Δεν γνωρίζω καμία καλλίτερη σύνδεση της έννοιας και της ιδέας με τα πράγματα από αυτή που επιτυγχάνεται στη Σωκρατική Απολογία.

Εκεί ο μέγας Αθηναίος σοφός αναφέρει ότι όλες οι έννοιες υπάρχουν επειδή αντιστοιχούν σε πρόσωπα και πράγματα, σε κοινωνικές καταστάσεις. Το ίδιο βέβαια συμβαίνει και με την έννοια της αριστείας-η οποία αποδεικνύει(όχι μόνο αυτή βέβαια)πόσο έχουμε απομακρυνθεί και λησμονήσει τα ιερά και τα ιδεώδη της πηγής μας ,του Αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού. Αναφέρεται λοιπόν ρητά στον Όμηρο: «αιέν αριστεύειν και υπείροχον έμμεναι άλλων, μηδέ γένος πατέρων αισχυνέμεν» (Ιλιάδα,Ζ,208).

Σε ελεύθερη μετάφραση θα σημειώναμε: «Πάντα να αριστεύεις, να ξεπερνάς τους άλλους, να τιμάς το πατρικό γένος που ανήκεις». Η αθάνατος αυτή Ομηρική κληρονομιά καθοδήγησε γενεές Ελλήνων σε έργα θαυμαστά και αξιοπρόσεκτα, μέχρι τις ημέρες μας, όσο και αν η δήθεν προλεταριακή ισότητα, αναπόδεικτη και αυθαίρετη επιδιώκει την μετριότητα και την άλογη εξισορρόπηση προσώπων και καταστάσεων.

Γιατί όμως ο Όμηρος ο Ποιητής (γενικά ο Ελληνικός πολιτισμός) δημιούργησε την έννοια της αριστείας, πώς τελικά η αριστεία ερμηνεύεται; Πριν να προχωρήσουμε θα ήθελα να παραπέμψω σε ανακοίνωση του 1ου Γυμνασίου Κιλκίς όπου επαινείται μαθητής του σχολείου ο οποίος αρίστευσε σε μαθητικό μαθηματικό διαγωνισμό. Η υπερηφάνεια και η ικανοποίηση διακατέχουν και τους γονείς αλλά και τους καθηγητές. Η αριστεία ξεχωρίζει προς τα πάνω το πρόσωπο ,αλλά κυρίως συμπαρασύρει μιμητικά και τους υπολοίπους συνανθρώπους και αυτοί με τη σειρά τους να δημιουργήσουν και να διακριθούν. Η Σωκρατική «μύγα» της αριστείας αποτελεί κίνητρο προόδου και εξέλιξης, μέσα στον Ηρακλείτειο κόσμο εξάλλου η έννοια της άλογης ισότητας και ομοιότητος είναι παντελώς άγνωστη τη στιγμή που όλα γίγνονται και προοδεύουν προς το Τέλειο. Τέλος πάντων ας υπενθυμίσουμε εδώ ολόκληρο το Ομηρικό χωρίο προκειμένου να θυμηθούμε τον ξεχασμένο δυστυχώς κόσμο των Ομηρικών ηρώων και το διηνεκές όνειρο του Ολύμπου: «Ο Ιππόλοχος εγέννησεν εμέ ,και αυτός στην Τροίαν μ΄ έστειλε και πολύ θερμά μου είχε παραγγείλει πάντοτε μέγας να φανώ και των ανδρείων πρώτος, και ως πρέπει των πατέρων μας το γένος μας να τιμήσω, που έλαμψαν στην Έφυραν και στην πλατιά Λυκίαν».

Ο Όμηρος δεν ξεχνιέται στην ύλη και στη γή-αρρώστια η οποία βαριά έχει χτυπήσει το σημερινό νεοέλληνα-αλλά διαμοίρασε τον κόσμο ανάμεσα στον Όλυμπο(χώρα των θεών)στη γή (χώρα των ηρώων)και στον Άδη(χώρα των ψυχών).Ο σκοπός του ήρωα είναι όχι απλά η επιβίωση αλλά η ανάπτυξη όλων εκείνων των ιδεών και αξιών που αναβιβάζουν τον άνθρωπο στο χώρο των θεών. Το πρότυπο του ήρωα δημιούργησε τον Έλληνα άριστο άνθρωπο, αυτόν που μέσα στην τραγωδία όρθιος αντιμετώπισε το χάος, αυτόν που στο πρόσωπο του Μεγάλου Αλεξάνδρου μετέδωσε παντού το Λόγο. Η αριστεία είναι κλασσική και καθολική έννοια, αφορά όλους τους ανθρώπους, οι οποίοι δεν αρέσκονται στο σήμερα και στο εύκολο αλλά αναζητούν το ξεχωριστό, τις κορυφές του πνεύματος και του ήθους προκειμένου να αναπτύξουν τον εαυτό τους, τα ταλέντα τους, τον κόσμο που ζούν. Ο κεραυνός του Δία διαπερνούσε ως δύναμη τους ομηρικούς ήρωες οι οποίοι έθεταν πάντα σκοπό την πορεία, την αυτογνωσία και την τελείωση, του εαυτού τους και του κόσμου τους.

Το μεγάλο λάθος που γίνεται με την έννοια της αριστείας(όχι μόνο βέβαια με αυτή την έννοια)είναι ότι αποτελεί αντικείμενο υιοθέτησης από την αριστερά ιδεοληψία ,η οποία κατά το συνήθη της τρόπο την διαστρεβλώνει και την καταστρέφει ηθελημένα(όπως κάνει με μύριες άλλες έννοιες).Η αριστεία αφορά το γόνο πλουσιωτάτης οικογένειας όσο και το γόνο φτωχοτάτης οικογένειας. Αφορά τον άνθρωπο της πόλης όσο και τον άνθρωπο της υπαίθρου. Αφορά όλους τους ανθρώπους, όσους τέλος πάντων πάρουν την απόφαση να αναπτύξουν τα ταλέντα τους στον τομέα τους, εξελίσσοντας το ζωτικό τους χώρο και όχι μόνο. Η μερικοποίηση της έννοιας τη θανατώνει, η αριστεία είναι ό,τι χρειάζεται ο κόσμος προκειμένου όλοι οι άνθρωποι να αυτοαναπτυχθούν σε υψηλό βαθμό ώστε ο πλανήτης να ανήκει στους αξίους και όχι στους ραθύμους γόνους πλουσίων ανέργων οι οποίοι λόγω και μόνο της καταγωγής καθορίζουν και τις μοίρες της πατρίδος μας.

Το πρόβλημα βέβαια επιτείνεται από την αντιφιλοσοφική στάση και χαρακτήρα του σημερινού σχολείου. Βέβαια όπως ήδη είπαμε η έννοια της αριστείας ξεκινά από τον κόσμο των ιδεών προχωρεί προς τη φύση και καταλήγει στον άνθρωπο. Ο Πλάτων υποστήριξε ότι «μηδείς αγεωμέτρητος εισίτω μοι την πύλην»,κανείς αμόρφωτος δεν πρέπει να προχωρεί προς την ακαδημία του, η οποία ήταν πρότυπη και για αρίστους διότι μετείχε της σοφίας του αγαθού(όλοι όμως χωρούσαν αρκεί να προχωρούσαν συνειδησιακά, το πρόβλημα δεν είναι τα πρότυπα σχολεία(τα οποία αναμφίβολα και χρειάζονται όπως χρειάζονται και τα αγροτικά και ναυτικά και γεωργικά σχολεία)αλλά η δυνατότητα των ανθρώπων να αριστεύσουν μέσα από το γνώθι σεαυτόν). Η χριστιανική εκκλησία κρατούσε στον πρόναο τους ακοινωνήτους και μη μετέχοντες των θείων μυστηρίων, η επαφή με τα θεία ανήκει στους αρίστους(κατά Χρυσόστομον και στην ευχή της θείας κοινωνίας και απολύσεως άριστος είναι ο ετοιμαζόμενος σωστά για τη συμμετοχή στο θυσιαστικό μέρος της Εκκλησίας, αυτοί θα μπορούσαν να είναι όλοι οι άνθρωποι. Η αριστερά ιδεοληψία καταστρέφει κατά ποσοτικό και προλεταριακό τρόπο μία αρχέγονη έξοχη και ποιοτική έννοια).

Το πρόβλημα λοιπόν επιτείνεται όπως ήδη είπαμε από το μονολιθικό σημερινό σχολείο, όπου ο διαχωρισμός ανάμεσα σε καλούς και κακούς μαθητές είναι άλογος, ανεπίκαιρος, αντιεπιστημονικός αλλά πάντα ζωντανός. Δεν υπάρχουν καλοί και κακοί μαθητές αλλά μαθητές πολλών και διαφορετικών δεξιοτήτων. Όπως είπαμε χρειάζεται εκείνο το πρότυπο και αριστείας πειραματικό σχολείο προκειμένου το Ελληνικό κράτος να υλοποιήσει όλα αυτά που ξέρει ότι απαιτεί η σύγχρονη βιβλιογραφία και η εκπαιδευτική δεοντολογία.

Χρειάζονται τα πρότυπα σχολεία αριστείας ώστε εκεί για πρώτη φορά να εφαρμοσθεί λεκτική βαθμολογία, αφού καταργηθεί η γνωστή κλίμακα μέχρι το 20.Σε αυτά τα σχολεία ας γίνουν τμήματα 10 μαθητών όπου όλες οι δεξιότητες θα ικανοποιούνται και θα διδάσκονται δημιουργώντας λογοτέχνες, ζωγράφους, ηθοποιούς, ιατρούς, δικηγόρους, ευτυχισμένους ανθρώπους. Μέσα από τα πρότυπα σχολεία αριστείας ας καταργηθούν οι πανελλαδικές και οι μαθητές γνωσιολογικά εφοδιασμένοι να εισάγονται με συνέντευξη σε πανεπιστήμια τα οποία θα είναι σοβαρά και αυστηρά(ώστε εκεί να εξαντλείται σταδιακά η μαθησιακή σκληρότητα και απαιτητικότητα και όχι σε 18χρονα παιδιά).

Σταδιακά όλη η εμπειρία από τα πρότυπα πειραματικά σχολεία αριστείας θα μεταφέρεται σε όλα τα σχολεία, όλοι οι μαθητές αναλόγως των ταλέντων τους και της μαθησιακής διαφορετικότητάς του μπορεί αποφασιστικά να καθοδηγηθούν και να ωφεληθούν από όσα ξεκίνησαν μέσα από τα σχολεία αριστείας.

Επαναλαμβάνουμε ότι τα σχολεία αριστείας χρειάζονται, όπως χρειάζονται τα άριστα πανεπιστήμια, οι άριστες ακαδημίες ποδοσφαίρου, οι άριστες πράξεις και οι άριστες σκέψεις. Η αριστεία, ο ηρωϊσμός στη ζωή μας, ως τάση προόδου και εξέλιξης είναι κάτι παραπάνω από αναγκαία. Όλοι οι άνθρωποι είναι διαφορετικοί, αυτό που τους καταξιώνει είναι η αρίστευση και η ανάπτυξη των ταλέντων και των ικανοτήτων. Μόνον μέσα από το ιδανικό της αριστείας θα επικρατήσουν οι άξιοι και ίσως χτυπηθεί το καταστρεπτικό νεποτιστικό ρουσφέτι. Εννοείται ότι κάλλιστα θα μπορούσαν όλα τα σχολεία να είναι χώροι αριστείας μέσα από τις κατάλληλες εκπαιδευτικές πρακτικές και ενέργειες. Το μεγάλο πρόβλημα σήμερα είναι η κοινωνική κουλτούρα. η οποία μέσα από την υλική και μαζοποιητική μονομέρειά της έχει αποδιώξει την έννοια της αριστείας.

Η σημερινή κοινωνία δοσμένη στην ύλη, στο ευρώ, στη μηχανιστική θεώρηση των πραγμάτων έχει απορρίψει την έννοια του ξεχωριστού, του ανωτέρου και του αρίστου. Ο σημερινός κόσμος των εξαλλοιωμένων ανθρώπων θέλει τον άνθρωπο της ανέχειας, των κοκκίνων δανείων, της εξαθλίωσης και της υλικής εξάρτησης. Δεν θέλει τον άριστο, αυτόν που μπορεί στον τομέα του(αυτό ισχύει για όλους τους ανθρώπους)να υπερισχύσει. Η σημερινή εξουσία στο βωμό μίας άλογης μαζοποιητικής ισότητας επιθυμεί τη μετριότητα και την ήσσονα προσπάθεια. Η φράση του Περικλέους ότι οι Αθηναίοι ξεχώριζαν σύμφωνα με την αξία τους δεν φαίνεται να συγκινεί αυτούς που διαχειρίζονται τις τύχες του κόσμου μας. Η σημερινή αφανής εξουσία σε μία προσπάθεια να ελέγξει τα πάντα, μυαλά και ψυχές, μισεί την αριστεία διότι δεν θα μπορεί να ελέγξει αυτούς που κατά άριστο τρόπο θα αναπτύσσονται και θα εξελίσσονται. Η σημερινή εξουσία έχει τους γόνους και τα τζάκια, η αριστεία της τελειώνει εκεί.

Η αγάπη του ανθρώπου για το τέλειο είναι έμφυτη και κανείς δεν μπορεί και δεν δύναται να την ξεριζώσει. Από σχολεία αριστείας γεννιούνται οι σημερινοί μεγαλοεπιστήμονες που έχουν πρωτοστατήσει στο τεχνολογικό θαύμα. Από ακαδημίες αριστείας βγαίνουν ποδοσφαιριστές που συγκινούν τόσους και τόσους ανθρώπους .Όπως σωστά είπε ο Πλωτίνος και μάλλον επανέλαβε ο Γκαίτε «βλέπουμε τον ηλιο διότι τα μάτια μας είναι φτιαγμένα από φώς».Αγαπάμε το τέλειο, το άριστο διότι φτιαχθήκαμε από το τέλειο όν με σκοπό την πορεία μας προς ένα καλλίτερο κόσμο. Η συζήτηση για τα σχολεία αριστείας θα πρέπει να συνδυασθεί με τη συζήτηση που θα πρέπει να γίνει σε ποιο βαθμό και με ποιους τρόπους θα επιδιώξουμε επιτέλους το νόστο προς ένα καλλίτερο κόσμο,πιο πνευματικό και πολιτισμένο. Πιο ανθρώπινο, πιο ηρωϊκό. Πιο ελεύθερο, χωρίς δάνεια και τόκους, χωρίς μέτρα και αντίμετρα. Η αριστεία είναι ο χειρότερος εχθρός του Προκρούστη. Αυτού δηλαδή που θέλει να κάνει όλους τους ανθρώπους μία εικόνα και μορφή. Ο νοών νοείτω.

*Ο Βασίλειος Μακρυπούλιαςείναι δρ. Φιλοσοφίας και Φιλόλογος στο 6ο Γυμνάσιο Μυτιλήνης.

Πού στηρίχτηκε η φαντασία των αρχαίων και έπλασε τη Χίμαιρα, το θαλάσσιο τέρας με το κατσικίσιο σώμα και τα τρία κεφάλια;

Κατά τον αείμνηστο αρχαιολόγο Xρήστο Tσούντα, ήταν η προσωποποίηση του ηφαιστείου της Θήρας, που ζούσε στο βάθος της καλντέρας. Το ένα κεφάλι, το λιονταρίσιο, το είχε μπροστά, το δεύτερο το κατσικίσιο στη ράχη και ξεφυσούσε φλόγες και το τρίτο, το φιδίσιο, στην ουρά.

Περισσότερα θα πει ο ομότιμος καθηγητής αρχαιολογίας, Χρήστος Ντούμας, που θα μιλήσει απόψε στις 7 με θέμα «Το Ηφαίστειο της Θήρας και η συμβολή του στον πολιτισμό του Αιγαίου», στο αμφιθέατρο του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου (Τοσίτσα 1), στο πλαίσιο των εκδηλώσεων της Ενωσης Φίλων του ΕΑΜ.

Ο κ. Ντούμας, αναπτύσσοντας ανάλογο θέμα στην Αρχαιολογική Εταιρεία, έχει πει πως ο Τσούντας υποστήριζε ότι κατά τη διάρκεια των εκρήξεων στα τρία κεφάλια του μυθικού τέρατος έβλεπε τα τρία ανοίγματα της καλντέρας, από τα οποία το μεσαίο έβλεπε στον κεντρικό πυρήνα του ηφαιστείου με τις πύρινες φλόγες. Στον δε φόνο της, ο κορυφαίος αρχαιολόγος έβλεπε την κατάπαυση των ηφαιστειακών εκρήξεων.

Οι σεισμοί και οι εκρήξεις του θηραϊκού ηφαιστείου ποτέ δεν έπαψαν να δίνουν τροφή σε δεισιδαιμονίες και προλήψεις. Aνάμεσά τους και η διαμάχη του Βυζαντινού αυτοκράτορα Λέοντος Γ’ με τους εικονολάτρες, που το έτος 726 ερμηνεύθηκε ως σημάδι θεϊκής οργής.

Εκτός από τη μυθολογία, όμως, το ηφαίστειο προσέφερε και στην τέχνη: παράδειγμα η κατεργασία του μαρμάρου των κυκλαδικών ειδωλίων με ελαφρόπετρα, που υπήρχε άφθονη στην περιοχή και τους έδινε «λείες και απαλές απολήξεις». Eπίσης οι μνημειώδεις τοιχογραφίες του νησιού με κατά κανόνα γαιώδους προελεύσεως χρώματα έγιναν από κοιτάσματα κόκκινων, πράσινων και κυανών ορυκτών.

Ο προϊστορικός οικισμός του Ακρωτηρίου δοκιμάστηκε πολλές φορές από τις σεισμικές δονήσεις στη διάρκεια της τρισχιλιετούς ζωής του. Αλλες είχαν μεσαία ένταση και δεν άφησαν μαρτυρίες, άλλες όμως προξενούσαν ερείπια που ανιχνεύουμε σήμερα σε επάλληλα στρώματα.

Η σεισμικότητα της περιοχής είχε υπαγορεύσει συμπεριφορές κοντινές με τις σημερινές. Οι Θηραίοι δεν διανοούνταν να εγκαταλείψουν το νησί τους, έστω και αν κατά καιρούς το ηφαίστειο τούς ισοπέδωνε τα σπίτια. Αντίθετα, αμέσως μετά τον σεισμό καταπιάνονταν με την ανοικοδόμηση.

Αν και δεν μπορούμε να ισχυριστούμε ότι υπήρχε και εφαρμοζόταν κάποιος αντισεισμικός κανονισμός, εκείνο που είναι μάλλον βέβαιο είναι ότι κάθε καταστρεπτικός σεισμός γινόταν κίνητρο μελέτης των ευπαθών μερών στις οικοδομές και στη λήψη πρακτικών μέτρων για την ενίσχυσή τους.

Αμορτισέρ τα «αδράλια» στις σεισμικές δονήσεις

«Κάτω από το θεμέλιο μεσοκυκλαδικού κτιρίου, επάνω στο οποίο οικοδομήθηκε η Δυτική Οικία, βρέθηκε στρώση από χαλαρά θραύσματα πορώδους λάβας διατομής 4-6 εκ., γνωστά στους σημερινούς Ακρωτηριανούς ως αδράλια. Το στρώμα αυτό λειτουργούσε ως ένα είδος μαξιλαριού για να απορροφά τις σεισμικές δονήσεις. Τα ξύλινα πλέγματα στο σύστημα ενίσχυσης των τοίχων στα πολυώροφα κτίσματα ήταν επίσης μια μέθοδος προστασίας

Αγγελική Κώττη, ethnos.gr

Πριν από έναν χρόνο ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων με την καμπάνια της στο Instagram, όπου παρουσίαζε γλυπτά από αέτωμα του Παρθενώναντυμένα με πολύχρωμα σορτς, μπλούζες και τρέντι αξεσουάρ δικής της κατασκευής.

Πριν από εννέα μήνες, πολύ μελάνι χύθηκε για την επίδειξή της στο αβαείο του Ουστεμίνστερ, στο Λονδίνο, που για τους Βρετανούς αποτελεί μείζον μνημείο. Η Gucci δεν ξαπόστασε καθόλου και αυτήν τη φορά ονειρεύεται επίδειξη μόδας με τη νέα της κολεξιόν... μπροστά στον Παρθενώνα, την 1η Ιουνίου. Μόνο που δεν υπολόγισε σωστά τα κριτήρια της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου.

«Έγκριση ή μη αιτήματος της εταιρείας με την επωνυμία "Guccio Gucci S.p.A."για την προσωρινή παραχώρηση της Ακρόπολης των Αθηνών προκειμένου να πραγματοποιηθεί επίδειξη μόδας την 1η Ιουνίου 2017».

