυρικούς ποιητές της αρχαιότητας (μέσα 7ου π.Χ. αιώνα), όπως απέδειξαν σε πρόσφατη εργασία τους τέσσερις αστροφυσικοί του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Σήμερα «Το Βήμα» παρουσιάζει την πρώτη σε παγκόσμιο επίπεδο ανακοίνωση αστροφυσικών οι οποίοι συνδέουν την κοσμολογία του Αλκμάνος με σύγχρονες κοσμολογικές απόψεις. Έτσι, εκτός από τον Δημόκριτο που θεωρείται ο πατέρας της σύγχρονης ατομικής φυσικής, φαίνεται ότι οι Έλληνες, μέσω του Αλκμάνος, έχουν προβλέψει, έστω και θεωρητικά, και άλλες σύγχρονες θεωρίες!

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, η κοσμογονική άποψη που διατυπώνεται από τον Αλκμάνα στα μέσα του 7ου π.Χ. αιώνα περιγράφει απόψεις πολύ αρχαιότερες οι οποίες συμπίπτουν με σύγχρονες κοσμολογικές υποθέσεις περί γεννήσεως του αισθητού από εμάς αστρικού σύμπαντος «από μια σημειακή ιδιομορφία στο εσωτερικό μιας λευκής οπής, η οποία λόγω της χρονικής συμμετρίας των εξισώσεων του Αϊνστάιν ­ μπορεί να θεωρηθεί ως μια χρονικά ανεστραμμένη μαύρη τρύπα».

Η εργασία με τίτλο «Μια προσωκρατική κοσμολογική πρόταση» έγινε από τους κκ. Μάνο Δανέζη, Ευστρ. Θεοδοσίου, Θεοφάνη Γραμμένο και την κυρία Μαργιέλα Σταθοπούλου, αστροφυσικούς του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Τον Αλκμάνα τον γνωρίζαμε ως σήμερα ως έναν λυρικό ποιητή της αρχαιότητας. Η έκπληξη ήλθε το 1957 μετά τη δημοσίευση του παπύρου 2390 της Οξυρρύγχου (πόλη της Κάτω Αιγύπτου όπου σε ανασκαφές βρέθηκε ένας μεγάλος αριθμός παπύρων με ελληνικά κυρίως κείμενα που έχουν το όνομα της πόλης και έναν κωδικό αριθμό), ο οποίος χρονολογείται από τον 2ο μ.Χ. αιώνα.

Στον πάπυρο αυτόν διασώζονται τμήματα από ένα σχόλιο σε πεζό λόγο όπου αποκαλύπτεται ότι σε ένα από τα ποιήματά του ο Αλκμάν ασχολείται με ένα είδος θεογονικής κοσμολογίας. Το κεντρικό κομμάτι του σχολίου περιέχει συγχρόνως και «λήμματα», σύντομες δηλαδή φράσεις του Αλκμάνος.

…γιατί όταν η ύλη άρχισε να τακτοποιείται, δημιουργήθηκε ένα είδος πόρου (δρόμου, περάσματος), κάτι σαν αρχή. Λέει λοιπόν ο Αλκμάν ότι η ύλη όλων των πραγμάτων ήταν ταραγμένη και αποίητη, έπειτα γεννήθηκε κάποιος που τακτοποιούσε τα πάντα, έπειτα δημιουργήθηκε ένας πόρος και όταν παρήλθε αυτός ο πόρος, ακολούθησε ένα όριο (ή τέρμα, τέκμωρ).

Και ο πόρος είναι η αρχή, ενώ το όριο σαν τέλος. Οταν γεννήθηκε η Θέτις, αυτά έγιναν η αρχή και το τέλος των πάντων και το σύνολο των πραγμάτων έχει φύσιν παρόμοια με το υλικό του χαλκού, ενώ η Θέτις με εκείνη του τεχνίτη και ο πόρος και το όριο (τέκμωρ) παρόμοια με εκείνη της αρχής και του τέλους.

…και τρίτο στη σειρά το σκότος, εξαιτίας του ότι ποτέ ως τότε ούτε ο Ήλιος ούτε η Σελήνη είχαν δημιουργηθεί, αλλά η ύλη ήταν ακόμη αδιαμόρφωτη. Δημιουργήθηκαν λοιπόν ο πόρος και το όριο (τέκμωρ) και το σκότος. Η ημέρα και η Σελήνη και τρίτον το σκότος. Η ακτινοβολία της ημέρας δεν ήταν πυκνή αλλά υπεβοηθείτο από (την ακτινοβολία) του Ηλίου, (διότι) προηγουμένως ήταν μόνο σκοτάδι, μετά δε αυτά (αυτή τη διαδικασία) ξεχώρισε από αυτό…

1. Αρχικά η ύλη ήταν ταραγμένη και αδιαμόρφωτη, δεν είχαν δημιουργηθεί ακόμη ούτε ο Ήλιος ούτε η Σελήνη και κατ” επέκτασιν ούτε το αστρικό Σύμπαν. Δηλαδή το αντιληπτό από τις αισθήσεις μας αστρικό Σύμπαν δημιουργήθηκε μέσω ενός μη παρατηρήσιμου, αποίητου και αδιαμόρφωτου υλικού, το οποίο προϋπήρχε.

2. Τότε, στα πλαίσια του χώρου που ήταν γεμάτος από εκείνο το αόρατο και μη παρατηρήσιμο υλικό (μη ύλη), γεννήθηκε κάποιος που τακτοποιούσε τα πάντα (η Θέτις, το όνομα της οποίας προέρχεται από το ρήμα τίθημι, που σημαίνει τοποθετώ, ταξιθετώ ­ τα απαρέμφατα: τιθέναι, θέσθαι) σαν τεχνίτης.

3. Έπειτα στον χώρο της μη ύλης δημιουργήθηκε ένας πόρος (στενή διάβαση, διάδρομος) που έπαιξε τον ρόλο της αρχής. Δηλαδή η στενή αυτή διάβαση αποτέλεσε τον λώρο για να βγει η ταραγμένη, αδιαμόρφωτη και μη παρατηρούμενη ύλη από τον χώρο της αρχικής αισθητής ανυπαρξίας στον αισθητό χώρο του παρατηρήσιμου Σύμπαντος.

4. Ακολούθησε η δημιουργία ενός ορίου – το τέκμωρ – που σύμφωνα με τον φιλόλογο-μελετητή Μ.L. West ήταν ένα κατευθυντήριο σημάδι μέσα στον πόρο ή, σύμφωνα με τον γάλλο ελληνιστή J.Ρ. Vernant, μέσα στα αστέρια. Δηλαδή όταν η αποίητη και αδιαμόρφωτη ύλη διάβαινε το τέκμωρ καθίστατο αυτομάτως διαμορφωμένη και αισθητή, εφόσον μπορούσε να δημιουργεί αισθητά αντικείμενα, όπως ο Ήλιος και η Σελήνη. Κατά την άποψη του φιλολόγου G.S. Kirk, το τέκμωρ, ως όριο, πιθανότατα ταυτίζεται και με την έννοια του απείρου του Αναξιμάνδρου, ο οποίος επισκέφθηκε τη Σπάρτη (όπου έζησε ο Αλκμάν) μία γενιά αργότερα.

5. Ο πόρος και το τέκμωρ συνυπήρχαν με το σκότος ως ένα ενιαίο σύνολο διακριτών γεγονότων. Ασφαλώς ολόκληρο το σύστημα «πόρος – τέκμωρ – σκότος» βρισκόταν εκτός του αισθητού
Σύμπαντος.

6. Μετά το όριο (τέκμωρ) δημιουργήθηκαν η ημέρα (πιθανότατα το φωτεινό μέρος του ημερονυκτίου και κατ” επέκτασιν ο Ηλιος), η Σελήνη και το σκότος (πιθανότατα η νύχτα, το μη φωτεινό μέρος ­ σκοτεινό ­ του ημερονυκτίου). Μετά το όριο (τέκμωρ) αρχίζει να υλοποιείται το αισθητό Σύμπαν.

7. Το φως της ημέρας (ακτινοβολίες) δεν ήταν πυκνό, αλλά υπεβοηθείτο από την ακτινοβολία του Ηλίου. «Στο σημείο αυτό» επισημαίνουν οι αστροφυσικοί «είναι ενδιαφέρον να σημειώσουμε ότι ο σχολιαστής δηλώνει πως το φως (οι ακτινοβολίες) της ημέρας «υπεβοηθείτο» από τον Ηλιο, ο οποίος κατά συνέπειαν δεν δημιουργούσε «εξ ολοκλήρου». Το γεγονός αυτό μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η ημέρα, στο σημείο αυτό του σχολίου, πιθανότατα δεν ταυτίζεται με το φωτεινό μέρος του ηλιακού ημερονυκτίου, αλλά με τη σημερινή σύγχρονη και γενικευμένη έννοια της παρουσίας ακτινοβολιών, δηλαδή την έννοια του φωτός».

Ο Αλκμάν λοιπόν δίνει ένα κοσμογονικό μοντέλο που σίγουρα περιγράφει απόψεις παλαιότερες του 7ου π.Χ. αιώνα, όπου υπάρχουν αξιοσημείωτες ταυτίσεις με σύγχρονες κοσμολογικές υποθέσεις βάσει των οποίων το παρατηρήσιμο αστρικό Σύμπαν γεννήθηκε από μια σημειακή ιδιομορφία στο εσωτερικό μιας λευκής οπής που θα μπορούσε να θεωρηθεί μια ανεστραμμένη μελανή οπή.

Ας σημειωθεί ότι ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του ’60 διατυπώθηκαν παρεμφερείς υποθέσεις, σύμφωνα με τις οποίες οι λευκές οπές, που ίσως υπάρχουν, αποτελούν περιοχές του Σύμπαντος οι οποίες υφίστανται τη μεγάλη Εκρηξη με χρονική καθυστέρηση.

Ο αλκμάνειος «πόρος» μπορεί να ταυτισθεί εννοιολογικά με τον λώρο Αϊνστάιν-Ρόζεν, η σημειακή ιδιομορφία με την έννοια «τέκμωρ», ενώ το παράλληλο Σύμπαν από το οποίο εκκινεί ο λώρος με τον χώρο της αποίητης, αδιαμόρφωτης και μη αισθητής ύλης.

Αυτός ο λώρος σύμφωνα με τη σύγχρονη φυσική μπορεί να ενώνει είτε δύο παράλληλα σύμπαντα είτε δύο διαφορετικές περιοχής του ίδιου σύμπαντος. Η έννοια της λευκής οπής προκύπτει από το γεγονός ότι το «τέκμωρ» ως όριο του «πόρου» είναι, κατά τον Αλκμάνα, το σημείο εκδήλωσης αισθητής ύλης εκ του «μη όντος», αλλά και ενέργειας φωτεινής, εφόσον αμέσως μετά από αυτόν γεννήθηκε η ημέρα.

Πηγή: Το Βήμα

Η ιστορία μας λέει κάποια πράγματα για τους δασκάλους του Αλέξανδρου, αλλά παραμένει σχεδόν σιωπηλή όσον αφορά το τι του δίδαξαν.

Το όνομα της τροφού του ήταν Λανίκη, ο αδερφός της, ο Κλείτος, γνωστός ως Μέλας, έσωσε τη ζωή του Αλέξανδρου στον Γρανικό αλλά αργότερα δολοφονήθηκε από τον στρατηλάτη, στη διάρκεια φιλονικίας υπό την επήρεια μέθης, στη Σαμαρκάνδη.

Ο πρώτος του παιδαγωγόςήταν κάποιος συγγενής της μητέρας του, Ολυμπιάδας, ένας αυστηρός και δύστροπος ηλικιωμένος οπαδός της πειθαρχίας, ονόματι Λεωνίδας, ο οποίος έδινε μεγάλη  έμφαση στα χαρακτηριστικά της σωματικής αντοχής. Ο Αλέξανδρος έλεγε ότι η αντίληψη του Λεωνίδα για το πρόγευμα ήταν μια μακρά νυχτερινή πορεία και για το δείπνο, ένα ελαφρύ πρόγευμα. Αν και το αγόρι εξαγριωνόταν από όλη αυτή την πειθαρχία, εκείνη την εποχή – ο Φίλιππος έλεγε ότι ήταν δεκτικός στην επιχειρηματολογία, αλλά όχι στον εξαναγκασμό – η εκπαίδευση του Λεωνίδα άφησε πάνω του το σημάδι της.

Οι προσωπικές αντοχές του, οι αναγκαστικές πορείες μέσα από ερήμους και βουνά έγιναν θρυλικές. Ποτέ δεν ξέχασε τον αυστηρό γέρο παιδαγωγό του. Τον βρίσκουμε να λέει στη Βασίλισσα Άδα της Καρίας, με ένα είδος  θλιμμένης περηφάνιας, πως ο Λεωνίδας «ερχόταν κι άνοιγε τα σεντούκια μου με τα κλινοσκεπάσματα και τα ρούχα, για να διαπιστώσει ότι δεν είχε κρύψει εκεί η μητέρα μου τίποτα πολυτελές ή περιττό». Σε αυτό το επίπεδο, είναι σαφές ότι η αφοσιωμένη Ολυμπιάδα είχε κρατηθεί στη θέση της.

Το ανέκδοτο για τον Αλέξανδρο και τον Λεωνίδα

Κάποτε, όταν ο νεαρός πρίγκιπας πρόσφερε θυσία πήρε, με τη γενναιοδωρία μέλλοντος βασιλιά, χούφτες θυμίαμα για να το ρίξει στη φωτιά του βωμού. Αυτό προκάλεσε την έντονη δυσαρέσκεια του δασκάλου του: » Όταν θα  έχεις κατακτήσει τις χώρες των μπαχαρικών», είπε ο Λεωνίδας, με τον περίτεχνο σαρκασμό που χαρακτηρίζει τους δασκάλους σε ολόκληρο τον κόσμο, «μπορείς να πετάς όσο θυμίαμα θέλεις. Μέχρι τότε μην το σπαταλάς». Χρόνια αργότερα, ο Αλέξανδρος κατέλαβε τη Γάζα, το βασικό κέντρο εμπορίας μπαχαρικών ολόκληρης της Μέσης Ανατολής.

Όπως πάντοτε, έστειλε δώρα στη μητέρα και την αδερφή του. Όμως αυτή τη φορά, υπήρχε και δώρο για τον Λεωνίδα. Ένα φορτίο δεκαοκτώ τόνων λιβανιού και μύρου παραδόθηκε στον ηλικιωμένο άνδρα. Ήταν αρκετό για να τον κάνει πλουσιότερο απ’ όσο θα μπορούσε να φανταστεί στα πιο τρελά του όνειρα, λόγω της αξίας μεταπώληση. «Σε ανάμνηση της ελπίδας με την οποία με είχατε εμπνεύσει  στην παιδική ηλικία», του έγραφε, μαζί με την παραίνεση να πάψει να είναι φειδωλός απέναντι στους θεούς.

Λυσίμαχος

Ο δεύτερος παιδαγωγός του Αλέξανδρου, ο Λυσίμαχος από την Ακαρνανία, ήταν πολύ διαφορετικός χαρακτήρας: ένας οξυδερκής αν και ακαλλιέργητος ηλικιωμένος κόλακας που κέρδιζε εύκολα δημοτικότητα, ενθαρρύνοντας τις φαντασιώσεις του βασιλικού μαθητή του. Αποκαλούσε τον Αλέξανδρο Αχιλλέα, τον Φίλιππο Πηλέα και τον εαυτό του Φοίνικα (το όνομα του ηλικιωμένου μέντορα του Αχιλλέα στην «Ιλιάδα»).

Το αγόρι διδάχτηκε μουσική – έδειχνε αξιοσημείωτη κλίση στο παίξιμο της λύρας – ανάγνωση και γραφή. Ειδικοί τον μύησαν στην τέχνη της ξιφομαχίας, της τοξοβολίας και της ρίψης ακοντίου. Όπως όλα τα παιδιά των μακεδονικών καλών οικογενειών, ίππευε σχεδόν πριν αρχίσει να περπατά. Αλλά φαίνεται ότι ποτέ δεν έμαθε να κολυμπά και σε ολόκληρη τη ζωή του διατήρησε έντονη απέχθεια για τη θάλασσα.

Πηγή: Αλέξανδρος ο Μακεδόνας, ο μέγας στρατηλάτης της ιστορίας, Peter Green, εκδόσεις Διόπτρα

Σαραντατέσσερα χρόνια συμπληρώνονται σήμερα, 23 Ιανουαρίου, από την ημέρα που έφυγε από τη ζωή ο Αλέξανδρος Ωνάσης, ο μοναχογιός του Αριστοτέλη Ωνάση, του Έλληνα μεγιστάνα, που συγκλονισμένος από την απώλεια του παιδιού του, δήλωνε ο «φτωχότερος άνθρωπος του κόσμου»…

Ο μόλις 25 ετών Αλέξανδρος έχασε τη ζωή του, σε αεροπορικό δυστύχημα που σημειώθηκε στις 22 Ιανουαρίου 1973, όταν το αμφίβιο «Piaggio 136» που πιλόταρε, κατέπεσε στο αεροδρόμιο του Ελληνικού, δευτερόλεπτα μετά την απογείωσή του.

Ο πολυαγαπημένος γιος του Αριστοτέλη Ωνάση, ο «αερολανάκιας» όπως τον αποκαλούσε ο πατέρας του, εξαιτίας του πάθους του για τα αεροπλάνα, θέλησε εκείνη την ημέρα να δοκιμάσει τις ικανότητές του στο πιλοτάρισμα του αεροσκάφους, έπειτα από την παρακολούθηση ενός ειδικού σεμιναρίου με εξομοιωτές πτήσεων στο Λονδίνο.

Έτσι, επιβιβάστηκε στο Piaggio 136 μαζί με τον Ντόναλντ Μακ Κάσκερ, ο οποίος ανέλαβε εκείνη την –μοιραία όπως αποδείχθηκε- ημέρα τα καθήκοντά του ως ο νέος πιλότος της οικογένειας, αντικαθιστώντας τον Ντόνλορ Μακ Γκρέγκορ, ο οποίος επίσης επιβιβάστηκε στο υδροπλάνο.

