Είναι αλήθεια ότι το ιερό μαντείο της Δωδώνης κρύβει πολλά μυστικά. Άλλα εξ αυτών έχουν αποκαλυφθεί και άλλα όχι. Γιατί, όμως, οι θνητοί που πήγαιναν να ζητήσουν χρησμό έπρεπε να είχαν νηστέψει τρεις μέρες, να είχαν καθαριστεί στην πηγή της Δωδώνης και να είχαν χαράξει την παράκλησή τους σε μια πλάκα από μόλυβδο;…

Ταξιδεύοντας κανείς στην ιστορική Ήπειρο, δεκαοκτώ χιλιόμετρα απ” τα Ιωάννινα, στους πρόποδες του βουνού Τόμαρος, θα δει ότι βρίσκονται τα ερείπια της αρχαίας πόλεως Δωδώνης. Μέχρι το 1876 η τοποθεσία της Δωδώνης, της περίφημης για το μαντείο της, δεν ήταν γνωστή, γιατί οι Έλληνες και ξένοι αρχαιολόγοι και ιστοριογράφοι την τοποθετούσαν σε διάφορες περιοχές της Ηπείρου. Στη σημερινή θέση της νόμιζαν ότι βρισκόταν η αρχαία πόλη της Πασσαρώνας, η πρωτεύουσα τη Μολοσσίας.

Ωστόσο, από τις ανασκαφές όμως που έγιναν εκεί, για πρώτη φορά στα 1878 από τον Κ. Καραπάνο, διαπιστώθηκε ότι σε εκείνη την τοποθεσία βρισκόταν η περίφημη Δωδώνη με το μαντείο της που ο Ηρόδοτος το θεωρεί το αρχαιότερο μαντείο της Ελλάδας!

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πολλές γνώμες και υποθέσεις υπάρχουν για την προέλευση του ιστορικού ονόματος «Δωδώνη». Άλλοι νομίζουν ότι προέρχεται από το Δία, άλλοι από τη Δωδώνη, μια νύμφη του Ωκεανού, άλλοι από τον ποταμό Δώδωνα της Ηπείρου, άλλοι απ” τη λέξη «Δωδώ» που σημαίνει «μπουμπουνητό» και άλλοι από το ρήμα δίδωμι, επειδή η πεδιάδα της Δωδώνης ήταν πλούσια και εύφορη.

Αναμφισβήτητο, όμως, είναι το γεγονός ότι η Δωδώνη έγινε γνωστή για το αρχαιότατο μαντείο της που αναφέρεται στον Όμηρο και στον Ηρόδοτο και είχε τεράστια φήμη και τιμόταν πολύ. Τόση ήταν η δόξα του ώστε και όταν ακόμα εμφανίστηκε το Μαντείο των Δελφών, το μαντείο της Δωδώνης δεν έχασε τίποτα απ” τη φήμη του.

Βεβαίως, το ερώτημα για την έναρξη και την πρώιμη φάση της λατρείας στη Δωδώνη δεν έχει τεκμηριωθεί επιστημονικά, όμως, τα ευρήματα της αρχαιολογικής σκαπάνης πιστοποιούν τη συνεχή λατρεία στο χώρο ήδη από την εποχή του χαλκού!

Ελλοί Ή Σελλοί

Σύμφωνα με διάφορες γνώμες, το μαντείο χτίστηκε από τους Ελλούς ή Σελλούς, που απ” αυτούς προήρθε το όνομα Ελλάδα. Πώς ιδρύθηκε, όμως, το μαντείο;

Για την ίδρυση του μαντείου υπάρχουν διάφορες παραδόσεις. Δυο τρυγόνια έφυγαν από την Αίγυπτο. Το ένα από αυτά στάθηκε στην έρημο της Λιβύης, όπου χτίστηκε το μαντείο του Δία Άμμωνα, ενώ το άλλο ήρθε και κάθισε στη γέρικη βελανιδιά της Δωδώνης όπου ιδρύθηκε το Μαντείο της Δωδώνης κι εκεί όπου λατρευόταν ο Δίας και η γυναίκα του Διώνη.

Οι θνητοί που πήγαιναν να ζητήσουν χρησμό έπρεπε να είχαν νηστέψει τρεις μέρες, να είχαν καθαριστεί στην πηγή της Δωδώνης και να είχαν χαράξει την παράκλησή τους σε μια πλάκα από μόλυβδο.

Γιατί, όμως, όλα αυτά;

Είναι γνωστόν, ότι η Πυθία, καθισμένη κάτω από την ιερή βαλανιδιά, έδινε το χρησμό. Οι ιερείς, για να μαντέψουν το θέλημα του Δία, παρακολουθούσαν το πέταγμα των περιστεριών, το θρόϊσμα των φύλλων της «φηγού δρυός» καθώς και το χαλκείο. Το χαλκείο ήταν μια χάλκινη καμπάνα που χτυπούσε όταν από τον αέρα, κουνιόταν το μαστίγιο που κρατούσε ένα μικρό άγαλμα παιδιού.

Φώς Στο Σκοτάδι;

Η Δωδώνη, όπως είπαμε, ανήκει στα αρχαιότερα και σεβαστότερα μαντεία του αρχαιοελληνικού κόσμου. Στον Όμηρο αναφέρεται δύο φορές: α) όταν ο Αχιλλεύς απευθύνεται στον Δωδωναίο Δία υπέρ του φίλου του Πατρόκλου {Ιλιάδα, Β 233) και β) όταν ο Οδυσσέας επισκέπτεται το μαντείο {Οδύσσεια, Ξ 327).

Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, ο οποίος παραδίδει τον ιδρυτικό μύθο, η λατρεία έφθασε στη Δωδώνη από την Αίγυπτο, γιατί όπως πληροφορήθηκε από τους ιερείς του ναού του Άμμωνα Δία στις Θήβες της Αιγύπτου, οι Φοίνικες άρπαξαν από το ναό δύο ιέρειες και τη μία την πούλησαν στη Λιβύη, όπου ίδρυσε το μαντείο του Άμμωνα Δία, και την άλλη στην Ελλάδα, όπου ίδρυσε το ιερό του Δωδωναίου Δία στη Θεσπρωτία. Προσθέτει, όμως, ότι κατά την επίσκεψη του στη Δωδώνη, οι ιερείς και οι ιέρειες του ιερού, του αφηγήθηκαν ότι από τις Θήβες της Αιγύπτου έφυγαν δύο μαύρα περιστέρια και όχι ιέρειες. Εκείνο που ήρθε στην Ήπειρο κάθισε πάνω στη φηγό (βαλανιδιά) και με ανθρώπινη φωνή είπε ότι εκεί έπρεπε να ιδρύσουν μαντείο στον Δία!

Ναι, αλλά της τοπικής παράδοσης υπάρχουν πολλές ερμηνείες. Κατά τον ίδιο τον Ηρόδοτο, η ιέρεια των Θηβών, όταν ήλθε στη Δωδώνη, ίδρυσε το μαντείο και μόλις έμαθε ελληνικά, εξήγησε στους Δωδωναίους τη λειτουργία του. Οι Δωδωναίοι τότε αποκάλεσαν τη γυναίκα «περιστέρα» (πελειάδα), γιατί μιλούσε ακατανόητα και έμοιαζε με πουλί, και «μέλαινα», γιατί ήταν Αιγύπτια.

Ο Στράβων. όμως, δίδει τελείως διαφορετική ερμηνεία. Κατ” αυτόν,οι Μολοσσοί ονόμαζαν τις γριές γυναίκες πελίες και τους γέρους πελίους, όπως τα περιστέρια. Από την ομωνυμία αυτήν, προέκυψε η σύγχυση της τοπικής παράδοσης.
Αλλά και τα περιστέρια του Ηροδότου δεν είναι άσχετα, γιατί είναι το ιερό σύμβολο της Μεγάλης Θεάς, της θεάς Γης, που πρωτολατρεύτηκε στη Δωδώνη. Ήδη σε νόμισμα από τη Δωδώνη, που χρονολογείται στο 300 π.Χ., παριστάνεται η ιερή φηγός με τρία περιστέρια, σύμβολο της θεάς Γης. Είναι η επιφάνεια της θεάς σε μορφή περιστεριού.

Άλλοι πάλι πιστεύουν, ότι η λατρεία του Δωδωναίου Δία και η ίδρυση του ιερού, προήλθε από πρωτόγονους που απέδωσαν θεία δύναμη στη φηγό. Σύμφωνα με ερμηνεία του Kern, για να αναφέρουμε μιαν από τις νεότερες ερμηνείες, θα λατρευόταν εδώ κατά την αρχαιότητα τοπικός θεός, που ταυτίστηκε με τον Πανελλήνιο Δία και ονομάστηκε Νάϊος.

Μήπως, λοιπόν, είχε δίκιο η γνωστή Ελληνίδα χορογράφος Μαρία Χορς, που είπε σε τηλεοπτική εκπομπή του Κώστα Χαρδαβέλλα (Σάββατο 18 Φεβρουαρίου 2006) ότι οι «λαλούσες βελανδιές» είναι μία πραγματικότητα διότι το σφύριγμα του αέρα ανάμεσα στα φυλλώματα σου δημιουργούν μία αίσθηση γλωσσολαλιάς;

Μήπως, λοιπόν, στο ιερό της Δωδώνης είχαμε μία προλείανση του εδάφους για την Έλευση του Ενός και Αληθινού Θεού στην ανθρωπότητα; Ρωτάμε: Μήπως;

Τόμουροι Και Υποφήτες.

Χάριν της ιστορίας να πούμε, ότι, σύμφωνα με τον Όμηρο, στο μαντείο της Δωδώνης υπηρετούσαν από τους αρχαιότατους χρόνους, οι Τόμουροι ή Υποφήτες (Οδύσσεια, Β 403), που καλούνταν και Σελλοί ή Ελλοί, χωρίς το όνομα αυτό να σημαίνει μόνο τους ιερείς, αλλά και τους κατοίκους.

Βεβαίως όλα αυτά τα αναφέρουμε στον πρώτο τόμο της τριλογίας μας «Οι Προφητείες του Ελληνισμού» («Λάλον Ύδωρ»). Ωστόσο, όταν κατά τον 8ο αιώνα π.Χ., καθιερώθηκε στο ιερό και η λατρεία της Διώνης, τότε προστέθηκαν και οι γυναίκες ιέρειες, που ονομάζονταν «πελείαι, ή πελειάδες, ή προφήτιδες» και οι οποίες αριθμητικά ήταν τρεις: 1) Προμένεια, 2) Τιμαρέτη και 3) Νικάνδρη. Έργο των ιερέων και ιερειών ήταν η εξήγηση των προφητικών σημείων της φηγού ή των προφητικών μέσων και η σύνταξη των σχετικών απαντήσεων.

Μη λησμονήσουμε να πούμε, ότι οι χρησμοί, στους παλαιότερους χρόνους, δίνονταν (Οδύσσεια, Ξ 327 και Τ 296 κ.ε.) από τον ψίθυρο των φύλλων της ιερής βαλανιδιάς!

Άλλος τρόπος μαντείας ήταν το πέταγμα και οι κρωγμοί των περιστεριών, που φώλιαζαν στη φηγό, ενώ στη μεθομηρική παράδοση, αναφέρεται και ο ήχος των λεβήτων με τους τρίποδες που περιστοίχιζαν το ιερό δέντρο, τουλάχιστον από τον 4ο αιώνα π.Χ.

Αργότερα, όπως αναφέρει ο Στράβων (C, 329), ήταν το χαλκείο που αποτελείτο από δύο κιονίσκους. Στον έναν υπήρχε χάλκινος λέβητας και στον άλλο χάλκινο άγαλμα παιδιού, που κρατούσε μαστίγιο με τρεις αλυσίδες, αναθημάτων Κερκυραίων. Το μαστίγιο αυτό εκινείτο από τον άνεμο, χτυπούσε στο λέβητα και προξενούσε ήχο, από τον οποίο χρησμοδοτούσαν οι ιερείς. Από δω προήλθαν και οι παροιμίες «Δωδωναίο χαλκείο» και «Κερκυραίων μάστιγξ», που λέγονται για τους φλύαρους ανθρώπους.