Έτσι ακριβώς εισάγεται το θέμα στην αυριανή συνεδρίαση του ΚΑΣ. Για να μη χάσει όμως μια τέτοια ευκαιρία, η εταιρεία ζητά και «τη χορήγηση άδειας κινηματογράφησης στον αρχαιολογικό χώρο της Ακρόπολης αρμοδιότητας της ΕΦΑ Αθηνών, στο πλαίσιο εκδήλωσης που αφορά σε επίδειξη μόδας, την 1η Ιουνίου 2017».

Σύμφωνα με τις πληροφορίες του «Εθνους», το αίτημα αφορά σε επίδειξη μόδας με πασαρέλα και μουσική μπροστά στον Παρθενώνα. Επίσης, ζητείται να δημιουργηθεί πρόχειρος χώρος παρασκηνίων. Οσο για το πώς θα παρακολουθήσουν οι προσκεκλημένοι την επίδειξη; Καθιστοί, και μάλλον όχι?. στα βραχάκια!

Η Ακρόπολη, εκτός από κορυφαίο μνημείο της Ελλάδας, είναι και κορυφαίο μνημείο της ανθρωπότητας και της UNESCO - μάλιστα, ο Παρθενώνας είναι το έμβλημα του διεθνούς αυτού οργανισμού. Θεωρείται εξαιρετικά απίθανο το να δοθεί άδεια για κάτι που ούτε κατά διάνοια δεν προσεγγίζει την κατά προορισμόν χρήση του μνημείου αλλά και δεν συνάδει με αρχαιολογικό χώρο.

Στα τέλη της δεκαετίας του ’90, το συμβούλιο είχε απορρίψει αίτημα του οίκου Κάλβιν Κλάιν να οργανώσει επίδειξη μόδας στο Ηρώδειο.

Η μοναδική φορά που επετράπη να γίνει κάτι σχετικό με μόδα ήταν η φωτογράφηση της Τζένιφερ Λόπεζ με φόντο τον Παρθενώνα, που όμως έγινε με διοικητική πράξη και χωρίς -κακώς- να περάσει από το ΚΑΣ. Η άδεια είχε δοθεί τότε με την υπογραφή του υπουργού Μιχάλη Λιάπη και ακολούθησαν επικρίσεις, καθώς η Ακρόπολη είναι στον κατάλογο της UNESCO και οι ανάλογες υποθέσεις πρέπει να εξετάζονται από το συμβούλιο.

Στη διαφημιστική καμπάνια της στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η Gucci είχε βάλει την Αθηνά, τον Διόνυσο, τον Κέκροπα, τον Ιλισό, τον Ποσειδώνα και την Καλλιρρόη να φορούν φλοράλ ρούχα κρατώντας τσάντες της εταιρείας και να βγάζουν σέλφι.
Μιλώντας τότε στο «Εθνος της Κυριακής» σχετικά με την αμφιλεγόμενη αυτή καμπάνια, ο εκπρόσωπος της εταιρείας-κολοσσού αρνήθηκε τον οποιονδήποτε διαφημιστικό-εμπορικό χαρακτήρα τους τονίζοντας ότι πρόκειται για μια σειρά από καλλιτεχνικά έργα, τα οποία χαρακτήρισε «ανεξάρτητα»:

«H Gucci επιθυμεί να διευκρινίσει ότι ουδέποτε είχε την πρόθεση να προσβάλει με τη δημοσίευση ανεξάρτητων έργων τέχνης στον λογαριασμό της στο Instagram. Τρέφει τον μέγιστο σεβασμό για τον ελληνικό πολιτισμό και την ελληνική τέχνη. Μάλιστα είναι ένας από τους στόχους της Gucci να ενθαρρύνει την ελευθερία της καλλιτεχνικής έκφρασης και την καινοτόμο δημιουργικότητα, αλλά δεν υπάρχει απολύτως καμία πρόθεση προσβολής της Ελλάδας και του πολιτισμού της ή οποιουδήποτε άλλου πολιτισμού».

ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΚΩΤΤΗ, ethnos.gr

Πως δημιουργήθηκε το το σύμβολο των Μακεδόνων. Ήταν απόγονοι του μυθικού Έλληνα και αρχικά κατοίκησαν την Φωκίδα. Πως μετακινήθηκαν προς βορρά

…Όταν στη γη επικράτησε υπερβολική ασέβεια, ο Δίας αποφάσισε να καταστρέψει τον κόσμο με γενικό κατακλυσμό. Βροχές τρομερές κατέκλυσαν την Ελλάδα. Ο Δευκαλίωνας, όμως, γιος του Προμηθέα και της Πανδώρας, μαζί με την γυναίκα του Πύρρα, κόρη του Επιμηθέα, σώθηκαν μέσα σε μια κιβωτό που κατασκεύασαν κατά προτροπή του Προμηθέα...

Σύμφωνα με το μύθο, ο Δευκαλίων και η Πύρρα αφού σώθηκαν από τον κατακλυσμό του Δία παρακάλεσαν τον Δία να επαναφέρει το ανθρώπινο γένος. Η θεά Αθηνά τους είπε πως για να συμβεί αυτό θα έπρεπε να καλύψουν τα πρόσωπά τους και να ρίχνουν πίσω από την πλάτη τους τα οστά της μητέρας τους. Εκείνοι κατάλαβαν την ερμηνεία του χρησμού και αφού έκαναν ότι τους έλεγε ο χρησμός άρχισαν να πετάνε πέτρες πίσω από την πλάτη τους, αφού αυτές προέρχονταν από τα σπλάχνα της μάνας Γης

Από τον Δευκαλίωνα και την Πύρρα γεννήθηκε ο Έλληνας

Παιδιά του Έλληνα ήταν ο Δώρος, ο Αίολος και ο Ξούθος, από τον οποίο γεννήθηκαν ο Ίωνας και ο Αχαιός. Απόγονοι τους ήταν οι Δωριείς, Αιολείς, Ίωνες και Αχαιοί. Ένα γένος των Δωριέων, οι Μακεδνοί ή Μακεδόνες που κατοικούσαν, κατά τον Ηρόδοτο, αρχικά στη Φθιώτιδα μετακινήθηκε προς τον βορρά, στην «Πινδική χώρα». Από το ελληνικό αυτό γένος πήρε και την ονομασία η γύρω από τον «Άνω» Αλιάκμονα και τον Αξιό περιοχή, που από τότε λέγεται Μακεδονία. Τρεις απόγονοι του Τημένου, ο Γαυάνης, ο Αέροπος και ο Περδίκκας, ξεκίνησαν από το Άργος της Πελοποννήσου και αφού περιπλανήθηκαν στην Ιλλυρία, εγκαταστάθηκαν στην αρχαία «Άνω Μακεδονία» όπου δημιούργησαν τη βασιλική δυναστεία των Αργεαδών και των Τημενιδών». Αυτά αναφέρονται στην Ελληνική Μυθολογία για την προέλευση των Μακεδόνων. Ιστορικά, η πραγματικότητα είναι παρόμοια.

Αριστερά: νόμισμα με την κεφαλή του Αέροπου. Δεξιά: νόμισμα που αναγράφει το όνομα του Περδίκκα

Το 2.000 π.Χ. σημειώνεται η κάθοδος των πρώτων ελληνικών φυλών στη Βαλκανική χερσόνησο. Οι Έλληνες που κατέβηκαν κατά κύματα από το βορρά, προωθούνταν βαθμιαία προς τα παράλια του νότου. Τελευταίο κύμα ήταν οι Δωριείς. Η κάθοδός τους, κατά την παράδοση, προσδιορίζεται 60 χρόνια μετά τα «τρωικά». Οι Δωριείς εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της Κεντρικής Στερεάς (Δωρίδα), από όπου στη συνέχεια προωθήθηκαν στην Πελοπόννησο. Ένα τμήμα των Δωριέων δεν ακολούθησε την κύρια μάζα των ομοφύλων τους και παρέμεινε στην ορεινή περιοχή της Μακεδονίας. Πρόκειται για τους Μακεδόνες, που έδωσαν και το όνομα στην περιοχή αυτή, η οποία έγινε ο γεωγραφικός πυρήνας της Μακεδονίας των ιστορικών χρόνων. Οι Μακεδόνες αποκόπηκαν από τον κύριο κορμό της φυλής τους και για μεγάλο χρονικό διάστημα έζησαν απομονωμένοι στα δυσπρόσιτα βουνά κάτω από συνθήκες καθόλου ειρηνικές, αφού το γειτόνεμα τους με άλλους βόρειους λαούς τους ανάγκαζε να βρίσκονται συνεχώς σε εμπόλεμη κατάσταση.

O Ήλιος της Βεργίνας» σύμβολο της βασιλικής δυναστείας των Μακεδόνων

Ο Ηρόδοτος με το έργο του, διέσωσε και την παράδοση με βάση την οποία καθιερώθηκε ο «ήλιος της Βεργίνας» ως σύμβολο της βασιλικής δυναστείας των Μακεδόνων. Σύμφωνα με τα γραφόμενά του, όταν οι τρεις νέοι, απόγονοι των Αργεαδών ή Τημενιδών του Άργους της Πελοποννήσου, Γαυάνης, Αέροπος και Περδίκκας, έφυγαν από το Άργος κατέληξαν,έπειτα από περιπλανήσεις, στην υπηρεσία του βασιλιά της πόλης Λεβαία της Ιλλυρίας αναλαμβάνοντας να φυλάνε τα άλογα, τα βόδια και τα πρόβατα του. Ένα σημάδι όμως, έκανε το βασιλιά να φοβηθεί, καθώς πίστεψε πως οι τρεις νέοι προορίζονται να αναλάβουν μεγάλη θέση. Τους κάλεσε και τους έδωσε εντολή να φύγουν από τη χώρα του, χωρίς μάλιστα να πληρωθούν για τη δουλειά που έκαναν.

Ο ήλιος ήταν ο μισθός των τριών νέων. Μόνο ο Περδίκκας όμως το δέχτηκε

Οι νέοι διαμαρτυρήθηκαν και εκείνος τους υπέδειξε να πάρουν ως «μισθό»… τον ήλιο που εκείνη την ώρα έριχνε τις ακτίνες του στο δάπεδο του σπιτιού του μέσα από την καπνοδόχο. Οι μεγαλύτεροι από τους τρεις νέους, ο Γαυάνης και ο Αεροπός ξαφνιάστηκαν με τα λόγια του. Ο πιο μικρός όμως, ο Περδίκκας, αποδέχτηκε την πρόταση του. Έβγαλε το μαχαίρι του, χάραξε στο δάπεδο τρεις φορές τον ήλιο με τις ακτίνες του, έκοψε το κομμάτι από το δάπεδο, το έβαλε στον κόρφο του και έφυγε μαζί με τους άλλους, καταλήγοντας έπειτα από περιπέτειες στη Μακεδονία. Εκεί εγκαταστάθηκαν γύρω από τους κήπους του Μίδα, γιου του Γορδίου, όπου στον κήπο τους φύτρωναν μόνα τους εξηντάφυλλα τριαντάφυλλα με διαφορετικό και πιο έντονο άρωμα το ένα από το άλλο.

Με τη μυθολογία δεν τα πηγαίνω πολύ καλά. Μου αρέσουν μεν οι δολοπλοκίες, αλλά μπερδεύω τα πρόσωπα – ποιος ήταν ζευγάρι με ποιόν, ποιος αντιμαχόταν ποιον, ποιος τιμωρούσε και για ποιο λόγο. Ο μόνος Θεός που μου φαινόταν ανέκαθεν «γήινος» και προσιτός λόγω του αντικειμένου του ήταν ο Ήφαιστος.

Αυτά σκεφτόμουν όσο πλησίαζα στον «άντρο» του Δημήτρη Κατσίκη, που τα τελευταία πέντε χρόνια αναμετριέται με τη φωτιά και τον μπρούτζο. «Στη δική μου δουλειά χρειάζομαι άπλετο χώρο και… ηλικιωμένους γείτονες, ανεκτικούς στον θόρυβο» λέει ο Δημήτρης Κατσίκης, καθώς με υποδέχεται στα Σπάτα. «Ευτυχώς εδώ διαθέτω και τα δύο». Μπαίνω στο εργαστήριο του και με υποδέχεται μια μεγάλη βιβλιοθήκη, σχέδια και «πατρόν» από παλαιότερες δουλειές του, αλλά και τμήματα από ήδη ολοκληρωμένες πανοπλίες – ξίφη, θώρακες και κράνη. Στον προαύλιο χώρο ο Δημήτρης με ποδιά και ειδικά γυαλιά κάνει τα «φινιρίσματα», την οξυγονοκόλληση αλλά και χρησιμοποιεί τα υπόλοιπα εργαλεία.«Προμηθεύομαι δέρμα και μέταλλο σε μεγάλες ποσότητες, τα οποία επεξεργάζομαι εδώ»

«Ως πρότυπο χρησιμοποιώ τον δικό μου σωματότυπο» λέει καθώς δοκιμάζει έναν από τους θώρακες, «εκτός από λίγες φορές που έχω φτιάξει πανοπλία για κάνα δύο φίλους». Σε κάθε περίπτωση, όποιος «φλερτάρει» με την ιδέα, πρέπει να είναι επαρκώς γυμνασμένος, αφού κάθε πανοπλία ζυγίζει από 20 έως 25 κιλά.
Όλα ξεκίνησαν στο (διάσημο πλέον) πανεπιστήμιο του Ντάισελμπλουμ στην Ολλανδία, Βαγκένιγκεν, όπου ο Δημήτρης, έχοντας αποφοιτήσει από τη Γεωπονική, έκανε μεταπτυχιακό στη βιοτεχνολογία. Αλλά, όπως ακριβώς συνέβη και στην περίπτωση του Γερούν,η ζωή είχε άλλα προδιαγράψει για τον Δημήτρη.

«Μου άρεσε πάντα η ιστορία, αλλά στην Ολλανδία είχα για πρώτη φορά την ευκαιρία να έρθω σε επαφή με έναν απεριόριστο ψηφιοποιημένο πλούτο γνώσεων». Ο Δημήτρης «ξεκοκκαλίζει» κυριολεκτικά τα πάντα. Ξεκινά διαβάζοντας για τα κλασικά χρόνια και συνεχίζει με τα ρωμαϊκά και τα βυζαντινά. Την ίδια εποχή, ανακαλύπτει ότι τα χέρια του «πιάνουν», φτιάχνει τα πρώτα του γλυπτά: κοχύλια, σαλιγκάρια, φίδια και άλλα φυσιολατρικά μοτίβα σε πωρόλιθο.

Όταν πιάνει το κεφάλαιο «πανοπλία» εντυπωσιάζεται και συλλαμβάνει την πολυεπίπεδη σημασία της: η πανοπλία δεν ήταν απλώς ένα αξεσουάρ πολέμου. «Πανοπλίες ξεκινούν να κατασκευάζουν ήδη από τα μυκηναϊκά χρόνια – δηλαδή εδώ και 3.000 χρόνια» μου διηγείται, «αποτελούσαν ένα μέσο επίδειξης του πλούτου και της δύναμης, μέσω της πανοπλίας ασκούσαν μια ιδιότυπη πολιτική προπαγάνδα». Η κάθε πανοπλία κατασκευαζόταν à la carte, πάνω στο σώμα του κάθε στρατιώτη – όπως τα κουστούμια, έκαναν μάλιστα και πρόβες. «Ανάλογα με την ιεραρχία η πανοπλία ήταν και διαφορετική, εξασφαλίζοντας μικρότερη ή μεγαλύτερη προστασία σε αυτόν που την φορούσε». Εξυπακούεται, βέβαια, ότι οι ευγενείς ήταν εκείνοι που διέθεταν και τις εντυπωσιακές πανοπλίες, όσο προχωρούσαμε στο πόπολο ο εξοπλισμός λιγόστευε. «Οι πολύ φτωχοί ενδεχομένως δεν είχαν καθόλου τη δυνατότητα να αποκτήσουν πανοπλία». Η τεχνοτροπία διαφοροποιείται ανάλογα με την εποχή, αλλά και την εθνικότητα. Άλλες είχαν οι Σύριοι άλλες οι Οθωμανοί, άλλου τύπου είναι οι μυκηναϊκές, που διαθέτουν μέχρι και κέρατα.

«Στην κλασική εποχή η πανοπλία ήταν ένα κινητό άγαλμα, οι οπλίτες ειδικά θύμιζαν κινούμενους κούρους, οι αρματοποιοί ‘αντέγραφαν’ τη μόδα των αγαλμάτων». Σε μια προσπάθεια να αγγίξουν το τέλειο, δεν έλειπαν και οι υπερβολές. Όπως οι χαραγμένοι κοιλιακοί στο μπρούτζο, που δεν αντιστοιχούσαν στο καλυμμένο σώμα.

«Όταν ένιωσα ότι κατείχα το θεωρητικό σκέλος, θέλησα να περάσω και στο πρακτικό» διηγείται, «είμαι παιδί των θετικών επιστημών, είχα μάθει στο πείραμα». Το περιβάλλον, το ημιαγροτικό πατρικό του σπίτι στα Σπάτα με τη μεγάλη αυλή και τα εναπομείναντα εργαλεία του παππού, έμοιαζε ιδανικό. «Αποφάσισα να επαληθεύσω όσα είχα διαβάσει σχετικά με τις πανοπλίες». Ο Δημήτρης αρχίζει να πειραματίζεται το 2009 με βυζαντινές πανοπλίες με αφορμή μια δική του μελέτη για τους στρατιωτικούς Αγίους των Βυζαντινών, όπως ο Αγ. Γεώργιος. Οι πληροφορίες για τη στρατιωτική περιβολή βρίσκονται αποκλειστικά σε βυζαντινές αγιογραφίες- δεν έχει διασωθεί ούτε καν τμήμα κάποιας. Συνεπώς, ο Δημήτρης, αν και «πρωτάρης» τότε, αποτελεί τον μοναδικό τεχνίτη διεθνώς, που ασχολείται με πανοπλίες του 10ου έως 12ου αιώνα μ.Χ.. Και δεν τα πάει καθόλου άσχημα: κατασκευάζει σε ενάμιση χρόνο 16 διαφορετικές βυζαντινές πανοπλίες και μια σασσανιδική (προϊσλαμική περσική).

Τότε έρχεται και η πρώτη διάκριση από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Τρεις από τις πανοπλίες του εκτίθενται μόνιμα στο Dumbarton Oaks Museum που ανήκει στο Harvard. Η επιβράβευση από το εξωτερικό έρχεται ουκ ολίγες φορές- τη στιγμή που στην Ελλάδα οι επίσημοι φορείς δείχνουν να μην συγκινούνται. «Εχω λάβει mail ακόμα και από καθηγητή πανεπιστημίου στη Μαλαισία που θέλει να έρθει να οργανώσει εκπαιδευτική εκδρομή εδώ, για να δουν από κοντά οι φοιτητές τη διαδικασία». Τώρα πια ο Ελληνας αρματοποιός διαθέτει εμπειρία: έχει ήδη στο «ενεργητικό» του 25 πανοπλίες από πέντε διακριτές χρονικές περιόδους. Όταν τον ρωτώ, αν θα ήθελα να τις πουλήσει, συννεφιάζει. «Δύσκολα θα τις αποχωριζόμουν, τις κρατώ αποθηκευμένες ως ενθύμιο, ακόμα και την πρώτη μου που μοιάζει με playmobile».

«Σε μεγάλη μερίδα των ξένων επισκεπτών, οι πανοπλίες είναι περισσότερο αναγνωρίσιμες και από τον Παρθενώνα» δηλώνει με πεποίθηση ο 36χρονος. Πολλοί, λοιπόν, φτάνουν στην Αθήνα αναζητώντας να δουν την πανοπλία ενός Αθηναίου οπλίτη και καθώς δεν τον βρίσκουν πουθενά, απογοητεύονται. Μόνον στο μουσείο της Ολυμπίας μπορεί κανείς να δει θραύσματα από πανοπλίες. «Μέσω των video games, των παιχνιδιών στρατηγικής και των τηλεοπτικών σειρών έχει αναπτυχθεί μια κουλτούρα που έχουν αναδείξει ειδικά στις ΗΠΑ την πανοπλία ως το απόλυτο φετίχ» ισχυρίζεται ο Δημήτρης. «Ποιο παιδί δεν θα ήθελε μια πανοπλία σπίτι του;» με ρωτά, αλλά δεν βρίσκω απάντηση.
Στα καλά νέα, πάντως, ενδέχεται το επόμενο διάστημα ένα αθηναϊκό μουσείο να φιλοξενήσει δουλειά του Δημήτρη.