Στο πηδάλιο κάθισε ο Αλέξανδρος, δίπλα του ο Μακ Γκρέγκορ και στην πίσω θέση ο Μακ Κάστερ κι όλα ήταν έτοιμα για την πτήση, κατά την οποία θα επιχειρείτο και προσθαλάσσωση κοντά στον Πόρο, ενώ στη συνέχεια το Piaggio θα αναχωρούσε με προορισμό τον Σκορπιό, για να «δέσει» στη θαλαμηγό «Χριστίνα» πριν τον απόπλου της για Καραϊβική.

Ο νεαρός Αλέξανδρος συνομίλησε με τον πύργο ελέγχου του αεροδρομίου του Ελληνικού κι αφού πήρε την απαραίτητη άδεια, προχώρησε στην απογείωση του αεροσκάφους.
Όμως σχεδόν αμέσως συνετρίβη, γράφοντας με τραγικό τρόπο το τέλος σε μια πτήση ρουτίνας…

Το αεροσκάφος προσέκρουσε με μεγάλη ταχύτητα στο έδαφος και στη συνέχεια άρχισε να περιστρέφεται στον διάδρομο, με αποτέλεσμα η άτρακτος του να μετατραπεί σε μια άμορφη μάζα σιδερικών.

«Το αεροσκάφος μπήκε στον αεροδιάδρομο, ευθυγραμμίστηκε εν κινήσει αλλά δεν σταμάτησε ως είχεν εντολήν.

Με τις κινήσεις του αυτές που έκανε το αεροσκάφος μου έδωσε να καταλάβω ότι ήτο έτοιμος να φύγει και δι’ αυτό του έδωσα την άδεια προς απογείωσιν.

Το αεροσκάφος απεγειώθη, έφθασε κατά την κρίσιν έξι-επτά μέτρα και αμέσως το είδα να κλίνει προς τα δεξιά, με πλάγια κατακόρυφον φοράν προς τα δεξιά, εις τρόπον ώστε κτύπησεν επί του εδάφους το δεξιό μέρος του αεροσκάφους, χωρίς να δύναμαι να προσδιορίσω εάν κτύπησε η πτέρυξ ή ο δεξιός πλωτήρας. Δεν γνωρίζω, διατί το αεροσκάφος μετά την απογείωσιν έκλινε προς τα δεξιά».

Με αυτά τα λόγια περιέγραψε στην κατάθεσή του στον ανακριτή ο ελεγκτής εναέριας κυκλοφορίας Παύλος Ζουλάκης τη στιγμή της απογείωσης και της άμεσης συντριβής του μοιραίου αεροσκάφους.

Ο Αλέξανδρος Ωνάσης βαρύτατα τραυματισμένος μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο της αμερικανικής βάσης του Ελληνικού, όμως η σοβαρότητα της κατάστασής του έκρινε απαραίτητη την μεταφορά του στο ΚΑΤ, όπου άφησε και την τελευταία του πνοή μία μέρα μετά, όταν ο πατέρας του, πήρε τη δύσκολη απόφαση της αποσύνδεσής του από τα μηχανήματα που τον κρατούσαν στη ζωή, αφού σύμφωνα με τους γιατρούς, δεν υπήρχε ελπίδα να σωθεί.

Για το δυστύχημα στο Ελληνικό συγκροτήθηκαν τρεις επιτροπές, τα πορίσματα των οποίων κατέληγαν στο συμπέρασμα ότι στο αεροπλάνο του μοναχογιού του Ωνάση τα πηδάλια είχαν συνδεθεί ανάποδα, κι έτσι όταν ο Αλέξανδρος επιχείρησε να στρίψει προς τον ουρανό, έστριψε με φόρα προς το έδαφος…

Μέχρι σήμερα οι αστικοί μύθοι και οι συνωμοσίες γύρω από τον τραγικό επίλογο του νεαρού διάδοχου της δυναστείας Ωνάση δεν έχουν καταλαγιάσει.

Η επιστημονική υποψία ότι η πολιτιστική επίδραση των πανάρχαιων Ελλήνων θαλασσοπόρων στην Άπω Ασία, την Αυστραλία και την Πολυνησία.

Μελανησία – Ινδονησία είναι υπαρκτή εδώ και αρκετό καιρό.

Μία από τις σημαντικότερες αποδείξεις ήρθε από έναν ξένο ερευνητή, τον Γερμανό καθηγητή Γλωσσολογίας κ. Νόρς Σ. Γιόζεφσον (Nors S. Josephson), ο οποίος μετά από οκτάχρονη έρευνα συνόψισε τα πορίσματά του στο αγγλόγλωσσο βιβλίο «Greek Linguistic Elements in The Polynesian Languages – Hellenicum Pacificum» (= Ελληνικά Γλωσσικά Στοιχεία στις Πολυνησιακές Γλώσσες – Ελληνικός Ειρηνικός) εκδόσεως του ιστορικού Γερμανικού Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης, 1987 στο οποίο παρέθεσε πίνακα από 808 αρχαίες Ελληνικές λέξεις, που οι ρίζες τους υπάρχουν στις Πολυνησιακές γλώσσες.

Τον Νοέμβριο του 1999 κυκλοφόρησε η νέα έκδοση του βιβλίου του κ. Γιόζεφσον και πάλι από το Γερμανικό Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης στην Γερμανική γλώσσα.

Στο νέο βιβλίο παρουσιάζονται 300 νέες λέξεις με Ελληνική ρίζα, πολλές από τις οποίες αποτελούν ονόματα της βοτανικής και ζωολογίας.

Εκτενέστερα είναι και τα κεφάλαια που αφορούν την γραμματική και τον πολιτισμό, ενώ περιλαμβάνεται και νέο κεφάλαιο πάνω στην επιρροή της Ελληνικής μουσικής στην μουσική της Νήσου του Πάσχα.

Επί πλέον γίνεται εκτενής αναφορά στον ρουχισμό, στα μαγειρικά σκεύη, στην θρησκεία, στην μυθολογία καθώς και στην κατασκευή πλοίων.

1100 Αρχαίες Ελληνικές Λέξεις στις Γλώσσες των Νησιών του Ειρηνικού

– Πως ανακαλύψατε τα ελληνικά γλωσσολογικά στοιχεία στις Πολυνησιακές γλώσσες;

– Ανέκαθεν είχα έντονο ενδιαφέρον για τον αρχαίο πολιτισμό της Νήσου του Πάσχα. Είχα επισκευθή το νησί κι αργότερα ταξίδεψα και στην Πολυνησία, όπου συγκέντρωσα ο ίδιος λεξικά και καταλόγους λέξεων των Πολυνησιακών γλωσσών.
Αρκετοί μελετητές πρίν από εμένα, κυρίως γλωσσολόγοι, είχαν επισημάνει τις ασυνήθιστες και τις μη-Πολυνησιακής προελεύσεως λέξεις, οι οποίες παραμένουν στην σημερινή ομιλούμενη γλώσσα της Νήσου του Πάσχα.
Έτσι αποφάσισα να συγκρίνω τις λέξεις αυτές με τις σημαντικότερες γλώσσες της Ασίας, Αμερικής και Ευρώπης συμπεριλαμβανόμενης και της αρχαίας Ελληνικής.

– Έχετε μελετήσει την ελληνική γλώσσα;

– Έχω σπουδάσει νέα ελληνικά και κατέχω βασικές γνώσεις ετυμολογίας και της γραμματικής δομής των αρχαίων Ελληνικών.

Οκτώ χρόνια μελετούσε τις γλώσσες του Ειρηνικού

– Από πού εκπηγάζει το ενδιαφέρον σας για μία τόσο εξειδικευμένη μελέτη;

– Ως γλωσσολόγος αλλά και ως μουσικός, γοητεύομαι από τους ηχητικούς τύπους και την χρήση των γλωσσών καθώς επίσης και από την μουσική ως «όχημα» της επικοινωνίας. Από τότε που επισκέφθηκα την Νήσο του Πάσχα το 1978, αποφάσισα να ερευνήσω την ομιλούμενη γλώσσα, ώστε να βρω πιθανές πολιτιστικές ρίζες του αρχαίου πολιτισμού της.

– Πόσα χρόνια αφιερώσατε στη σχετική μελέτη και ποια τα κύρια συμπεράσματά σας;

– Χρειάστηκα περίπου οκτώ χρόνια, για να ολοκληρώσω το πρώτο μου βιβλίο «Greek Linguistic Elements in The Polynesian Languages – Hellenicum Pacificum» το οποίο δημοσιεύθηκε το 1987.

Στην συνέχεια και επί πέντε χρόνια εργάσθηκα για την νέα και αρκετά εμπλουτισμένη έκδοση του βιβλίου μου, το οποίο εκδίδεται αυτές τις μέρες και πάλι από το Γερμανικό Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης (C. Winter Universitatsverlag, Heidelberg, Germany). Τα κύρια συμπεράσματά μου συνοψίζονται, στο ότι οι ανατολικές Πολυνησιακές γλώσσες (κυρίως δε η γλώσσα της Νήσου του Πάσχα) έχουν ένα σημαντικό υπόστρωμα γραμματικής δομής και λέξεων, που έχουν τις ρίζες τους στην αρχαία Ελληνική γλώσσα και κυρίως σε αρχαϊκούς τύπους.(βλ. σχετικά την σελίδα «Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ»).

Επί πλέον ο πολιτισμός της Νήσου του Πάσχα έχει πολλά αρχαία Ελληνικά αλλά και αιγυπτιακά πρωτότυπα, τα οποία αναφέρονται εκτενώς στην νεότερη έκδοση του βιβλίου μου.

Μέσω Περού – Βολιβίας έγινε η Ελληνική διείσδυση

– Πως εξηγείτε την Ελληνική πολιτιστική επίδραση στην Πολυνησία αλλά και στο Περού, στο οποίο επίσης αναφέρεστε;

– Οι φορείς του Ελληνικού πολιτισμού, οι οποίοι εποίκησαν την ανατολική Πολυνησία, προφανώς προήρχοντο από την περιοχή που βρίσκεται το σύγχρονο Περού και η Βολιβία, αφού ο πολιτισμός της Νήσου του Πάσχα έχει να επιδείξει πολυάριθμες ομοιότητες με τις προαναφερθείσες περιοχές κατά την προ των Ίνκας εποχή.
Επί πλέον τα ρεύματα του Ωκεανού κινούνται σε νοτιοδυτική κατεύθυνση, από την ακτή του Περού προς την νοτιανατολική Πολυνησία. Αυτοί οι Ελληνόφωνοι κάτοικοι ομιλούσαν αρχαία Ελληνικά και επίσης μετέφεραν έναν αρχαϊκό Ελληνικό πολιτισμό (με πλήθος επιπρόσθετα αιγυπτιακά στοιχεία), ο οποίος θυμίζει την Κύπρο αλλά και νησιά των Κυκλάδων, όπως τη Νάξο και την Μήλο κατά την ίδια χρονική περίοδο.

– Αποκλείετε την περίπτωση η Ελληνική πολιτιστική επίδραση να είναι πολύ αρχαιότερη;

– Υπάρχουν και γλωσσολογικές και αρχαιολογικές αποδείξεις (οι οποίες παρουσιάζονται στην νέα έκδοση του βιβλίου μου), ότι κάλλιστα μπορεί να είχαμε πολλαπλές μεταναστεύσεις στο αρχαίο Περού και στην Νήσο του Πάσχα.
Για παράδειγμα η αρχιτεκτονική των Ίνκας χρησιμοποιεί κατασκευές τοίχου «ζίγκ-ζάγκ» και τραπεζοειδής εισόδους, οι οποίες θυμίζουν τα Μυκηναϊκά πρωτότυπα. Έτσι είναι πιθανόν να υπήρξαν προ-αρχαίες μεταναστεύσεις Ελλήνων στην νότιο Αμερική.

1100 Αρχαίες Ελληνικές Λέξεις στις Γλώσσες των Νησιών του Ειρηνικού

– Πως εξηγείτε τη δυνατότητα εξαπλώσεως των Ελλήνων σε τέτοια κλίμακα στους πανάρχαιους χρόνους;

– Εποικισμοί Ελλήνων στην Σικελία, νότιο Ιταλία και σε τμήματα της Ισπανίας ήταν δυνατοί χάρη στις πολλές καινοτομίες στην κατασκευή πλοίων και στα συστήματα ναυσιπλοΐας. Επί πλέον το Ελληνικό εμπόριο κασσιτέρου με την Αγγλία (το οποίο εμφανίζεται να χρονολογείται το 1000 π.Χ.) εξοικείωσε τους Έλληνες θαλασσοπόρους με τα Στενά του Γιβραλτάρ (τα αποκαλούμενα «Στήλες του Ηρακλέους») και τις ακτές του Μαρόκου.
Από το σημείο αυτό τα νοτιοδυτικά ρεύματα εύκολα μετέφεραν πλοία στην περιοχή της Καραϊβικής ή στα ανοιχτά της βορείου ακτής της Νότιας Αμερικής: μικρή απόσταση για τα προ των Ίνκας πολιτιστικά κέντρα του Περού και της Βολιβίας. (βλ. σχετικά την σελίδα «ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΗ»)

Και επίδραση της αρχαιοελληνικής μουσικής

– Εντοπίσατε κοινά στοιχεία μεταξύ της Πολυνησιακής και Ελληνικής μουσικής;

– Το νέο μου βιβλίο περιέχει ένα κεφάλαιο για την αρχαία μουσική της Νήσου του Πάσχα, η οποία διασώθηκε από τον Ramon Campbell το 1960 και δημοσιεύθηκε στο βιβλίο του «La herencia musical Rapanui». Υπάρχουν πολλά παράλληλα στοιχεία μεταξύ της παλαιότερης μουσικής της Νήσου του Πάσχα και των μελωδιών των Nazca στο νότιο Περού αφ’ ενός και της αρχαιοελληνικής μουσικής αφ’ ετέρου.

– Ποιες οι αντιδράσεις της ακαδημαϊκής κοινότητας στην έκδοση του βιβλίου σας;

– Οι ελάχιστες αντιδράσεις της ακαδημαϊκής κοινότητας που δέχτηκα ήταν μικτές. Από την Ελλάδα ιδιαίτερα ενθουσιώδης ήταν η υποδοχή της μελέτης μου από τον καθηγητή του Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης κ. Τ. Καζάκη.

– Έχετε ταξιδέψει στην Ελλάδα; Ποια η γνώμη σας για την σύγχρονη Ελλάδα και τους Έλληνες;

– Ταξίδεψα στην Ελλάδα αρκετές φορές και στην Κύπρο τρεις. Κατά την γνώμη μου είναι καλό για την Ελλάδα το γεγονός ότι ανήκει στην ευρωπαϊκή κοινότητα.
Ελπίζω ότι το πρόβλημα της Κύπρου θα βρει μία ειρηνική λύση, ώστε η Ελλάδα να μην είναι υποχρεωμένη να δαπανά μεγάλα ποσά για την άμυνά της. Προς την κατεύθυνση αυτή έχω καταγράψει και διανείμει σ’ όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη σχέδιο για ειρηνική επίλυση του Κυπριακού.

– Ποια η προσφορά της αρχαιοελληνικής σκέψης και του πολιτισμού;

– Ο Ελληνικός πολιτισμός έχει συνεισφέρει με μοναδικό τρόπο στην προαγωγή της φιλοσοφίας, των πολιτικών συστημάτων, της εκπαίδευσης και της τεχνολογίας. Έθεσε τις βάσεις για την δραματική τέχνη και την μουσική των δυτικών. Χωρίς τον Ελληνικό πολιτισμό δεν θα γνωρίζαμε τον πολιτισμό, όπως υπάρχει σήμερα.

Πηγή : ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ «ΔΑΥΛΟΣ» τεύχος 214 (Οκτώβριος 1999) σελ. 13483 - 13489, συνέντευξη της Νάνσυ Μπίσκα.

Τα ξύλινα τείχη που προφήτευσε το μαντείο των Δελφών, δηλαδή τα καράβια, έσωσαν τους Αθηναίους στην περίοδο της ναυμαχίας της Σαλαμίνας το 480 π.Χ. Ένα έλος, είχε σώσει την ίδια την Αθήνα από τους Πέρσες, δέκα χρόνια πριν.

Ήταν το έλος της Μπρεξίζας, που, όπως αναφέρουν στο νέο βιβλίο «Μάχη του Μαραθώνα, η Ανατροπή» οι δύο συγγραφείς, επιλέχθηκε ευφυώς από τους στρατηγούς και συνέτεινε τα μέγιστα ώστε η πλάστιγγα της νίκης να γείρει στην πλευρά των Ελλήνων.

Η μάχη του Μαραθώνα αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα γεγονότα της ελληνικής, και της παγκόσμιας ιστορίας. Παρά ταύτα, μέχρι σήμερα αγνοούσαμε βασικές παραμέτρους της, λένε στο «Εθνος» ο Κωνσταντίνος Λαγός και ο Φώτης Καρυανός. «Έτσι, αποκαλύπτουμε τη θέση όπου οι Αθηναίοι και οι Πλαταιείς στρατοπέδευσαν πριν από τη μάχη.

Τα κατάλοιπα της ελληνικής στρατοπέδευσης –με πιο σημαντικό ένα οχυρό με περίμετρο 300 μέτρων- βρίσκονται στο Όρος Αγριελίκι, νοτίως της πεδιάδας του Μαραθώνα. Ηταν γνωστά στην επιστημονική κοινότητα και πριν την έκδοση του βιβλίου μας, αλλά είχαν λανθασμένα ταυτοποιηθεί ως μυκηναϊκή ακρόπολη».

«Κάτω ακριβώς από την ελληνική στρατοπεδεία, στα όρια της Νέας Μάκρης με τον Μαραθώνα, βρίσκεται το πέρασμα της Μπρεξίζας, τμήμα του οποίου καταλαμβάνει το Μικρό Έλος (έλος Μπρεξίζας). Σύμφωνα με την έρευνά μας, το Μικρό Έλος –το οποίο πρόσφατες γεωλογικές μελέτες καταδεικνύουν ότι διαμορφώθηκε πολλούς αιώνες πριν από το 490 π.Χ.- υπήρξε καθοριστικό στην εξέλιξη της μάχης του Μαραθώνα.».