Οι ερωτήσεις χαράσσονταν στη μαλακή επιφάνεια των μολύβδινων ελασμάτων, που είχαν σχήμα ορθογώνιο ή ταινίας. Οι απαντήσεις δίνονταν συνήθως προφορικά και σπανιότερα ήταν γραμμένες στην άλλη πλευρά του ελάσματος, συνήθως με ένα ναι ή ένα όχι.

Ο Έλλην αρχαιολόγος Κ. Καραπάνος είχε βρει 86 τέτοιες χρηστήριες επιγραφές, αλλά μετά τις ανασκαφές στην περιοχή ο αριθμός ανήλθε σε αρκετές εκατοντάδες.

Χαρακτηριστικό της λατρείας στη Δωδώνη είναι ότι ο Δίας είχε εδώ την επίγεια κατοικία του- ήταν ο Νάϊος θεός που κατοικούσε στη φηγό και στην ιερή οικία. Γύρω του κατοικούσαν οι προφήτες, οι Σελλοί, οι οποίοι κατά παλαιά θρησκευτική συνήθεια, δεν έπλεναν τα πόδια τους (ανιπτόποδες) και κοιμούνταν καταγής (χαμαιεύναι), για να βρίσκονται σε επαφή με τη γη, απ” όπου αντλούσαν τη μαντική τους δύναμη.

Κάποια στιγμή, βεβαίως ήρθε και η παρακμή της Δωδώνης, που άρχισε στα 221 π.Χ., όταν ο στρατηγός Δωρίμαχος την κατάστρεψε, επειδή οι Ηπειρώτες είχαν συμμαχήσει με τους Μακεδόνες και τους Αχαιούς. Δεύτερη καταστροφή έπαθε η Δωδώνη στα 168 π.Χ. από το Ρωμαίο Αιμίλιο Παύλο και τελειωτικά πια καταστράφηκε στα χρόνια του μιθριδατικού πολέμου από τους στρατιώτες του Μιθριδάτη, του βασιλιά του Πόντου.

Ένα όπλο του συνολικού σπαρτιατικού στρατού που λησμονείται κατ’ επανάληψη, είναι το ναυτικό. Οι Σπαρτιάτες δεν είχαν ναυτική παράδοση, ούτε απέκτησαν ποτέ.

Όμως, το σημαντικό Σπαρτιατικό ναυτικόήταν μια πραγματικότητα η οποία οφειλόταν στους Λάκωνες περιοίκους. Αργότερα, στην Κλασσική εποχή, το κοινό Πελοποννησιακό ναυτικό προερχόταν κυρίως από τους Πελοποννήσιους υμμάχους. Μετά το τέλος της ηγεμονίας της (371; π.Χ.), η Σπάρτη έμεινε ουσιαστικά χωρίς ναυτικές δυνάμεις μέχρι την εποχή του βασιλιά (και όχι «τυράννου») Νάβιδος, ο οποίος ήταν υπεύθυνος για την τελευταία αναλαμπή του Σπαρτιατικού Ναυτικού.

Η ναυτική παράδοση των αράκτιων Λακώνων περιοίκων, που ήταν κυρίως προ-Δωριείς, αρχίζει τουλάχιστον από τη Μυκηναϊκή εποχή, όταν οι Λακεδαιμόνιοι Αχαιοί έλαβαν μέρος στα Τρωικά με 60 πλοία. Ο ποικισμός Σπαρτιατών Δωριέωνκαι Λακώνων προ-δωριέων στην Κρήτη, στη Μήλο, στη Θήρα, καθώς και στην Κνίδο στην μικρασιατική ακτή, δείχνει ότι η λακωνική ναυτιλία συνεχίστηκε κατά τη Γεωμετρική Εποχή (11ος-8ος αι. π.Χ.).

Το ίδιο αποδεικνύει και η ναυτική επιχείρηση της ίδρυσης του Τάραντα στη νότια Ιταλία από τους «Παρθενίες» της Σπάρτης (706/5 π.Χ.), οι οποίοι ξεκίνησαν από το Γύθειο.

Το σπαρτιατικό κράτος δεν είχε εδαφική διέξοδο στην θάλασσα μέχρι τα μέσα του 8ου αιώνα, αλλά η αποικιστική συνεργασία Δωριέων και προ-δωριέων κατά&τη Γεωμετρική περίοδο ήταν συνηθες φαινόμενο. Οι μόνοι Λάκωνες Δωριείς που απέκτησαν κάποια ναυτική εμπειρία ήταν οι Σπαρτιάτες άποικοι στο Γύθειο και στα Κύθηρα.

Κατά την Αρχαϊκή Περίοδο (700-480 πΧ) θεωρείται βέβαιο ότι η Σπάρτη διέθετε ναυτική δύναμη πεντηκοντόρων, ενδεχομένως και διήρων, προερχόμενη από τους Λάκωνες περιοίκους. Το 524 διενεργείται η μεγάλη κοινή επιχείρηση του σπαρτιατικού και του κορινθιακού ναυτικού για την ανατροπή του Πολυκράτη, του πανίσχυρου τυράννου της Σάμου. Αυτή η εκστρατεία απέτυχε λόγω της ναυτικής ισχύος της τελευταίας. Ο Ευσέβιος στον «Κατάλογο των θαλασσοκρατοριών», όπως αποκαλείται η αναφορά του αρχαίου συγγραφέα στις ισχυρότερες ναυτικές δυνάμεις της Αρχαϊκής εποχής, αναφέρει τη Σπάρτη ως θαλασσοκράτειρα κατά τα έτη 517-5 π.Χ. Κάτι τέτοιο θεωρείται ότι; δεν ισχύει, όταν υπήρχαν ναυτικές δυνάμεις όπως η Κόρινθος, η Αίγινα,η Μίλητος, η Σάμος κ.α., αλλά αποδεικνύει –όπως και η εκστρατεία εναντίον του Πολυκράτη– ότι οι Σπαρτιάτες είχαν στη διάθεση τους έναν μικρό αλλά υπολογίσιμο στόλο. Οι περίοικοι που έδιναν πλοία για τον στόλο, ήταν αποκλειστικά Λάκωνες επειδή οι παράκτιοι περίοικοι της Μεσσηνίας δεν είχαν πλέον καμία ναυτική παράδοση μετά τη σταδιακή φυγή των Αχαιών της Πυλίας προς τη Μικρά Ασία και το Μεταπόντιο της Ιταλίας κατά το διάστημα 1200-600 π.Χ.