Η ασχολία του προς το παρόν παραμένει χόμπυ, το οποίο όμως του απορροφά πολλή ενέργεια. «Όταν με ρωτούν με τι ασχολούμαι, απαντώ ‘καλλιτέχνης’» μου λέει, ενώ μου δείχνει τα εργαλεία του: αμμώνια, σφυριά, σιδερένια εργαλεία για βαρέλια… «Και αυτά εν πολλοίς τα έχω φτιάξει μόνος μου, συναρμολογώντας κομμάτια, που έχω αγοράσει στο Μοναστηράκι».«Συνάδελφοί» του υπάρχουν στην Αγγλία και την Ιταλία, οι οποίοι βέβαια κατασκευάζουν μεσαιωνικές πανοπλίες της εποχής του Καρλομάγνου και των Σταυροφοριών. Καθώς ο Δημήτρης είναι ο μοναδικός που καταπιάνεται με την κατασκευή πανοπλίων στην Ελλάδα, καλείται να υποστηρίζει το πάθος του σε όλα τα βήματα. «Είμαι αντίθετος στους εύκολους εντυπωσιασμούς, για την κατασκευή μιας καλής πανοπλίας χρειάζονται περίπου 3 μήνες» υπογραμμίζει «στην Ινδία, πχ, έχει γίνει κέντρο μαζικής παραγωγής αμφιβόλου ποιότητας».

«Φυσικά και δεν είμαι αρχαιολόγος. Πίσω από τις πανοπλίες κρύβονταν ανέκαθεν τεχνίτες, από σκοτεινά εργαστήρια τους προήλθαν τα πιο λαμπρά δημιουργήματα…» Στην αρχαιότητα, μάλιστα, τους συναδέλφους του, τους ονόμαζαν «βάναυσους» λόγω του αντικειμένου. Ο 36χρονος δεξιοτέχνης αισθάνεται συχνά το βάρος της ιστορίας και τον φόβο της σύγκρισης στους ώμους του. «Νιώθω ότι δεν το διάλεξα εγώ, αλλά εκείνο με διάλεξε. Σαν να ήλθε μια ανώτερη δύναμη να μου υποδείξει να συνεχίσω αυτή τη μακραίωνη παράδοση…». Όπως παραδέχεται, «από παιδί ήθελα να ασχοληθώ με κάτι ιδιαίτερο, θυμάμαι το εαυτό μου να αναφωνεί γεμάτος ικανοποίηση μπροστά από την οθόνη, κάθε φορά που έβρισκα τα λάθη και τις ανακρίβειες σε ιστορικές ταινίες».

Τον ρωτώ, αν νιώθει «σύγχρονος Ηφαιστος». «Μου λείπει μόνο το κουτσό πόδι και η Αφροδίτη» απαντά γελώντας.

hellastimes.gr

«Το άφοβο και το ανδρείο δεν είναι το ίδιο» 197b

Μετά από μια δημόσια επίδειξη για τη διδασκαλία της μάχης με όπλα, δύο Αθηναίοι προσπαθούν να αποφασίσουν πώς να διαπαιδαγωγήσουν τους γιους τους. Όντας και οι δύο απόγονοι διάσημων πολιτών, οι ίδιοι είχαν στερηθεί τη μόρφωση που θα ήθελαν λόγω των δημόσιων υποχρεώσεων των γονιών τους, και τώρα ανησυχούν για τα παιδιά τους. Καλούν τον Νικία και τον Λάχη, τους διασημότερους στρατηγούς της εποχής, για να τους συμβουλέψουν. Παρών ήταν και ο Σωκράτης.

Ένας από τους γονείς ρωτάει: «Το να διδαχτεί κάποιος να μάχεται με όπλα είναι μάθημα κατάλληλο για εφήβους;»181c

Ο Νικίας απαντά ότι είναι ωφέλιμο, καθώς έτσι θα μάθουν πώς να πολεμούν καλύτερα στο μέτωπο, αλλά και σε μάχες ένας προς έναν καταδιώκοντας τον αμυνόμενο ή υπερασπίζοντας τον εαυτό του. Επίσης, θα φαίνεται φοβερότερος στους εχθρούς λόγω της σωματικής του διάπλασης, και θα μπορεί να ξεπεράσει τον εαυτό του σε θάρρος και γενναιότητα.

Ο Λάχης απαντάει λέγοντας ότι είναι βέβαια καλό να μαθαίνει κανείς τα πάντα, αλλά πρέπει να εξεταστεί αν πρέπει να διδαχτεί κάποιος τη μάχη με όπλα σε αντίθεση με κάτι άλλο. Αν αυτό το μάθημα ήταν όντως τόσο σημαντικό θα το δίδασκαν και οι Λακεδαιμόνιοι, οι οποίοι μόνο με αυτό ασχολούνται, το πώς θα γίνουν οι καλύτεροι στη μάχη.

Και με την ίδια λογική που όποιος θέλει να κριθεί στις ικανότητές του στην τραγωδία πηγαίνει κατευθείαν στην Αθήνα, έτσι και οι ειδικοί στα όπλα αποφεύγουν τη Λακεδαιμόνα σαν απρόσιτο ιερό, γιατί ξέρουν ότι δεν υπερτερούν στη μάχη από εκείνους. Εξάλλου, κανένας δε διακρίθηκε στον πόλεμο με τη χρήση των όπλων. Είτε λοιπόν δεν είναι καν μάθημα η ειδίκευση στα όπλα, αφού δεν προσφέρει πλεονέκτημα στη μάχη, είτε είναι μεν μάθημα που σου χαρίζει κάποια ικανότητα αλλά προσφέρει πολύ λίγα, οπότε δεν αξίζει κάποιος να το διδαχτεί.

Ο Σωκράτης προτείνει πριν προχωρήσει η συζήτηση, να διευκρινιστεί ο ορισμός του αντικειμένου τους. Με τον ίδιο τρόπο που κάποιος, για να βρει αν πρέπει να βάλει χαλινάρι σε ένα άλογο, δεν θα σκέφτεται για το χαλινάρι αλλά για το άλογο, έτσι πρέπει αντί να μιλάνε για το μάθημα στα όπλα, να μιλάνε για το αντικείμενο του μαθήματος, την ανδρεία, στην οποία υποτίθεται ότι το μάθημα θα φέρει βελτίωση. «Γιατί, αν δε γνωρίζουμε καθόλου τι πράγμα είναι η αρετή, με ποιον τρόπο είναι δυνατό να γίνουμε σύμβουλοι οποιουδήποτε για το πώς θα μπορέσει να την αποκτήσει με τον ωραιότερο τρόπο;»190c

Στο ερώτημα λοιπόν τι είναι ανδρεία, ο Λάχης απαντάει «Αν κάποιος θέλει να παραμείνει στη θέση του αποκρούοντας τους εχθρούς και να μην υποχωρεί, ξέρεις σίγουρα ότι μπορεί να είναι ανδρείος»190e.

Ο Σωκράτης παρατηρεί ότι αυτή δεν είναι προσεκτική απάντηση, αφού μας δίνει μόνο ένα παράδειγμα, και όχι μια ιδιότητα που είναι μοναδική στην έννοια «ανδρεία». Μας ενδιαφέρει δηλαδή όχι μόνο ο παραπάνω πολεμιστής που δεν υποχωρεί, αλλά και αυτός που μάχεται ακόμα και στην υποχώρηση, αλλά και εκτός πολέμου κάποιος που λέμε ότι είναι ανδρείος όταν αντιμετωπίζει κινδύνους στη θάλασσα, τις αρρώστιες και την πενία, ή ανδρείος στην πολιτική, στις λύπες, στους φόβους και στις ηδονές, και σε όλα τα άλλα.

Ο δεύτερος, προσαρμοσμένος, ορισμός της ανδρείας από τον Λάχη, είναι «κάποιου είδους καρτερία της ψυχής»192b, δηλαδή ανδρεία έχει αυτός που επιδεικνύει υπομονή και επιμονή στην επιδίωξη κάποιου σκοπού. Σίγουρα όμως, λέει ο Σωκράτης, δεν είναι αρετή η κάθε είδους καρτερία. Η καρτερία με σύνεση είναι καλή κι ενάρετη, ενώ η ανδρεία με αφροσύνη είναι βλαβερή και κακή, και εφόσον η ανδρεία θεωρείται αρετή, μπορεί να περιλαμβάνει μόνο την καρτερία με σύνεση. Με άλλα λόγια, μπορεί η ανδρεία να συνεπάγεται καρτερία, αλλά η καρτερία δεν συνεπάγεται πάντα την ανδρεία.

Ούτε αυτό είναι αρκετό όμως, αφού κάποιος μπορεί να ξοδεύει καρτερικά τα χρήματά του, με σύνεση και συγκεκριμένο καλό σκοπό, αλλά αυτόν δεν τον λέμε ανδρείο. Αντιθέτως, αν κάποιος κατά τη διάρκεια μιας μάχης, σκεφτεί συνετά ότι μάχεται δίπλα σε άλλους ικανούς πολεμιστές, ενάντια ενός μικρότερου ή πιο αδύναμου εχθρού, και το στράτευμά του βρίσκεται σε περισσότερο ευνοϊκή θέση στο πεδίο της μάχης από τον αντίπαλο, είναι όντως ανδρείος (γιατί όσο σίγουρος και να είναι κανείς ότι ο στρατός του θα βγει νικητής, είναι πιθανό ο ίδιος να πεθάνει στη μάχη). Κι όμως, αυτός που στις ίδιες περιστάσεις βρίσκεται στο αντίπαλο στρατόπεδο και δεν υποχωρεί, αλλά με καρτερία υπομένει και επιμένει ότι θα νικήσει, και μάχεται, σίγουρα αυτός είναι πιο ανδρείος από τον πρώτο.

Η καρτερία του όμως είναι λιγότερο συνετή, αφού υπάρχουν αντικειμενικά εμπόδια στο να πετύχει τον σκοπό του. Περαιτέρω, αν κάποιος δεν είναι ιδιαίτερα ικανός σε κάτι, αλλά φέρεται με καρτερία, είναι ανδρειότερος από αυτόν που είναι περισσότερο ικανός. Για παράδειγμα, κάποιος που, χωρίς να είναι δεινός κολυμβητής, βουτάει σε βαθιά νερά, θεωρείται πιο ανδρείος από τον έμπειρο στο κολύμπι, που κάνει την ίδια πράξη. Τέλος, η πράξη η ίδια, όσο επικίνδυνη και να είναι, δεν δίνει από μόνη της αξία σε αυτόν που την κάνει, γιατί πρέπει να υπάρχει και ο ενάρετος σκοπός που θα επιτευχθεί με αυτήν.

Εφόσον δεν καταλήγουν πουθενά, τον λόγο παίρνει ο Νικίας, υπενθυμίζοντας κάτι που ο Σωκράτης έχει πει πολλές φορές, ότι ο καθένας είναι καλός σε όσα γνωρίζει και κακός σε όσα αγνοεί. Αφού το να είναι κάποιος ανδρείος είναι καλό, τότε αναγκαστικά πρέπει σε κάτι να είναι σοφός. Άρα η ανδρεία είναι μια κάποιου είδους σοφία. Το αντικείμενο αυτής της σοφίας, σύμφωνα με το Νικιά, είναι η «γνώση όσων δημιουργούν φόβο ή θάρρος στον πόλεμο και σε όλα τα άλλα»195a.

Αυτό δεν μπορεί να συμπεριλαμβάνει όλες τις καταστάσεις, αφού, όπως παρατηρεί ο Λάχης, θα σήμαινε πως και ο γιατρός, που ξέρει ποια είναι τα φοβερά του επαγγέλματός του (δηλαδή οι αρρώστιες), θα έπρεπε να θεωρηθεί ανδρείος. Ο Νικίας επισημαίνει πως ο γιατρός ξέρει μόνο κάποια γεγονότα, όπως ποια είναι η εκάστοτε αρρώστια, ποιες οι πιθανότητες να πεθάνει ο ασθενής του, και ποιο φάρμακο θα έχει την καλύτερη επίδραση στο σώμα του ασθενή. Δεν μπορεί να ξέρει όμως κατά πόσο θα είναι καλύτερα για τον ασθενή να γιατρευτεί από μια αρρώστια ή να αφεθεί να πεθάνει.

Το να συντηρηθεί κάποιος στη ζωή μπορεί να αποδειχτεί οδυνηρό ως προς την ποιότητα της ζωής του, είτε, για παράδειγμα, επειδή το φάρμακο απλά θα παρατείνει τη ζωή ενός υπερήλικα ασθενή αφαιρώντας του όμως την αξιοπρέπεια στην καθημερινότητά του είτε επειδή οι παρενέργειες του φαρμάκου μπορεί να είναι χειρότερες από τα συμπτώματα της αρρώστιας. Δεν είναι για όλους καλύτερο να ζουν, αλλά «για πολλούς είναι καλύτερο να πεθάνουν»195c. Εν τέλει ο γιατρός, δεν ξέρει ποιο είναι αυτό που προκαλεί μεγαλύτερο φόβο για τον ασθενή, άρα δεν ξέρει τι είναι καλύτερο γι’ αυτόν, και άρα δεν έχει αυτήν την γνώση που θα τον κάνει σοφό στο θέμα της ανδρείας.

Ο Νικίας ξεκαθαρίζει πως όταν μιλάει για γνώση του τι θα είναι αποβεί καλύτερο για κάποιον (να πεθάνει ή όχι), δεν αναφέρεται σε εκείνη την γνώση στην οποία έχουν πρόσβαση οι μάντεις. Ο μάντης, λέει, γνωρίζει μόνο τα σημεία που θα συμβούν˙ αν θα πεθάνει κάποιος και πώς, ή όχι. Δεν ξέρει όμως ποιο θα είναι το καλύτερο ενδεχόμενο για αυτόν, τουλάχιστον όχι περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον.

Από τη στιγμή που η ανδρεία ταυτίστηκε με τη σοφία, αυτό σημαίνει ότι τα ζώα που όλοι αναγνωρίζουν σαν ανδρεία ζώα, αλλά και τα παιδιά, που από άγνοια μόνο δεν φοβούνται, δεν μπορούν να χαρακτηριστούν ανδρεία. «Το άφοβο και το ανδρείο δεν είναι το ίδιο»197b. Είναι πολλοί αυτοί που εξαιτίας έλλειψης μέριμνας (ο Νικίας μιλάει για μέριμνα, ο Λάχης για καρτερία με σύνεση) φέρονται με αφοβία, τόλμη και θρασύτητα. Αυτούς ο Νικίας τους ονομάζει θαρραλέους. ‘’Ανδρείους’’ ονομάζει όσους είναι φρόνιμοι, αυτούς δηλαδή που έχουν και τόλμη και μέριμνα. Εξ άλλου, όπως είπαμε, μια πράξη που είναι μεν θαρραλέα, αφού περιλαμβάνει ανάληψη κινδύνου, αλλά είναι χωρίς άξιο σκοπό και με μικρό όφελος, δεν μπορεί να χαρακτηριστεί σαν ανδρεία πράξη, αλλά μάλλον σαν ανόητη.

Εδώ παρεμβαίνει ο Σωκράτης, για να παρατηρήσει ότι η ανδρεία είναι ένα από τα μέρη της αρετής, όπως είναι και η δικαιοσύνη, η σωφροσύνη και η σοφία. Ο Νικίας είχε πει ότι ανδρεία είναι η γνώση όσων σχετίζονται με τον φόβο (δηλαδή των δεινών) και με το θάρρος (δηλαδή των αγαθών). Δεινά είναι όσα γεννούν δέος και θαρραλέα όσα δεν γεννούν δέος. «Δέος άλλωστε είναι η προσδοκία μέλλοντος κακού»198b. Δεινά δηλαδή είναι οι μελλοντικές συμφορές, και θαρραλέα είναι τα μελλοντικά αγαθά. Γνώση όμως, για οτιδήποτε, δεν μπορεί να νοηθεί χωριστά για το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον.

Όσον αφορά την Ιατρική, για παράδειγμα, κάτι που ξέρουμε ότι είναι υγιεινό σήμερα, σίγουρα ήταν και στο παρελθόν, και θα είναι και στο μέλλον. Και η στρατηγική επίσης, μελετά αυτά που γίνονται τώρα και όσα έγιναν στο παρελθόν για να κάνει προβλέψεις του τι θα γίνει στο μέλλον, γι’ αυτό και δεν βασίζεται στους μάντεις. Η ίδια επιστήμη δηλαδή γνωρίζει όσα θα γίνουν, όσα γίνονται και όσα έγιναν. Τον ίδιο κανόνα πρέπει να υπακούει και η ανδρεία, αφού είναι γνώση. Άρα η ανδρεία δεν μπορεί να ταυτίζεται με τη γνώση των δεινών και των θαρραλέων, αφού αυτά αφορούν μόνο τα του μέλλοντος. Ο Νικίας δηλαδή απάντησε για την ανδρεία μόνο εν μέρει (κατά το ένα τρίτο, αφού παρέβλεψε το παρελθόν και το παρόν).

Αν επιμείνουμε να ορίσουμε την ανδρεία σαν γνώση, συνεχίζει ο Σωκράτης, πρέπει αυτή να αφορά και το παρόν και το παρελθόν, και αφού την ταυτίσαμε με τη γνώση των συμφορών και των αγαθών, πρέπει να της αποδώσουμε τη γνώση όλων των αγαθών και των κακών, όπως εκφράζονται πάντα. Έτσι όμως η ανδρεία θα ταυτιζόταν με το σύνολο της αρετής, κάτι που θα ήταν παράλογο, και που συμφώνησαν από πριν ότι δεν ισχύει, αφού θεώρησαν την ανδρεία μόνο σαν ένα μέρος της αρετής.

«Άρα, Νικία, δεν βρήκαμε τι είναι ανδρεία»199e καταλήγει ο Σωκράτης, ο οποίος αποδίδει στον εαυτό του όση άγνοια διακατέχει και τους υπόλοιπους. Εξ άλλου, καθ’ όλη την διάρκεια του διαλόγου, ο ίδιος δεν πρότεινε καμία δικιά του θέση, παρά μόνο ζητούσε διευκρινήσεις από τους υπόλοιπους για να τους δείξει ότι έσφαλαν, και κατεύθυνε την συζήτηση όπου θεωρούσε ότι έπρεπε, ώστε να καταλήξουν σε κάποια αλήθεια. Και πάντα ο Σωκράτης δήλωνε την άγνοιά του, υποστηρίζοντας ότι το μόνο που μπορούσε να κάνει είναι να βοηθάει τους συνομιλητές του να γεννούν ιδέες (σαν κάποιον μαιευτήρα). Για να αποδώσει όμως η μαιευτική μέθοδος, πρέπει ο συνομιλητής να είναι ικανός να παράγει ορθές ιδέες.

Ο Λάχης αποδεικνύεται επιφανειακός και επιπόλαιος, αφού πέρα από τις απαντήσεις του που περιορίστηκαν σε παραδείγματα και δεν αφορούσαν έννοιες για τις οποίες τον ρώτησε ο Σωκράτης, καθ’ όλη την διάρκεια της συζήτησης δεν αποφεύγει να αρπάζεται με τον Νικία, να τον αποπαίρνει και να τον προσβάλλει. Το μόνο που κατάφερε έτσι είναι να δείξει την δικιά του φιλοσοφική κατωτερότητα σε σχέση και με τον Σωκράτη αλλά και με τον Νικιά.

Το λάθος που έκανε ο Νικίας από την άλλη, είναι να ταυτίσει την ανδρεία με τη γνώση των δεινών και αγαθών. Όταν ο Σωκράτης έλεγε ότι η αρετή είναι γνώση, δεν ταύτιζε τις δύο έννοιες. Εννοούσε ότι για να κάνουμε κάτι ενάρετο, πρέπει να γνωρίζουμε το αντικείμενο αυτής της αρετής, δηλαδή το τι είναι, αλλά και πώς να κάνουμε πράξη με τρόπο που θα προσφέρει ωφέλεια (όπως ο γιατρός για να ωφελήσει τον ασθενή πρέπει να ξέρει την επιστήμη της ιατρικής αλλά και το τι θα είναι ωφελιμότερο για τον εκάστοτε ασθενή – βλ. Χαρμίδης).

Ο Νικίας θεωρεί σαν αντικείμενο αυτής της γνώσης τα μελλούμενα καλά και βλαβερά. Είχε δίκιο βέβαια όταν είπε ότι ένα παιδί που από άγνοια μόνο φέρεται με τόλμη δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ανδρείο. Όταν για παράδειγμα ένα αγόρι προσπαθήσει άκριτα να ανεβεί έναν απόκρημνο βράχο, χωρίς να συνειδητοποιεί πόσο εύκολο είναι να κάνει ένα μοιραίο λάθος, ή όταν δεν ξέρει καν τι λάθη μπορεί να κάνει, και όταν αγνοεί τι μπορεί να πάθει πέφτοντας, όντως δεν μπορούμε να του αποδώσουμε τον χαρακτηρισμό του ανδρείου. Δεν είναι όμως η ίδια η άγνοια του κινδύνου που πρέπει να επισημάνουμε.