Με βάση το σχέδιο μάχης του Μιλτιάδη, οι επίλεκτες περσικές δυνάμεις πεζικού και ιππικού στο κέντρο της παράταξης τους παρασύρθηκαν σε μια φυσική παγίδα, στο έλος, όπου εγκλωβίστηκαν και εξουδετερώθηκαν από τους Έλληνες.

Στο ελληνικό στράτευμα μετείχαν και πολλοί ελαφρά οπλισμένοι στρατιώτες (τοξότες, ακοντιστές, λιθοβόλοι κ.α.). Στην έκδοση αναδεικνύεται ο σημαντικός τους ρόλος στη μάχη, καθώς εξόντωσαν τις επίλεκτες περσικές δυνάμεις, και ιδίως το πανίσχυρο περσικό ιππικό.

Στο βιβλίο, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Μένανδρος», παρουσιάζεται για πρώτη φορά με πρωτότυπο φωτογραφικό υλικό και αναλυτικούς και λεπτομερειακούς χάρτες η θέση των Αθηναίων και Πλαταιέων, η σύνθεση των ελληνικών δυνάμεων, αλλά και ο χώρος της περίφημης μάχης.

Η μάχη επέφερε την ενδυνάμωση της πρώτης Δημοκρατίας στον κόσμο. Αναλύεται και τεκμηριώνεται για πρώτη φορά με ποιον ακριβώς τρόπο, αμέσως μετά τη Μάχη του Μαραθώνα, οι πτωχότεροι Αθηναίοι πολίτες, οι θήτες, πήραν σημαντικές εξουσίες που δεν διέθεταν πριν από το 490 π.Χ., και πώς η πολιτική αυτή εξέλιξη ενδυνάμωσε τη Δημοκρατία και συνέβαλε στη ραγδαία άνοδο της Αθήνας στον ελληνικό κόσμο λίγα μόλις χρόνια αργότερα.

Αν και ήταν ο ιθύνων νους της νίκης, που είχε σαν αποτέλεσμα την ενίσχυση της δημοκρατίας, ο Μιλτιάδης ήταν ταυτόχρονα και ο ηγέτης των Αθηναίων αριστοκρατών και ο κύριος πολιτικός αντίπαλος των θητών. Το 489 π.Χ. ο Δήμος –δηλαδή, οι θήτες- δίκασε και καταδίκασε τον Μιλτιάδη με αφορμή την αποτυχημένη εκστρατεία του εναντίον της Πάρου. Επρόκειτο για την πρώτη περίπτωση στην αθηναϊκή δημοκρατία που ένας άρχοντας δικάστηκε από τον Δήμο.

Ο Δρ. Κωνσταντίνος Λαγός είναι καθηγητής Ιστορίας στη Σχολή Ικάρων, και ο Φώτης Καρυανός πτυχιούχος του Ιστορικού και του Αρχαιολογικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Η παρουσίαση του βιβλίου στην Παλιά Βουλή(Σταδίου 13) θα γίνει την Πέμπτη 10 Μαρτίου και ώρα 7μμ. Ομιλητές θα είναι ο Εμμανουλή Μικρογιαννάκης, ο Βασίλης Φίλιας, ο Δημ. Αλευρομάγειρος και ο Σπ. Ζαγάρης. Χαιρετισμό θα απευθύνει η Γιώτα Τρυγώνη, γραμματέας του υπουργείου Τουρισμού.

Την εκδήλωση θα συντονίσει η δημοσιογράφος Μαρία Νικόλτσιου.

ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΚΩΤΤΗ, ethnos.gr, apocalypsejohn.com

Πολλές φορές έχουμε περάσει από εκεί, αλλά ποτέ δεν μας πέρασε το μυαλό ότι εκεί μπορεί να «κρύβεται» ένα ιερό του Υψίστου Θεού των Ελλήνων, του Διός!

Κοντά στον Εύζωνα, την υψηλότερη κορυφή του βουνού, βρέθηκε το ιερό του Υμηττίου Διόςστο οποίο αναφέρεται ο Παυσανίας. Ο Παυσανίας αναφέρει βέβαια ότι στον Υμηττό υπήρχε επίσης προς τιμήν του Δία και δεύτερο ιερό αφιερωμένο στον Όμβριο Δία, τον γνωστό Ναό του Ομβρίου Διός και του Προοψίου Απόλλωνος που βρίσκεται στα ανατολικά του Υμηττού στο Κορωπί.

Σύμφωνα με το mthymettosgreece αρχαιολογικός χώρος είναι γύρω από ένα φυσικό βύθισμα περίπου 900 μέτρων από την κορυφή του βουνού και λίγο νοτιότερα από το πάρκο των μεγάλων κεραιών ραδιοτηλεοπτικών σταθμών που υπάρχει σήμερα στην περιοχή της κορυφής.

Η ορατότητα από μέσα στο βύθισμα είναι περιορισμένη αφού εμποδίζεται από τα απότομα τοιχώματά του. Έξω, αλλά μόνο προς τα δυτικά, έχει κανείς ανεμπόδιστη θέα όλου του αργοσαρωνικού και της βόρειας Πελοποννήσου ενώ αντίθετα προς τα ανατολικά η θέα περιορίζεται από το χαμηλό γειτονικό ύψωμα.

Οι πρώτες έρευνες στο χώρο διενεργήθηκαν από τον Carl Blegen το 1923 και 1924 και αργότερο, το 1939 και 1940, από τον ίδιο και τον Rodney Young. Ο πόλεμος διέκοψε τις τελευταίες αυτές έρευνες.

Ο χώρος ταυτοποιήθηκε ως ένα ιερό προς τιμήν του Διός με βάση τα όστρακα αγγείων που έφεραν αφιερώσεις στο Θεό. Μία μάλιστα ανέφερε το όνομα Σήμειος Δίας.

Έξω και ακριβώς δυτικά του βυθίσματος αποκαλύφθηκε η βάση ενός τετραγωνικού οικήματος με μήκος πλευράς 5,8 μ. Το πλάτος του βορείου και του ανατολικού τοίχου ήταν γύρω στα δύο μέτρα ενώ αυτό των δύο άλλων, σημαντικά λεπτότερων πλευρών στα 0,80 μ. Στη νοτιοδυτική γωνία βρέθηκαν δύο ή τρεις “πλάκες”. Μια χαλαρή στοίβα από πέτρες, δίπλα στον ανατολικό τοίχο του οικήματος, θεωρήθηκαν τα υπολείμματα βωμού προς τιμήν του Διός.

Μακρύτερα στα βόρεια, ανακαλύφθηκαν δύο παράλληλα θεμέλια μιας τρίτης πέτρινης δομής. Η απόσταση των δύο θεμελίων ήταν 2 μέτρα ενώ το μήκος τους 5 μέτρα. Το κτήριο αυτό ήταν μάλλον βωμός προς τιμή του Ηρακλέους όπως άλλωστε δηλώνουν ένα όστρακο και μια πέτρινη επιγραφή που βρέθηκαν μέσα σε αυτό.

Μέσα στο βύθισμα βρέθηκαν τα θεμέλια μιας άλλης κυκλικής δομής, διαμέτρου περίπου 2,8μ. Ο Merle Langdon 1976 υποστήριξε ότι το κτήριο ήταν αποθέτης αναθημάτων ενώ άλλοι θεωρούν ότι η κατασκευή ήταν ομοίωμα σιτηραποθήκης που συμβόλιζε επιτυχημένες σοδειές με τη βοήθεια των βροχών του Δία.

Στο σχέδιο αποτυπώνονται τα τρία κτήρια.

Πήλινα αγγεία από την πρωτογεωμετρική περίοδο (1.050 -900 πΧ.) μέχρι τον 6o αιώνα ήταν διασκορπισμένα σε όλο το χώρο αλλά σε μεγαλύτερους αριθμούς στο βύθισμα, πλησίον του τρίτου κτηρίου, και κοντά στο πρώτο. Σωροί τέφρας και κοκκάλων βρέθηκαν μεταξύ των αγγείων όμως κανένα αγγείο δεν εμφάνιζε ενδείξεις καύσης. Τα πήλινα αντικείμενα μέσα στο βύθισμα δεν ήταν στρωματοποιημένα. Όλα οδήγησαν, όπως είπαμε παραπάνω, τον Merle Langdon στο συμπέρασμα ότι το βύθισμα χρησιμοποιήθηκε ως πρόχειρη αποθήκη στο οποίο τοποθετούσαν αναθήματα που συνδέονταν ενέργειες στα άλλα κτήρια.

Όμως ο χρόνος ανέγερσης των κτηρίων δεν μπορεί να προσδιορισθεί επακριβώς. Ίσως να κτίστηκαν τον 8ο ή 7ο αιώνα π.Χ. για να εξυπηρετήσουν τον μεγάλο αριθμό των επισκεπτών της περιόδου, όπως φαίνεται από τον μεγάλο αριθμό των οστράκων.

Πράγματι αν συνδέσει κανείς την “κίνηση” στο ιερό με τα όστρακα της αντίστοιχης περιόδου τότε το ιερό ζει την ακμή του στην πρώιμη γεωμετρική περίοδο.

Ειδικότερα ανευρέθηκαν 69 όστρακα της όψιμης πρωτογεωμετρικής, 589 της πρώιμης γεωμετρικής έως τον 7ο αι, 109 τον 6ο αι. και πολύ μικρός αριθμός τον 5ο – 4ο αι. Από τη ρωμαϊκή εποχή βρέθηκε ένας σημαντικός αριθμός λυχνιών.

Ο Παυσανίας αναφέρεται και σε ένα άγαλμα του Δία στον Υμηττό. Μάλλον πρόκειται για άγαλμα που τοποθετήθηκε στο χώρο για να δηλώνει το ιερό σε μια επόμενη περίοδο όταν ο βωμός είχε πάψει να χρησιμοποιείται συχνά. Η βάση του αγάλματος βρέθηκε μέσα στο κοίλωμα. Οι πρώτοι ανασκαφείς την έθαψαν μέσα στο κοίλο αλλά οι επόμενοι ανασκαφείς δεν την βρήκαν.

Ο Μerle Langdon πιστεύει ότι το ιερό είναι αφιερωμένο στον Όμβριο Δια αμφισβητώντας τα ταυτοποίηση του Κοτζιά με ιερό στο λόφο του Προφήτη Ηλία. Κύρια ένδειξη κατά την άποψή της είναι το γεγονός ότι όλα τα όστρακα που βρέθηκαν σε αυτό προέρχονται από αντικείμενα που συνδέονται με τη βροχή. Βρέθηκε βέβαια επίσης και ένα όστρακο με το όνομα Σήμειος Δίας.

Ο S. D. Lambert αναλύει μια επιγραφή σε μαρμάρινη στήλη του αρχαίου δήμου της Ερχιάς – στα σημερινά Σπάτα – στην οποία περιλαμβάνει το ημερολόγιο των μηνιαίων θυσιών των κατοίκων της πόλης. Από το ημερολόγιο προκύπτει ότι οι Ερχιείς πραγματοποιούσαν στην κορυφή του Υμηττού το μήνα Θαργηλίονα (Θαργηλίων, 11ος μήνας, 16 Μαΐου – 15 Ιουνίου) θυσίες προς τιμή του Επάκριου Δία. Πιθανώς οι θυσίες να γίνονταν στο βωμό που αναφέρθηκε παραπάνω.

Η μελέτη των ευρημάτων του ιερού απαντά στο σημαντικό ερώτημα σχετικά με το χρόνο εισαγωγής της γραφής με αλφάβητο στην Αττική. Όπως λέχθηκε προηγουμένως οι έγγραφες αφιερώσεις προς τον θεό ήταν πάνω σε όστρακα από κύπελλα συγκεκριμένου τύπου και ειδικότερα κύπελλα μιας λαβής Φαληρικής μορφής και σε σκύφους βαθείς σε σχέση με τη διάμετρο τους. Τα αντικείμενα αυτά αποδεδειγμένα κατασκευάζονταν στην Αττική στο τέλος του 8ου αιώνα και αρχές του 7ου αι. π.Χ. Το γεγονός αυτό αποδεικνύει ότι η γραφή με αλφάβητο άρχισε στην Αττική την περίοδο αυτή.

Στις νεότερες περιόδους και για πολλά χρόνια το κοίλωμα χρησιμοποιήθηκε ως στάνη. Τα θεμέλια των δύο κτηρίων, εκτός του βυθίσματος, καταστράφηκαν κατά την κατασκευή της ασφάλτου που οδηγεί στη βάση της αεροπορίας στην κορυφή του Εύζωνα. Ομοίως η κατασκευή μέσα στο βύθισμα εξαφανίστηκε κάτω από σωρούς από πέτρες.

Θα λέγαμε ότι η αδιαφορία του κράτους, πάνω απ’όλα, αλλά και του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (ΚΑΣ), θα μας έκανε εντύπωση, αλλά όχι δεν μας κάνει. Αντιθέτως μας έχει συνηθίσει σε τέτοιες συμπεριφορές. Δυστυχώς ότι δεν έχει τουριστικό ενδιαφέρον καταδικάζεται στην λήθη και στην εγκατάλειψη.

Ηλίας Σιατούνης, crashonline.gr, apocalypsejohn

Πώς πέθαναν οι νεκροί που βρέθηκαν μέσα σε πηγάδια της Αρχαίας Αγοράς των Αθηνών; Γιατί, εκτός από τους σκελετούς ενηλίκων, υπάρχουν εκατοντάδες σκελετοί βρεφών, όπως και σκύλων;

Η δρ Μαρία Λίστον θα μας διαφωτίσει επί του θέματος «Φόνος στην Αγορά: Βίαιοι θάνατοι και παράνομες ταφές στην Αρχαία Αθήνα», για το οποίο έχουν γίνει έρευνες... CSI, τόσο από την ίδια όσο και από το Wiener Laboratory της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών. Η διάλεξή της θα δοθεί αύριο Τετάρτη, ώρα 7.30 μ.μ. στο Καναδικό Ινστιτούτο, Διονυσίου Αιγινήτου 7.

Τα εγκλήματα και οι ανθρωποκτονίες συναντώνται σε όλες τις εποχές, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Αυτό αποδεικνύεται και από τους ενηλίκους που βρέθηκαν μέσα στα αρχαία πηγάδια.

Από τη Νεολιθική Εποχή μέχρι τη Βυζαντινή περίοδο, με αιχμή στον 2ο αι. π.Χ. και στον 3ο μ.Χ. με την επιδρομή των Ερούλλων, έχουν εντοπισθεί πολλοί σκελετοί με ίχνη θανάσιμων τραυμάτων.

Ιδιαίτερα για τους 17 που συσχετίζονται με την επιδρομή των Ερούλλων, το 267 μ.Χ., τα ίχνη δείχνουν πως τους είχαν κόψει τον λαιμό, τους είχαν ξυλοκοπήσει μέχρι θανάτου ή τους είχαν σπάσει το κεφάλι.

Ανάμεσά τους υπάρχουν σκελετοί δύο γυναικών καθώς και ενός άνδρα που φαίνεται να ανήκε στους εισβολείς. Αν εξαιρέσουμε την εισβολή, οι επιστήμονες αναρωτιούνται: πόση βία υπήρχε στην Αρχαία Αγορά της Αθήνας;

Νεκρά βρέφη

Τα «σκοτεινά» μυστικά συνεχίζονται με ευρήματα από τον πάτο άλλου πηγαδιού με νεκρά βρέφη. Οι σκελετοί των περίπου 450 και κατ’ άλλες εκτιμήσεις 475 νεογνών χρονολογούνται στον 2ο αιώνα π.Χ. Εκτός από ένα, δεν υπάρχουν ενδείξεις βίαιου θανάτου. Μετά από έρευνες της Μαρίας Λίστον, της Σούζαν Ρότροφ και της Λυν Σνάιντερ, φαίνεται πως περίπου το ένα τρίτο των βρεφών ήταν πρόωρα και δεν θα μπορούσαν να επιβιώσουν εκείνη την εποχή.

Σε άλλο ένα τρίτο βρέθηκαν ενδείξεις παθολογίας - κυρίως βακτηριδιακής μηνιγγίτιδας, η οποία εξακολουθεί να αποτελεί συνήθη αιτία θανάτου νεογνών στις χώρες του Τρίτου Κόσμου.

Τα υπόλοιπα πιθανότατα είχαν αφεθεί να πεθάνουν, ακόμα και από αφυδάτωση, καθώς είχαν γεννηθεί με διάφορες δυσμορφίες - πολλά είχαν λαγοχειλία, ενώ ένα μωρό λίγων μηνών έπασχε από υδροκεφαλισμό.

Η ταφή νεκρών εντός των συνόρων της πόλης ήταν παράνομη στην ελληνιστική Αθήνα, επομένως για την ύπαρξη του πηγαδιού θα πρέπει να γνώριζαν ελάχιστοι άνθρωποι. Δεν αποκλείεται μία ή περισσότερες μαίες, οι οποίες κατά κανόνα πρόσφεραν τις υπηρεσίες τους στις εύπορες γυναίκες της εποχής, να τα έριχναν στο πηγάδι. Αν ένα βρέφος πέθαινε πριν από τα Αμφιδρόμια -την τελετή καθαρμού μετά τον τοκετό- ή την τελετή ονομασίας, επτά έως δέκα ημέρες μετά τη γέννηση, δεν θεωρούνταν ακόμα μέλος της κοινωνίας.

ΣΚΕΛΕΤΟΙ ΣΚΥΛΩΝ

Μαζί με τα οστά των βρεφών βρέθηκαν και οι σκελετοί περίπου 150 σκύλων της ίδιας περιόδου, γεγονός που αρχικά είχε προβληματίσει τους αρχαιολόγους. Την εποχή εκείνη τα σκυλιά θεωρούνταν ότι απομακρύνουν τη μόλυνση. Πρόκειται πάντως για ευρήματα αρκετών δεκαετιών, αρχής γενομένης από τη δεκαετία του ’30, τα οποία εξετάστηκαν και πάλι και ερμηνεύτηκαν από τη δρα Λίστον.