Μία σπάνια απεικόνιση μίας οπλιταγωγού τριήρους (σε καταιγίδα). Παρατηρείστε το κατάφρακτο και εκτεταμμένο κατάστρωμα (κατάφρακτη τριήρης), κατάλληλο για τη μεταφορά των οπλιτών και άλλων μαχίμων (έργο του Sam  Manning)

–

Η Λακωνία και η Κυνουρία διέθεταν αρκετά μικρά λιμάνια με ανεπτυγμένη ναυτιλία. Στην ανατολική ακτή της Πελοποννήσου υπήρχε η Θυρέα (σημερ. Άστρος), η Τύρος, οι Πρασιές (σημερ. Λεωνίδιο), η Κύφαντα, ο Ζάραξ (σημερ. Γέρακας) και η Επίδαυρος Λιμηρά. Στον Λακωνικό κόλπο υπήρχαν οι Βοιές (σημερ. Νεάπολη), ο Λας, το Γύθειο και η λακωνική Ασίνη (σημερ. κόλπος Σκούταρι), ενώ τον Μεσσηνιακό κόλπο «αντίκριζε» η Καρδαμύλη (στην χερσόνησο του Ταινάρου). Το σημαντικότερο λιμάνι ήταν πάντοτε το Γύθειο. Θεωρείται ότι περίπου οι ίδιες πολίχνες παρείχαν και τα πλοία που έστειλε η αχαϊκή Λακεδαίμων εναντίον της Τροίας περί το 1250 π.Χ. Ο πολεμικός ναύσταθμος όπου ναυπηγούνταν τα πολεμικά πλοία (τουλάχιστον κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο) βρισκόταν στο σύμπλεγμα της Τρινάσσου (Τριών Νήσων), κοντά στο Γύθειο.

Οι κάτοικοι αυτών των παραθαλάσσιων πόλεων διέθεταν μια μικρή τάξη επιτυχημένων εμπόρων και ναυτικών με τοπική ναυπηγική πείρα. Αυτοί ήταν που ανελάμβαναν τη ναυπήγηση και την επάνδρωση του σπαρτιατικού πολεμικού στόλου σε όλες τις περιόδους.

Κορινθιακό κράνος της περιόδου. Οι Ελληνες «επιβάτες» (πεζοναύτες), δηλαδή οι μάχιμοι του πολεμικού πλοίου, έφεραν συνήθως μόνο την περικεφαλαία, την ασπίδα και το δόρυ (ή ξίφος) τους στο πλοίο, προκειμένου να μην επιβαρύνονται με βάρος από το οποίο δεν θα μπορούσαν να απαλλαγούν εύκολα (θωρακίσεις κ.α.) σε περίπτωση που έπεφταν στο νερό κατά τη σύρραξη με τον εχθρό.

–

Περί το 500 π.Χ., ο στόλος των πεντηκοντόρων αντικαταστάθηκε από τριήρεις, με τις οποίες η Σπάρτη έλαβε μέρος στους Περσικούς πολέμους. Η ναυπηγική τεχνολογία για τη κατασκευή των τριήρων προήλθε από τις πιστές συμμάχους της Σπάρτης, Κόρινθο και Αίγινα, μεγάλες ναυτικές δυνάμεις της εποχής. Η Σπάρτη απέκτησε τον πρώτο στόλο τριήρων μάλλον μία δεκαετία νωρίτερα από την Αθήνα, η οποία ναυπήγησε τα πρώτα πλοία αυτού του τύπου μετά την μάχη του Μαραθώνα (490 π.Χ.), χάρη στην επιμονή του Θεμιστοκλή. Εως τότε οι Αθηναίοι διέθεταν μόνο πεντηκοντόρους και ίσως λίγες διήρεις. Η σπαρτιατική μοίρα στα  «Μηδικά» ήταν  η  πέμπτη  μεγαλύτερη  ανάμεσα  σε  αυτές  των  άλλων  ελληνικών  κρατών, αποτελούμενη από  16  τριήρεις.  Ήταν μικρότερη  αριθμητικά  μόνο από  εκείνες  της  Αθήνας  (200  τριήρεις  με  αυτές  των  Αθηναίων  κληρούχων του Ληλαντιου της Ευβοιας), της Κορίνθου (40 τριήρεις), της Αίγινας (συνολικά 40 τριήρεις μαζί με  μια  εφεδρεία  δέκα  τέτοιων  πλοίων  στο  νησί)  και  των  Μεγάρων  (20).  Ακολουθούσε  η  μοίρα  της  Σικυώνας  με  15  τριήρεις  και  άλλες  μικρότερες.  Το ειδικό  βάρος  της  χερσαίας  στρατιωτικής  δύναμης  της  Σπάρτης  είχε  το  αντίκτυπο  της  και  στον  ελληνικό  συμμαχικό  στόλο  των  «Μηδικών».  Αυτός  είχε  πάντοτε  Σπαρτιάτη  ναύαρχο,  όπως  ο  Ευρυβιάδης  και  ο  Λεωτυχίδης.  Ωστόσο,  οι  ώριμα  σκεπτόμενοι  Σπαρτιάτες ναύαρχοι,  μην  έχοντας  ναυτική  πείρα  και  αναγνωρίζοντας  την  ιδιοφυία  του  Θεμιστοκλή,  του  επέτρεπαν  σιωπηρά  να  είναι  συνήθως  ο  ουσιαστικός  διοικητής  του  ελληνικού  στόλου.