Η άγνοια είναι μόνο αυτό που κάνει το αγόρι να μην φοβάται. Και είναι αυτή η έλλειψη φόβου που το αποκλείει από την ανδρεία. Γιατί αν έχει κάποιο νόημα η λέξη ανδρεία, είναι το ξεπέρασμα του φόβου. Αν δεν υπάρχει φόβος να ξεπεραστεί, ποια είναι η προσπάθεια του ήρωα και ποιο το επίτευγμά του, που θα προκαλέσει τον θαυμασμό μας;

Σίγουρα το να μπει κανείς σε έναν ανελκυστήρα δεν μπορεί να χαρακτηριστεί τολμηρό εγχείρημα. Για κάποιον κλειστοφοβικό όμως; Όπως έλεγε ο Σωκράτης, καμία πράξη δεν είναι ενάρετη από μόνη της, αλλά εξαρτάται από το ποιος πράττει, και γιατί. Αυτός είναι και ο λόγος που τελικά στο παράδειγμα του Σωκράτη πιο ανδρείος αποδεικνύεται ο στρατιώτης του μικρού και αδύναμου στρατού, γιατί αυτός πράττει σχεδόν απελπισμένα (αλλά όχι ανέλπιδα), χωρίς να υπολογίσει λογιστικά ή πιθανολογικά το αποτέλεσμα της πράξης του˙ πράττει παράτολμα.

Ξεπερνά τον εύλογο φόβο που προκύπτει από τα αντικειμενικά εμπόδια, ενεργεί ενάντια στη λογική (ασύνετα όπως είπαμε πριν), και έχει σαφή και ενάρετο σκοπό (να επιζήσει και να νικήσει τον αντίπαλο και άρα να σώσει όχι μόνο τη ζωή του, αλλά και των συμπολεμιστών του, της πόλης του…).

Η έλλειψη φόβου όμως δεν είναι επιλογή αυτού που δεν φοβάται, είναι εν τέλει αποτέλεσμα της άγνοιας των κινδύνων ή προϊόν της ιδιοσυγκρασίας του άφοβου. Κανένα από τα δύο δεν προκύπτουν από ελεύθερη επιλογή του. Το να φοβάται κάποιος και να επιλέξει να μην τον κερδίσει ο φόβος, αλλά να ενεργήσει παρά τον φόβο του˙ αυτό είναι που τον κάνει ανδρείο. Αυτή η επιλογή είναι που θα τον ορίσει, και κάθε επιλογή προϋποθέτει ελευθερία σκέψης και δράσης. Γι’ αυτό και μόνο ο ελεύθερος άνθρωπος μπορεί να γίνει ενάρετος.

Κωνσταντίνος Σαπαρδάνης

Πλάτων – Λάχης (ή περί ανδρείας) (εκδ. Κάκτος, 1993)

S.O.S εκπέμπει εκ νέου η αρχαία πόλη της ελληνιστικής Παλμύρας καθώς εντοπίστηκαν νέες φοβερές καταστροφές στα αρχαία μνημεία από τους μαχητές του ΙSIS.

Οι ισλαμιστές γνωστοί για το μίσος τους κατά της ανθρώπινης Ιστορίας και οτιδήποτε μπορεί να θέσει υπό αμφισβήτηση τα πιστεύω τους καταστρέφουν εκ νέου την πόλη και ανατινάζουν ότι είχε απομείνει από την πρώτη κατάληψη της αρχαίας πόλης.

Το ρωσικό ΥΠΑΜ δημοσίευσε βίντεο που λήφθηκε από drone και δυστυχώς επιβεβαιώθηκε για άλλη μια φορά η κατεδάφιση των μνημείων της πόλης.

Το βίντεο από το drone ελήφθη κατά την διάρκεια μια αποστολής επιτήρησης και δείχνει την βαρβαρική καταστροφή ενός ρωμαϊκού αμφιθέατρου που αποτελούσε σήμα κατατεθέν της πόλης επί αιώνες.

Τρομοκρατημένοι κυβερνητικοί αξιωματούχοι το αποκάλεσαν ένα «νέο έγκλημα πολέμου και απέραντη απώλεια για την Ανθρωπότητα και το συριακό λαό» αλλά όλα αυτά λίγη σημασία έχουν, οι βάρβαροι αυτοί καταστρέφουν την Ιστορία και η διακυβέρνηση Μ.Ομπάμα θα πρέπει να λογοδοτήσει για την έμμεση υποστήριξη που παρείχε στις ισλαμιστικές οργανώσεις για να ανατραπεί ο Μ.Άσαντ

Η επιχείρηση στην Μοσούλη οδήγησε χιλιάδες μαχητές του ISIS στα συριακά εδάφη όπου ο με προβλήματα λειψανδρίας συριακός Στρατός δεν μπορεί (τουλάχιστον άμεσα) να επιβληθεί σε τόσα μέτωπα.

Η τετράπυλος και η πρόσοψη του θεάτρου έχουν «εξαερωθεί»

Μερικές κολόνες έχουν απομείνει με την περιοχή να έχει γεμίσει πέτρες και χώμα.

Το βίντεο συγκρίθηκε με αυτό που είχε τραβηχτεί ένα χρόνο πριν όταν το μεγαλειώδες αμφιθέατρο ακόμα έστεκε όρθιο

«Το ρωσικό ΥΠΑΜ δημοσίευσε αποδείξεις καταστροφής από τους μαχητές του ISIS ιστορικών και αρχαιολογικών μνημείων στην αρχαία Παλμύρα» είπε εκπρόσωπος του υπουργείου.

Το βίντεο δείχνει ότι οι ισλαμιστές επίσης ανατίναξαν μια τετράπυλο δεκαέξι κολώνων η οποία χρονολογείται από το 270 μ.Χ.

Όμως το ρωσικό ΥΠΑΜ είπε και κάτι άλλο: «Εντοπίσαμε μεγάλη κίνηση φορτηγών λόγω της επιτυχημένης προέλασης των συριακών στρατευμάτων προς την Παλμύρα»

Η Παλμύρα υπήρξε κατά την αρχαιότητα σημαντική πόλη της κεντρικής Συρίας, κτισμένη σε μία όαση 215 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Δαμασκού και 120 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του Ευφράτη σύμφωνα με την Wikipedia

Για αιώνες ήταν ζωτικός σταθμός για τα καραβάνια που διέσχιζαν τη Συριακή έρημο και ήταν γνωστή ως η «Νύμφη της Ερήμου». Το ελληνικό όνομα «Παλμύρα» αποτελεί μετάφραση του αρχικού αραμαϊκού ονόματος Tadmor, που σημαίνει «φοινίκια πόλη».

Η σύγχρονη κωμόπολη, δίπλα στα αρχαία ερείπια ονομάζεται και πάλι Tadmor. Η οικονομία της εξαρτάται από τον τουρισμό. Στη Βίβλο αναφέρεται ως Ταμάρ ή Θεδμόρ ή Θοεδμόρ ενώ στα αραμαϊκά Ταδμόρ ή Ταμμόρ και που λέγεται πως έκτισε ο Βασιλιάς Σολομών ως πόλη σταθμό των καραβανιών μεταξύ Συρίας και Μεσοποταμίας.

Η Παλμύρα έμεινε ονομαστή για τον πλούτο της κατά τη ρωμαϊκή εποχή, οπότε βασίλευσε και η θρυλική βασίλισσά της Ζηνοβία. Ωστόσο, μνημονεύεται για πρώτη φορά τη 2η χιλιετία π.Χ.. Τότε ήταν ένας ακόμα κόμβος στο εκτεταμένο εμπορικό δίκτυο που ένωνε τη Μεσοποταμία με τη βόρειο Συρία.

Το Tadmor μνημονεύεται στη Βίβλο (Β΄ Χρονικών 8:4) ως μια πόλη της ερήμου που οχυρώθηκε από τον Σολομώντα. Επίσης, από τον Ιώσηπο, ως κτισμένη από τον Σολομώντα (Ιουδαϊκή Αρχαιολογία - Βιβλίο VIII), μαζί με το ελληνικό όνομα Παλμύρα. (Tadmor είναι το όνομα της Παλμύρας και στη σύγχρονη εβραϊκή γλώσσα).

Για τη πόλη αυτή, πριν τη Ρωμαϊκή περίοδο, υπάρχει επίσης η είδηση εκ παραδόσεως ότι είχε καταστραφεί από τον Βασιλιά των Βαβυλωνίων Ναβουχοδονόσορα.

Θεότητες που λατρεύονταν στην Παλμύρα. Από αριστερά: ο σεληνιακός θεός Aglibol, ο υπέρτατος θεός Beelshamen και ο ηλιακός θεός Malakbel. 1ος αι. μ.Χ., Μουσείο του Λούβρου.

Με την επικράτηση των Σελευκιδών στη Συρία το 323 π.Χ., η Παλμύρα έγινε ανεξάρτητη. Η πόλη άκμασε ως σταθμός των καραβανιών κυρίως τον 1ο αιώνα π.Χ. Το 41 π.Χ. οι Ρωμαίοι υπό τον Μάρκο Αντώνιο προσπάθησαν να την καταλάβουν, αλλά απέτυχαν, καθώς οι κάτοικοι διέφυγαν στην απέναντι όχθη του Ευφράτη έχοντας πληροφορηθεί εγκαίρως τον ερχομό του εχθρού.

Το γεγονός δείχνει ότι ακόμα και τότε η Παλμύρα διατηρούσε τον χαρακτήρα νομαδικού οικισμού και όλα τα αγαθά μπορούσαν να μετακινηθούν σε λίγες ώρες.

Οι Terry Jones και Alan Ereira στο βιβλίο τους «Οι Βάρβαροι» σημειώνουν ότι οι έμποροι της Παλμύρας ήταν ιδιοκτήτες πλοίων στα ιταλικά νερά και έλεγχαν το εμπόριο του μεταξιού από την Ινδία: «Η Παλμύρα έγινε έτσι μια από τις πλουσιότερες πόλεις της Μέσης Ανατολής... ...Οι κάτοικοί της είχαν καταφέρει ένα πραγματικά μεγάλο κατόρθωμα - ήταν οι μόνοι που κατάφεραν να ζουν δίπλα στους Ρωμαίους χωρίς να εκρωμαϊσθούν. Απλώς προσποιούνταν ότι ήταν Ρωμαίοι.»

Η Παλμύρα έγινε τμήμα της ρωμαϊκής επαρχίας της Συρίας κατά τη βασιλεία του Τιβερίου (14 – 37). Συνέχισε όμως να αναπτύσσεται σταθερά ως σημαντικός εμπορικός σταθμός, που τώρα πια συνέδεε την Περσία, την Ινδία και την Κίνα με τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.

Το 129 ο Αδριανός επισκέφθηκε την πόλη και γοητεύτηκε τόσο πολύ, ώστε την ανακήρυξε «ελεύθερη πόλη» και τη μετονόμασε σε Palmyra Hadriana.

Από το 212 το εμπόριο δια της Παλμύρας μειώθηκε, καθώς οι Σασσανίδες Πέρσες κατέλαβαν το στόμιο του Τίγρη και του Ευφράτη. Ο Οδαίναθος, πρίγκηπας της Παλμύρας, διορίσθηκε από τον Βαλεριανό κυβερνήτης της Επαρχίας της Συρίας.

Μετά την αιχμαλώτιση του Βαλεριανού από τους Σασσανίδες και τον θάνατό του σε αιχμαλωσία στη Βισαπούρ, ο Οδαίναθος εξεστράτευσε μέχρι την Κτησιφώντα (κοντά στη σημερινή Βαγδάτη) για εκδίκηση, εισβάλλοντας στην πόλη δύο φορές. Ο Οδαίναθος δολοφονήθηκε από τον ανιψιό του Μακόνιο, οπότε η σύζυγος του Οδαινάθου, η Σεπτιμία Ζηνοβία ανέβηκε στην εξουσία, κυβερνώντας την Παλμύρα και για λογαριασμό του γιου της Βαβάλαθου.

Η Ζηνοβία επαναστάτησε εναντίον των Ρωμαίων υπό τις συμβουλές του Λογγίνου και κατέλαβε τη Βασόρα και εκτάσεις μέχρι την Αίγυπτο. Στη συνέχεια επεχείρησε να κατακτήσει την Αντιόχεια προς το βορρά. Το 272 ο Ρωμαίος Αυτοκράτορας Αυρηλιανός τελικά αντεπιτέθηκε και τη μετέφερε αιχμάλωτη στη Ρώμη.

Η επανάσταση της Ζηνοβίας αναστάτωσε τη Ρώμη κι έτσι η Παλμύρα υποχρεώθηκε από την Αυτοκρατορία να γίνει στρατιωτική βάση για τις ρωμαϊκές λεγεώνες. Ο Διοκλητιανός την επεξέτεινε έτσι ώστε να χωρά ακόμα περισσότερο στρατό και την περιτείχισε για να την προστατεύσει από την απειλή των Σασσανιδών. Η Βυζαντινή περίοδος προσέθεσε μόνο λίγες εκκλησίες και η πόλη παρήκμασε.

Η πόλη καταλήφθηκε από τους μουσουλμάνους Άραβες του Χαλίντ ιμπν Ουαλίντ. Τον 6ο αιώνα, το κάστρο Φαχρεντίν ανεγέρθηκε στην κορυφή ενός βουνού πάνω από την όαση. Το κάστρο περιβαλλόταν από τάφρο. Η πόλη της Παλμύρας διατηρήθηκε ως είχε, αλλά καταστράφηκε από ισχυρό σεισμό το 1089.

Οι καλλιτέχνες της Παλμύρας κατασκεύασαν σειρά μεγάλων ταφικών μνημείων. Αυτές οι κατασκευές, κάποιες από τις οποίες ήταν υπόγειες, είχαν εσωτερικούς τοίχους με σκαμμένα ή ανοιγμένα ταφικά διαμερίσματα όπου τοποθετούνταν οι νεκροί.

Πλάκες από ασβεστόλιθο με προτομές (σε ρωμαϊκή ή παρθική-περσική τεχνοτροπία) σε έντονο ανάγλυφο σφράγιζαν τα ορθογώνια ανοίγματα των ταφικών αυτών διαμερισμάτων. Τα ανάγλυφα αναπαριστούσαν την «προσωπικότητα» ή την ψυχή του νεκρού και αποτελούσαν μέρος της διακοσμήσεως των τοίχων μέσα στον ταφικό θάλαμο. Μια σκηνή από δεξίωση αναπαριστώμενη σε τέτοιο ανάγλυφο θα αντιστοιχούσε σε οικογενειακό τάφο και όχι ατομικό.

Τα λαμπρότερα από τα σωζόμενα ερείπια της Παλμύρας είναι εκείνα του Ναού του Ηλίου, οι τετράγωνοι επιτάφιοι πύργοι 3-5 ορόφων, το ρωμαϊκό θέατρο καθώς και τα θεμέλια των οδών και των κατοικιών. Σημαντικές επίσης είναι και οι ανευρεθείσες δίγλωσσες επιγραφές της Παλμύρας (στην ελληνική και παλμυρική διάλεκτο), μία στην εβραϊκή και 2 στη λατινική.

Ομάδες αρχαιολόγων από διάφορες χώρες εργάζονται κατά διαστήματα σε διαφορετικά μέρη του αρχαιολογικού χώρου της Παλμύρας, από το 1924. Τον Μάιο του 2005, μια πολωνική ομάδα που ανέσκαπτε το ναό της Lat ανακάλυψε ένα υψηλής λεπτομέρειας πέτρινο άγαλμα της φτερωτής θεάς της νίκης (βλ. Νίκη).

Είναι η στωική αταραξίαπαθητικότητα, ακινησία, έλλειψη ενδιαφέροντος για τα εγκόσμια και την πραγματικότητα ή είναι ένας τρόπος ζωής του σοφού, που  προϋποθέτει μια τέλεια ακινησία, μια γαλήνη που ξεριζώνει από την ψυχή τα στοιχεία δυσαρμονίας και σύγκρουσης;

Για να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα, χρειάζεται να κατανοήσουμε τα χαρακτηριστικά της φιλοσοφίας που οδήγησαν τους Στωικούς να βασίσουν την Ηθική τους στο ιδεώδες του σοφού, του ανθρώπου δηλαδή που είναι ενάρετος, ώστε να μπορεί να γίνει ευτυχισμένος. Ο απώτερος λοιπόν σκοπός τους είναι η ευτυχία και η αντιμετώπιση των ευτυχισμένων και άσχημων στιγμών της ζωής με μέτρο και ηρεμία.

Η κοσμική θεότητα ήταν για κείνους το «Πυρ», ο λόγος των όσων υπάρχουν αυτό που δίνει νόημα σε όσα υπάρχουν και συμβαίνουν, τα οποία έχουν μια Αναγκαιότητα και μια αναπόφευκτη Σκοπιμότητα. Αυτές οι αρχές, που από άλλους φιλοσόφους ονομάζονται Πρόνοια και Μοίρα, αποτελούν βασικούς νόμους του σύμπαντος. Τα πάντα συνδέονται έτσι, ώστε το καθένα να είναι το αποτέλεσμα μιας αιτίας (αιτιοκρατία).

Υπάρχει η Ανάγκη που κινεί τα πράγματα, που κινεί τον κόσμο. Υπάρχει και η σκοπιμότητα που εμποδίζει οποιαδήποτε πορεία πέρα από την προκαθορισμένη. Αποδέχονται το κακό που υπάρχει μέσα στον κόσμο σαν ένα παιδαγωγικό ηθικό επιχείρημα, που μας οδηγεί να συνειδητοποιήσουμε το καλό και να φτάσουμε σ’ αυτό. Ο άνθρωπος οδηγούμενος από την πίστη του τίθεται στη διάθεση της Πρόνοιας με τη βεβαιότητα ότι όλα όσα θα συμβούν θα είναι πάντα τα καλύτερα.

Θα μπορούσε κάποιος πολύ επιφανειακά να θεωρήσει τη στωική αταραξία σαν μοιρολατρία. Για τους στωικούς, ο άνθρωπος μοιάζει με γλύπτη και είναι για την ζωή του ό,τι ο γλύπτης για το υλικό του. Ο γλύπτης βέβαια είναι κάτι ξεχωριστό από το υλικό του, ενώ ένας άνθρωπος δεν είναι διαχωρισμένος από τη ζωή του. Όπως ένα άγαλμα δεν είναι ανακάλυψη αλλά δημιούργημα, έτσι και ο άνθρωπος πρέπει να δημιουργήσει την ίδια του τη ζωή.

Πρέπει να την κατασκευάσει κι αυτό έρχεται σε αντίθεση με τη μοιρολατρία. Πώς θα πετύχει τον σκοπό του όμως ένας γλύπτης, αν δεν είναι γνώστης του υλικού και της γλυπτικής τέχνης, να κατασκευάσει δηλαδή ένα άγαλμα που έχει ήδη γεννήσει ο νους του με τη δημιουργική του φαντασία; Και πώς θα πετύχει ο άνθρωπος τον πρωταρχικό του στόχο, να γίνει δηλαδή ευτυχισμένος, αν δεν γνωρίζει τη φύση της ζωής και ειδικά το πώς να ζει;

Ένας ρεαλιστής αντιλαμβάνεται ότι η πραγματικότητα δεν είναι απαραίτητα ιδανική και ότι τα πράγματα δεν είναι πάντοτε, αν όχι ποτέ, όπως θα επιθυμούσε να είναι. Ότι είναι εφήμερα και μεταβλητά, ότι η ζωή είναι αβέβαιη, ότι «τα πάντα υπόκεινται στο θάνατο και τη λεηλασία». Ο Επίκτητος έλεγε ότι «αυτό που είναι τρομερό δεν είναι ο θάνατος αλλά ο φόβος του θανάτου.»

Και ποια είναι αυτά τα στοιχεία του ανθρώπου που υπόκεινται στο θάνατο και τη φθορά;

Οι κατώτερες παρορμήσεις, αυτές που ονομάζονται φυσιολογικές δεν αποτελούν την ανθρώπινη φύση.  Η ανθρώπινη φύση ριζώνει στο Νου κι αυτό είναι που τη διακρίνει από τα άλλα βασίλεια. Ο άξονας του ψυχολογικού μας συστήματος είναι ο ψυχισμός και μπορεί να θολώνει το νου. Ο μοναδικός τρόπος να ελέγχει κάποιος το φυσικό (έδρα των ενστίκτων) και τον ψυχολογικό (έδρα των συναισθήσεων) φορέα του είναι μέσω της βούλησης και του νου.

Η βούληση δίνει δύναμη και ο νους δίνει διάκριση ώστε να τίθενται τα πράγματα στη σωστή τους θέση. Ο σωστός χειρισμός των συναισθημάτων (φόβος, επιθυμία, ηδονή, δυσαρμονία) έχει σαν αποτέλεσμα την ευδαιμονία, τη γαλήνια ευτυχία του σοφού. Αυτή δεν διαχωρίζεται από την αρετή και δεν είναι συγκινησιακή ή αισθησιακή ευτυχία, αλλά εστιάζεται στα ανώτερα στοιχεία του ανθρώπου, δηλαδή από το νου και πάνω.

Ο καλύτερος τρόπος για να αποφύγει κάποιος το χτύπημα των παθών του είναι να τα γνωρίσει, επειδή η συναισθηματική σύγκρουση χάνει δύναμη μπροστά στην ψυχρότητα της λογικής ανάλυσης. Πρέπει να αναλύουμε την αιτία των παθών,να ανακαλύπτουμε δηλαδή για ποιο λόγο έχουμε τα συγκεκριμένα πάθη, να αναπτύσσουμε την εσωτερική ικανότητα να παρατηρούμε τον εαυτό μας κι εν συνεχεία να τον γνωρίσουμε και να τον ελέγχουμε.