Αγγελική Κώττη, ethnos.gr

Έξι ηφαιστειακούς κώνους, ενεργά αλλά ανεξερεύνητα σεισμικά ρήγματα αλλά και ένα υποθαλάσσιο όρος ύφους 300 μέτρων αποκάλυψε η έρευνα Αμερικανών, Βρετανών και Ελλήνων επιστημόνων στον βυθό της Σαντορίνης.

Με το πείραμα Πρωτέαςεπιχειρήθηκε μέσα σε 26 ημέρες να γίνει για πρώτη φορά στην ιστορία πλήρης καταγραφή του υποθαλάσσιου χώρου του νησιού των Κυκλάδων.

Οι έρευνες έγιναν το Δεκέμβριο του 2013, όμως τώρα έρχονται στο φως τα αποτελέσματα ανάμεσα στα οποία ξεχωρίζει το άγνωστο ενεργό σεισμικό ρήγμα που θεωρείται υπεύθυνο για τον μεγάλο σεισμό του 1956 στην Αμοργό.

Σε δεύτερο χρόνο από την έρευνα θα προκύψει μια τρισδιάστατη απεικόνιση σε βάθος 12 χιλιομέτρων των μαγματικών θαλάμων τόσο του ηφαιστείου της Σαντορίνης, όσο και του γειτονικού Κολούμπου, το οποίο θεωρείται ακόμη πιο επικίνδυνο, καθώς είναι επτά φορές πιο ενεργό από εκείνο της Σαντορίνης. Το ηφαίστειο αυτό μάλιστα φάνηκε να ξυπνάει την περίοδο 2011-2012 δίνοντας μια σειρά σεισμικών δονήσεων...

Όπως εξηγεί στο Έθνος η επίκουρος καθηγήτρια του Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αθηνών οι επιστήμονες διάλεξαν τη Σαντορίνη καθώς είναι το ηφαίστειο που έδωσε τη μεγαλύτερη έκρηξη στην ιστορία τα τελευταία 10.000, η οποία θεωρείται ότι άλλαξε την ανθρώπινη ιστορία στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, αλλά και της Ευρώπης γενικότερα.

Πηγή: Έθνος

Με την παρουσία του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας κου Προκόπη Παυλόπουλου, η Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών εγκαινίασε σήμερα, Δευτέρα 23 Ιανουαρίου 2017,επίσημα την λειτουργία της Βιβλιοθήκης της, στις  εγκαταστάσεις της επί της οδού Πειραιώς 256. Στηνεκδήλωση των εγκαινίων χαιρετισμό απεύθυναν η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού κα Λυδία Κονιόρδου και ο εκπρόσωπος του Ιδρύματος Νιάρχος κος Βασίλης Κασκαρέλης.

Η παρουσίαση του έργου έγινε από τον Πρύτανη της ΑΣΚΤ Καθηγητή κο Παναγιώτη Χαραλάμπουςκαι τον υπεύθυνο της Βιβλιοθήκης Αναπληρωτή Καθηγητή κο Παναγιώτη Πούλο. Στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας η ΑΣΚΤ απένειμε τιμητική πλακέτα με τα τρία  πρωτότυπα γραμματόσημα που κυκλοφορούν από σήμερα τα ΕΛΤΑ για τα 180 χρόνια της και απεικονίζουν τις Απολλώνιες κεφαλές, εμβλήματα της Σχολής, καθώς και ένα χαρακτικό του Γιάννη Μόραλη με την όψη του κτιρίου της ΑΣΚΤ. Πρόκειται για εκδόσεις με συλλεκτική και φιλοτελική αξία που επιμελήθηκε ο καθηγητής κος Γιάννης Γουρζής.

Την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους o Αναπληρωτής Υπουργός Παιδείας Κων/νος Φωτάκης, ο Υφυπουργός Παιδείας Κων. Ζουράρις, ο Δήμαρχος Νίκαιας-Ρέντη κ. Γιώργος Ιωακειμίδης, οι Βουλευτές κ.κ. Όλγα Κεφαλογιάννη, Αριστείδης Μπαλτάς, ο Αντιπεριφερειάρχης Πειραιώς κ. Γιώργος Γαβρίλης, η Ομότιμη Καθηγήτρια και Διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης, Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα.

180 χρόνια ιστορίας

Η Βιβλιοθήκη της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών (ΑΣΚΤ) είναι η αρχαιότερη και μεγαλύτερη βιβλιοθήκη εικαστικών τεχνών στην Ελλάδα. Έχει την αφετηρία το 1837, στις απαρχές του «Σχολείου των Τεχνών». Την εποχή εκείνη η συλλογή των βιβλίων δε διαχωρίζεται από «τας συλλογάς προπλασμάτων, προτύπων, εικόνων, ...και εν γένει όλα τα εις το κατάστημα ανήκοντα αντικείμενα». Το 1863  για  πρώτη φορά  ξεχωρίζει η βιβλιοθήκη από τις άλλες συλλογές.

Το 1910 στο  διαχωρισμό της περιουσίας με το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο σημειώνονται «τα υπάρχοντα καλλιτεχνικά βιβλία» τα οποία ανήκουν πια στο «Σχολείον των Καλών Τεχνών» το οποίο έχει «ίδιαν βιβλιοθήκην».

Το 1930 αναφέρεται ότι η Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών περιλαμβάνει «Καλλιτεχνικήν Βιβλιοθήκην μετ’αναγνωστηρίου». Μέχρι το 1995 η βιβλιοθήκη στεγαζόταν στο κτηριακό συγκρότημα της Α.Σ.Κ.Τ. της οδού Πατησίων 42, σε χώρο 36m2, οπότε και μεταφέρθηκε στα κτήρια της οδού Πειραιώς 256 σε χώρο 630 m2 στον οποίο λειτουργούσε  μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2016. Από τον Νοέμβριο του 2017 η Βιβλιοθήκη της ΑΣΚΤ λειτουργεί σε νέο κτήριο εγκαινιάζοντας ένα νέο κύκλο ζωής και δράσης.

Με τη διάθεση των υπηρεσιών της και εκτός κοινότητας ΑΣΚΤ, επιδιώκει να συμβάλει στην ενίσχυση της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης και στην ανάπτυξη της έρευνας στο χώρο της Ιστορίας της Τέχνης, με έμφαση στη Νεοελληνική Τέχνη.

Ανατομία μιας σύγχρονης βιβλιοθήκης

Η νέα υπερσύγχρονη Βιβλιοθήκη της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνώνείναι πλέον πραγματικότητα, φιλοδοξώντας να αποτελέσει δραστήριο και λειτουργικό κόμβο στον πολιτιστικό και εκπαιδευτικό ιστό της πρωτεύουσας.

Το κτήριο κατασκευάστηκε από την Α.Σ.Κ.Τ. (Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων) και σχεδιάστηκε από τους αρχιτέκτονες Σουζάνα και Δημήτρη Αντωνακάκη.Οι μελέτες λειτουργίας των χώρων, η σχεδίαση των απαραίτητων υποδομών και κατασκευών, καθώς και η μετεγκατάσταση της Βιβλιοθήκης πραγματοποιήθηκαν με Δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος και ανατέθηκαν μετά από διαγωνισμό στον αρχιτέκτονα Διονύση Σοτοβίκη.

Η νέα βιβλιοθήκη της ΑΣΚΤ είναι δέκα φορές μεγαλύτερη σε μέγεθος από την προηγούμενη, καλύπτει 4.780 τ.μ. και η συλλογή της περιλαμβάνει 64.000 τόμους βιβλίων, 410 τίτλους περιοδικών εκ των οποίων οι 65 ενεργοί, 5000 τόμους οπτικοακουστικού υλικού, μια σπάνια συλλογή παλαιών και πολύτιμων βιβλίων Τέχνης, ψηφιακή συλλογή αποτελούμενη από 12 βιβλία και 19 περιοδικά τέχνης, και μια συλλογή περίπου 500 χαρακτικών έργων - μερικά μάλιστα ανεκτίμητης αξίας – διατηρώντας έτσι τον τίτλο της αρχαιότερης και μεγαλύτερης Βιβλιοθήκης Τέχνης στην Ελλάδα με θησαυρούς που αριθμούν 180 χρόνια ζωής και ιστορίας.

Ο πωρόλιθος και το γυμνό μπετόν συνυπάρχουν και συνδέονται λειτουργικά και αισθητικά  με το φυσικό ξύλο και τους ακατέργαστους  μαρμάρινους όγκους που χρησιμεύουν σαν τραπέζια, καθίσματα αλλά και σαν βιβλιοστάτες στις σιδερένιες κατασκευές των βιβλιοθηκών. 

Στο ισόγειο υπάρχει πλήρως εξοπλισμένο με σύγχρονα οπτικοακουστικά συστήματα μικρό αμφιθέατρο (80 θέσεων) για πολλαπλές χρήσεις, ψηφιακή βιβλιοθήκη, βιβλιοστάσια και αναγνωστήριο.

Στον πρώτο όροφουπάρχουν  βιβλιοστάσια, αναγνωστήρια, μικρότερες περιοχές μελέτης, ένα αίθριο με μαρμάρινα τραπέζια.

Στο δεύτερο όροφο φιλοξενείται η πλούσια βιβλιοθήκη/αρχείο του διακεκριμένου ιστορικού τέχνης Χρήστου Ιωακειμίδη και μία αίθουσα συνεδριάσεων.

Τι είμαστε τελικά;

Είμαστε μόνο σάρκα και οστά; Κι αν ναι, τότε τι είναι αυτό που ορίζει αυτό το σώμα, να είναι ότι είναι και να πράττει όπως πράττει; Και αν υπάρχει κάτι πέρα απ’ αυτό που κατευθύνει όλα αυτά, τι είναι αυτό, αν όχι σώμα, και από πού προέρχεται; Και αν πάλι είμαστε αυτό που είναι πέραν του σώματος, ποια είναι η ανάγκη του να βρισκόμαστε σε σώμα;

Μία ενδόμυχη αναζήτηση χωρίς τέλος. Όμοια όπως κι εμείς τώρα, επιδόθηκαν κι άλλοι κατά το παρελθόν σ’ αυτού του είδους την αναζήτηση του εαυτού, όπως θα ακολουθήσουν κι άλλοι πολλοί μετά από εμάς και θα συνεχιστεί έτσι έως ότου πάψουν να υπάρχουν άνθρωποι εντός του κόσμου αυτού.

Το ζήτημα είναι πως ακόμα κι αν λάβεις κάποιες από τις απαντήσεις που ζητάς, πώς θα μπορέσεις να τις μεταφέρεις σε λόγια χωρίς να στρεβλώσεις το νόημά τους. Παρ’ όλα αυτά υπήρξαν κάποιοι που κατόρθωσαν σε μικρό ή μεγάλο βαθμό να καταγράψουν την προσπάθειά τους αυτή, αφήνοντάς την ως παρακαταθήκη στους επόμενους αναζητητές. Ανάμεσά τους υπήρξε και ο Πλωτίνος, ένας από τους σημαντικότερους φιλοσόφους του ρεύματος του Νεοπλατωνισμού.

► ΕΝΝΕΑΣ ΤΕΤΑΡΤΗ

Πρόκειται να αναφερθούμε στην 4η Εννεάδα του Πλωτίνου η οποία περιέχει εννέα πραγματείες αφιερωμένες στην ψυχή. Ας ακολουθήσουμε, λοιπόν, το στοχασμό του Πλωτίνου, ξεκινώντας από τις δύο πρώτες πραγματείες (1) οι οποίες αναφέρονται στην ουσία της ψυχής και από πού η ψυχή προέρχεται.

Ο Πλωτίνοςδιαχωρίζει τον κόσμο σε νοητό και αισθητό. Περιγράφει ότι η αληθινή ουσία βρίσκεται στο νοητό κόσμο και θεωρεί ότι το ανώτερο μέρος αυτού, «το άριστο» όπως ακριβώς το αναφέρει, είναι ο νους (2). Λέει λοιπόν ότι οι ψυχές βρίσκονται στον νοητό κόσμο και από εκεί ήρθαν εδώ. Επισημαίνει πως εκείνος ο κόσμος έχει ψυχές χωρίς σώματα, ενώ αυτός ο κόσμος (αισθητός), ο εκδηλωμένος κόσμος δηλαδή λαμβάνει ψυχές προορισμένες να γίνονται εντός των σωμάτων και κατανεμήθηκαν έτσι σε σώματα. Στον νοητό κόσμο ο νους είναι μια ολότητα και όχι διαχωρισμένος σε μέρη και όλες οι ψυχές μαζί βρίσκονται στον κόσμο αυτό ο οποίος είναι αιωνιότητα, πέρα από τον χώρο και το χρόνο.

Παρουσιάζει τον νου πάντοτε αδιαχώριστο και αδιαίρετο. Και την ψυχή αδιαχώριστη και αδιαίρετη μέσα στον νοητό κόσμο, αλλά ότι η φύση της είναι να μερίζεται, εννοώντας ότι η διαίρεσή της είναι ουσιαστικά η απομάκρυνσή της από τον νου και η έλευσή της σε σώμα. Η ψυχή είναι αδιαίρετη και διαιρετή συγχρόνως. Τοποθετεί λοιπόν την ψυχή στον νοητό κόσμο, η οποία παρόλο που διαιρείται και με αυτόν τον τρόπο κατέρχεται στα υλικά σώματα του αισθητού κόσμου, ένα κομμάτι της μένει πάντοτε στον νοητό κόσμο. Έτσι η ψυχή έχοντας σαν κέντρο το αδιαίρετο κομμάτι της, εκτείνεται σαν μία γραμμή. Κατερχόμενη στον αισθητό κόσμο, το στοιχείο της ψυχής που διαιρείται, διαιρείται αδιαίρετα. Δίνει δηλ. τον εαυτό της στο όλον σώμα οπότε και δεν διαιρείται, με το να δίνεται όλη στο όλον, ενώ διαιρείται με το να είναι παρούσα σε κάθε μέρος του. Δεν διαιρείται δηλ. ουσιαστικά αλλά φαινομενικά.

Ο Πλωτίνος συνοψίζει λέγοντας σύμφωνα με τα όσα ειπώθηκαν, ότι η ψυχή δεν είναι σώμα, ούτε αρμονία στον κόσμο των ασωμάτων και ότι όσον αφορά την ουσία της, αυτή ανήκει στη νοητή φύση και στην «θεϊκή μοίρα» και η προέλευσή της αυτή, δηλώνει σαφέστατα την ουσία της.

Ακολουθώντας έναν διαφορετικό τρόπο σκέψης, αναζητά και πάλι τα χαρακτηριστικά της φύσης της ψυχής. Εξετάζει δύο αντίθετες μεταξύ τους ουσίες. Πρώτα εξετάζει την ουσία που αποτελεί τον αισθητό κόσμο, δηλαδή τον απτό εκείνο κόσμο που λαμβάνουμε ως πραγματικό. Όπου στο σύνολό του εμπεριέχει πράγματα-αντικείμενα ξέχωρα μεταξύ τους, που δηλών τη διαιρετότητα στη φύση τους και που λαμβάνουμε την ύπαρξή τους με τις πέντε αισθήσεις μας.

Στον αισθητό λοιπόν κόσμο σύμφωνα με τον Πλωτίνο, υπάρχουν πράγματα τα οποία λόγω της φύσης τους είναι πρωταρχικώς διαιρετά και υποκείμενα σε διασπορά. Κανένα μέρος τους δεν είναι το ίδιο με κάποιο άλλο μέρος, ούτε σαφώς και με το όλον και κατ’ επέκτασιν το κάθε μέρος τους πρέπει να είναι «λιγότερο από το παν και το όλον». Αυτά είναι τα αισθητά μεγέθη και οι όγκοι, καθένα των οποίων έχει τον δικό του ξεχωριστό χώρο και δεν είναι δυνατόν να βρίσκεται το ίδιο πράγμα σε διαφορετικούς τόπους ταυτοχρόνως.

Ο Πλωτίνος συνεχίζει λέγοντας ότι υπάρχει και μια άλλη ουσία αντίθετη προς αυτήν από την οποία αποτελείται ο αισθητός κόσμος. Αυτή η άλλη ουσία (νους) έχει τέτοια φύση, όπου δεν επιδέχεται κατά κανένα τρόπο μερισμό, είναι χωρίς μέρη και χωρίς δυνατότητα μερισμού, δηλαδή δεν υφίσταται σε χωριστότητα. Δεν επιδέχεται επίσης καμιάς διάστασης γιατί δεν χρειάζεται χώρο. Είναι η αρχή (ο λόγος) ύπαρξης κάθε όντος. Στο σημείο αυτό δίνει (ο Πλωτίνος) καταπληκτικό παράδειγμα προς κατανόηση του γεγονότος αυτού. Παρουσιάζει την ουσία αυτή με το κέντρο ενός κύκλου, ένα σημείο χωρίς μέρη, με το οποίο συνάπτονται όλες οι ακτίνες ( οντότητες-ψυχές) και κατευθύνονται προς την κυκλική περιφέρεια, έλκοντας τη γένεσή τους και την ύπαρξή τους από αυτό. Είναι ένα πρωταρχικώς αδιαίρετο ον, που προΐσταται στα νοητά και στα πραγματικά.

Τοποθετεί την ψυχή ως μια ουσία που βρίσκεται ενδιάμεσα στις δύο προηγούμενες (νου και αισθητό κόσμο), λέγοντας ότι είναι εκείνο που υπάρχει ανάμεσα στα αισθητά και σ’ εκείνη την απολύτως αδιαίρετη φύση και φέρει σε ένωση αυτές τις δύο άκρως αντίθετες φύσεις. Αυτό το πραγματοποιεί γιατί μπορεί να μετέχει και στις δύο φύσεις, χάριν στο γεγονός ότι μπορεί να είναι συγχρόνως διαιρετή και αδιαίρετη (3).