Καλλιτεχνική απεικόνιση ελληνικής τριήρους αλλά με ακριβή τα χαρακτηριστικά του αρχαίου σκάφους. Οι Λακεδαιμόνιοι στηρίχθηκαν για  μεγάλο διάστημα  στο  συγκεκριμένο  τύπο  πλοίου,  την  τεχνογνωσία  της  ναυπήγησης  του  οποίου  παρέλαβαν  από  τους  Κορίνθιους  και  Αιγινήτες  συμμάχους  τους (telias.free.fr).

Στις  σπαρτιατικές  τριήρεις,  οι  «επιβάτες»,  δηλαδή  οι  πεζοναύτες  οπλίτες  τους,  αποτελούντο  από  Σπαρτιάτες  και  άλλους  Λακεδαιμόνιους, οι ναύτες  ήταν Λάκωνες  περίοικοι ενώ οι κωπηλάτες  ήταν  περίοικοι  και  είλωτες. Οι  τριήραρχοι  ήταν  Σπαρτιάτες  ή  Λάκωνες  περίοικοι.

Mετά τους Περσικούς πόλεμους, ο στρατός της Πελοποννησιακής  συμμαχίας έγινε ουσιαστικά  οργανικό  τμήμα  του  σπαρτιατικού  στρατού.  Το  ίδιο  συνέβη  με  το  ναυτικό  των Πελοποννησίων  συμμάχων.  Από  τους  αριθμούς  των  πλοίων  που  παρέταξαν  στα  Μηδικά,  συνάγεται  ότι  περί  το  480  π.Χ.,  η  συνολική  δύναμη  τους  ανερχόταν  σε  120-130  τριήρεις. Μετά  την  κατάκτηση  της  Αίγινας  από  τους Αθηναίους  και  την  οικονομική  παρακμή  της Κορίνθου,  ο  πελοποννησιακός  στόλος  μειώθηκε  σημαντικά.  Το  κενό  προσπάθησαν  μάταια  να  καλύψουν  οι  άλλοι  ναυτικοί  σύμμαχοι, ανάμεσα  στους  οποίους  και  οι  Σπαρτιάτες.  Οι  τελευταίοι  ανέβασαν  τον  αριθμό  των  τριήρων  τους  σε  25  (413  π.Χ.).  Παρά  το  γεγονός  ότι  ο  πελοποννησιακός  στόλος  παρέμενε  σημαντικός,  δεν  μπορούσε  να  συγκριθεί  με  τον  αντίπαλο  του  αθηναϊκό  στόλο,  ο  οποίος αριθμούσε  μαζί με  τα  πολεμικά  πλοία  των  ναυτικών  συμμάχων  του,  περί  τις  350-480  ετοιμοπόλεμες  τριήρεις  στο  μεγαλύτερο  μέρος  του  5ου  αιώνα  π.Χ.,  από  τις  οποίες  μπορούσαν  να  επανδρωθούν  οι  200-300.

Τελικά  η περσική οικονομική  βοήθεια  έδωσε  την  δυνατότητα  στα  ναυτικά  κράτη  της  Πελοποννησιακής  συμμαχίας,  την  Κόρινθο,  τα  Μέγαρα,  τη  Σικυώνα, την  Αμβρακία, τις αργολικές  πόλεις  και  την  Ήλιδα,  να  ναυπηγήσουν  180  τριήρεις.  Οι  Σπαρτιάτες  επιστράτευσαν  περισσότερους  περιοίκους  και είλωτες  για  υπηρεσία  στα  πλοία  ενώ  κατέφυγαν  στην  πρόσληψη  και  πολλών  μισθοφορικών  πληρωμάτων  από  άλλους  Έλληνες. Με  τη  ναυτική  συμβολή  συμμάχων  της  Σπάρτης  στο  Αιγαίο,  οι  οποίοι  είχαν  αποστατήσει  από  την  αθηναϊκή  συμμαχία,  ο  πελοποννησιακός  στόλος  έφτανε  στα  τελευταία  χρόνια  του  πολέμου  τις  200  τριήρεις.

Μία σπάνια απεικόνιση ενός αρχαιοελληνικού ιππαγωγού σκάφους (μεταφοράς ίππων), από τον Sam Manning. Πρέπει να θεωρείται βέβαιο ότι το Πελοποννησιακό ναυτικό διέθετε τέτοιου είδους πλοία.

Παρά τις αριθμητικές του διακυμάνσεις και την σαφή αδυναμία  του  απέναντι  στο  ακαταμάχητο  αθηναϊκό  ναυτικό,  ο  πελοποννησιακός  στόλος  ήταν  γενικά  ισχυρός  τόσο  ποσοτικά  όσο  και  ποιοτικά.  Οι  Σπαρτιάτες  είχαν  στη  διάθεση  τους  τη  ναυτική  πείρα  της  Κορίνθου,  των  Συρακουσών  και  των  Μεγάρων,  η  οποία  ήταν  μεγαλύτερης  χρονικής  διάρκειας  από  την  αθηναϊκή  και  για  τις  τρεις  αυτές  πόλεις.  Ειδικά  οι  Κορίνθιοι, παρά  την  σταδιακή  μείωση  του  στόλου  τους  λόγω  οικονομικών  προβλημάτων  και  τις  θαλάσσιες  ήττες  που  υπέστησαν  από  τους Αθηναίους, απέδειξαν με  τις  καινοτομίες  που  εισήγαγαν  στην  ναυτική  πολεμική  τέχνη  της  εποχής,  ότι  μπορούσαν  να  τους  αντιμετωπίσουν.  Επιπλέον  είχαν  διαρκώς  στην  διάθεση  τους  τις  σπουδαίες  ναυτικές  και  ναυπηγικές  γνώσεις  των  Συρακουσών,  η  οποία  πόλη ήταν αποικία τους.