Θ’ αναρωτηθεί κάποιος πως μπορεί ο άνθρωπος να φτάσει στην ευτυχία μέσα από την κυριαρχία της ψυχρής λογικής ανάλυσης ή ακόμα και μέσω της διάκρισης σαν λειτουργία ενός νου;

Οι Στωικοί χρησιμοποίησαν δύο έννοιες που μπορούν να μας δώσουν απάντηση: το μικρόκοσμο και το μακρόκοσμο.

Ο άνθρωπος απελευθερώνεται από εξωτερικές πιέσεις μέσω του  ΝΟΥ, που είναι ικανός να ΔΙΑΚΡΙΝΕΙ και ανήκει στο μικρόκοσμο.
   
Ο Παγκόσμιος Νους ή Λόγος ρυθμίζει τη φύση. Αναλογικά ο ανώτερος νους (Μάνας) του ανθρώπου ρυθμίζει την ύπαρξή του. Αντανάκλαση του Λόγου στον άνθρωπο είναι το «Ηγεμονικόν», ο Θείος Σπινθήρας, ο οποίος επιστρέφει στην πρωταρχική του πηγή  και ο σοφός μπορεί να ανακαλύψει τα ίχνη της φλόγας που καίει μέσα του και προέρχεται από το κοσμικό Πυρ. Θα συνειδητοποιήσει ότι εντάσσεται σ’ έναν ανώτερο κοσμικό ρυθμό και ότι είναι ένας μικρόκοσμος.

Θα αντιληφθεί ότι υπάρχει ένας Παγκόσμιος Νόμος και θα ακολουθήσει το δικό του Δάρμα, όπως αναφέρεται στη Μπαγκαβάτ Γκίτα. Θα μπορεί να αντιληφθεί τις εσωτερικές αιτίες των πραγμάτων κι αυτό θα τον οδηγήσει να υπακούει σ’ έναν ανώτερο ρυθμό και να εξομοιώνει την ανθρώπινη βούλησή του με τη Θεία Ανάγκη και τον Παγκόσμιο Νόμο.

«Ελεύθερος είναι αυτός που ελεύθερα υπακούει σε αυτά  που κατ’ ανάγκη συμβαίνουν» έλεγε ο Σενέκας. Να έχει συνείδηση δηλαδή του τι είναι αυτή η Θεία Ανάγκη που κινεί τον κόσμο και ποιος ο ρόλος του μέσα σ΄ αυτή. Από κει πηγάζει και η έννοια του καθήκοντος: γνωρίζω και επιλέγω να ακολουθήσω το Δάρμα, να δράσω, αλλά με βάση την αρετή. Για τους Στωικούς το καθήκον ήταν ζήτημα της ενάρετης δράσης.

Οι Στωικοί δέχονταν την ύπαρξη της χαράς της ψυχής που προκύπτει από την άσκηση του καθήκοντος, επειδή αυτό τους οδηγεί στην ευτυχία. Το καθήκον ήταν για κείνους το γνήσιο ηθικό χρέος ή ένα κατόρθωμα. Ο Στωικός φιλόσοφος ήταν διατεθειμένος να παραμερίσει τα πάντα, για να πραγματοποιήσει το χρέος του.

Βάσιζαν την Ηθική τους στο ιδεώδες του σοφού, του ανθρώπου δηλαδή που είναι τόσο ενάρετος ώστε να μπορεί να γίνει ευτυχισμένος. Η αταραξία είναι ο τρόπος ζωής του σοφού που έχει γνωρίσει τον εαυτό του και διακατέχεται από εσωτερική ηρεμία. Είναι λοιπόν ένας σκοπός για το στωικό φιλόσοφο, αλλά και ένας τρόπος ζωής που θα τον οδηγήσει σ’ αυτόν το σκοπό, να φτάσει να κατακτήσει το «Γνώθι σ’ αυτόν».

Ο άνθρωπος που αρχίζει να συντονίζεται με την εντολή του Λόγου, φτάνει στην ΑΥΤΑΡΚΕΙΑ και στην ΑΥΤΟΚΥΡΙΑΡΧΙΑ. Οι Στωικοί θεωρούν σαν πρώτη, την αρχή της αυτοσυντήρησης, επειδή το έμψυχο ον ξεχωρίζει μ’ αυτήν ό,τι είναι σύμφωνο με τη φύση του. Έτσι τα αντικείμενα των παθών παραμένουν αδιάφορα σ’ εκείνον ο οποίος συνεργάζεται με τη θέλησή του στη διάσωση του Παγκόσμιου Ρυθμού.

Η στωική αταραξία πηγάζει από τη βεβαιότητα ότι το κακό υπάρχει ως ένα μέσο για να οδηγήσει τον άνθρωπο στο καλό και ότι όλη η ζωή τους είναι μια εξάσκηση, ακόμη και στα πιο μικρά και καθημερινά, για τη συνειδητοποίηση ότι, ο άνθρωπος πρέπει να συμφιλιώνεται με τη μοίρα του. Βασίζεται στην αρχή ότι όταν συμβεί κάτι κακό υπάρχει και κάτι χειρότερο που θα μπορούσε να συμβεί, κι έτσι δεν είναι απροετοίμαστος για ό,τι κι αν του συμβεί, αλλά το αντιμετωπίζει με ηρεμία.

Κι όπως γράφει ο Επίκτητος στο Εγχειρίδιό του:

“Ποτέ να μην πεις για κανένα πράγμα: Το έχασα! Να λες: Το επέστρεψα! Πέθανε το παιδί σου; Γύρισε πίσω εκεί που ανήκει. Πέθανε η γυναίκα σου; Επεστράφη! Σου αφαίρεσαν δόλια την περιουσία; Κι αυτή επεστράφη. Κι εκείνος που σου την έκλεψε είναι τάχα αχρείος; Μα τι σε νοιάζει με ποιον τρόπο απαίτησε εκείνος που σου την πρόσφερε να την επιστρέψεις; Όσο σου επιτρέπει κράτησε τα αγαθά σου σα να είναι ξένα πράγματα, όπως κάνουν αυτοί που μένουν προσωρινά σε πανδοχείο.”

Η αυτάρκεια είναι άλλη μια αρχή που ξεκίνησε από τους Κυνικούς και υιοθετήθηκε και από τους Στωικούς. Προκύπτει από την αξιολόγηση του τι είναι σημαντικό και τι ασήμαντο για τον άνθρωπο που θέλει να δώσει  την ενέργειά του σ’ αυτό που είναι καθήκον του, αλλά και για να μην εξαρτάται η πνευματική του εξέλιξη και ευτυχία από τα υλικά αγαθά. Να φτάσει να μην εξαρτάται η ψυχική του ηρεμία από τον εξωτερικό περίγυρο, καταστάσεις, πλούτη ή φτώχια, ανθρώπους.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα υπήρξε ο Μάρκος Αυρήλιος που σαν αυτοκράτορας της Ρώμης συνέχισε να διατηρεί τις παλιές του συνήθειες σαν πολίτης, αλλά επιπλέον δεν κοιμόταν στο κρεβάτι του αλλά στο πάτωμα.

Οι Στωικοί ήταν άνθρωποι που αναλάμβαναν ευθύνες και αξιώματα στην κοινωνία και ήθελαν να την κάνουν καλύτερη από όποια θέση κι αν ήταν, επειδή αναγνώριζαν ότι ο κόσμος δεν ήταν όπως εκείνοι επιθυμούσαν. Θεωρούσαν όμως τον κάθε άνθρωπο ιερό και είχαν καθήκον να προσφέρουν το καλύτερο που μπορούσαν.

Η ζωή για τους Στωικούς ήταν ένα παιχνίδι, ένα υλικό, όχι ένας αυτοσκοπός. Και σημασία έχει τι κάνουμε με τη ζωή και όχι τι κάνουμε στη ζωή.

Η στωική αταραξία  καθρεφτίζεται στα έργα πολλών φιλοσόφων ακόμα και σύγχρονων, όταν διαβάζουμε:

«Να μάθεις να υπακούς. Μονάχα όποιος υπακούει σε ανώτερό του ρυθμό είναι λεύτερος.

Νοιώθω στην καρδιά μου όλες τις ταραχές και τις αντινομίες, τις χαρές και

τις πίκρες της ζωής. Μα αγωνίζουμε να τις υποτάξω σ’ ένα ρυθμό ανώτερο

από το νου, σκληρότερο από την καρδιά μου. Στο ρυθμό του Σύμπαντου

που ανηφορίζει.»

Ν. Καζαντζάκης

Αν αναρωτηθούμε τι είναι εκείνο που αξίζει να κάνουμε σήμερα, για να είναι καλύτερο το αύριο,  ίσως ακούσουμε μια  φωνή που έρχεται από πολύ παλιά, να μας δίνει την απάντηση: “Τι θα έκανα σήμερα, αν ούριο δε ζούσα; ”.

Βιβλιογραφία:

- ΕΠΙΚΤΗΤΟΣ, ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΝ, Εκδόσεις ΕΝΑΛΙΟΣ

- ΣΕΝΕΚΑΣ, ΕΙΝΑΙ ΜΙΚΡΗ Η ΖΩΗ, Εκδόσεις ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ

- ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ, ΛΙΝΟΣ ΜΠΕΝΑΚΗΣ, Εκδόσεις ΠΑΡΟΥΣΙΑ-ΑΘΗΝΑ 2004

Υπάρχει ένα σχολείο στην «καρδιά» της Αθήνας που διδάσκει την Ελληνική γλώσσα, αλλά και αρχαία Ελληνικάσε ξένους που ζούνε στην Ελλάδα.

Το Σχολείο Ελληνικής Γλώσσας και Πολιτισμού «Μέγας Αλέξανδρος» ιδρύθηκε στην Αθήνα το 1972 και στεγάζεται σε ένα παραδοσιακό κτίριο στο κέντρο δίπλα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Η ονομασία «Μέγας Αλέξανδρος» δόθηκε για να θυμίζει την μεγάλη εξάπλωση της ελληνικής γλώσσας, που ακολούθησε την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου μέχρι τις Ινδίες.

Από το 1995 προσφέρει μαθήματα νέων Ελληνικών σε ξένους για όλα τα επίπεδα, αρχαία Ελληνικά, ειδικά προγράμματα όπως Ελληνικά για ειδικούς – επαγγελματικούς σκοπούς (επιχειρηματικά, επιστημονικά), σεμινάρια επιμόρφωσης καθηγητών, αλλά και πολλά προγράμματα.

Εκτός από το κεντρικό σχολείο στην Αθήνα, λειτουργούν παραρτήματα στη Θεσσαλονίκη, τα Χανιά, αλλά και την Σόφια και την Φιλιππούπολη της Βουλγαρίας. Ο διευθυντής του σχολείου Κωνσταντίνος Καρκανιάς μιλά στο Αθηναϊκό – Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων για την διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών σε λύκεια ευρωπαϊκών χωρών.

Σε πόσες χώρες του εξωτερικού διδάσκονται αρχαία Ελληνικά στα δημόσια σχολεία;

Στο σχολείο μας διδάσκουμε νέα και αρχαία Ελληνικά, κυρίως σε ενήλικες που έρχονται για αυτόν τον σκοπό απ’ όλο τον κόσμο. Στην πρόσφατη ομιλία που έκανα στην ημερίδα που οργάνωσε ο Οργανισμός για την Διάδοση της Ελληνικής Γλώσσας (ΟΔΕΓ), παρουσίασα ιδιαίτερα τα σχολεία στα οποία διδάσκονται αρχαία ελληνικά στην Ευρώπη. Αυτή τη στιγμή διδάσκονται αρχαία ελληνικά σε σχεδόν 30 ευρωπαϊκές χώρες από την Πορτογαλία έως την Ρωσική Ομοσπονδία και από την Αγγλία έως την Ιταλία.

Είναι αλήθεια ότι σε πολλές χώρες ο αριθμός μαθητών που παρακολουθούν τα μαθήματα έχει μειωθεί σημαντικά κατά την διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών επειδή σε πολλές χώρες έχει επικρατήσει η άποψη,ότι τα αρχαία ελληνικά είναι μια «πεθαμένη» γλώσσα. Υπάρχουν εν τούτοις ισχυρές εστίες αντίστασης σε πολλές χώρες και κυρίως στην Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ιταλία.

Οι υποστηρικτές της συνέχισης και ενίσχυσης της διδασκαλίας των αρχαίων ελληνικών προβάλλουν ισχυρά επιχειρήματα όπως το ότι δεν είναι νεκρή γλώσσα και ότι η επαφή των νέων με τα κλασικά κείμενα τούς κάνει καλύτερους ανθρώπους, καλύτερους πολίτες και καλύτερους επαγγελματίες – επιστήμονες.

Η Ιταλία κατέχει την πρώτη θέση στην εκμάθηση των αρχαίων ελληνικών. Σε πόσα σχολεία και πόσοι Ιταλοί μαθητές δημόσιων σχολείων μαθαίνουν αρχαία ελληνικά;

Στην Ιταλία διδάσκονται τα αρχαία ελληνικά σε 783 κλασικά λύκεια κατανεμημένα σε όλη τη χώρα, τα οποία παρακολουθούν περισσότεροι από 320 χιλιάδες μαθητές. Τα αρχαία διδάσκονται και στις πέντε τάξεις των κλασικών λυκείων με περίπου πέντε ώρες ανά εβδομάδα.

Πρέπει να σημειωθεί ότι σε αυτά τα λύκεια στέλνουν τα παιδιά τους, μεταξύ άλλων, οι οικογένειες των επιστημόνων, των πολιτικών, των επιχειρηματιών.

Είναι αλήθεια ότι και εκεί οι κυβερνήσεις των τελευταίων ετών προσπαθούν να μειώσουν την χρηματοδότηση αυτών των λυκείων, αλλά υπάρχουν πάρα πολλοί και πολιτικοί και εκπαιδευτικοί και γονείς οι οποίοι αντιστέκονται.

Το σχολείο σας «Μέγας Αλέξανδρος» έχει συνεργαστεί με σχολεία του εξωτερικού και εξέδωσε ένα βιβλίο εκμάθησης της νεοελληνικής γλώσσας για όσους γνωρίζουν τα αρχαία ελληνικά;

Πράγματι, για να αντιμετωπίσουμε αυτή την ειδική κατηγορία μαθητών μας, προτείναμε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή -«Πρόγραμμα ΣΩΚΡΑΤΗΣ», την χρηματοδότηση μιας μεγάλης διετούς δράσης για την ανάπτυξη ειδικού εκπαιδευτικού υλικού. Σε αυτή μας την πρόταση είχαμε εταίρους κλασικά λύκεια από τέσσερις ευρωπαϊκές χώρες και συγκεκριμένα την Ισπανία, την Ιταλία, την Αυστρία, την Βουλγαρία και το Βέλγιο (Καθολικό Πανεπιστήμιο της Λουβαίν).

Έτσι αναπτύξαμε ένα βιβλίο και έναν οπτικό δίσκο με την χρήση των οποίων μπορούν όσοι γνωρίζουν αρχαία ελληνικά να μάθουν νέα Ελληνικά στα επίπεδα Β1 και Β2.

Σε πόσα σχολεία του εξωτερικού γίνεται μάθημα με βάση την ύλη αυτού του βιβλίου; Αυτό τι μπορεί να σημαίνει για την Ελλάδα και τον πολιτισμό της, εκτός από το γεγονός ότι νεαροί μαθητές του εξωτερικού μαθαίνουν να αγαπούν την Ελλάδα;

Αυτή τη στιγμή, από όσο εμείς γνωρίζουμε, το βιβλίο χρησιμοποιείται σε περισσότερα από 30 σχολεία, αλλά είναι πιθανόν ο αριθμός να είναι μεγαλύτερος, αφού το κάθε σχολείο στο εξωτερικό μπορεί να επιλέξει και να συστήσει στους μαθητές του να αγοράσουν ό,ποια βιβλία θέλουν. Είναι προφανές ότι η «αποκάλυψη» στους νέους μαθητές πως τα νέα ελληνικά δεν είναι μια διαφορετική γλώσσα από τα Αρχαία, αλλά είναι απλά ένας σταθμός σε μια εξέλιξη, η οποία ξεκινά από τον Όμηρο, συνεχίζει στα Κλασικά χρόνια, μετά στα Ελληνιστικά, τα χρόνια της Καινής Διαθήκης, την Ρωμαϊκή Εποχή, το Βυζάντιο, την Τουρκοκρατία για να φτάσουμε στην σημερινή γλώσσα.

Αυτό αποδεικνύει ότι τα αρχαία ελληνικά δεν είναι νεκρά και βοηθά τους καθηγητές να πείσουν τους γονείς να επιλέξουν μαθήματα αρχαίων ελληνικών. Πιστεύω ότι η κατανόηση αυτής της αλήθειας από νέους μαθητές σε όλο τον κόσμο αποτελεί την μεγαλύτερη προβολή για την ελληνική γλώσσα και την Ελλάδα.

Στους στόχους σας είναι να εκδοθούν κι άλλα βιβλία που απευθύνονται σε ξένους μαθητές που επιθυμούν να μάθουν την ελληνική γλώσσα;

Θέλω να σημειώσω ότι εμείς από το 1975 μέχρι και σήμερα έχουμε αναπτύξει μαζί με άλλα ευρωπαϊκά σχολεία και πανεπιστήμια μια μεγάλη σειρά βιβλίων (είκοσι) για την διδασκαλία της νέας ελληνικής γλώσσας για γενικούς και ειδικούς σκοπούς.

Αυτά τα βιβλία χρησιμοποιούνται και στα δικά μας σχολεία, στην Ελλάδα και την Βουλγαρία, αλλά και στα σχολεία των εταίρων μας σε πολλά ευρωπαϊκά σχολεία και πανεπιστήμια, αλλά και σε πολλά άλλα σχολεία στον κόσμο. Θέλω να προσθέσω, ότι, όπως φαίνεται από τους τίτλους των βιβλίων, προσπαθούμε να συνδυάσουμε την γλωσσική εκπαίδευση με στοιχεία πολιτισμού και ιστορίας της χώρας μας. Παραδείγματος χάριν στα βιβλία της σειράς «Ταξίδι στην Ελλάδα» ταξιδεύουμε με τους μαθητές μας σε μια πόλη σε κάθε κεφάλαιο και παρουσιάζουμε σύντομα ιστορικά και πολιτιστικά στοιχεία, μαζί και τραγούδια που έχουν γραφεί για αυτήν.

Επίσης πρέπει να πω ότι το βιβλίο «Γνωρίζεις ήδη Ελληνικά», στηρίζεται στις χιλιάδες Ελληνικές λέξεις που υπάρχουν στις Ευρωπαϊκές γλώσσες.

Τελειώνοντας θέλω να πω, ότι σε όλες τις χώρες του κόσμου υπάρχουν άνθρωποι όλων των ηλικιών που θέλουν να μάθουν ελληνικά, τις πιο πολλές φορές όχι για επαγγελματικούς λόγους, αλλά από αγάπη για την Ελλάδα.

Σε αυτούς σίγουρα ανήκουν όσοι μαθαίνουν αρχαία Ελληνικά στα σχολεία τους.

aftodioikisi.gr

Αλλάζει ο τρόπος των γραπτών προαγωγικών και απολυτηρίων εξετάσεων στο μάθημα των αρχαίων Ελληνικών στα Λύκεια με νέο τροποποιητικό προεδρικό διάταγμα του Υπουργείου Παιδείας το οποίο αντικαθιστά τις διατάξεις του αρχικού διατάγματος 46/2016.

1.

Για την εξέταση της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας και Γραμματείας στην Α'τάξη Ημερήσιου και στις Α'και Β'τάξεις Εσπερινού Γενικού Λυκείου, δίνεται στους μαθητές σε φωτοαντίγραφο α) απόσπασμα κείμενου, διδαγμένου από το πρωτότυπο, 12-20 στίχων, με νοηματική συνοχή,  β) απόσπασμα κειμένου, διδαγμένου από μετάφραση,

Ζητείται από αυτούς να μεταφράσουν στη Νέα Ελληνική ένα τμήμα του πρωτότυπου κειμένου οκτώ έως δέκα (8-10) στίχων.

i. τρεις (3) ερωτήσεις ερμηνευτικές που μπορεί να αναφέρονται σε ιδέες, αξίες, προβλήματα, στη στάση, στο ήθος ή στον χαρακτήρα προσώπων, στο ιστορικό, κοινωνικό, πολιτιστικό πλαίσιο της εποχής της συγγραφής του έργου, στη δομή του κειμένου, σε υφολογικά και αισθητικά θέματα. Οι δύο (2) από τις ερωτήσεις αυτές αναφέρονται στο απόσπασμα κειμένου, διδαγμένου από το πρωτότυπο, και η τρίτη στο τμήμα του διδαγμένου από μετάφραση κειμένου σε συσχετισμό με το παραπάνω εξεταζόμενο πρωτότυπο απόσπασμα.

ii. μία (1) ερώτηση λεξιλογική-σημασιολογική που αναφέρεται στην παραγωγή και σύνθεση λέξεων της Αρχαίας Ελληνικής, σε ομόρριζες λέξεις, σε απλές ή σύνθετες, στη σύνδεση λέξεων της Αρχαίας και της Νέας Ελληνικής, στη διατήρηση ή στην αλλαγή της σημασίας τους, σε συνώνυμα και αντώνυμα κ.λπ..

iii. μία (1) ερώτηση γραμματικής.

iv. μία (1) ερώτηση συντακτικού.

v. μία (1) ερώτηση κλειστού τύπου (σωστό ή λάθος, πολλαπλής επιλογής, αντιστοίχισης, κ.ά.) που αναφέρεται στο γραμματειακό είδος του κειμένου, στον συγγραφέα ή στο έργο του.