Συνεχίζει αναπτύσσοντας τα χαρακτηριστικά που έχει η ψυχή όντας μεριστή ουσία μέσα στον κόσμο των σωμάτων και όντας αμέριστη μέσα στην ουσία απ’ όπου κατάγεται. Η ψυχή, λοιπόν, ενώ πρωταρχικά είναι αμέριστη ουσία γίνεται μεριστή με την επέλευσή της στα σώματα, αφού αυτά δεν μπορούν να τη δεχτούν χωρίς μερισμό. Μ’ αυτόν τον τρόπο είναι πάνω από αυτά, κοντά σ’ αυτά και μέσα σ’ αυτά. Όταν τα σώματα διαιρούνται, διαιρείται κι εκείνη αλλά συνεχίζει να αποτελεί ένα όλον σε κάθε ένα διαιρεμένο μέρος, παρόλο που γίνεται πολλά παραμέ νει πάντα το ίδιο. Δίνοντας τον εαυτό της στο όλον δεν απομακρύνεται από το να είναι μία και μοναδική. Πολύ ποιητικά, ο Πλωτίνος, επαναλαμβάνει πολλές φορές αυτό το ίδιο γεγονός, μέχρι να μπορέσει να αποτυπωθεί καλά μέσα στον ανθρώπινο νου. Σ’ ένα σημείο του έργου, λέει κατά λέξη: «ενώ δεν έχει μέγεθος, συνυπάρχει με κάθε μέγεθος, και, ενώ είναι εδώ, είναι πάλι και εκεί, όχι με κάποιο άλλο μέρος της αλλά με το ίδιο. Ώστε διαιρείται και δεν διαιρείται.» (2.1.70)

Με την πολλαπλή της ενότητα η ψυχή χορηγεί ζωή σε όλα τα μέρη, ενώ με την αδιαίρετη ενότητά της τα κατευθύνει με φρόνηση. Συγχρόνως με την παρουσία της στον αισθητό κόσμο, μπορεί να βρίσκεται και κοντά σ’ εκείνη την απόλυτα αδιαίρετη ουσία, που της προσδίδει τον αδιαίρετο χαρακτήρα και από την οποία κατάγεται, όντας η συνέχειά της και έχοντας το έναυσμα από εκείνη σπεύδει από τη μία προς την άλλη φύση και εγκαθιστά τον εαυτό της στο μέσο των δύο.

Ο Πλωτίνος ολοκληρώνει την ενότητα αυτή του έργου του (2. ΠΕΡΙ ΟΥΣΙΑΣ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ ΔΕΥΤΕΡΟΝ) παραθέτοντας μια φράση από τον «Τίμαιο» του Πλάτωνα, χαρακτηρίζοντάς την θεϊκή.

Διαβάζοντας τη φράση αυτή καταλαβαίνει κανείς ότι από εκεί προέρχεται η κύρια έμπνευσή του, όσον αφορά την περιγραφή της ουσίας της ψυχής: «Ανάμεσα σ’ αυτήν που είναι αδιαίρετη και σ’ αυτήν που γίνεται διαιρετή και μεταβλητή στην περιοχή των σωμάτων ανέμειξε (ο δημιουργός;) ένα τρίτο είδος ουσίας που αποτελείται τόσο από το αμετάβλητο όσο και από το μεταβλητό.» (Πλάτων, Τίμαιος, 35 α) Θα συνεχίσουμε εξετάζοντας τις τρεις επόμενες πραγματείες του έργου 3, 4 και 54. Σ’ αυτά τα τρία μέρη του έργου του, ο Πλωτίνος, θέτει ερωτήματα σε μορφή στοχασμού και στη συνέχεια απαντά σε αυτά παραθέτοντας το συλλογισμό του με διττό τρόπο, δηλαδή από το αποτέλεσμα οδηγείται στην αιτία και από την αιτία και πάλι στο αποτέλεσμα, επιβεβαιώνοντας και πιστοποιώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τη θεώρησή του. Ο Πλωτίνος σημειώνει ότι είναι απόλυτα λογικό να διαθέτουμε τον χρόνο μας σε αυτού του είδους τη μελέτη γιατί μέσα από αυτήν, εκτός των άλλων, λαμβάνουμε γνώση διπλής κατευθύνσεως (αιτιατού και αποτελέσματος). Λέγοντας ακόμη ότι με αυτόν τον τρόπο επίσης υπακούμε στην «εντολή του θεού», που προτρέπει να γνωρίσουμε τον εαυτό μας (Αυτογνωσία).

Εξετάζει πρώτα τις διαφορές και τις ομοιότητες που υπάρχουν στην συμπαντική ψυχή που είναι μία και ένα με το όλον και στις ψυχές όπου διαιρεμένες πια βρίσκονται στην «περιοχή των σωμάτων», όπου συνεχίζουν να είναι πολλές και μία ταυτοχρόνως. Και εξηγεί ότι η συμπαντική ψυχή και το μέρος εκείνο της ψυχής το οποίο είναι προορισμένο να αποτελέσει τις διαιρεμένες ψυχές, από κοινού, προέρχονται από τον νου ο οποίος είναι αδιαίρετος και αχώριστος και ως ένα σημείο και οι μεν και οι δε αποτελούν ένα όλον όντας μία και μοναδική ψυχή λόγω του ότι δεν ανήκουν σε τίποτα (5). Το μέρος της ψυχής όπου είναι προορισμένο σε «φαινομενικό» διαχωρισμό, διαιρείται σε μέρη-ψυχές. Χωρίς αυτές να παύουν να είναι εξαρτημένες από τη μία στην επάνω πλευρά τους, τείνουν προς τα κάτω με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Παρομοιάζει τις ψυχές με το φως του ήλιου το οποίο προερχόμενο από μία-μοναδική πηγή, όταν φτάσει στη γη χωρίζεται και φωτίζει κάθε σπίτι αλλά ουσιαστικά δεν διαιρείται αλλά εξακολουθεί να είναι ένα.

Συμπερασματικά οδηγούμαστε στο γεγονός του ότι η ψυχή του παντός διατηρεί πάντοτε την υπερβατική της θέση, ως το σημείο της ψυχής που είναι πάντοτε αδιαίρετο και αχώριστο, που δεν σχετίζεται με στροφή προς τα πράγμα τα του εδώ κόσμου. Ενώ οι δικές μας ψυχές έρχονται κάτω, διότι το δικό τους μέρος είναι προσδιορισμένο στην περιοχή αυτή, και έτσι έλκονται και στρέφονται προς το στοιχείο που χρειάζεται τη φροντίδα τους κατά ένα μέρος, ενώ το υπόλοιπο της ψυχής μας, που έχει την ίδια μορφή όπως το ανώτερο μέρος της ψυχής του παντός παραμένει στο νοητό κόσμο.

Το επόμενο ερώτημα που τίθεται είναι σε δύο σκέλη: πώς εξακολουθεί η μία ψυχή η δική σου, η μία ψυχή αυτού του ανθρώπου, η μία ψυχή του άλλου να είναι ξέχωρες και να υπάρχουν ακόμα και μετά το θάνατο του υλικού σώματος της κάθε οντότητας; Οι ψυχές ανήκουν ξεχωριστά στον καθένα και υπάρχουν ενόσω βρίσκονται σε σώμα αλλά καταστρέφονται, όταν βρεθούν κατ’ εξοχήν στο άριστο μέρος;

Για να κατανοήσουμε την απάντηση που δίδεται από τον Πλωτίνο στο ερώτημα αυτό, θα πρέπει να ξαναθυμηθούμε το παράδειγμα που μας έδωσε πρωτύτερα όσον αφορά την ύπαρξη των οντοτήτωνψυχών από τον νου. Ειπώθηκε, λοιπόν, πως ο νους είναι η αρχή (ο λόγος) ύπαρξης κάθε όντος. Ο Πλωτίνος προκειμένου να γίνει αυτό κατανοητό, μας βάζει να φανταστούμε τον νου σαν το κέντρο ενός κύκλου, ένα σημείο χωρίς μέρη, από το οποίο ξεκινούν και με το οποίο συνάπτονται όλες οι ακτίνες (οντότητες-ψυχές) και κατευθύνονται προς την κυκλική περιφέρεια, έλκοντας τη γένεσή τους και την ύπαρξή τους από αυτό το σημείο. Αφού είδαμε μέσω του παραδείγματος πως ο νους είναι η αιτία ύπαρξης κάθε οντότητας-ψυχής, ας παρατηρήσουμε επίσης ότι κάθε οντότητα-ψυχή έχει ένα σημείο επαφής με τον νου, αυτό το σημείο αποτελεί γι’ αυτήν την συνείδηση της ύπαρξής της, τον δικό της νου.

Ας περάσουμε τώρα στην απάντηση που δίνει ο Πλωτίνος όσον αφορά το ερώτημα αν οι ψυχές-οντότητες συνεχίζουν να υπάρχουν ως οντότητες-ψυχές ακόμη και όταν πάψουν να βρίσκονται μέσα σε σώμα. Λέει λοιπόν, ότι κανένα ον δεν καταστρέφεται διότι οι «νόες» που αποτελούν την ύπαρξή τους δεν καταστρέφονται γιατί η φύση τους είναι να υπάρχουν μέσα σε μια ενότητα, δεν είναι σωματικά διαιρεμένοι, αλλά ο καθένας παραμένει χωριστά στην ετερότητα, έχοντας το ίδιο Είναι. Κατ’ επέκτασιν ούτε και οι ψυχές χάνονται διότι είναι οι λογικές εκφράσεις των νοών και εξαρτώνται από τον «κάθε νου».

Γιατί και πώς η ψυχή του σύμπαντος, δημιούργησε τον κόσμο, ενώ οι ξεχωριστές ψυχές διοικούν τα μέρη του κόσμου; Η ψυχή του παντός, κατά τον Πλωτίνο, παραμένει σε μια ενότητα, πέρα και πάνω από τα δημιουργήματά της. Άρα η ψυχή του σύμπαντος, η ψυχή του κόσμου παραμένοντας στον εαυτό της δημιουργεί, και τα πράγματα που δημιουργεί τείνουν και πλησιάζουν προς αυτήν. Ενώ οι μερικές ψυχές έχουν την τάση να πλησιάζουν αυτέ προς τα δημιουργημένα πράγματα. Ένα μεγάλο μέρος τους ελκύεται προς τα κάτω και έλκει μαζί του και αυτές τις ίδιες, την προσοχή τους θα μπορούσαμε να πούμε, μέσω των σκέψεών τους προς το να βρεθούν κάτω. Η μεγάλη διαφορά έγκειται στο γεγονός ότι η ψυχή του σύμπαντος αποβλέπει προς τον όλο νου, ενώ οι επιμέρους ψυχές προς τους δικούς τους μερικούς νόες.

Ο Πλωτίνος συνεχίζει να εξετάζει τις διαφορές και τις ομοιότητες που υπάρχουν ανάμεσα στην συμπαντική ψυχή και στις ξεχωριστές ψυχές των όντων, κάνοντας μνεία στον Τίμαιο του Πλάτωνος, στο σημείο εκείνο όπου περιγράφει την δημιουργία της ψυχής, αναλύει την σκέψη του φιλοσόφου. Αναφέρει λοιπόν, σύμφωνα με τα όσα λέγονται στον Τίμαιο, ότι ο δημιουργός αφού τελειώσει με τη δημιουργία της ψυχής του παντός, φτιάχνει τις επιμέρους ψυχές, χρησιμοποιώντας υλικό από τον ίδιο κρατήρα από τον οποίο προέρχεται και η ψυχή του παντός, κάνοντας μ’ αυτόν τον τρόπο ομοειδής προς αυτήν και τις άλλες ψυχές, δίνοντάς τους τη διαφορά με τη χρήση δεύτερης και τρίτης τάξεως συστατικών (6).

Πολύ σημαντική είναι επίσης η αναφορά που γίνεται από τον Πλωτίνο, στη μετενσάρκωση. Αφού αναλύει τη διαφορά των ψυχών μεταξύ τους όσον αφορά τα δεύτερα και τα τρίτα (συστατικά), συνεχίζει λέγοντας πως οι ψυχές δεν διαφέρουν μόνο στα «σώματα» και στον «χαρακτήρα» αλλά κυρίως στα έργα της διάνοιάς τους, καθώς και στις επιλογές τους ως αποτέλεσμα των βίων που έζησαν προηγουμένως. Παρακάτω μας λέει και πάλι ότι σύμφωνα με τον Πλάτωνα οι επιλογές των ψυχών γίνονται σύμφωνα με τις προηγούμενες ζωές τους.

Ένα ερώτημα ακόμα το οποίο ο Πλωτίνος υποβάλει και απαντά είναι το πώς έρχεται η ψυχή μέσα στο σώμα. Δηλώνει, λοιπόν, πως ο τρόπος εισόδου της ψυχής στο σώμα είναι διττός, η είσοδος της ψυχής στο σώμα γίνεται δηλαδή με δύο τρόπους.

Ο πρώτος είναι όταν η ψυχή υπάρχει ήδη σε ένα ανθρώπινο σώμα και αλλάζει σώματα ή όταν από ένα σώμα αέρινο ή πύρινο περνάει σε ένα γήινο! Ο δεύτερος τρόπος είναι όταν γίνεται η μετάβαση της ψυχής από την ασώματη κατάσταση σε ένα οποιασδήποτε μορφής σώμα, κάνοντας έτσι η ψυχή την πρώτη της επικοινωνία με ένα σώμα. Παραμένοντας σ’ αυτόν τον δεύτερο τρόπο εξετάζει τι συμβαίνει όταν μια ψυχή απολύτως καθαρή από σώμα, δέχεται στον εαυτό της τη σωματική φύση.

Κάνει λόγο πρώτα-πρώτα για την ψυχή του παντός, υποδεικνύοντας ότι σχετικά με αυτήν κάθε αναφορά σε όρους όπως «είσοδος» και «εμψύχωση» γίνεται καθαρά για λόγους σαφή νειας. Διότι δεν υπήρξε ποτέ στιγμή κατά την οποία το Σύμπαν δεν είχε ψυχή, ούτε υπήρξε στιγμή κατά την οποία δημιουργήθηκε σώμα εν απουσία ψυχής.

Υποστηρίζει πως η ψυχή έχει ανάγκη το σώμα για να προχωρήσει, πως ο λόγος ύπαρξής της και η φυσική της θέση δεν είναι άλλη από το να βρίσκεται εντός και επί του σώματος. Σκοπός λοιπόν της ψυχής είναι να εμψυχώνει, έτσι δημιουργεί έναν τόπο για τον εαυτό της (η ψυχή του παντός), συνεπώς ένα σώμα και την δεδομένη στιγμή όπου γίνεται λόγος για την ψυχή του παντός, σαν σώμα εννοείται το σύμπαν.

Ο Πλωτίνος παραδίδει μια γλαφυρότατη περιγραφή του πως η ψυχή του παντός δημιουργεί. Ξεκινά περιγράφοντας πως είναι η ψυχή. Η στάση της είναι να μένει εντός του εαυτού της, ομοιάζει, μας λέει, σαν να εκλάμπει ένα δυνατό φως από εκείνη και στα όρια αυτού του φωτός να υπάρχει σκοτάδι, που καθώς το βλέπει η ψυχή, του δίνει σχήμα. Έτσι λαμβάνει ύπαρξη κάτι που μοιάζει με στολισμένο οίκημα το οποίο δεν αποχωρίστηκε ποτέ από το δημιουργό του. Ένα δημιούργημα στο οποίο ο δημιουργός δεν έδωσε ένα κομμάτι από τον εαυτό του, αλλά το συνέλαβε ολόκληρο μονομιάς σε κάθε του σημείο. Συμβάλλει στην ίδια του την ύπαρξη και την ωραιότητά του με ωφέλιμη φροντίδα, στον βαθμό που του είναι δυνατό να μετέχει στο είναι του, χωρίς να βλάπτεται από αυτό, διότι είναι «πάνω» από αυτό και το εποπτεύει. Με αυτόν τον τρόπο είναι έμψυχο, έχοντας μια ψυχή που είναι παρούσα σ’ αυτό αλλά που δεν του ανήκει, «διοικείται δεν διοικεί, κατέχεται δεν κατέχει». Δεν βρίσκεται η ψυχή μέσα στο σύμπαν αλλά το σύμπαν βρίσκεται στην ψυχή όπου «το κρατά υψωμένο». Ο Πλωτίνος παρομοιάζει το σύμπαν σαν ένα ζωντανό δίχτυ όπου είναι απλωμένο στη θάλασσα-ψυχή, χωρίς όμως να μπορεί να την καταλάβει και να την κάνει δική του. Όσο απλώνεται η θάλασσα απλώνεται και το δίχτυ μαζί της όντας ανήμπορο να διαχωριστεί από αυτή, διότι δεν μπορεί να είναι αλλού παρά εκτός από εκεί που βρίσκεται. Και επειδή η ψυχή από τη φύση της δεν έχει μέγεθος, μπορεί με μια και μόνο σύλληψη να καταλάβει ολόκληρο το σώμα, όσο και αν εκταθεί αυτό, εκεί είναι και η ψυχή. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, μας εξηγεί, ότι το σύμπαν εκτείνεται με βάση το σημείο στο οποίο κατά την πορεία του έχει την ψυχή να διατηρεί την ύπαρξή του.

Όσον αφορά τώρα την έκταση της δημιουργίας, αυτή καθορίζεται από την λογική αρχή που προέρχεται από την ψυχή. Η λογική αρχή της ψυχής είναι που δια της θελήσεως δημιουργεί ένα μέγεθος τόσο μεγάλο όσο η μορφή, από την οποία απορρέει το μέγεθος (όγκος-μέγεθος-συμπαντικός νόμος). Έτσι, επομένως, η ψυχή του παντός με τη δύναμη της ουσίας της και δια της θελήσεώς της, ελέγχει τα σώματα ώστε να λαμβάνουν γένεση και να βρίσκονται στην κατάσταση όπου εκείνη τα οδηγεί.