Οι Συρακούσιοισυνέτριψαν  τον  αθηναϊκό  στόλο  κατά  τη  Σικελική  εκστρατεία  (414-3  π.Χ.)  και  βοήθησαν  στον  βαθμό  που  μπορούσαν  την  Κόρινθο  και  τη  Σπάρτη  μέχρι  την επίτευξη  της  τελικής  νίκης  τους  σε  βάρος  της  Αθήνας.  Στο  επίπεδο  των  διοικητών  του  στόλου,  ο  έγκυρος «Σπαρτιατολόγος» ιστορικός Κάρλτετζ θεωρεί τον Λύσανδρο ως  τον  καλύτερο  Έλληνα  ναύαρχο  από  την  εποχή  του  Θεμιστοκλή  με  την εξαίρεση  ίσως  του  Φορμίωνος.  Αποψη  του  γράφοντος  είναι  ότι  ο  Λύσανδρος  υπήρξε  ανώτερος  και  του  Φορμίωνος  λόγω  της  γενικότερης  στρατηγικής  του  στις  θαλάσσιες  επιχειρήσεις  του  πολέμου.

Σχετικά  με  τους  βαθμούς  των  αξιωματικών  του  σπαρτιατικού  και  του  πελοποννησιακού  στόλου  γενικά,  αυτοί  δεν  διέφεραν  ιδιαίτερα  από  τους  άλλους  ελληνικούς.  Πλησιάζοντας  στο  τέλος  του  Πελοποννησιακού  πολέμου,  οι  Σπαρτιάτες  εισήγαγαν  επίσημα  τον  τίτλο  του  «Ναυάρχου»  για  τον  διοικητή  του  στόλου  τους,  του  οποίου  η  θητεία  είχε αυστηρά διάρκεια ενός έτους. Ο υποδιοικητής του ονομαζόταν&«Επιστολέας» (δηλαδή επιτελάρχης του στόλου). Κατά  τα  άλλα  οι  τριήρεις  διοικούνταν  από  τον  «τριήραχο»  που  είχε  το  γενικό  πρόσταγμα,  οδηγούντο  από  τον  «κυβερνήτη» που  ήταν  υπεύθυνος για την πλοήγηση, κ.ο.κ., όπως στους άλλους Ελληνικούς στόλους.

Η πείσμων Σπάρτη, παρά τις απανωτές αποτυχίες του πελοποννησιακού στόλου έναντι του αθηναϊκού, δεν εγκατέλειψε την προσπάθεια. Εντέλει κατόρθωσε να δημιουργήσει στόλο αντάξιο του αθηναϊκού και να νικήσει την Αθήνα στο ίδιο της το στοιχείο, στη θάλασσα, βάζοντας οριστικό τέλος σε έναν πόλεμο διάρκειας 27 ετών (Αιγός Ποταμοί, 404 π.Χ.).

Μετά τη νίκη τους, οι; Σπαρτιάτες μείωσαν τον αριθμό των πλοίων του πελοποννησιακού στόλου επειδή ο στόλος της Αθήνας είχε μειωθεί σε 12 τριήρεις και η περσική ναυτική δύναμη βρισκόταν σε κάμψη. Μετά τις εδαφικές απώλειες της Σπάρτης του 369 π.Χ. (Μεσσηνία, αρκαδικές; περιοχές; κ.α.); και την επακόλουθη; οικονομική παρακμή της, η Σπάρτη έχασε τις ναυτικές της δυνάμεις. Πρέπει να διατηρήθηκε ένας μικρός αριθμός τριήρων, που θα δρούσε ως; ακτοφυλακή των λακωνικών ακτών εναντίον των πειρατών.

pronews.gr

Ολόκληρη η κάτοψη και τα θεμέλια ενός ναού, παλαιοχριστιανικών ή μεσοβυζαντινών χρόνων, ήρθαν στο φως στον Αβαντα του Έβρου, μόλις 10 χιλιόμετρα από την Αλεξανδρούπολη, στη διάρκεια των εργασιών εγκατάστασης του αγωγού φυσικού αερίου TAP.

Οι αρχαιολόγοι χρονολογούν το σπουδαίο αυτό εύρημα στον 4ο-6ο μ.Χ. αιώνα, χωρίς να μπορούν ακόμη να πουν με βεβαιότητα αν ανάγεται στους παλαιοχριστιανικούς ή στους μεσοβυζαντινούς χρόνους.

Το εντυπωσιακό με τον ναό είναι πως έχει σωθεί ολόκληρη η κάτοψη και η θεμελίωσή του, κάτι που είναι εξαιρετικά σπάνιο για τα παλαιοχριστιανικά μνημεία, ενώ έχουν επίσης βρεθεί νομίσματα, σκεύη και άλλα κινητά ευρήματα.

Οι αρχαιολόγοι της Εφορείας Αρχαιοτήτων Έβρου έχουν φωτογραφίσει τα αρχιτεκτονικά μέλη του ναού -έχουν πάρει και αεροφωτογραφίες- και έχουν καταγράψει τα κινητά ευρήματα. Η ανασκαφή συνεχίζεται, ενώ τις επόμενες μέρες θα ξεκινήσει η μελέτη του υλικού και πληροφορίες αναφέρουν ότι το σημαντικό αυτό εύρημα θα παρουσιαστεί σε έναν χρόνο στην 31η Επιστημονική Συνάντηση για το Αρχαιολογικό Εργο στη Μακεδονία και στη Θράκη.

Φράγκικοι πύργοι

Ο Αβαντας έχει αρχαιολογικό ενδιαφέρον, καθώς συνυπάρχουν τείχη μυκηναϊκής, κλασικής και βυζαντινής εποχής, οχυρωματικοί πύργοι ύψους 5-8 μέτρων, αλλά και το κάστρο του που βρίσκεται στο ύψωμα Μπαζ-Τεπέ και χρονολογείται στον 13ο αιώνα.