Οι ερωτήσεις υπό τα στοιχεία «iii», «iv» και «ν» μπορεί να αναλύονται σε δύο (2) ισοδύναμα βαθμολογικώς υποερωτήματα.

Η ερώτηση υπό το στοιχείο «ν» τίθεται προαιρετικά από τον/τη διδάσκοντα/ουσα.

Η μετάφραση βαθμολογείται με τριάντα (30) μονάδες και καθεμιά από τις επτά (7) ερωτήσεις με δέκα (10) μονάδες. Σε περίπτωση που δεν τίθεται η ερώτηση υπό το στοιχείο «ν», τότε οι 10 μονάδες της επιμερίζονται από 5 μονάδες σε καθεμία από τις δύο ερμηνευτικές ερωτήσεις που αναφέρονται στο πρωτότυπο δοθέν απόσπασμα, οι οποίες πλέον βαθμολογούνται με 15 μονάδες.

2.

α) να μεταφράσουν στη Νέα Ελληνική ένα τμήμα του οκτώ έως δέκα (8-10) στίχων .

β) να απαντήσουν σε τρεις (3) ερωτήσεις ερμηνευτικές, που μπορεί να αναφέρονται σε ιδέες, αξίες, προβλήματα και επιχειρήματα, στη στάση, στο ήθος ή στον χαρακτήρα των προσώπων, στο ιστορικό, κοινωνικό, πολιτιστικό πλαίσιο της εποχής της συγγραφής του έργου. Οι δύο (2) από τις ερωτήσεις αυτές αναφέρονται στο δοθέν από το πρωτότυπο απόσπασμα και η τρίτη σε απόσπασμα διδαγμένου από μετάφραση κειμένου σε συσχετισμό με το παραπάνω εξεταζόμενο πρωτότυπο απόσπασμα, για τις απαιτήσεις της οποίας δίνεται στους μαθητές σε φωτοαντίγραφο το εν λόγω απόσπασμα ·

γ) να απαντήσουν επί του δοθέντος από το πρωτότυπο διδαγμένου κειμένου σε:

i. μία (1) ερώτηση λεξιλογική-σημασιολογική που αναφέρεται στην παραγωγή και σύνθεση λέξεων της Αρχαίας Ελληνικής, σε ομόρριζες λέξεις, σε απλές ή σύνθετες, στη συσχέτιση λέξεων της Αρχαίας και της Νέας Ελληνικής, στη διατήρηση ή στην αλλαγή της σημασίας τους, σε συνώνυμα και αντώνυμα, κ.λπ. ·

ii. μία (1) ερώτηση αποκλειστικά υφολογικού χαρακτήρα (εκφραστικά σχήματα, αισθητικά θέματα, λεξικογραμματικά φαινόμενα, δομή του κειμένου) προκειμένου να αναδειχθεί η λειτουργία συγκεκριμένων εκφραστικών επιλογών του ποιητή ·

Οι ερωτήσεις υπό τα στοιχεία γ «i», «ii» μπορεί να ανα- λύονται σε δύο ισοδύναμα βαθμολογικώς υποερωτήματα.

δ) να απαντήσουν σε μία (1) ερώτηση κλειστού τύπου (σωστό-λάθος, πολλαπλής επιλογής, αντιστοίχισης, κ.ά.) που αναφέρεται στο γραμματειακό είδος του κειμένου, στον συγγραφέα ή στο έργο του. Η ερώτηση αυτή τίθεται προαιρετικά από τον/τη διδάσκοντα/ουσα.

Η μετάφραση βαθμολογείται με τριάντα (30) μονάδες, καθεμιά από τις τρεις (3) ερμηνευτικές ερωτήσεις με δέκα (10) μονάδες, καθεμιά από τις ερωτήσεις υπό τα στοιχεία γ, «i» και γ, «ii» με 15 μονάδες, και η ερώτηση (δ) με 10 μονάδες. Σε περίπτωση που δεν τίθεται η ερώτηση υπό το στοιχείο «δ», τότε οι 10 μονάδες της επιμερίζονται από 5 μονάδες σε καθεμία από τις δύο ερμηνευτικές ερωτήσεις που αναφέρονται στο πρωτότυπο δοθέν απόσπασμα, οι οποίες πλέον βαθμολογούνται με 15 μονάδες.

3.

III. Για την εξέταση στο μάθημα Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία της Β’ τάξης Ημερησίου Γενικού Λυκείου και Γ'τάξης Εσπερινού Γενικού Λυκείου (μάθημα Ομάδας Προσανατολισμού Ανθρωπιστικών Σπουδών) δίδεται σε φωτοαντίγραφο:

1. Απόσπασμα διδαγμένου κειμένου από το πρωτότυπο, 12-20 στίχων, με νοηματική συνοχή και ζητείται από τους μαθητές:

α) να μεταφράσουν στη Νέα Ελληνική ένα τμήμα του 8-10 στίχων ·

β) να απαντήσουν επί του κειμένου αυτού σε:

i. δύο (2) ερωτήσεις ερμηνευτικές που μπορεί να αναφέρονται σε ιδέες, αξίες, προβλήματα, στη στάση, στο ήθος ή στον χαρακτήρα προσώπων, στο ιστορικό, κοινωνικό, πολιτιστικό πλαίσιο της εποχής της συγγραφής του έργου, στη δομή και σύνθεση του κειμένου, στην παρουσίαση και αξιολόγηση επιχειρημάτων, σε υφολογικά και αισθητικά θέματα κ.λπ. ·

ii. μία (1) ερώτηση λεξιλογική-σημασιολογική που αναφέρεται στην παραγωγή και σύνθεση λέξεων της Αρχαίας Ελληνικής, σε ομόρριζες λέξεις, σε απλές ή σύνθετες, στο συσχετισμό λέξεων της Αρχαίας και της Νέας Ελληνικής, στη διατήρηση ή αλλαγή της σημασίας τους, σε συνώνυμα και αντώνυμα κ.λπ. ·

iii. μία (1) ερώτηση κλειστού τύπου (σωστό-λάθος, πολλαπλής επιλογής, αντιστοίχισης, κ.ά.) που αναφέρεται στο γραμματειακό είδος του κειμένου, στον συγγραφέα ή στο έργο του. Η ερώτηση αυτή τίθεται προαιρετικά από τον/τη διδάσκοντα/ουσα.

2. Απόσπασμα αδίδακτου πεζού κειμένου της αττικής διαλέκτου από το πρωτότυπο, 10-12 στίχων στερεότυπης έκδοσης, με νοηματική συνοχή, στο οποίο προτάσσεται σύντομο κείμενο 3-4 στίχων, εισαγωγικού -επεξηγηματικού για τον μαθητή- χαρακτήρα, και ζητείται από τους μαθητές:

α) να το μεταφράσουν στη Νέα Ελληνική ·

β) να απαντήσουν επί του κειμένου αυτού σε:

i. μία (1) ερώτηση γραμματικής ·

ii. μία (1) ερώτηση συντακτικού ·

iii. μία (1) ερώτηση κατανόησης ·

Καθεμία από τις ερωτήσεις γραμματικής και συντακτικού, υπό τα στοιχεία 2, β, i και ii, μπορεί να αναλύεται σε δύο ισοδύναμα βαθμολογικώς υποερωτήματα.

Η μετάφραση του διδαγμένου κειμένου βαθμολογείται με δέκα (10) μονάδες, η μετάφραση του αδίδακτου με είκοσι (20) και καθεμία από τις επτά (7) συνολικά ερωτήσεις του διδαγμένου και του αδίδακτου κειμένου με δέκα (10) μονάδες. Σε περίπτωση που δεν τίθεται η ερώτηση υπό τα στοιχεία 1,β, iii, τότε οι 10 μονάδες της επιμερίζονται από 5 μονάδες σε καθεμία από τις δύο ερμηνευτικές ερωτήσεις που αναφέρονται στο διδαγμένο δοθέν απόσπασμα, οι οποίες πλέον βαθμολογούνται με 15 μονάδες».

alfavita.gr

Ασπρόμαυρα φωτογραφικά στιγμιότυπα από την πλατεία Ομονοίας

Η Αθήνα από τις αρχές του περασμένου αιώνα μέχρι και σήμερα άλλαξε δραματικά. Και εξακολουθεί να αλλάζει. Οι δρόμοι, οι πλατείες, τα πάρκα, οι αρχαιολογικοί χώροι, οριοθετούνται εξ αρχής, αναπλάθονται, συρρικνώνονται ή επεκτείνονται, ακμάζουν και παρακμάζουν.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της τάσης είναι η πλατεία Ομονοίας, η οποία κατά κοινή ομολογία είναι η πιο πολύπαθη πλατεία από άποψη αλλαγών. Άλλοτε κυκλική και άλλοτε ορθογώνια, με και χωρίς πεζούλια, με έργα τέχνης και χωρίς αυτά, ο αθηναϊκός αυτός κόμβος έχει αλλάξει άρδην όλα αυτά τα χρόνια, με αποτέλεσμα όταν κοιτάμε φωτογραφίες από το παρελθόν να δυσκολευόμαστε ακόμη και να την αναγνωρίσουμε.

Η Ομόνοια σήμερα είναι μία από τις πιο κακόφημες γειτονιές της Αθήνας. Παραμελημένη από τους ιθύνοντες, έχει καταληφθεί από παράνομους μικροπωλητές, μετανάστες, και χρήστες ουσιών, με αποτέλεσμα το μέρος να γίνει ακατάλληλο για επίσκεψη και επικίνδυνο ακόμη και για προσπέραση. Το πράσινο έχει εξαφανιστεί, το τσιμέντο επεκτάθηκε σε κάθε της άκρη,και τα σκουπίδια αυξήθηκαν, συνάμα με την ανασφάλεια των ανθρώπων που συχνάζουν εκεί. Η όλη εικόνα δυσαρεστεί όχι μόνο τους ντόπιους, αλλά και τους ανθρώπους που επισκέπτονται την πρωτεύουσα και αντικρίζουν αυτό το θέαμα.

Πριν, όμως, από μερικές δεκαετίες τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Η πλατεία ήταν φωτεινή, καθαρή, τόπος συνάντησης των ανθρώπων και χώρος στάσης και χαλάρωσης. Ο κόσμος επισκέπτονταν τα συνοικιακά καφέ, έκανε περίπατους στο πλακόστρωτο, και χάζευε αμέριμνα στην αγορά. Η περιοχή όντας στο κέντρο της πρωτεύουσας αποτελούσε σημείο αναφοράς και έσφυζε από ζωή, κάτι που σήμερα τείνει να αλλάξει.

Εμείς βρήκαμε και σας παρουσιάζουμε εν συνεχεία μερικές όμορφες φωτογραφίες της πλατείας από τη δεκαετία του 1930. Ας ελπίσουμε οι αρμόδιοι να δράσουν και η πλατεία να βρει και πάλι τη χαμένη αίγλη της.

protothema.gr

Ο Πολύζαλος, τύραννος της Γέλας, αδελφός τού Ιέρωνος των Συρακουσών, νικητής στην αρματοδρομία, έστησε στους Δελφούς ανάθημα, ένα τέθριππο άρμα με επιβάτη τον ίδιο τον τύραννο και δίπλα τον ηνίοχό του. Στα 373 π.κ.χ. βράχοι από τις Φαιδριάδες πέτρες κύλισαν επάνω στο ιερό και μαζί με άλλα αναθήματα έκαμαν συντρίμματα το χάλκινο αναβάτη, το άλογο, το άρμα. Σώθηκε ο ηνίοχος.

Χάσαμε βέβαια μεγάλο και ενδιαφέρον σύμπλεγμα, έργο των χαλκοπλαστικών εργαστηρίων, τα οποία έδιναν στην Ήλιδα και στους Δελφούς την υστεροφημία των αθλητών. Ο νέος όμως, που έμεινε ολομόναχος, χωρίς τ'άλογά του, χωρίς το άρμα, που τον έκρυβε ως τη ζώνη, χωρίς τον ηγεμόνα στο πλευρό του, κεντρίζοντας τη φαντασία των ανθρώπων για τους συντρόφους του, που λείπουν και για το γλύπτη που είναι άγνωστος, έγινε η πλέον περίεργη και θελκτική μορφή της αρχαίας γλυπτικής - αυτής που μας είναι γνωστή.

Τού ηνιόχου το λαμπρό μέρος είναι τα κάτω άκρα, που δεν επρόκειτο να φανούν. Τα γυμνά πόδια. Χωρίς να λογαριάσει, πως θα ήταν κρυμμένα πίσω από το άρμα, ο τεχνίτης έκαμε το καθήκον του προς τα νιάτα. Στήριξε την ολόρθη στήλη τού νεανικού αυτού κορμιού στο ωραιότερο ζευγάρι γυμνών ποδιών, που βγήκαν ποτέ από την γλυπτική στην αρχαία Ελλάδα και κατόπιν. Τα γραμμένα δάχτυλα ξεχωρίζοντας ένα ένα, απλώνονται στο δεξί με κάποιο ριπιδωτό άνοιγμα. Οι κόμποι των αστραγάλων καθαρά πεταγμένοι, το λεπτό ανέβασμα της κνήμης, τα πέλματα, που πατούν ολόκληρα και κρατούν το σώμα αναπαυμένο και βέβαιο, σχηματίζουν μιαν ενότητα ξεχωριστή, όσο κι αν το σύνολο ήταν ένα και αδιαχώριστο.

Στην ακινησία τού Ηνιόχου βλέπομε τον φρενιτιώδη αγώνα, που έχει προηγηθεί. Πλούσια ηρεμία. Είναι η στιγμή που η τρικυμία των μυώνων ησύχασε. Το σώμα ηρεμεί. Χαϊδεύεται από το θρίαμβο. Ήρθε ο ρόλος τού πλήθους. Είναι η αμοιβή τού νικητού. Η παρέλαση. Ο νικητής μετά το αποτέλεσμα περνά σε αργή περιφορά μπροστά στα πλήθη και δέχεται τη χαρμόσυνη βοή της επευφημίας,ακίνητος επάνω στο άρμα του, το οποίο ένας πεζός οδηγεί κρατώντας τα χαλινάρια των αλόγων. Από το παιδί, που παράστησε στη θέση τού πεζού γλύπτης, βρέθηκε ένα χέρι.

Ο Ηνίοχος αυτός, που έδωσε τη νίκη, υψώνεται χυτός μέσα στον ποδήρη χιτώνα του. Οι πτυχές πέφτουν ίσιες και βαριές. Πατεί και στα δυο πέλματα. Είναι αυστηρή στήλη στημένη στη δόξα. Οι φυσικές και ηθικές του δυνάμεις πειθαρχούν. Η στάση του συγκρατεί το θρίαμβο. Δεν τού επιτρέπει καμιά κίνηση έξω από τη γαλήνη και την ευπρέπεια. Δυο κινήσεις σχηματίζουν τη δωρική αυτήν αρμονία.

Η μία είναι η ακαμψία του, που δείχνει το σώμα από τη μέση και κάτω ίσιο και ατάραχο, με τις πτυχές τού μακρύτατου χιτώ­να βαριές και ατρικύμιστες. Η δεύτερη κίνηση είναι το γέρμα τού κορμιού προς τα δεξιά και ακόμα εντονότερα της κεφαλής, η οποία γέρνει κι αυτή προς το ίδιο μέρος. Η κεφαλή είναι βυθισμένη, σ'έλαφρό όνειρο ευτυχίας. Ακούει τη μουσική τού πλήθους. Βλέπει το μεγάλο παλμό του και τη γραφική ανωμαλία του. Το στόμα του μισανοιγμένο. Τα χείλη μικρά και σαρκωμένα. Στόμα λουλουδένιο.

Η ίσια μύτη καταλήγει σε χαριτωμένο λέπτυσμα. Τα ρουθούνια ρουφούν απολαυστικά τον αέρα, που χρειάζεται το κουρασμένο σώμα. Βλέπεις σ'αυτά το λαχάνιασμα. Τρέμουν. Τα μαλλιά περιγραμμέ­να με θαυμαστή λιτότητα, αφήνουν τους λιτούς τους βοστρύχους να ξεφεύγουν από την ταινία της νίκης, που τα δένει. Τα τόξα των φρυδιών γράφουν την καθαρή καμπύλη τους επάνω από τη λαμπρή ματιά. Αλλά τα μάτια! Στην ασπράδα κάποιου σμάλτου ο τεχνίτης έμπηξε δυο κύκλους διαφορετικών μετάλλων με ρεαλισμό, που αν δεν μπορούμε να τον συλλάβωμε, τού χρεωστούμε το θαυμασμό και την ευγνωμοσύνη μας. Το φως βυθίζεται και παίζει σ'αυτά τα πετράδια. Τα μάτια χαίρονται και σκέπτονται. Καθρεφτίζουν το θρίαμβο.

Είναι νιάτα στην αρχαία γλυπτική, που δείχνουν το χάδι τού φωτός επάνω τους. Είναι νιάτα με τη σταθερή γραμμή τους, που δοξάζουν την παλαίστρα και τη δωρική πολιτεία. Μα νιάτα συμπυκνωμένα έτσι στην αυστηρότητα μιας λεπτής στήλης, τόσο δυνατά στην ακινησία, τόσο δροσερά έπειτα από το άσθμα των αγώνων δεν ξανάγιναν. Ποτέ από χιτώνα δεν είδαμε βραχίονα να προβάλει τόσο δυνατός και γραμμένος. Ποτέ χέρι σαν το δεξί τού Ηνιόχου, που κρατά ελαφρά τα χαλαρά ηνία, δεν έδειξε γραμμή τόσο μουσική.

Ποιος είναι ο εξαίσιος τεχνίτης τέτοιων άκρων; Είναι, όπως νομίζεται, ο Πυθαγόρας εκ Ρηγίου, που έκαμε το έργο; Ήταν Αθηναίος η χαλκοπλάστης της Αιγίνης; Ίσως αυτό θα μείνει άγνωστο. Αλλά θα ξέρωμε πάντοτε, πως και το έργο τούτο το έδωσε η αόριστη εποχή, που είναι τέλος τού αρχαϊσμού, η στιγμή που προαισθάνεται το Φειδία. Όπως το δέντρο, όταν νιώθη την παρακμή του, πετά ορμητική και άφθονη άνθηση, η αρχαϊκή τέχνη ετοίμασε τον αποχαιρετισμό της σε λίγα έργα, στα οποία τα αρχαϊκά στοιχεία συγκεντρώθηκαν κι έδωσαν το απροχώρητο τού θελγήτρου τους, αφήνοντας στην ψυχή των φίλων της τέχνης συναίσθημα, που αν δεν είναι θαυμασμός είναι χαρμόσυνη ταραχή κι ευδαιμονία.

Οι Σειληνοίήταν δαίμονες των ρεόντων υδάτων και της ευφορίας της γης, σύντροφοι του Διόνυσου. Αν και συχνά συγχέονται με τους Σάτυρους, ήταν διαφορετικά πλάσματα. Έμοιαζαν αρκετά με Κένταυρους, έχοντας αυτιά, ουρά και οπλές αλόγου και κατάγονταν από τη Θράκη και τη Φρυγία.

Αρχηγός τους ήταν ο Σειληνός, που είχε διαπαιδαγωγήσει το θεό Διόνυσο και που χρησίμευε σαν μάντης στους ανθρώπους, μόνο όμως αφού αυτοί τον μεθούσαν. Οι Σειληνοίσυνήθως διασκέδαζαν το Διόνυσο παίζοντας μουσική και χορεύοντας με τις Μαινάδες, ενώ κατά το μύθο είχαν πολεμήσει μαζί με το Διόνυσο εναντίον των Γιγάντων.

Οι Σειληνοίεμφανίζονται με αφτιά και ουρά αλόγων και πολλές φορές είναι οπλισμένοι. Ωστόσο, η αρχαία πλαστική τούς παρουσίαζε άλλοτε γέρους με πατρική έκφραση να κρατούν στην αγκαλιά τους τον Βάκχο σε νηπιακή ηλικία, και άλλοτε πάλι κοντόχοντρους και μεθυσμένους άντρες, αποκρουστικούς στην όψη, στεφανωμένους με κληματόφυλλα και σταφύλια να κρατούν θύρσο ή ραβδί. Πολλές φορές ήταν ξαπλωμένοι δίπλα σε ασκί και άλλοτε πάνω σε γάιδαρο, που ήταν και το ιερό τους ζώο.