Δεν αναλώνει ούτε παραθέτει όλη τη δύναμή της, προς τα υλικά σώματα, έχει μία δύναμη η οποία ανήκει ολοκληρωτικά σε αυτήν και η οποία παραμένει στον εαυτό της και μία άλλη που φεύγει από αυτή προς τα δημιουργημένα πράγματα. Η δράση της ψυχής είναι κάτι που τελεί σε εγρήγορση, τόσο αυτή που συμβαίνει μέσα της όσο και αυτή που απευθύνεται προς τα δημιουργημένα, υλικά πλάσματα. Όλα τα υλικά πλάσματα δε ζουν από μόνα τους, η ψυχή είναι που τους δίνει ζωή και μάλιστα τέτοια ζωή σαν κι αυτή σύμφωνα με την οποία εκείνη ζει. Ζώντας μέσα σε μια λογική αρχή, δίνει και στο σώμα λογική αρχή κατ’ εικόνα εκείνης την οποία έχει, καθώς και τα σχήματα των σωμάτων, των οποίων τις λογικές αρχές κατέχει.

Συνεπώς, σύμφωνα με τα λεγόμενα του Πλωτίνου, η ψυχή του παντός ποίησε όλα τα πράγματα μέσα στο σύμπαν, από τα ουράνια σώματα μέχρι και τις πιο μικρές υπάρξεις που υφίστανται, κατά μίμηση των όντων των οποίων είχε τις λογικές αρχές, και με αυτόν τον τρόπο καθένα απ’ αυτά έγινε μια εκδηλωμένη λογική αρχή στην ύλη, σχηματισμένη σύμφωνα με αυτήν που υπήρχε προ της ύλης. Η ψυχή όντας εναρμονισμένη με τον θεό (ανώτερη αρχή-νους) από τον οποίο προήλθε, προς τον οποίο είναι εστιασμένη και τον οποίο είχε όταν δημιουργούσε, γίνεται ο σύνδεσμος μεταξύ αυτού και των δημιουργημένων πραγμάτων.

Όσον αφορά τις επιμέρους ψυχές, ο Πλωτίνος υποστηρίζει πως αυτές σύμφωνα με τη διάθεση που έχουν λάβει από τον νου χωρίζονται σε διάφορα είδη, έτσι διάκεινται ανάλογα με τη μορφή η οποία έρχεται προς αυτές από τον νου. Κάθε ψυχή επομένως κατέρχεται προς ένα σώμα, έτοιμο σύμφωνα με την ομοιότητά του προς τη διάθεση της ψυχής. Κατ’ αυτόν τον τρόπο αν μία ψυχή ομοιώθηκε σε άνθρωπο, εκδηλώνεται στον αισθητό κόσμο ανθρώπινο σώμα-μορφή και άλλες ψυχές σε διάφορα είδη ζώων. Μας επισημαίνει λοιπόν ότι οι επιμέρους ψυχές δεν απευθύνονται αποκλειστικά και μόνο σε ανθρώπους αλλά και σε άλλες μορφές ζωής, δεδομένου του ότι υπάρχουν διάφορα είδη ψυχών (7).

Οι ψυχές των ανθρώπων καθώς και οι άλλες επιμέρους ψυχές, αντίθετα από την ψυχή του παντός, δεν ποιούν το σώμα του οποίου λαμβάνουν τη φροντίδα και διαμέσου του οποίου εκδηλώνονται, αλλά ελκύονται προς τον ίδιο δημιουργημένο κόσμο (από την ψυχή του παντός) αισθητό κόσμο και κατεβαίνουν προς τα σώματα μέσα στα οποία λαμβάνουν γένεση, ορμώμενες άνωθεν από τη λογική τους αρχή, την ενωμένη με τον νου, χωρίς ωστόσο να απομακρύνονται από αυτήν. Είναι, περιγράφει ο Πλωτίνος, σαν το κεφάλι τους να στηρίζεται επάνω από τον «ουρανό» (8) ενώ το μεσαίο μέρος τους αναγκάζεται να φροντίσει αυτό στο οποίο έφτασαν και οι άκρες τους είναι ενωμένες με αυτό.

Με την κάθοδό τους στο σύμπαν, οι ψυχές δεν λειτουργούν ξέχωρα από αυτό αλλά έρχονται σε συμφωνία με αυτό, εναρμονίζονται με τους νόμους του και ακολουθούν την κυκλική του κίνηση (9). Όπως και το σύμπαν δρα σε συμφωνία με τα νοητά όντα και ακολουθεί τους νόμους που ο νους ορίζει σ’ αυτό δια μέσου της ψυχής του παντός. Όλα μέσα στο σύμπαν συμβαίνουν βάση ενός προδιαγεγραμμένου σχεδίου από τον νου.

Τίποτα δεν είναι τυχαίο υπάρχει μία καθορισμένη τάξη, ένας αναπόδραστος νόμος, που υποχρεώνει το κάθε τι να γεννάται και να εκδηλώνεται στη σωστή χρονική στιγμή. Έτσι κάθε ψυχή έχει τον δικό της χρόνο που όταν αυτός έρχεται, εκείνη καλείται, κατεβαίνει και εισδύει στο κατάλληλο σώμα. Κάθε είδος (ψυχής) έχει τη δική του «μοίρα» και χρονική στιγμή.

Όταν οι ψυχές ξεκινούν την κάθοδό τους προς τον αισθητό κόσμο πηγαίνουν πρώτα στον «ουρανό» όπου εκεί προσλαμβάνουν σώμα. Ο Πλωτίνος είναι φανερό ότι με την λέξη ουρανό εννοεί το διάστημα που βρίσκεται υπεράνω της γης, ένα διαφορετικό πεδίο λεπτότερης ύλης στο οποίο περνά η ψυχή στην αρχή της εισόδου της στον αισθητό κόσμο (10). Αφού προσλάβουν σώμα προχωρούν μέσω αυτού προς τα σώματα με περισσότερη γεώδη σύσταση έως το σημείο που μπορούν να εκταθούν σε μήκος (11). Ο Πλωτίνος αναφέρεται στον «ουρανό», λέγοντας ότι είναι το ανώτερο πεδίο του αισθητού κόσμου και θεωρεί τη γη ως το τελευταίο (κατώτερο) από τα πεδία του (12). Τα ουράνια μέρη είναι αυτά που εμψυχώνονται πρώτα και επίσης αυτά, κατά τον Πλωτίνο, έχουν την ικανότητα να μετέχουν της ψυχής και να την συνακολουθούν στο έργο της. Οι φωτίζουν τον ουρανό, δίνοντάς του το μεγαλύτερο και πρώτο μέρος του εαυτού τους, φωτίζουν επίσης και τον υπόλοιπο κόσμο (τα ενδιάμεσα πεδία;) με τα δευτερεύοντα μέρη τους. Αυτές οι ψυχές που κατεβαίνουν περισσότερο, ρίχνουν και το φως τους χαμηλότερα, δεν είναι καλό όμως για αυτές να προχωρήσουν πολύ, επισημαίνει ο Πλωτίνος.

Μερικές από τις ψυχές έρχονται από τον ουρανό προς τα κατώτερα σώματα, ωστόσο ανά κάποια χρονικά διαστήματα ελευθερώνονται απ’ αυτά και μπορούν έτσι, ομοίως και αυτές, να βρίσκονται εντός της λογικής αρχής όπως και η ψυχή του παντός, η οποία ποτέ δε στρέφεται προς τον αισθητό κόσμο. Από το ένα χρονικό διάστημα στο άλλο, επιστρέφουν στην ίδια κατάσταση, σε μια διαδοχική σειρά καθορισμένων ζωών. Εκτελώντας την πορεία τους μέσα σε αυτές τις ζωές, ολοκληρώνονται σύμφωνα με μία και μοναδική λογική αρχή.

Υπάρχουν και κάποιες ψυχές όπου με την κάθοδό τους σε κατώτερα σώματα εγκλωβίζονται όλο και περισσότερο μέσα στην ύλη, με αποτέλεσμα να «βαρύνουν» και να βυθιστούν στη λήθη, να χάσουν την επαφή τους δηλαδή με το ανώτερο μέρος τους τη λογική τους αρχή, να χάσουν τον εαυτό τους, το είναι τους, έλκοντας ακόμη περισσότερο αυτό που βαραίνει επάνω τους (την υλική μορφή). Καταλήγουν με αυτόν τον τρόπο, να εισέρχονται από το ένα σώμα στο άλλο, χωρίς καμιά ανάπαυλα. Με τον καιρό γίνονται διαφορετικές και στρέφονται ολοένα και περισσότερο «σ’ αυτό που τους ανήκει» (στη σωματική μορφή) και έρμαια πια καταλαμβάνονται από τα δεσμά που μόνες τους έδεσαν λίγο-λίγο μ’ αυτά τον εαυτό τους. Ανήμπορες να αναστρέψουν με οποιοδήποτε τρόπο την κατάσταση αυτή, αφήνονται στη φροντίδα της φύσης.

Στο αντίθετο άκρο όμως υπάρχουν και οι ψυχές που ενώ υπόκεινται στη μοίρα του υλικού κόσμου, με τον ερχομό τους σε κατώτερα σώματα, δεν παύουν να ανήκουν στον εαυτό τους. Δέχονται να υπομείνουν όλα όσα είναι αναγκαία, μπορούν όμως ταυτόχρονα να ανήκουν στον εαυτό τους σε όλα όσα είναι δικά τους έργα, ζώντας σύμφωνα με μιαν άλλη νομοθεσία, την νομοθεσία που διέπει όλα τα όντα, που εις γνώσιν τους παρέχουν τον εαυτό τους σε αυτόν τον θεσμό. Ο θεσμός αυτός είναι φτιαγμένος από όλες τις εδώ λογικές αρχές και αιτίες και από τα έργα των ψυχών, καθώς και από τους νόμους που προέρχονται από τον νοητό κόσμο. Έτσι μπορούν να τελούν κάθε τους έργο, μέσα σ’ αυτές, έξω από αυτές και γύρω από αυτές με πλήρη αρμονία και απόλυτη επίγνωση.

Ο Πλωτίνος ολοκληρώνει την άποψή του όσον αφορά την κάθοδο της ψυχής, στην όγδοη πραγματεία του έργου του με τίτλο «ΠΕΡΙ ΕΙΣ ΤΑ ΣΩΜΑΤΑ ΚΑΘΟΔΟΥ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ». Στην αρχή της πραγματείας αυτής, παραθέτει μια πνευματικής φύσεως προσωπική του εμπειρία (13), ένα βίωμα που συνέλαβε διαμέσου ενατενίσεως. Αυτό παραπέμπει στο γεγονός πως ένα μεγάλο μέρος του έργου του προέρχεται και βασίζεται σε τέτοιου είδους προσωπικές του εμπειρίες. Στην πραγματεία αυτή, λοιπόν, ο Πλωτίνος θίγει την τιμωρία που υφίσταται η ψυχή στρεφόμενη προς τα κάτω, προς το μερισμό. Εκθέτει την άποψή του αυτή παραθέτοντας πλήθος από απόψεις προγενέστερών του φιλοσόφων (14), θέλοντας να της δώσει ίσως με αυτόν τον τρόπο κύρος ή πιστοποίηση. Είναι ίσως το ποιητικότερο σημείο όλης της Τέταρτης Εννεάδας.

Παραμένοντας στη θεώρηση του Πλάτωνα, την αναλύει όντας σε συνταύτιση με αυτή. Σύμφωνα με τον Πλάτωνα οι επιμέρους ψυχές, όταν εισέρχονται στον εδώ κόσμο παρασύρονται σε ένα είδος πτώσης και καταλήγουν να είναι μέρη και να ανήκουν στον εαυτό τους αποχωριζόμενες από το όλον. Όταν κάποια ψυχή παραμείνει για πολύ καιρό στη χωριστότητα, χάνει την επικοινωνία της με τον νου, σταματά να βλέπει προς αυτόν, εγκαταλείπει το όλον, και επικεντρώνεται στο να διοικεί το επιμέρους με δυσκολία πια. Έτσι σταδιακά φτάνει στο να το υπηρετεί, βυθιζόμενη σε μεγάλο βαθμό στα βάθη του επιμέρους πράγματος. Αυτό είναι το λεγόμενο «πτερορρόημα» κατά τον Πλάτωνα, φτάνει δηλ. στην κατάσταση να γίνει δέσμια του σώματος, χάνοντας λόγω των σφαλμάτων της το προνόμιο να διατηρείται αβλαβής. Περιοριζόμενη κατ’ αυτόν τον τρόπο από τα δεσμά, λειτουργεί διαμέσου των αισθήσεων αφού εμποδίζεται πια να ενεργεί με τον νου. Θάφτηκε και είναι μέσα στο «σπήλαιο». Παρά το πάθημά της, λόγω του ότι διατηρεί εν δυνάμει μέσα της το υπερβατικό στοιχείο, κάποια στιγμή ξαναστρέφεται προς τη νόηση, ελευθερώνεται από τη φυλακή της και ανέρχεται. Μετά την πτώση τους οι ψυχές, γίνονται «αμφίβιες», λέει ο Πλάτωνας, όντας αναγκασμένες να ζουν διαδοχικά μια στην ζωή του νοητού και μια στην εδώ ζωή.

Στη συνέχεια ο Πλωτίνος εξετάζει το γεγονός της καθόδου, λέγοντας ότι ναι μεν ο χαρακτήρας της καθόδου μπορεί να είναι εκούσιος, δηλαδή με τη θέλησή της η ψυχή να εισέρχεται στον αισθητό κόσμο και να υπόκειται σε πτώση, αλλά ταυτόχρονα είναι και ακούσιος λόγω του ότι μέσα της εν δυνάμει υπάρχουν οι ικανότητες να διοικήσει κάτι κατώτερο από αυτήν και να παράγει έργο, να δημιουργήσει. Αυτό σημαίνει ότι εάν η ψυχή παραμείνει για πάντα στην ηρεμία του ασώματου κόσμου, τότε ποτέ δεν θα ενεργοποιήσει τις δυνάμεις τις οποίες κατέχει και επιπλέον ούτε και η ίδια θα γνωρίζει ότι τις διαθέτει από τη στιγμή που δεν θα εκδηλώνονταν ποτέ ούτε θα αναπτύσσονταν. Από τη στιγμή όμως που αυτές οι δυνάμεις βρίσκονται μέσα στην ίδια τη φύση της ψυχής, είτε η επερχόμενη δράση τους είναι παθητική (ακούσια) είτε ενεργητική (εκούσια), γίνεται αναπόφευκτη λόγω της αιώνιας αναγκαιότητας του φυσικού νόμου. Αν λοιπόν, σύμφωνα με τον Πλωτίνο, κοιτάξουμε το θέμα αυτό από την συγκεκριμένη οπτική γωνία, θα δούμε πως η ψυχή δεν διαπράττει κάποιο είδος σφάλματος, αλλά πορεύεται σύμφωνα με τα όσα ο δημιουργός (θεός) της προσέδωσε από τη στιγμή της εκπόρευσής της.

Εάν από την άλλη πλευρά όμως πρόκειται για κακή χρήση των δυνατοτήτων της, από μέρους της ψυχής, τότε σ’ αυτήν την περίπτωση όντως υφίσταται σφάλμα. Το σφάλμα μπορεί να είναι διπλής φύσεως, είτε δηλαδή οφείλεται στις αιτίες της καθόδου,είτε στις κακές πράξεις της ψυχής όταν βρεθεί στον εδώ κόσμο. Τότε δια της θείας θεσπίσεως του νόμου της δικαιοσύνης, η ψυχή τιμωρείται. Στην πρώτη περίπτωση η τιμωρία είναι αυτόακριβώς που γνωρίζει με την κάθοδό της. Στην δεύτερη περίπτωση είναι η είσοδός της και μάλιστα σε πολύ σύντομο χρόνο, χωρίς ανάπαυλα, σε άλλα σώματα ανάλογα με την κρίση που της αξίζει. Ενώ αν η ψυχή επιδείξει ατελείωτο είδος κακίας κρίνεται άξια ακόμα μεγαλύτερης τιμωρίας, υπό την επιστασία «τιμωρών πνευμάτων».

Η ψυχή λοιπόν, όπως μας περιγράφει ο Πλωτίνος, αν και είναι θεϊκή και προέρχεται από τον θείο νου, εισέρχεται στο σώμα, ερχόμενη στον αισθητό κόσμο με μιαν αυτόματη ροπή. Σαν ένας μικρός θεός («έσχατης τάξεως θεός»), με τη δική της δύναμη, κοσμεί αυτό που έρχεται μετά από την ίδια (το κατώτερό της). Και αν φύγει σύντομα από την κατάσταση αυτή, δεν βλάπτεται καθόλου, αναχωρεί έχοντας αποκομίσει συνάμα τη γνώση του κακού και γνωρίζοντας τη φύση της κακίας, φέρνοντας σε εκδήλωση τις δυνάμεις της και παρουσιάζοντας τα έργα και τις δημιουργίες της.

Οι αιτίες, που μας παραθέτει ο Πλωτίνος, οι οποίες κάνουν δυσάρεστη την επικοινωνία της ψυχής με το σώμα, είναι δύο. Ότι το σώμα γίνεται «εμπόδιο» για τη νόηση και το ότι «τη γεμίζει» με «επιθυμίες» (ηδονές) και «λύπες». Διότι τίποτα από αυτά τα δύο δεν θα μπορούσε να υποστεί η ψυχή, αν δεν καταβυθίζονταν εντός του σώματος αλλά αντίθετα παρέμενε στο να το διοικεί και να το εποπτεύει, χωρίς να δίνει τον εαυτό της σ’ αυτό αλλά το σώμα να ανήκει σ’ εκείνη. Τέλος, το θετικό που αποκομίζει η ψυχή ερχόμενη στον αισθητό κόσμο, είναι οι εμπειρίες που εξέλαβε διαμέσου όλων αυτών που είδε και όλων αυτών που έπαθε όντας εκεί. Καθώς και το ότι γνώρισε τι σημαίνει να είσαι εκεί, αποκτώντας τη γνώση του τι πραγματικά είναι καλύτερο δια της αναλογικής σύγκρισης μεταξύ των αντιθέτων, του επάνω και του κάτω, του νοητού και του αισθητού.