Ο γνωστότερος από τους Σειληνούς ήταν, κατά τη μυθολογία, ο ομώνυμος βασιλιάς της Νίσας στη Λιβύη, ο οποίος ήταν γιος του Ερμή ή του Πάνα και κάποιας Νύμφης (Βλ. λ. Σειληνός). Οι Σειληνοί ήταν χθόνιες θεότητες με αμφίσημο χαρακτήρα. Αφενός εμφανίζονται να έχουν βίαιο και λάγνο χαρακτήρα που τους φέρνει σε προστριβές με τις Νύμφες. Ως τέτοιοι παρουσιάζονται σαν αποτρόπαιοι δαίμονες (όπως η Γοργώ, η Μέδουσα ή οι Ερινύες) αποτρέποντας το κακό που οι ίδιοι συμβολίζουν.

Ωστόσο, οι εξατομικευμένες μορφές Σειληνών όπως ο Σειληνός ή ο Μαρσύας παρουσιάζονται ως ευεργετικοί δαίμονες. Παρουσιάζονταν ως σοφοί δάσκαλοι και μάντεις που είχαν στενή σχέση με τη μουσική. Αυτός ο διττός χαρακτήρας τους προκύπτει από το ότι οι Σειληνοί ήταν χθόνιες θεότητες (όπως ο Πάνας ή οι Κένταυροι) που μεσολαβούν μεταξύ του πάνω και του κάτω Κόσμου. Έτσι σχετίζονται τόσο με τη γονιμότητα όσο και με τον θάνατο.Είναι ακριβώς ο χθόνιος χαρακτήρας τους που τους συνδέει με τον Διόνυσο, επίσης χθόνια θεότητα.

Ο αλογόμορφος χαρακτήρας τους συνδέεται επίσης με τη βακχική μανία, καθώς το άλογο στην αρχαία Ελλάδα ήταν σύμβολο της επιληψίας και της θείας μανίας.

Ο Friedrich Nietzsche στην Γέννηση της Τραγωδίας ( μτφ Νίκου Καζαντζάκη), αναφέρει την ακόλουθη ιστορία, με τίτλο «Tι είναι για τον άνθρωπο το πιο επιθυμητό και πιο πολύτιμο αγαθό;», και με πρωταγωνιστή τον Σειληνό και τον βασιλιά Μίδα.

Κάποια αρχαία ελληνική παράδοση, που διηγείται ο Νίτσε, λέει πως,ο βασιλιάς Μίδας, κάποτε, κυνήγησε πολλή ώρα στο δασός το γερο Σειληνό, τον σύντροφο του Διόνυσου, χωρίς να μπορέσει να τον φτάσει. Όταν επιτέλους κατόρθωσε να τον πιάσει, ο βασιλιάς τον ερώτησε τι είναι για τον άνθρωπο το πιο επιθυμητό και πιο πολύτιμο αγαθό. Ακίνητος και πεισμωμένος ο δαίμων έμενε άφωνος, έως ότου, εξαναγκασμένος από τον νικητή του, ξέσπασε στα γέλια και άφησε να του ξεφύγουν αυτά τα λόγια :

“φυλή άθλια κι εφήμερη, παιδί της τύχης και της οδύνης, γιατί με αναγκάζεις να σου αποκαλύψει πράγμα που θα ήταν καλύτερα για σένα να μη γνωρίσεις ποτέ; Ο,τι περισσότερο απ όλα πρέπει να επιθυμείς, σου είναι αδύνατον να τα αποκτήσεις: το καλύτερο για σένα είναι να μην έχεις ποτέ γεννηθεί , να μην υπάρχεις, να πέσεις στην ανυπαρξία. Ύστερα από αυτό ότι περισσότερο πρέπει να επιθυμείς, είναι να πεθάνεις το γρηγορότερο»

Ο Αριστοτέληςστη Χαλκίδα σε ηλικία 63 χρόνων (Οκτώβριος 322 π.Χ) από στομαχική πάθηση (καρκίνο του στομάχου) στο πατρικό σπίτι της μητέρας του Φαιστιάδας. Οι Σταγειρίτες έστειλαν και έφεραν την τέφρα του στην πατρίδα τους, την τοποθέτησαν μέσα σε χάλκινη υδρία και κατόπιν απέθεσαν την υδρία αυτή σε μια τοποθεσία, που την ονόμασαν Αριστοτέλειον. Κάθε φορά που είχαν σημαντικές υποθέσεις και ήθελαν να λύσουν δύσκολα προβλήματα, συγκαλούσαν σ΄ αυτόν τον τόπο τη συνέλευσή τους.

Στη Χαλκίδα έγραψε και τη διαθήκη του, η οποίο σώζεται από το γνωστό βιογράφο των φιλοσόφων Διογένη Λαέρτιο (3ος αιώνας μ.Χ). Αλλά και σε μεταγενέστερες αραβικές πηγές, που αντλούν από παλιότερους και αρχαίους συγγραφείς.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πρόκειται για γνήσια διαθήκη και οι αντιρρήσεις, που έχουν εκφραστεί από ορισμένους κατά καιρούς, δεν ευσταθούν.
Μέσα από το κείμενο αυτό αναδεικνύεται ο άνθρωπος Αριστοτέλης. Ο χαρακτήρας και το ήθος του. Η ευσέβεια προς το δίκαιο, τους θεσμούς και τους θεούς. Η φιλευσπλαχνία και η αγάπη του για την οικογένεια. Αλλά και ο φιλελευθερισμός του για να χρησιμοποιηθεί ένας σύγχρονος όρος.

Έτσι , οι γνωστές απόψεις στα συγγράμματά του για την κατωτερότητα των γυναικών και τη θέση των δούλων «υπονομεύονται», με μια έννοια, απ΄ όσα ορίζονται εκεί. Παραγγέλλει την απελευθέρωση και την οικονομική ενίσχυση των δούλων του. Δίνει όχι απλώς την άδεια στη σύζυγό του να ξαναπαντρευτεί , αλλά και να κατοικήσει σε όποιο πατρικό του σπίτι επιθυμεί, αφού πρώτα εξασφαλιστεί οικονομικώς.

Κατά κοινή ομολογία των Αριστοτελιστών,μέσα από το κείμενο αυτό  προβάλλει «η ζωηρή φροντίδα του για τους συγγενείς και υπηρέτες του . Ένα δείγμα νηφάλιας και γνήσιας φιλανθρωπίας». Τη στάση αυτή διαφωτίζει και μια αποστροφή σε μια από τις τελευταίες επιστολές του προς τον φίλο του Αντίπατρο: «Οσο πιο πολύ είμαι μόνος μου με τον εαυτό μου, τόσο πιο πολύ μου αρέσει να κουβεντάζω με τους άλλους».

Στη διαθήκη του δεν διατυπώνει επιθυμία για τον τόπο της ταφής του. Σημειώνει, όμως, ότι όπου ταφεί ο ίδιος να τοποθετηθούν και τα λείψανα της πρώτης γυναίκας του, όπως η ίδια ήθελε.

Πρόκειται για Πυθιάδα, ανιψιά ή θετή κόρη, του Ερμεία , ηγεμόνα του μικρασιατικού Αταρνέα και προστάτη του νεαρού Αριστοτέλη. Μια αριστοτελική ωδή (παιάνας) προς τιμή του δολοφονημένου από τους Πέρσες Ερμεία ήταν η αφορμή για την κατηγορία της «αθεΐας» το 323 πΧ στην Αθήνα.

Το κείμενο της διαθήκης

» Εύχομαι να είστε καλά. Αν συμβεί κάτι, ο Αριστοτέλης ορίζει τα ακόλουθα. Για όλα και για πάντα επίτροπος να είναι ο Αντίπατρος. Μέχρι να αναλάβει ο Νικάνωρ , να έχουν τη φροντίδα ο Αριστομένης, ο Τίμαρχος, ο Ίππαρχος, ο Διοτέλης και ο Θεόφραστος , αν θέλει και μπορεί, των παιδιών, της Ερπυλλίδας και της περιουσίας μου. Όταν φτάσει η κοπέλα σε ηλικία γάμου, να την παντρευτεί ο Νικάνωρ. Αν της συμβεί κάτι – πράγμα που απεύχομαι- πριν τον γάμο ή αφού παντρευτεί και δεν έχει αποκτήσει παιδιά , τότε να αναλάβει ο Νικάνωρ… τη φροντίδα και της κοπέλας και του αγοριού, σαν να είναι πατέρας και αδελφός τους. Αν συμβεί κάτι στον Νικάνορα – κάτι που επίσης απεύχομαι – πριν παντρευτεί την κοπέλα ή μετά τον γάμο και πριν αποκτήσουν παιδιά, να ισχύσει ότι αυτό αποφασίσει θα εχει αποφασίσει. Αν θελήσει ο Θεόφραστος να ζήσει μαζί με την κοπέλα. Διαφορετικά να αποφασίσουν από κοινού οι επίτροποι με τον Αντίπατρο και για την κοπέλα και το αγόρι, και να τακτοποιήσουν τις υποθέσεις τους με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

Οι επίτροποι να φροντίσουν και τον Νικάνορα, αναλογιζόμενοι εμένα, και την Ερπυλλίδα που για μένα σήμαινε πολλά. Γι΄ αυτό να την φροντίσουν και όσο αφορά τα λποιπά θέματα και, όταν θελήσει να παντρευτεί να φροντίσουν να πάρει άντρα αντάξιο του ονόματός μας. Να της δώσουν επίσης και ασήμι αξίας ενός ταλάντου από την περιουσία μου και τρεις υπηρέτριες, αν θέλει, την μικρή που έχει τώρα και τον μικρό τον Πύρρο. Αν θέλει να κατοικήσει στη Χαλκίδα, να της παραχωρήσουν τον ξενώνα κοντά στον κήπο, αν θέλει στα Στάγειρα, το πατρικό σπίτι. Ότι από τα δύο επιλέξει …να το εξοπλίσουν έτσι, που και σε κείνους να φαίνεται καλό και την Ερπυλλίδα να ικανοποιεί.

Επίσης ο Νικάνωρ να φροντίσει και τον Μύρμηκα, έτσι που να ανταποκρίνεται στις προσδοκίες μου με τα υπάρχοντα που πήραμε απ΄ αυτόν (ο Αριστοτέλης μάλλον ήταν «κηδεμόνας» του).

Η Αμβρακίδα (δούλη) να ελευθερωθεί και, όταν παντρευτεί, να της δοθούν πεντακόσιες δραχμές και η μικρή που έχει.

Να δοθούν και στον Θαλή, μαζί με τη μικρή που έχει και που την αγοράσαμε, χίλιες δραχμές και μια υπηρέτρια.

Ο Σίμων, εκτός από τα χρήματα που του δόθηκαν πριν για άλλον υπηρέτη ή να αγοράσει υπηρέτη ή να πάρει χρήματα (Θαλής και Σίμων φαίνεται ότι ήταν ήδη απελεύθεροι δούλοι).

Ο Τύχων να ελευθερωθεί, όταν παντρευτεί η κόρη μου, καθώς επίσης ο Φίλων και ο Ολύμπιος και το παιδί του.

Κανείς από τους μικρούς που μα εξυπηρετούσαν να μην πουληθεί, αλλά να συνεχίσουν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους. Όταν ενηλικιωθούν να αφεθούν ελεύθεροι, αν το αξίζουν.

Επίσης να ληφθεί μέριμνα για τα αγάλματα που κατασκευάζει ο Γρυλλίων, ώστε μόλις τελειώσουν να τοποθετηθούν, μιλάω για του Νικάνορα και του Πρόξενου, που σκεφτόμουν να κατασκευάσω, και της μητέρας του Νικάνορα. Να τοποθετηθεί αυτό που φτιάχτηκε για τον Αρίμνηστο, για να χρησιμεύσει ως μνημείο του, γιατί πέθανε χωρίς να αποκτήσει παιδιά.

Το άγαλμα της μητέρας μου να αφιερωθεί στη Δήμητρα στη Νεμέα ή όπου θεωρηθεί καλύτερο.

Εκεί που θα με θάψουν να βάλουν και τα οστά της Πυθιάδας, όπως εκείνη επιθυμούσε. Για τη σωτηρία του Νικάνορα, που ήταν ευχή δική μου γι΄ αυτόν, να αφιερωθούν λίθινα αγάλματα ύψους τεσσάρων πήχεων στους σωτήρες Δία και Αθηνά στα Στάγειρα».

( Η μετάφραση, όπως παρατίθεται, στ΄ άπαντα του Διογένη Λαέρτιου των εκδόσεων ¨Κάκτος¨)

Μπορεί ο τάφος του Τουταγχαμών να κρύβει έναν μυστικό θάλαμο στον οποίο να βρίσκονται τα λείψανα της μητέρας του, βασίλισσας Νεφερτίτης;

Αυτό ισχυρίζονται ειδικοί, που σχεδιάζουν να επαναλάβουν τις έρευνές τους για τους χαμένους ταφικούς θαλάμους στον τάφο του βασιλιά Τουταγχαμών, προκειμένου να ανακαλύψουν την αλήθεια.

Η είδηση έρχεται περίπου ένα χρόνο μετά τις εικασίες που αναζωπύρωσε ο Βρετανός αιγυπτιολόγος, Νίκολας Ριβς, που είχε δηλώσει πως βρήκε σημάδια από μια κρυφή πόρτα στον τάφο του βασιλιά Τουταγχαμών.

Τότε, είχε δηλώσει πως ένα από τα μυστικά δωμάτια θα μπορούσε να είναι ο τόπος ταφής της βασίλισσας Νεφερτίτης.

Τώρα, μια ομάδα σχεδιάζει να χρησιμοποιήσει συστήματα ραντάρ για να σαρώσει τον 3.300 ετών τάφο, που άνοιξε για πρώτη φορά ο Βρετανός ερευνητής Χάουαρντ Κάρτερ, το 1923.

Επικεφαλής της νέας έρευνας θα είναι το Πολυτεχνείο του Τορίνο, και θα είναι η τρίτη ομάδα  τα τελευταία δύο χρόνια που οι ερευνητές έχουν εξετάσει για το χαμένο θάλαμο.

«Θα είναι μια αυστηρή επιστημονική εργασία και θα διαρκέσει αρκετές ημέρες, αν όχι εβδομάδες» δήλωσε στο Seeker, ο διευθυντής του έργου και καθηγητής φυσικής στο Τμήμα Εφαρμοσμένης Επιστήμης και Τεχνολογίας στο Πανεπιστήμιο του Τορίνο, Φράνκο Πορτσέλι.

«Θα χρησιμοποιηθούν τρία συστήματα ραντάρ με συχνότητες από 200 Mhz μέχρι 2 GHz».

Ο Μαμντούχ Ελνταμάτι, πρώην υπουργός Αρχαιοτήτων της Αιγύπτου, είπε ότι υπάρχει μία πιθανότητα 90% «ο τάφος να έχει κρυμμένους θαλάμους». Ο ίδιος ισχυρίζεται πως αν συμβεί κάτι τέτοιο θα είναι «η ανακάλυψη του αιώνα».

Οι ερευνητές σχεδιάζουν να πραγματοποιήσουν την πρώτη έρευνα του τάφου από το τέλος του τρέχοντος μήνα.

Η αναζήτηση ξεκίνησε το 2015 μετά από αίτημα του Νίκολα Ριβς, έναν αιγυπτιολόγο στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα. Βασισμένος στις εργασίες του Ριβς, ο Ιάπωνας ειδικός στα ραντάρ, Χιροκάτσου Γουατανάμπε δήλωσε ότι έχει αποδείξεις για δύο κρυμμένα δωμάτια στον τάφο του βασιλιά.

Ο τάφος του Τουταγχαμών μπορεί να κρύβει τα λείψανα της βασίλισσας Νεφερτίτης;

«Εκεί, στην πραγματικότητα, υπάρχει ένα κενό διάστημα πίσω από τον τοίχο, σύμφωνα με τα ραντάρ, που είναι πολύ ακριβή. Δεν υπάρχει αμφιβολία» είχε δηλώσει εκείνη την εποχή.

Αυτό ώθησε τον Αιγύπτιο υπουργό Αρχαιοτήτων Μαμντούχ αλ Νταμάτι να εκδώσει μια ανακοίνωση υποστηρίζοντας πως ήταν σχεδόν βέβαιο ότι υπάρχει ένας θάλαμος πίσω από τα τείχη. «Είχαμε δηλώσει προηγουμένως πως υπάρχει μία πιθανότητα 60% να υπάρχει κάτι πίσω από αυτά τα τείχη» είχε δηλώσει τον Νοέμβριο. «Αλλά τώρα, μετά την αρχική μελέτη των σαρώσεων, λέμε πως υπάρχει πιθανότητα 90% να υπάρχει κάτι πίσω από τα τείχη».

Ωστόσο, οι ειδικοί εξέφρασαν τις αμφιβολίες τους σχετικά με τον ισχυρισμό αυτό, όταν δόθηκαν στη δημοσιότητα οι εικόνες από τις σαρώσεις του Γουατανάμπε.

Το National Geographic Society πραγματοποίησε μια δεύτερη σειρά σαρώσεων ραντάρ με την ελπίδα να βρουν μια σαφέστερη απόδειξη ενός τάφου. Σάρωσαν τα τείχη σε πέντε διαφορετικά ύψη, εναλλάσσοντας τις συχνότητες στις κεραίες των ραντάρ μεταξύ 400 και 900 megahertz. Αλλά τα αποτελέσματα ήταν απογοητευτικά.
Ο τάφος του Τουταγχαμών μπορεί να κρύβει τα λείψανα της βασίλισσας Νεφερτίτης;

Το Live Science ισχυρίζεται πως το υπουργείο Αρχαιοτήτων της Αιγύπτου αρνήθηκε να δεχθεί τα νέα αποτελέσματα.

«Άλλοι τύποι ραντάρ και τηλεπισκόπησης θα εφαρμοστούν στο επόμενο στάδιο. Μόλις καθοριστούν , θα δημοσιεύσουμε τις ενημερωμένες εκδόσεις» ανέφερε σε δήλωσή του το υπουργείο.

Σε μία διάσκεψη που συζητήθηκαν οι ισχυρισμοί αυτοί πέρυσι οι αρχαιολόγοι συγκρούστηκαν πάνω στην αμφιλεγόμενη θεωρία και τα σχέδια να ανοιχτεί μία τρύπα με τρυπάνι στον τοίχο.

Οι ειδικοί διαφωνούν ακόμη και για το πώς χειρίστηκαν την αναζήτηση των θαλάμων, με τον πρώην υπουργό Αρχαιοτήτων Ζάχι Χαουάς να υποστηρίζει πως το έργο δεν βασίζεται σε πραγματική επιστήμη.

Μιλώντας στο συνέδριο, ο φημισμένος αιγυπτιολόγος Χαουάς, απέρριψε τη θεωρία για ανεξερεύνητους θαλάμους πίσω από τον τάφο.

«Σε όλη μου την καριέρα… ποτέ δεν έπεσα πάνω σε κάποια ανακάλυψη στην Αίγυπτο χάρη στις σαρώσεις των ραντάρ» είπε ο Χαουάς. Εκείνη την εποχή, ο ίδιος είχε πει πως η τεχνολογία θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί καλύτερα για την μελέτη των υπάρχοντων τάφων που είναι γνωστό πως περιέχουν σφραγισμένους θαλάμους.

Ο Βρετανός Αιγυπτιολόγος Νίκολας Ριβς υπερασπίστηκε τη θεωρία του.

Τα προκαταρκτικά αποτελέσματα των διαδοχικών σαρώσεων προτείνουν πως ο τάφος περιέχει δύο ανοιχτούς χώρους, με σημάδια μετάλλου και οργανικής ύλης να βρίσκονται πίσω από τα δυτικά και βόρεια τείχη του. «Αναζητούσα στοιχεία που να δείχνουν πως οι αρχικές μου μελέτες ήταν λανθασμένες» είπε. «Αλλά δεν βρήκα κανένα στοιχείο που να λέει κάτι τέτοιο. Βρήκα μόνο όλο και περισσότερα στοιχεία που να δείχνουν ότι υπάρχει κάτι στον τάφο του Τουταγχαμών».

Η θεωρία του Ριβς και η προσοχή που δίνεται σε αυτή έρχεται την ώρα που η Αίγυπτος παλεύει να αναβιώσει την τουριστική βιομηχανία της, μετά από χρόνια πολιτικής αναταραχής. Ωστόσο, οι ειδικοί διαφωνούν σχετικά με το πώς αντιμετωπίστηκε η αναζήτηση για τους θαλάμους.

«Ο χειρισμός του έργου δεν έγινε επιστημονικά» δήλωσε ο πρώην υπουργός Αρχαιοτήτων, Ζάχι Χαουάς. Ο ίδιος ο Νταμάτι είπε ότι χρειάζονται περισσότερες έρευνες.