Προς το τέλος της τρίτης πραγματείας (15) ο Πλωτίνος αναφέρεται στη σχέση που υπάρχει ανάμεσα στην ψυχή και στο σώμα, με ποιο τρόπο το σώμα εμψυχώνεται και ποιο μέρος της ψυχής είναι αυτό που εισέρχεται στο σώμα. Υποστηρίζει πως το κατώτερο μέρος της ψυχής είναι σε επαφή με το σώμα, ενώ όπως προείπαμε το ενδιάμεσο στρέφεται προς τη φροντίδα και το ανώτερο παραμένει ενωμένο με τον νου. Από αυτό προκύπτει πως η ψυχή δεν δίνεται ολοκληρωτικά στο σώμα, ούτε και όλες οι δυνάμεις της είναι παρούσες σ’ αυτό, παρά μόνον αυτές που είναι απαραίτητες για τη λειτουργία του. Η ψυχή, θα λέγαμε, ότι δίνει στο σώμα (αδρανής ύλη) την κινητήριο δύναμη, το ζωοποιεί όπως παρουσιάζεται από τον Πλωτίνο. Η ψυχή αποδίδει στο κάθε όργανο του σώματος την απαραίτητη δύναμη για το έργο του. Έτσι με αυτόν τον τρόπο κάθε εσωτερικό όργανο του σώματος, όπως και επίσης κάθε αισθητήριο όργανο μεταβαίνει σε λειτουργία, καθώς επίσης η αισθητηριακή δύναμη είναι παρούσα στο σύνολο του σώματος, για την εξυπηρέτηση της αισθητηριακής αντίληψης της ψυχής.

Η υπόλοιπη πραγματεία ως το τέλος της καθώς και οι επόμενες τρεις (16), είναι αφιερωμένες περί της αίσθηση και της μνήμης. Μέσα σ’ αυτές, ο Πλωτίνος εξετάζει το αν η αίσθηση είναι ίδιον της ψυχής και το αν η ψυχή έχει μνήμη. Συχνά υποστηρίζει αυτή του τη θεώρηση, παραθέτοντας απόψεις, κυρίως του Αριστοτέλη. Ξεκινώντας από την αίσθηση μας λέει, ότι είναι ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό που η ψυχή προσδίδει σε κάθε μέρος του σώματος, ώστε μέσω αυτού να μπορεί να έχει την αισθητηριακή αντίληψη. Δια της αισθητηριακής αντίληψης, το σώμα γίνεται όργανο της ψυχής. Πρόκειται για την αντίληψη που σχηματίζει η ψυχή για τα αισθητά αντικείμενα, χρησιμοποιώντας το σώμα, διότι δεν υπάρχει άλλος τρόπος να έχει επαφή με αυτά παρά μόνο μέσω του σώματος. Η δύναμη της αίσθησης, λοιπόν, καθώς και της παρόρμησης (το επιθυμητικό) ανήκει στην ψυχή η οποία έχει την ικανότητα να αισθάνεται και να φαντάζεται. «…ώστε στην αισθητηριακή αντίληψη η ψυχή να επέχει θέση τεχνίτη και το σώμα θέση εργαλείου, όπου το σώμα δέχεται επιρροές και υπηρετεί, ενώ η ψυχή δέχεται τις επί του σώματος αποτυπώσεις ή τις διαμέσου του σώματος ή την κρίση που σχημάτισε από τα βιώματα του σώματος…» (3., 26.)

Κατανοούμε λοιπόν πως κατά τον Πλωτίνο, η αίσθηση είναι ένα εργαλείο της ψυχής το οποίο έχει την ικανότητα να της μεταφέρει όλα όσα υπόκειται το σώμα σε σχέση με το εξωτερικό του περιβάλλον. Είναι ουσιαστικά ένας μεταβιβαστής των ερεθισμάτων και των παθών του σώματος. Με τα όργανα του σώματος να λειτουργούν, άλλοτε σαν πομποί και άλλοτε σαν δέκτες.

Η μνήμη, μας λέει ο Πλωτίνος, ανήκει στην φαντασιακή δύναμη της ψυχής. Η φαντασιακή δύναμη της ψυχής βρίσκεται ανάμεσα στο ανώτερο μέρος της, το ενωμένο με τον νου και στο κατώτερο μέρος της που είναι στο σώμα, έχει την ικανότητα να λαμβάνει τις «εικόνες» σαν αντικαθρέπτισμα από το ανώτερο μέρος της όπου βρίσκεται σε επαφή με τον νου (μνήμη του νοητού κόσμου), αλλά επίσης έχει την ικανότητα να λαμβάνει και τις «εικόνες» από τον αισθητό κόσμο που αποτυπώνονται μέσω της αίσθησης στην αισθητηριακή της αντίληψη, τις επεξεργάζεται και κάνει έναν διαχωρισμό, κάποιες τις τοποθετεί στη μνήμη ως γνωστικά αντικείμενα και κάποιες άλλες τις απορρίπτει.

Η μνήμη των γνωστικών αυτών αντικειμένων που η ψυχή συλλέγει, σε σχέση με τα όσα «ζει» και λαμβάνει εν’ όσο βρίσκεται εντός του αισθητού κόσμου, χάνονται κατά κάποιο τρόπο και παύουν να ισχύουν όταν αυτή επιστρέφει στο νοητό κόσμο. Διότι όντας στρεφόμενη προς τον νου, έρχεται σε ένωση και εναρμονίζεται με αυτόν. Είναι τότε ένα με το όλον και διάκειται άτρεπτη προς τη νόηση, έχοντας επίγνωση του εαυτού της, ως ταυτιζόμενη και ενοποιημένη με το όλον. Όταν όμως στραφεί ξανά προς τον αισθητό κόσμο, αποχωριζόμενη την ενότητά της και αποδεχόμενη την ατομικότητά της, τότε ανακτά και πάλι τη μνήμη των πραγμάτων του αισθητού κόσμου που συνέλλεξε εν’ όσο βρισκόταν σ’ αυτόν. Πράγμα που σημαίνει ότι με την επιστροφή της στον νοητό κόσμο, η μνήμη αυτή δεν χάνεται ούτε καταστρέφεται, αλλά υπάρχει μέσα της σε λανθάνουσα κατάσταση. Ενώ αντίθετα η μνήμη που κατέχει από τον νοητό κόσμο, δεν παύει ποτέ να λειτουργεί στο ανώτερο μέρος της το οποίο είναι ενωμένο με αυτόν.

Ο Πλωτίνος δεν παραλείπει να αφιερώσει μία πραγματεία στην αθανασία της ψυχής17, παρόλο που σε όλο του το έργο είναι έκδηλη η πεποίθηση αυτή. Στο μεγαλύτερο μέρος της πραγματείας του, αντιμάχεται όλους όσους υποστηρίζουν ότι η ψυχή είναι ένα είδος υλικής υπόστασης και ότι υπόκειται σε φθορά, θέτοντας πλήθος επιχειρημάτων που αναιρούν την υπόθεση αυτή.

Ξεκινά την επιχειρηματολογία του, λέγοντας πως ότι είναι επιδεκτικό σε φθορά είναι σώμα, δεδομένου ότι αποτελείται από ύλη και όχι από «ουσία», έχει όγκο, μέγεθος, λαμβάνει γένεση και υπόκειται στο χρόνο. Διότι «γίνεται και καταστρέφεται, αλλά ποτέ δεν είναι πραγματικά» και αυτό που το κάνει να έχει ύπαρξη είναι η συμμετοχή του στο ον (μέχρι το βαθμό που μπορεί να μετέχει). Το σώμα δεν έχει δική του ζωή, λαμβάνει ζωή και γένεση (από την ψυχή) και εφόσον δεν είναι αυθύπαρκτο και αιώνιο, μεταβάλλεται και καταστρέφεται, γιατί η φύση του είναι πρόσκαιρη. Ολόκληρο το αισθητό αυτό σύμπαν το οποίο απαρτίζεται από σώματα, οφείλει την ύπαρξή του και τη γέννησή του στην ψυχή, αυτή είναι που το δημιουργεί και του δίνει ζωή όμοια με τη δική της.

Συνεχίζει την επιχειρηματολογία του (ο Πλωτίνος), περιγράφοντας τη φύση της ψυχής σε αντιδιαστολή με τη φύση των σωμάτων. Η ψυχή διαθέτει αφ’ εαυτής την ύπαρξη, δεν μετέχει στο ον αλλά είναι το όντως όν, το οποίο δεν υπόκειται σε γένεση ούτε σε φθορά. Έχει επίσης αφ’ εαυτού ζωή, η οποία είναι αδύνατον να καταστραφεί διότι δεν έχει εξωτερική προέλευση. Όντας ένα αυθύπαρκτο ον, προερχόμενο από τον νοητό κόσμο είναι άχρονη (αιώνια) δεν έχει μέγεθος, όγκο, υφή, σχήμα και χρώμα, δεν μεταβάλλεται, ούτε καταστρέφεται.

Δεδομένου επίσης ότι η ψυχή είναι η αρχή της ζωής για τα πράγματα του αισθητού κόσμου, οφείλει να είναι κάτι ανώτερο από αυτά. Άρα η ψυχή είναι αδύνατον να είναι οποιοδήποτε είδος σώματος. Συνεπώς η ανώτερη αυτή ουσία που έχει φύση πρωταρχικώς ζώσα, είναι κατ’ ανάγκην άφθαρτη και αθάνατη ως αρχή ζωής όλων των αισθητών πραγμάτων. Με την αναλυτική περιγραφή όλων αυτών, ο Πλωτίνος κάνει σαφές, ότι η ψυχή είναι συγγενική προς την «κατ’ εξοχήν θεϊκή και αιώνια φύση».

Θα ήθελα να τελειώσω αυτή τη διαδρομή μέσα στην τέταρτη Εννεάδα του Πλωτίνου, παραθέτοντας ένα μέρος από την πραγματεία αυτή: «… καθώς παραδεχόμαστε ότι κάθε θείο και όντως ον έχει μια αγαθή και έμφρονα ζωή, πρέπει μετά από αυτό να εξετάσουμε τη συνέχεια, αρχίζοντας από την ψυχή μας και βρίσκοντας ποια είναι η φύση της… να την εξετάσει αφαιρώντας ή μάλλον ο αφαιρών ας δει τον εαυτό του και ας πιστέψει ότι είναι αθάνατος, όταν θεαθεί τον εαυτό του ερχόμενο στο νοητό και καθαρό κόσμο. Πράγματι, θα δει έναν νου που βλέπει όχι κάτι αισθητό ούτε κάτι από τα θνητά πράγματα, αλλά κατανοεί το αιώνιο μέσω του αιώνιου στοιχείου του, και όλα τα πράγματα στην περιοχή του νοητού, κόσμος νοητός ο ίδιος και φωτισμένος, καταυγάζεται από την αλήθεια που προέρχεται από το αγαθό, αυτήν που στέλνει λάμψεις αλήθειας σε όλα τα νοητά. Έτσι πολλές φορές θα θεωρήσει ότι είναι σωστό αυτό που λέγεται: «Χαίρετε, εγώ είμαι για σας ένας αθάνατος θεός» που έχει ανέβει προς την περιοχή του θείου και έχει ατενίσει την ομοιότητα με αυτό. Εάν όμως η κάθαρσή μας οδηγεί σε γνώση του άριστου, τότε αναφαίνονται και οι επιστήμες που βρίσκονται στο ενδιάμεσο, εκείνες βέβαια που είναι πραγματικές επιστήμες. Διότι, φυσικά, όχι με το να τρέχει έξω η ψυχή «βλέπει την σωφροσύνη και την δικαιοσύνη» αλλά αυτήν καθαυτήν, στην κατανόηση του εαυτού της και αυτού που ήταν προηγουμένως,βλέποντάς τα σαν αγάλματα εγκατεστημένα σε αυτήν, έχοντάς τα καθαρίσει από τη σκουριά του χρόνου που τα είχε σκεπάσει…» (7., παρ. 10)

——————————————————————————–

1. ΠΕΡΙ ΟΥΣΙΑΣ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ ΠΡΩΤΟΝ, 2. ΠΕΡΙ ΟΥΣΙΑΣ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ ΔΕΥΤΕΡΟΝ.
2. Τη λέξη νου, ο Πλωτίνος, τη χρησιμοποιεί με την Πλατωνική έννοια του όρου. Δεν εννοεί τη λογική ή την ικανότητα της σκέψης αλλά την ανώτερη ουσία που βρίσκεται πέραν του υλικού κόσμου. Είναι ένας λατωνικός όρος για την θεία συνείδηση. Θα μπορούσαμε να πούμε ακόμα ότι είναι ο Λόγος απ’ όπου προέρχονται τα πάντα. «Σημαίνει Πνεύμα σε διάκριση από την ψυχή» (ΒΙΒΛΟΣ ΑΠΟΚΡΥΦΙΣΜΟΥ, Ε. Π. ΜΠΛΑΒΑΤΣΚΥ, ΕΚΔ. ΚΕΔΡΟΣ).
3. Δεν είναι ούτε μόνο διαιρετή, ούτε μόνο αδιαίρετη κατ’ ανάγκην είναι και τα δύο.
4. ΠΕΡΙ ΨΥΧΗΣ ΑΠΟΡΙΩΝ ΠΡΩΤΟΝ, 4.ΠΕΡΙ ΨΥΧΗΣ ΑΠΟΡΙΩΝ ΔΕΥΤΕΡΟΝ, 5.ΠΕΡΙ ΨΥΧΗΣ ΑΠΟΡΙΩΝ ΤΡΙΤΟΝ Ή ΠΕΡΙ ΟΨΕΩΣ.
5. Περισσότερη ανάλυση στο θέμα αυτό, βρίσκουμε στην ένατη και τελευταία πραγματεία της 4ης Εννεάδας <9.ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΕΙ ΠΑΣΑΙ ΑΙ ΨΥΧΑΙ ΜΙΑ>, η οποία είναι αφιερωμένη αποκλειστικά στο ζήτημα αυτό.
6. Στο σημείο αυτό οφείλω να σημειώσω ότι, η διαφορετικότητα, η μοναδικότητα της μιας ψυχής σε σχέση με την άλλη έγκειται σ’ αυτό ακριβώς το γεγονός. Ο Πλωτίνος το αναλύει αυτό, λέγοντας ότι οι διαφορές των ψυχών αναφέρονται στα δεύτερα και στα τρίτα (συστατικά)και ανάλογα με τον τρόπο που αυτά αναμειγνύονται για να αποτελέσουν μια ξεχωριστή ψυχή. Αυτό κάνει την κάθε ψυχή να διαφέρει βάσει του στοιχείου που είναι ενεργό μέσα της. Έτσι οι ψυχές τελειοποιούνται έχοντας διαφορετικές τάσεις η κάθε μία.
7. Αν παρατηρήσουμε τις διάφορες μορφές ζωής, θα διαπιστώσουμε πως κατέχουν κάποια μορφή συνείδησης είτε αυτή είναι περισσότερο πρωτόγονη είτε λιγότερο. Αυτό και μόνο, έως ένα βαθμό μπορεί να επιβεβαιώσει τα λεγόμενα του Πλωτίνου, ότι κάθε πλάσμα εμψυχώνεται από ένα είδος ψυχής η οποία κατέχει ένα είδος λογικής αρχής.
8. Πέρα από τον κόσμο (αισθητό), έξωθεν του σύμπαντος.
9. Με τον τρόπο όπου μεταφέρει ο Πλωτίνος το γεγονός της κυκλικής κίνησης μέσα στο σύμπαν, υποδηλώνει κατά πρώτον πως οτιδήποτε υπάρχει μέσα σ’ αυτό υπόκειται βάση νόμου σε κυκλική κίνηση όπως και το ίδιο το σύμπαν και κατά δεύτερον το νόμο της εξέλιξης.
10.Αναφέρει κατά λέξη (ο Πλωτίνος) ότι ο ουρανός συνορεύει με το τελευταίο σημείο του νοητού κόσμου και ότι είναι το καλύτερο μέρος του αισθητού κόσμου.
11. Στο σημείο αυτό δημιουργείται η εντύπωση, πως η ψυχή ενδύεται πολλά σώματα έως ότου φτάσει στο κατώτερο υλικό σώμα.
12. Συνεπώς, μας αφήνει να καταλάβουμε πως υπάρχουν και άλλα πεδία ενδιάμεσα.
13. 8.,1-11, βλ. και σχόλιο 8.2 στο βιβλίο «Πλωτίνος, Εννεάδες, Εννεάς Τετάρτη» εκδ. Κάκτος, Οδυσσέας Χατζόπουλος.
14. Μεταξύ άλλων αναφέρεται στον Ηράκλειτο, στον Εμπεδοκλή, στον Πυθαγόρα και φυσικά στον «θεϊκό Πλάτωνα», όπως συνηθίζει να τον αποκαλεί.
15. 3. ΠΕΡΙ ΨΥΧΗΣ ΑΠΟΡΙΩΝ ΠΡΩΤΟΝ, παρ. 22, 23
16. 4. ΠΕΡΙ ΨΥΧΗΣ ΑΠΟΡΙΩΝ ΔΕΥΤΕΡΟΝ, 5. ΠΕΡΙ ΨΥΧΗΣ ΑΠΟΡΙΩΝ ΤΡΙΤΩΝ Ή ΠΕΡΙ ΟΨΕΩΣ, 6. ΠΕΡΙ ΑΙΣΘΗΣΕΩΣ ΚΑΙ ΜΝΗΜΗΣ.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

– Εννεάδες, Εννεάς Τετάρτη, Πλωτίνος, εκδ. Κάκτος, Οδυσσέας Χατζόπουλος, 2000

– Λεξικό φιλοσοφικών όρων, Αιμιλία Ξανθοπούλου, Εκδ. Μέδουσα, 2006

– Βίβλος Αποκρυφισμού, Έλενα Π.Μπλαβάτσκυ, Εκδ. Κέδρος, 1995

Η Ιωάννα Μαρκουίζου είναι αρθρογράφος του περιοδικού Υπατία.

Οι σχέσεις Ελλάδας και Αιγύπτου ήταν ανέκαθεν θερμότατες.

Οι λαοί τρέφουν βαθιά αμοιβαία αγάπη, ιδιαίτερα οι άραβες προς εμάς, από την αρχαιότητα, αναγνωρίζοντας στα φύλα μας τα προσόντα της μαθηματικής και φιλοσοφικής σκέψης σε επίπεδο παγκόσμιων ιδρυτών πολιτισμού. Η πορεία δε του Μεγ. Αλεξάνδρου στη γη τους, άφησε ανεξίτηλα σημάδια λατρείας.

Pord Said – Αίγυπτος : Είναι το μεγάλο λιμάνι του, και η βόρεια είσοδος του μεγάλου καναλιού των 168 χιλιομέτρων . Δηλαδή, είναι η είσοδος από την Μεσόγειο θάλασσα που μέσω του καναλιού περνάει στην Ερυθρά θάλασσα. Πόσο τυχαίο είναι;

O αναγραμματισμός της λέξεως Said δίδει τη λέξη Dias = Δίας (Διαβάστε το ανάποδα)

Suez – Αίγυπτος : Eίναι μια πόλη 500.000 κατοίκων περίπου στη βόρεια ακτή του κόλπου του Suez, και στην νότιο-ανατολική πλευρά της Μεσογείου.

Είναι η αρχή του μεγάλου καναλιού, την περίφημη διώρυγα του Suezη οποία ενώνει την Μεσόγειο με την Ερυθρά θάλασσα. Το κανάλι άνοιξε το 1869 και επηρέασε δραματικά το παγκόσμιο εμπόριο. Πόσο τυχαίο είναι;

Ο αναγραμματισμός της λέξεως Suez δίδει τη λέξη Zeus = Ζευς (ήτοι Ζεύξις, δηλαδή διώρυγα) (Διαβάστε το ανάποδα)

Assuan – Αίγυπτος: Νότια, κατά μήκος του Νείλου βρίσκεται το τιτάνιο φράγμα του Ασσουάν, ένα θαύμα μηχανικής από το οποίο καλλιεργούνται εκατομμύρια γόνιμα στρέμματα της Αιγύπτου και αποτρέπονται οι πλημμύρες.

Υδροηλεκτρικός παράγει το 50% των ηλεκτρικών αναγκών της χώρας. κ. α. πολλά. Πόσο τυχαίο είναι;

Ο αναγραμματισμός της λέξεως Assuan δίδει τη λέξη Naussa όπερ σημαίνει: Nαυς, πλοίο, ταξίδι, επικοινωνία, ύδατα, κιβωτός, κ.λ.π. (Διαβάστε το ανάποδα)

Υπενθυμίζεται χάριν μαγικότητας του μύθου, ότι οι άραβες διαβάζουν από δεξιά προς αριστερά…!

Στη σημερινή κοινωνία όλα φαίνεται να περιστρέφονται γύρω από το χρήμα.

Όλοι μας επιδιώκουμε να βρούμε μια καλοπληρωμένη θέση εργασίας ώστε να έχουμε τη δυνατότητα όχι μόνο να βγάζουμε τα προς το ζην, αλλά να μπορούμε ακόμη να απολαμβάνουμε τις ανέσεις της σύγχρονης εποχής.

Ο κόσμος στον οποίο ζούμε είναι διαμορφωμένος έτσι ώστε όλοι να θεωρούν το χρήμα ως μια υπέρτατη αξία δεδομένου ότι χωρίς αυτό είναι αδύνατον να αγοράσει κανείς υλικά αγαθά, πράγμα που φαντάζει καταστροφικό στην καταναλωτική κοινωνία όπου διαβιούμε.

Είναι, όμως, πραγματικά έτσι τα πράγματα; Έχουν πραγματικά τόσο μεγάλη αξία τα χρήματα όση εμείς θέλουμε να τους προσδίδουμε;

Για να δούμε ποια είναι η άποψη των αρχαίων Ελλήνων και πιο συγκεκριμένα, του Σοφοκλή πάνω στο θέμα:

«οὐδὲν γὰρ ἀνθρώποισιν οἷον ἄργυρος κακὸν νόμισμ’ ἔβλαστε. τοῦτο καὶ πόλεις πορθεῖ. τόδ’ ἄνδρας ἐξανίστησι δόμων. τόδ’ ἐκδιδάσκει καὶ παραλλάσσει φρένας χρηστὰς πρὸς αἰσχρὰ πράγμαθ’ ἵστασθαι βροτῶν.»,

Δηλαδή:

«Δεν καθιερώθηκε ποτέ από το ανθρώπινο γένος κάτι πιο ολέθριο από το χρήμα. Αυτό πορθεί πόλεις. Αυτό ξεσηκώνει ανθρώπους από τα σπίτια τους. Αυτό παρασύρει και διαστρέφοντας τα καλά μυαλά τα σπρώχνει προς αισχρές πράξεις.» (Σοφοκλέους, Αντιγόνη)

Αρκεί να θυμηθούμε τη σημερινή οικονομική κρίση και να ανακαλέσουμε στη μνήμη μας το πλήθος των ανθρώπων που έχουν μείνει άστεγοι εξαιτίας του χρήματος. Αρκεί να θυμηθούμε τη διαφθορά που υπάρχει στον πλανήτη και παραγκωνίζει την έννοια της δικαιοσύνης.

Αρκεί να συλλογιστούμε τις αδικίες που είναι ικανοί να διαπράξουν οι άνθρωποι στο βωμό του χρήματος. Τελικά, η μόνη ιδιότητα που έχουν τα χρήματα είναι να διαφθείρουν και να καταστρέφουν ό,τι αγγίζουν.

Όλο αυτό μας βάζει σε σκέψεις. Μήπως θα ήταν καλύτερο να ζούσαμε σε μια κοινωνία, όπου όλα θα λειτουργούσαν με ανταλλαγή προϊόντων και υπηρεσιών;

Οι καρδιές των ανθρώπων θα ήταν, σίγουρα, πιο αγνές και πιο δίκαιες από ότι είναι σήμερα.

Πίσω από τα μαλλιά του Αβραάμ Λίνκολν, κρύβεται το μυστικό δωμάτιο στο όρος Ράσμορ, στη Νότια Ντακότα. Αλλά τι είναι αυτό;

Αν στο Στόουνχετζ υπήρχαν στοιχεία γραμμένα από τους δημιουργούς του, τότε δεν θα υπήρχε κανένα μυστήριο γύρω από την ύπαρξη του.

Αυτό σκέφτηκε ο γλύπτης των περίφημων κεφαλών των προέδρων, (Τόμας Τζέφερσον, Αβραάμ Λίνκολν, Τζορτζ Ουάσινγκτον και Θεόδωρος Ρούσβελτ) Γκάτσον Μπόργκλουμ (Gutzon Borglum), και ήθελε να αφήσει το στίγμα του για τις μελλοντικές γενιές.

Όχι το καλλιτεχνικό, αυτό είναι εμφανές, αλλά για το τι δυσκολίες που συνάντησε, πώς λειτούργησε και πώς κατάφερε να φέρει σε πέρας αυτό το τιτάνιο έργο.

Το έργο χρειάστηκε 14 χρόνια για να ολοκληρωθεί και για να γνωρίζουν οι άνθρωποι, στο απώτερο μέλλον, ποια ήταν η ιστορία και το νόημα αυτής της δημιουργίας, κατασκεύασε μια τεράστια αίθουσα που βρίσκεται ακριβώς πίσω από τη γραμμή των μαλλιών του Αβραάμ Λίνκολν.

Την ονόμασε Hall of Records, και σκέφτηκε ότι εκεί θα πρέπει να περιέχονται όλες οι πληροφορίες για το βουνό και να φιλοξενούνται σημαντικά ιστορικά εκθέματα, όπως το Σύνταγμα και η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων.

Ο Borglum ήθελε το δωμάτιο να είναι προσβάσιμο για τους επισκέπτες που θα βρίσκουν τους δίσκους του, οι οποίοι θα εξηγούν το έργο του.

Το δωμάτιο άρχισε να παίρνει μορφή το 1938, όταν ο Borglum ανατίναξε τον βράχο και έκανε ένα άνοιγμα. Μια πόρτα πεντέμισι μέτρα ψηλή που οδηγούσε σε ένα χώρο με μήκος 23 μέτρα και πλάτος 11 μέτρα.

Όμως, η επιθυμία του γλύπτη δεν ήταν ίδια με της κυβέρνησης, που πρόβαλε ως επιχείρημα για να σταματήσει η κατασκευή του δωματίου, την έλλειψη κονδυλίων.

Παρά τις προσπάθειες του, δεν κατάφερε να ολοκληρώσει το Hall of Records, και το 1941 πέθανε, αφήνοντας ημιτελές το φιλόδοξο δωμάτιο του.

Η οικογένειά του, όμως, δεν εγκατέλειψε τις προσπάθειες να γίνει πραγματικότητα το όνειρο του. Για δεκαετίες, οι απόγονοι του Borglum υπέβαλαν αιτήσεις στην κυβέρνηση να ολοκληρώσει την αίθουσα προς τιμήν του έργου του, κάτι που δεν έγινε.

Πάντως, το 1998, τα μέλη της οικογένειας συγκεντρώθηκαν στο ημιτελές δωμάτιο και τοποθέτησαν δισκία από πορσελάνη, με κείμενα που εξηγούσαν το έργο που επιτέλεσε ο Borglum στο βουνό.

Επιστέγασμα είναι  μια επιγραφή, σαν επιτύμβια πλάκα, που αναφέρει στους στόχους που είχε ο γλύπτης όταν σκάλιζε τις κεφαλές των προέδρων, στην πλαγιά του βουνού.

(με πληροφορίες και εικόνες από Mental Floss, snoopit24)

Πόσο αληθινοί είναι οι αρχαίοι Ελληνικοί μύθοι; Οι περιγραφές του Ομήρου στην «Ιλιάδα» και την «Οδύσσεια» και του Ησίοδου στη «Θεογονία» και στα Έργα και Ημέραι», είναι απλά και μόνο αποκυήματα της ζωηρής φαντασίας τους; Ο Ηλίας Μαριολάκος, καθηγητής γεωλογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, καταθέτει την ενδιαφέρουσα επιστημονική του άποψη.

«Πολλοί πιστεύουν ότι οι Ελληνικοί μύθοι είναι φανταστικές ιστορίες. Κατά τη γνώμη μου, η άποψη αυτή είναι εσφαλμένη, τουλάχιστον σχετικά με το θέμα των γεωγραφικών και φυσικών-ωκεανογραφικών χαρακτηριστικών του Ατλαντικού Ωκεανού και γενικότερα των ωκεανών, όπως αυτά περιγράφονται κυρίως από τον Όμηρο, τον Ησίοδο, τα Ορφικά και τον Πλούταρχο», υποστηρίζει στην έρευνά του, που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών.

Η μελέτη καταλήγει σε πολλά συναρπαστικά συμπεράσματα, όπως ότι οι αρχαίοι Έλληνες που έζησαν την 3η και 2η χιλιετία π.Χ. γνώριζαν τους Υπερβόρειους, τη Βαλτική Θάλασσα, την Ιρλανδία, τη Βρετανία, την Ισλανδία και την απόστασή της από τη Βρετανία. Επίσης, ότι δυτικά της Ισλανδίας υπήρχαν τρία νησιά, στα οποία ο ήλιος δύει για μόνο μία ώρα την ημέρα και ότι πέρα από αυτά τα νησιά και προς τα δυτικά υπάρχει μια μεγάλη ήπειρος, η οποία περιβάλλει τον Ωκεανό.

«Είναι δυνατόν για κάποιον (ή για περισσότερους ) να περιγράψουν όλα αυτά τα μέρη, εάν δεν είχαν επισκεφτεί ή διασχίσει τον Ωκεανό;», αναρωτιέται ο καθηγητής στο τέλος της εργασίας του, παραθέτοντας, μαζί με το σκεπτικό του, αποσπάσματα αρχαίων έργων αλλά και αναλύσεις, που τον οδηγούν στα παραπάνω.

Μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα, αρχαιολόγοι και ιστορικοί πίστευαν πως από κάθε γραπτό αρχαίων συγγραφέων, όπως του Ησίοδου, του Πλάτωνα, του Στράβωνα, του Διόδωρου του Σικελιώτη και κυρίως του Ομήρου, που συνδέονταν με τη μυθολογία, έλειπε κάθε «σπέρμα» αλήθειας. Μετά τις ανασκαφές του Σλήμαν, όμως, αποδείχθηκε ότι όλα όσα έγραψε ο Όμηρος για την Τροία ήταν αληθινά, ότι οι Μυκήνες υπήρχαν και ήταν αντίπαλες των Τρώων και πολλά ακόμα.

Ο κ. Μαριολάκος μελέτησε αποσπάσματα από έργα αρχαίων συγγραφέων, μεταφρασμένα και αξιολογημένα από διακεκριμένους επιστήμονες, πριν καταλήξει στα συμπεράσματα που αναφέρει.

Όπως ότι ο Όμηρος και ο Ησίοδος έγραψαν πως ο Ωκεανός είναι ένα «ποτάμι» που ρέει συνεχώς, ότι αυτό το ποτάμι περιβάλλει τη Γη και ότι η ροή του είναι τυρβώδης (στροβιλώδης), όχι μόνο στην επιφάνεια, αλλά και στο βάθος του, γεγονός που παραπέμπει στα ωκεάνια ρεύματα, τα οποία, όπως είναι γνωστό σήμερα, εκτείνονται σε βάθος περίπου 800 - 1200 μ.

«Δυστυχώς, όμως, όλη αυτή η γνώση σταδιακά ξεχάστηκε από όλους. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Οδύσσεια θεωρείται απλώς ένα ψυχαγωγικό ποίημα και ο νόστος του Οδυσσέα μια φανταστική ιστορία, χωρίς ίχνη ιστορικής πραγματικότητας», υποστηρίζει.

Τα σύνορα ανάμεσα στον μύθο και την πραγματικότητα είναι ασαφή. Γι'αυτό, σύμφωνα με τον καθηγητή, «ορισμένοι από τους μυθικούς ήρωες είναι ιστορικά πρόσωπα, ενώ κάποιοι άλλοι δεν είναι. Όμως, σχεδόν όλοι και όλα εκπροσωπούν κάτι που περιγράφει κάποια δραστηριότητα του προϊστορικού ανθρώπου σε σχέση με το γεωπεριβάλλον του ή με το φυσικογεωλογικό γίγνεσθαι του χώρου του».

«Πιστεύω ότι είναι λάθος να θεωρούμε την ελληνική μυθολογία ως ένα όμορφο παραμύθι. Η ελληνική μυθολογία είναι στην πραγματικότητα η πιο αρχαία ιστορία των λαών που έζησαν στη γη η οποία, πολύ αργότερα, ονομάστηκε Ελλάς. Αυτή η γη είναι το Αιγαίο και ο Περι-Αιγαιακός χώρος. Η ελληνική μυθολογία επομένως αποτελεί την κρυπτογραφημένη προ-ιστορία των πρώτων Ελλήνων και κυρίως τις αγωνίες του και τον αγώνα του για επιβίωση αρχικά και την ανάπτυξή του στη συνέχεια», καταλήγει.

Ένα μοναστήρι 1.000 ετών, προστατευόμενο μνημείο της UNESCO, υποδέχεται καθημερινά πλήθος επισκεπτών που υποκλίνονται στην απαράμιλλη αισθητική και την αναμφισβήτητη αρχιτεκτονική του αξία.

Το μοναστήρι του Οσίου Λουκά, που βρίσκεται στη δυτική πλαγιά του Όρους Ελικών, κάτω από την ακρόπολη του Αρχαίου Στείριου, είναι γνωστό ως «Η Αγία Σοφία της Ρούμελης» και χτίστηκε τον 11ο αιώνα μ.Χ. σύμφωνα με την βυζαντινή αρχιτεκτονική της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη.

Υπήρξε κέντρο γραμμάτων και τεχνών και κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας λειτουργούσε ως κρυφό σχολειό.

Είναι ίσως το μοναδικό μέρος στην Ελλάδα στο οποίο νιώθετε ότι βρίσκεστε πίσω στο χρόνο, απευθείας στην εποχή του Βυζαντίου. Ο ναός του Οσίου Λουκά είναι ένα μέρος που θα πρέπει να επισκεφτεί κάθε Έλληνας έστω και μια φορά στην ζωή του.

Ιδρύθηκε τον 10ος αιώνα από τον όσιο που ασκήτεψε εκεί και υπήρξε πολύ  αγαπητός στον κόσμο, στα μάτια του οποίου έβλεπε έναν φιλάνθρωπο και θεραπευτή με προφητικές ικανότητες.

Όταν «κοιμήθηκε» χτίστηκε προς τιμήν του ένα εκκλησιαστικό συγκρότημα με όλο το μεγαλείο και τον πλούτο της βυζαντινής αρχιτεκτονικής, που αποτέλεσε υπόδειγμα για τα μεταγενέστερα.

Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε πως όπως είναι ο Παρθενώνας το σύμβολο για την αρχαία Ελλάδα, έτσι είναι και ο Όσιος Λουκάς το σύμβολο για την βυζαντινή Ελλάδα.

Καθαρά από θέμα μηχανικής, είναι ένα αρχιτεκτονικό αριστούργημα, με τέλεια ακουστική και εκπληκτική εκμετάλλευση του φυσικού φωτισμού.

Και το δέος που νιώθει κανείς επισκεπτόμενος το χώρο, γίνεται ακόμα μεγαλύτερο αν σκεφτούμε ότι χτίστηκε πριν από μια χιλιετία με πολύ λιγότερα τεχνικά και υπολογιστικά μέσα από την σημερινή εποχή.

Είναι ένα οικοδόμημα που την ίδια στιγμή είναι αυτοκρατορικά μεγαλοπρεπές με μοναδικά και εντυπωσιακά χρυσά ψηφιδωτά, αλλά με έναν μαγικό τρόπο μπορεί και σου μεταδίδει και το πνεύμα της κατάνυξης και της ταπεινότητας.

Πηγή: diaforetiko.gr