«Η υπέρυθρη σάρωση μας έδωσε να καταλάβουμε πως χρειάζεται να την επαναλάβουμε, επειδή υπάρχει κάτι που δεν μπορούμε να πούμε με ακρίβεια τι είναι» δήλωσε.

Η θεωρία του Ριβς λέει πως ο τάφος του Τουταγχαμών ήταν στην πραγματικότητα της Νεφερτίτης, και όταν ο νεαρός βασιλιάς πέθανε απροσδόκητα σε μικρή ηλικία, μεταφέρθηκε στον εξωτερικό θάλαμο ταφής στην Κοιλάδα των Βασιλέων στη νότια Αίγυπτο.

Πηγή: Daily Mail

Η Ιβηρική χερσόνησος υπήρξε γνωστή στους Έλληνες ήδη από τους μυθολογικούς χρόνους.

Γράφει ό Πλούταρχος (Περί Ποταμών 16):

«Διόνυσος, Νικήσας καί Ίβηρίαν, Πάνα κατέλιπεν έπιμελητήν. Ός τήν χώραν άπ’ αύτου Πανίαν μετωνόμασε: Ην οί μεταγενέστεροι, παραγώγως, Σπανία Προσαγόρευσαν, ώς ιστορεί Σωσθένης έν ΙΓ’ Ίβηρικών». Έκτοτε λοιπόν η χώρα ονομάστηκε Εις –Πανία (Γη Πανός).

Σύμφωνα με αρκετούς αρχαίους Έλληνες συγγραφείς, στο στενό τού Γιβραλτάρ υπήρχαν «αί στηλαι του Ήρακλέους».

Οι στήλες κατασκευάστηκαν από τον Ηρακλή, όταν κατά το ταξίδι προς την Εσπερία (Αμερική), πέρασε από το στενό του. Τις στήλες αυτές τις έστησε ο Ηρακλής στις δύο κωμοπόλεις που έχτισε ο ίδιος ο Ηρακλής στις δύο αντικριστές ακτές του σημερινού Γιβραλτάρ. Η μία ήταν στη Άβυλα,στην πλευρά της Αφρικής, και η άλλη στα Γήδειρα στην πλευρά της Ευρώπης.

Σύμφωνα με την Ελληνική μυθολογία, ο 10ος άθλος του Ηρακλή ήταν να κλέψει τα βόδια του Γηρυόνη. Ο Γηρυόνης ήταν τρικέφαλος και τρισώματος γίγαντας, γιος του Χρυσάορα ή του Ποσειδώνα και της Καλλιρρόης, κόρης του Ωκεανού, εγγονός της Μέδουσας Γοργώς. Ο Γηρυόνης κατοικούσε στα νησιά Ερύθειοι, την σημερινή Ιβηρική χερσόνησο, στον Ατλαντικό ωκεανό.

Σ΄ ένα από αυτά, με την ονομασία Γάδειρα, το σημερινό Κάδιθ, ο Γηρυόνης είχε πλούσια κοπάδια βοδιών, που τα έβοσκε ο Ευρυτίων και ο δικέφαλος σκύλος Όρθρος ή Όρθος.

Στην διαδρομή προς τις Ερύθειες νήσους ο Ηρακλής φιλοξενήθηκε από τον Βασιλιά της Μεσογειακής Γαλατίας Βεβρυκα ή Βεβρύκιο (Γαλατία ονομάστηκε από το γιο του Ηρακλή, τον Γαλάτη). Εκεί ο Ηρακλής συνάντησε την Πυρήνη.

Αυτή έμεινε έγκυος αλλά είχε διάφορες επιπλοκές με την εγκυμοσύνη και λέγεται ότι γέννησε ένα τέρας. Στεναχωρημένη, κατέφυγε στο βουνό, όπου και την κατασπάραξαν τα άγρια ζώα.

Ο Ηρακλής, επιστρέφοντας μετά την αναμέτρησή του με τον Γηρυόνη, βρήκε το πτώμα της, την έθαψε με τιμές πριγκίπισσας και από τότε τα βουνά λέγονται Πυρηναία. Άγαλμα της Πυρήνης των πρώτων Ρωμαϊκών χρόνων, υπάρχει στα Πυρηναία. τον μύθο της Πυρήνης και του Ηρακλή αναφέρεται ο Τιβέριος Catius Asconius Silius Italicus (περίπου 28 – 103 μ.χ), επικός ποιητής και ρήτορας (γνωστός ως Silius Italicus).

Το έμβλημα της Ισπανικής πόλης Πόλη Λα Κορούνια, είναι ο φάρος που έχτισε ο Ηρακλής. Στη βάση του έχουμε μια νεκροκεφαλή με δύο κόκαλα, που θεωρείται ότι είναι η κεφαλή του Γηρυόνη. Επίσης, η σημαία της Περιφέρειας της Ανδαλουσίας έχει σαν έμβλημα τον Ηρακλή με τα δύο λιοντάρια και φυσικά, κατά τη Μυθολογία, η δημιουργία της πόλης της Βαρκελώνης ορίζεται ως δημιούργημα του μυθικού ήρωα.

Τέκνα επίσης του Ηρακλή και της Γαλάτειας σύμφωνα με την μυθολογία, ήταν ο Κέλτης και ο Γαλάτης, από όπου προήλθαν οι Κέλτες και οι Γαλάτες.

Τέλος να υπενθυμίσω πως λέγεται πως την Λισσαβόνα την ίδρυσε ο Οδυσσέας, του οποίου το λατινικό όνομά είναι «Ulysses», κατά την περιπλάνησή του για την επιστροφή του στην Ιθάκη ξέφυγε από τις Ηράκλειες στήλες (Μεσόγειος) και ίδρυσε ένα λιμάνι στη σημερινή τοποθεσία της Λισαβόνας. Εξού και η ονομασία Ulisses Boa- Lisboa, δηλαδή το λιμάνι του Οδυσσέα.

Πηγή xletsos-basilhs

Τμήμα ρωμαϊκής σαρκοφάγου, η οποία είχε κατασχεθεί στις 14-01-2017 από την Εισαγγελία της Νέας Υόρκης, παραδόθηκε στον Γενικό Πρόξενο της Ελλάδος στην Ν. Υόρκη την Παρασκευή 10-02-2017, αναφέρει σε σχετική ανακοίνωση το υπουργείου Πολιτισμού, επισημαίνοντας πως σύντομα η σαρκοφάγος θα επιστρέψει στην Ελλάδα και θα εκτεθεί στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο στην Αθήνα.

Πρόκειται για το αριστερό τμήμα σαρκοφάγου ρωμαϊκών χρόνων (περί τα τέλη του 2ου αι. μ.Χ.), αττικού εργαστηρίου, που σώζεται μαζί με το κυματιοφόρο γείσο της, το οποίο αναλύεται, από κάτω προς τα πάνω, σε: αστράγαλο, ιωνικό κυμάτιο, λέσβιο κυμάτιο και άβακα με διακόσμηση αντιθετικών ζώων.

Στο σώμα της σαρκοφάγου εικονίζεται σκηνή μάχης: αριστερά όρθια γυμνή ανδρική μορφή παρακολουθεί την σκηνή της μάχης. Στη συμπλοκή συμμετέχει ένας ιππέας που κινείται προς τα δεξιά, έτοιμος να επιτεθεί με ένα ρόπαλο που κραδαίνει στο δεξί χέρι. Διακρίνεται επίσης η κεφαλή δεύτερης ανδρικής μορφής - πολεμιστή που είναι αντιμέτωπη με τον ιππέα.

Όπως επισημαίνει η ανακοίνωση, το συγκεκριμένο θραύσμα, που ήταν διαθέσιμο προς πώληση από την Γκαλερί Royal Athena, αποτυπώνεται σε Polaroid φωτογραφία, σε φωτογραφικό αρχείο κατασχεθέν εις χείρας γνωστού Ιταλού αρχαιοκαπήλου, το οποίο έχει χρησιμοποιηθεί έως τώρα ως αποδεικτικό στοιχείο παράνομης διακίνησης πολλών αρχαιοτήτων, με αποτέλεσμα τον επαναπατρισμό τους.

Καλά κρυμμένο βόρεια του χωριού Λίθινο, στον δήμο Ζίτσας Ιωαννίνων, μπορεί κανείς να θαυμάσει ένα πανέμορφο τοπίο, από αυτά που μόνο η φύση μπορεί να δημιουργήσει.

Πρόκειται για το Θεογέφυρο του ποταμού Καλαμά, με τα νερά να περνούν μέσα από έναν τεράστιο διαβρωμένο βράχο, ο οποίος έχει λάβει το σχήμα τοξωτής γέφυρας.
Κατά τη διαδρομή του, ο ποταμός -γνωστός και ως Θυάμις- σχηματίζει σε πολλά σημεία μικρούς καταρράκτες.

Κοντά στο χωριό Καταρράκτης, αφού περπατήσει κανείς για περίπου 20 λεπτά σε ένα χωμάτινο μονοπάτι, βρίσκεται ο εντυπωσιακός καταρράκτηςΓλύζιανης.
Ο Θύαμις ή Καλαμάς είναι ο μεγαλύτερος σε μήκος ποταμός της Ηπείρου και ο έβδομος μεγαλύτερος της Ελλάδας.

Θύαμις είναι η αρχαία ονομασία του, ενώ Καλαμάς αποκαλούνταν στο παρελθόν ο μεγαλύτερος παραπόταμός του, αλλά με το πέρασμα του χρόνου οι δύο ονομασίες ταυτίστηκαν.

Το συνολικό μήκος του Θυάμιδος είναι 115 χιλιόμετρα, ενώ οι πηγές του βρίσκονται στο όρος Δούσκο.

Όλοι γνωρίζουμε την Ιλιάδα και την Oδύσσεια, αλλά πόσοι έχουν αναρωτηθεί από που προέρχεται η γνώση μας π.χ. για τον θάνατο του Αχιλλέα, αφού η Ιλιάδα τελειώνει με τον θάνατο του Έκτορα;

Ίσως πολλοί να υποθέτουν ότι τα υπόλοιπα επεισόδια, τα πριν και τα μετά τον θυμό του Αχιλλέα, είναι κατασκευάσματα των νεότερων τραγικών ποιητών, αλλά στην πραγματικότητα υπήρχε ένα πλήθος επών με θέμα τα πριν, τα μετά και τα της Τρωικής εκστρατείας.

Όλα αυτά τα έπη ήταν κοινό κτήμα των Ελλήνων (και των Ρωμαίων, που απ’ αυτά εμπνεύστηκαν τη δική τους επική ποίηση) και διασώζονταν μέχρι τα πρώτα χρόνια του Χριστιανισμού.

Σήμερα δεν υπάρχουν παρά αποσπάσματα, αλλά έχουμε αρκετές έμμεσες πληροφορίες για να μπορούμε ν’ ανασυγκροτήσουμε μια γενική εικόνα τους.

Όλα τους είναι προγενέστερα του 600 π.Χ. κι αυτό δείχνει τον τεράστιο πλούτο επικής ποίησης πάνω στον οποίο «ακούμπησε» η κλασική Ελλάδα.

α. Τα Κύπρια

Σαν συγγραφέας τους φέρεται ο ίδιος ο Όμηρος, αλλά κι ο Κύπριος Στασίνος ή ο Σαλαμίνιος ή ο Ηγεσίας ο Αλικαρνασσεύς. Η ημερομηνία συγγραφής τους είναι άγνωστη, αλλά εκτείνονταν σε έντεκα βιβλία (η Ιλιάδα ως γνωστόν σε 24).

Περιέγραφαν τα του γάμου του Πηλέα, την κρίση του Πάρη, την εκπαίδευση του Αχιλλέα από τον κένταυρο Χείρωνα, την συγκέντρωση των Αχαιών στην Αυλίδα και την θυσία τής Ιφιγένειας και τέλος τον φόνο του Τρωίλου από τον Αχιλλέα δίπλα στον βωμό του Απόλλωνα.

β.Η Αιθιοπίς

Πέντε βιβλία του Αρκτίνου του Μιλήσιου, με πιθανότερη ημερομηνία συγγραφής τους, το 780 π.Χ.  Περιέγραφαν την σύγκρουση του Αχιλλέα και της βασίλισσας των Αμαζόνων Πενθεσίλειας κι ακόμα την συντριβή του Αιθίοπα Μέμνονα, γιου της Ηούς και του αδελφού τού Πριάμου Τιθωνού. Συνέχιζε με το θάνατο του Αχιλλέα από το βέλος του Πάρη και την διαμάχη Αίαντος και Oδυσσέα για την πανοπλία του νεκρού, που καταλήγει στην παραφροσύνη του Αίαντα και τέλος, την αυτοκτονία του.

γ. Μικρά Ιλιάς

Τέσσερα βιβλία άγνωστης ημερομηνίας, γραμμένα από τον Λέσβιο Λέσχη ή τον Θεστορίδη ή τον Διόδωρο ή τον ίδιο τον Όμηρο. Περιέγραφαν την σύλληψη τού Τρώα μάντη Έλενου από τον Oδυσσέα και την αποκάλυψη απ’ αυτόν ότι το Ίλιον θα έπεφτε μόνο εάν ο γιος του Αχιλλέα Νεοπτόλεμος οπλιζόταν με τα οστά του Πέλοπα κι εάν επίσης οι Αχαιοί έκλεβαν από τους Τρώες το Παλλάδιον, ένα θεόσταλτο είδωλο της Αθηνάς.

O Διομήδης κι ο Oδυσσέας κλέβουν το Παλλάδιον, ενώ η πανοπλία του Αχιλλέα, που είχε κερδίσει από τον Αίαντα ο Oδυσσέας, παραδίδεται στον Νεοπτόλεμο. Ακολουθούσε η περιγραφή της κατασκευής του Δούρειου Ίππου και η άλωση της Τροίας.

δ. Ιλίου Πέρσις «Άλωση της Τροίας»

Δύο βιβλία του Αρκτίνου του Μιλήσιου, που πιθανόν ν’ αποτελούσαν συνέχεια της Αιθιοπίδος. Περιέγραφε την πτώση της Τροίας, καθώς και τα του Αινεία, που διασώζεται κουβαλώντας τον πατέρα του Αγχίση στους ώμους του.

Συνέχιζε με το βιασμό της Κασσάνδρας μέσα στο ιερό της Αθηνάς από τον Αίαντα το Λοκρό και τους φόνους του Πριάμου και τού γιου τού Έκτορα Αστυάνακτα από τον Νεοπτόλεμο. Τελείωνε με την θυσία της κόρης του Πριάμου Πολυξένης επάνω στον τάφο του Αχιλλέα.

ε. Οι Νόστοι «Οι Επιστροφές»

Πέντε βιβλία άγνωστης ημερομηνίας, του Τροιζηνίου Αγία ή ενός άγνωστου Κολοφώνιου ή πιθανόν του ίδιου του Oμήρου. Περιέγραφαν την επιστροφή στην πατρίδα τους, άλλων ηρώων του Τρωικού πολέμου, όπως και τον φόνο του Αγαμέμνονα και την τιμωρία του Oρέστη.

στ. Τηλεγόνεια

Δύο βιβλία του Κυρηναίου Ευγάμμονος, γραμμένα περί το 600 π.Χ. Αποτελούσαν συνέχεια της Oδύσσειας κι αφηγούνταν τα μετά την επιστροφή του Oδυσσέα μέχρι και το θάνατό του από τα χέρια τού γιου του με την Κίρκη, Τηλεγόνου. Ο Αριστοτέλης σχολιάζοντας τα έργα τού Τρωικού κύκλου, γράφει: "υπάρχει εδώ υλικό για πολλές τραγωδίες"  και βέβαια, η επίδρασή τους στην λυρική ποίηση  και στις εικαστικές τέχνες ήταν και είναι τεράστια.

Η πληθώρα αυτή λογοτεχνημάτων περί του Τρωικού πολέμου αποτελούν το συλλογικό καταστάλαγμα μιας μακραίωνης "ηρωικής” παράδοσης επαγγελματιών ραψωδών, που επιτελούσαν το ιερό καθήκον τής μεταλαμπάδευσης των ηθικών αξιών υπό το πέπλο της ψυχαγωγίας, όπως ακριβώς μας περιγράφεται και στην ίδια την Oδύσσεια, όταν ο Δημόδοκος διηγείται στον ίδιο τον Oδυσσέα την κατασκευή του Δούρειου Ίππου.

Η μεγαλοφυΐα του Ομήρου, κάλυψε με τη λάμψη της την συγκρότηση, σε ενιαίο σώμα, αυτής της μακραίωνης παράδοσης, που υπήρξε κι ο συνεκτικός ιστός μιας χιλιόχρονης θριαμβευτικής πορείας που σημάδεψε την ανθρωπότητα.

Βασίλης Καμπόλης

Προσπαθώντας να αποφύγουμε μία από τις πιο κιτς γιορτές της χρονιάς, ανατρέχουμε στην ελεύθερη και απολύτως σέξι Ελληνική αρχαιότητα

Αττική ερυθρόμορφη κύλικα

Μουσείο του Λούβρου, τμήμα Ελληνικών, Ετρουσκικών και Ρωμαϊκών Αρχαιοτήτων περ.

510 π.Χ.

Η εξωτερική επιφάνεια του αγγείου κοσμείται με πολλαπλές ερωτικές σκηνές, στις οποίες συμμετέχουν δύο ή τρία πρόσωπα, και αποδίδει με βίαιο τρόπο διάφορες σεξουαλικές πρακτικές, όπως η πεολειχία και ο σοδομισμός(;).

Πώμα ερυθρόμορφης πυξίδας (τύπου D)

Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

περ.430-420 π.Χ. (Άγνωστης προέλευσης)

Ένας φτερωτός και εν πλήρει στύσει φαλλός εισέρχεται στο μεσαίο από τα τρία γυναικεία αιδοία.

Αττική ερυθρόμορφη κύλικα

Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Ταρκύνιας

490-480 π.Χ.

Η κύλικα διακοσμείται μόνο στο εσωτερικό μετάλλιο: γυμνή γυναικεία μορφή αποδίδεται όρθια προς δεξιά, κρατώντας στο προτεταμένο αριστερό χέρι ένα αγγείο (εξάλειπτρον),μπροστά της οκλαδόν μια άλλη γυμνή γυναικεία μορφή, η οποία της αγγίζει τον μηρό με το αριστερό χέρι και την ηβική περιοχή με το δεξί.

Αττική μελανόμορφη πελίκη

Από τη Γέλα, νεκρόπολη Capo Soprano, Συρακούσες

525-500 π.Χ.

Η δευτερεύουσα όψη του αγγείου κοσμείται με έναν γενειοφόρο, γυμνό και ιθυφαλλικό Σάτυρο, αποδοσμένο προς αριστερά, ο οποίος καταδιώκει –με προτεταμένα τα χέρια– μια Μαινάδα.

Αττική ερυθρόμορφη κύλικα

Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Ταρκύνιας

480-460 π.Χ.

Πάνω σε μια κλίνη, το στρώμα της οποίας διακοσμείται με τεθλασμένα μοτίβα, αποδίδεται σκηνή ερωτικής συνεύρεσης: μια γυμνή γυναικεία μορφή, με ταινία στα μαλλιά, ακουμπά την πλάτη της σε μεγάλο προσκεφάλι και ανασηκώνει τα σκέλη της, φέρνοντάς τα πάνω από τους ώμους ενός γενειοφόρου, φαλακρού άνδρα που φέρει στεφάνι στην κεφαλή και βρίσκεται γονατιστός αντίκρυ της.

Φαλλόσχημο λεοντόμορφο καμπανάκι (tintinnabulum)

Από την Πομπηία, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Νάπολης

1ος αι. μ.Χ.

Το tintinnabulum (καμπανάκι) –ένα είδος φυλαχτού ενάντια στις κακοτυχίες– αποδίδεται με τη μορφή φτερωτού φαλλού με μικρά αυτιά και ορθωμένη φαλλόσχημη ουρά.

Αττική ερυθρόμορφη πελίκη

Δημοτική Συλλογή, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Ταρκύνιας

500-480 π.Χ.

Β’ όψη: Η γυναικεία μορφή, με ανασηκωμένο το ένδυμά της και αποκαλυμμένα τα νώτα της, γέρνει το πανωκόρμι εμπρός και στρέφει την κεφαλή της πίσω, κοιτάζοντας τον ιθυφαλλικό και κισσοστεφή γενειοφόρο άνδρα, ο οποίος ετοιμάζεται να συνευρεθεί μαζί της.

Πήλινο πτερωτού Άττιος-Έρωτα

Μέσα 1ου αι. π.Χ.

Ο Θεός απεικονίζεται όρθιος. Φέρει αχειρίδωτο ανατολίτικο ένδυμα ψηλά ζωσμένο, με μετάλλιο-κομβίο κάτω από το στήθος, όπου και ανοίγει σε δύο πτερύγια, αποκαλύπτοντας γυμνή την κοιλιά και την ήβη.