Στα νότια του σημερινού οικισμού υπάρχουν οι φράγκικοι πύργοι των Γατελούζων του 15ου αιώνα, ενώ σε ένα φαράγγι δυτικά, υπάρχουν σπήλαια σε ένα από τα οποία βρίσκεται ο βραχώδης ναός των Αγίων Θεοδώρων, με αγιογραφίες που πρέπει να έγιναν σε δύο φάσεις: η πρώτη χρονολογείται στο τέλος του 11ου αιώνα και ανήκει στη λεγόμενη «μοναστική» τεχνοτροπία και η δεύτερη στην αλλαγή του 12ου με τον 13ο αιώνα και διακρίνεται από τα χαρακτηριστικά της λεγόμενης «μεταβατικής» εποχής, ενώ γενικά το εικονογραφικό πρόγραμμα αντανακλά τη μεγάλη παράδοση των αγιογραφιών της Κωνσταντινούπολης.

ΜΑΡΙΑ ΡΙΤΖΑΛΕΟΥ, ethnos.gr

Είναι φορές που και η τυραννίαγίνεται ακόμη και για τους τυράννους σκέτη τυραννία. Ο Ιέρων λόγου χάρη. Τύραννος των Συρακουσών, δυόμισι χιλιάδες χρόνια πριν. Ο πρώτος που εφάρμοσε δίκτυο κατασκοπείας. Μίσθωνε τακτικά κατασκόπους και πληροφοριοδότες χρησιμοποιώντας τους λεγόμενους “ωτακουστές”….

Ο Αριστοτέλης μας λέει ότι ο Ιέρων έστελνε για να ακούσουν τις ομιλίες και τις απόψεις των ανθρώπων στην πόλη («και ους ωτακουστάς εξέπεμπεν Ιέρων»: Πολιτικά Ε’, 1313β11). Ο Αριστοτέλης γνώριζε ότι ίσως ο Ιέρων είχε δανειστεί το πρότυπο των ωτακουστών από την Περσία.

Ας πάμε να διαβάσουμε ένα απόσπασμα από τον Ξενοφώντααπό το έργο του “Ιέρων” ή Τυραννικός, που αναλύει εξαιρετικά απλά και ουσιαστικά τον λόγο που κυβερνούν οι άδικοι και διώκονται οι δίκαιοι…

“Θα σου πω κι ένα άλλο από τα δυσάρεστα που παθαίνουν οι τύραννοι, Σιμωνίδη. Αυτοί, παρ’ όλο που αναγνωρίζουν τους γενναίους, τους σοφούς και τους δίκαιους όχι λιγότερο απ’ ότι οι ιδιώτες, τους φοβούνται μάλλον παρά τους θαυμάζουν.

Τους ανδρείους, μήπως και τολμήσουν κάτι για χάρη της ελευθερίας· τους σοφούς μήπως και μηχανευτούν κάτι· τους δίκαιους, μήπως τους θελήσει το πλήθος για κυβερνήτες του. Κι όταν οι τύραννοι από το φόβο τους τούς ξεπαστρέψουν αυτούς, ποιοι άλλοι θα τους μείνουν για να τους χρησιμοποιούν εκτός από τους άδικους, τους έκλυτους και τους δουλοπρεπείς;

Τους άδικους τους εμπιστεύονται, γιατί κι αυτοί φοβούνται, όπως οι τύραννοι, μήπως η πόλη κάποια μέρα γίνει ελεύθερη και ασκήσει πάνω τους την εξουσία της· τους έκλυτους εξαιτίας της ελευθερίας δράσης που έχουν προς το παρόν και τους δουλοπρεπείς, επειδή αυτοί δεν έχουν καμιά αξίωση να είναι ελεύθεροι.

Μου φαίνεται λοιπόν δυσάρεστο κι αυτό το πάθημα: άλλους να θεωρείς χρηστούς άνδρες κι άλλους να είσαι αναγκασμένος να χρησιμοποιείς.

Επιπλέον, ο τύραννος είναι αναγκασμένος να αγαπά την πόλη του· γιατί χωρίς αυτή δεν μπορεί ούτε να υπάρχει ούτε να ευτυχεί· η τυραννία όμως αναγκάζει τους τυράννους να εγκαλούν την ίδια την πατρίδα τους. Γιατί, δεν χαίρονται κάνοντας τους πολίτες πιο γενναίους ή εξοπλίζοντας τους καλύτερα αλλά ευχαριστιούνται περισσότερο καθιστώντας τους ξένους ισχυρότερους για να τους χρησιμοποιούν μετά ως φρουρούς τους.

Ακόμη κι όταν έρχονται καλές χρονιές για τις σοδειές και υπάρχει αφθονία αγαθών, ούτε τότε χαίρεται ο τύραννος· γιατί πιστεύει πως όσο πιο φτωχοί είναι οι άνθρωποι τόσο πιο υποταγμένοι είναι ώστε να τους χρησιμοποιεί.”

ΑΡΧΑΙΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Χαλεπὸν δ’ ἐρῶ σοι καὶ ἄλλο πάθημα, ὦ Σιμωνίδη, τῶν τυράννων. γιγνώσκουσι μὲν γὰρ οὐδὲν ἧττον τῶν ἰδιωτῶν τοὺς ἀλκίμους τε καὶ σοφοὺς καὶ δικαίους. τούτους δ’ ἀντὶ τοῦ ἄγασθαι φοβοῦνται, τοὺς μὲν ἀνδρείους, μή τι τολμήσωσι τῆς ἐλευθερίας ἕνεκεν, τοὺς δὲ σοφούς, μή τι μηχανήσωνται, τοὺς δὲ δικαίους, μὴ ἐπιθυμήσῃ τὸ πλῆθος ὑπ’ αὐτῶν προστατεῖσθαι. ὅταν δὲ τοὺς τοιούτους διὰ τὸν φόβον ὑπεξαιρῶνται, τίνες ἄλλοι αὐτοῖς καταλείπονται χρῆσθαι ἀλλ’ ἢ οἱ ἄδικοί τε καὶ ἀκρατεῖς καὶ ἀνδραποδώδεις; οἱ μὲν ἄδικοι πιστευόμενοι, διότι φοβοῦνται ὥσπερ οἱ τύραννοι τὰς πόλεις μήποτε ἐλεύθεραι γενόμεναι ἐγκρατεῖς αὐτῶν γένωνται, οἱ δ’ἀκρατεῖς τῆς εἰς τὸ παρὸν ἐξουσίας ἕνεκα, οἱ δ’ ἀνδραποδώδεις, διότι οὐδ’ αὐτοὶ ἀξιοῦσιν ἐλεύθεροι εἶναι. χαλεπὸν οὖν καὶ τοῦτο τὸ πάθημα ἔμοιγε δοκεῖ εἶναι, τὸ ἄλλους μὲν ἡγεῖσθαι ἀγαθοὺς ἄνδρας, ἄλλοις δὲ χρῆσθαι ἀναγκάζεσθαι. ἔτι δὲ φιλόπολιν μὲν ἀνάγκη καὶ τὸν τύραννον εἶναι· ἄνευ γὰρ τῆς πόλεως οὔτ’ ἂν σῴζεσθαι δύναιτο οὔτ’ εὐδαιμονεῖν· ἡ δὲ τυραννὶς ἀναγκάζει καὶ ταῖς ἑαυτῶν πατρίσιν ἐνοχλεῖν. οὔτε γὰρ ἀλκίμους οὔτ’ εὐόπλους χαίρουσι τοὺς πολίτας παρασκευάζοντες, ἀλλὰ τοὺς ξένους δεινοτέρους τῶν πολιτῶν ποιοῦντες ἥδονται μᾶλλον καὶ τούτοις χρῶνται δορυφόροις. ἀλλὰ μὴν οὐδ’ ἂν εὐετηριῶν γενομένων ἀφθονία τῶν ἀγαθῶν γίγνηται, οὐδὲ τότε συγχαίρει ὁ τύραννος. ἐνδεεστέροις γὰρ οὖσι ταπεινοτέροις αὐτοῖς οἴονται χρῆσθαι

amfipolinews

Το πανάρχαιο σύμβολο του σταυρού στην Κνωσό το 1600 π.Χ.

Αναρωτηθήκατε ποτέ γιατί η Ελληνική σημαία φέρει ισοσκελή σταυρό και όχι τον ανισοσκελή χριστιανικό;

Η πιθανότερη απάντηση είναι ότι οι κατασκευαστές του εθνικού σύμβολου... πρέπει να γνώριζαν περισσότερα από ότι νομίζαμε!

Ο ισοσκελής σταυρός ήταν ανέκαθεν ιερό σύμβολο των θαλασσοπόρων Ελλήνων, μιας και συμβόλιζε τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα. Οι θαλασσοκράτορες Κρήτες αλλά και γενικότερα οι θαλασσινοί Έλληνες με τα αναρίθμητα νησιά και τα ποντοπόρα ταξίδια τους, όφειλαν να γνωρίζουν στοιχεία προσανατολισμού με κάθε δυνατή λεπτομέρεια.

Κάτι που ίσως οι περισσότεροι δεν γνωρίζουν σήμερα, είναι ότι η Ελληνική σημαία στην σημερινή της μορφή ,αποτελούσε την σημαία των Ελληνικών Πολεμικών πλοίων που καθορίστικε με το Προεδρικό διάταγμα 540 στις 15 Μαρτίου 1822 . Μετά την κατάργηση της εμπορικής ναυτικής σημαίας το 1828 καθιερώθηκε ως Ναυτική σημαία της Ελλάδας.

Ένα αρχαίο σύμβολο των Σαρακατσάνων

Τό δεύτερο μέρος πού αποτελεί το δεύτερο συνθετικό της λέξεως Σαρακατσάνοι, είναι η ρίζα -ΚΑΣ (-ΚΑΤΣ).

Η ρίζα ΚΑΣ εμπεριέχει δύο πανάρχαιες ένοιες μέ συμβολικό χαρακτήρα. Στούς Σαρακατσάνους, η ρίζα -ΚΑΣ εμπεριέχεται στή λέξη κατσούλα πού σημαίνει τό καλύβι, ή τό επάνω κωνικό μέρος τού παραδοσιακού τους καλυβιού, καί τά ξύλα πού αποτελούν τόν οπλισμό τής Κατσούλας, τά λένε κατσουλόξυλα. Τά κατσουλόξυλα σχηματίζουν έναν κώνο καί ενώνονται στήν κορυφή σέ μία στεφάνη πού εμπεριέχει έναν σταυρό. Η ρίζα -ΚΑΣ διασώζεται ως σήμερα στό ρήμα κατσιάζω δηλαδή ζαρώνω, σουφρώνω όπως τά καυσόξυλα σουφρώνουν πρός τήν κορυφή τής καλύβας σχηματίζοντας κώνο.

Οί Σαρακατσάνοι, σταυρός σαν αρχαϊκός παλαιότερα, όταν έλεγαν κατσούλα ενοούσαν όλο τό καλύβι τό όρθο. Κατσούλα επίσης λένε καί τήν κωνική κουκούλα τής κάπας. Η λέξη κατσούλα προέρχεται από τήν λέξη κασούλα όπως αναγράφεται στίς Προκοπίου Ιστορίαι (4, 26). Η λέξη ΚΑΣούλα εμπεριέχει την ρίζα -ΚΑΣ η οποία μέ παραφθορά προφέρεται ΚΑΤΣ.

Η ετυμολογική της σημασία είναι ότι εμπεριέχει τήν ένοια τού ενώνω, τού συγκεντρώνω, ταυτίζω, αδελφώνω όπως όλα τά κατσουλόξυλα στήν κορυφή τής κατσούλας – καλύβας στόν σταυρό.

Στόν Όμηρο η ένοια τού κασις αναφέρεται ώς ένωση, αδέλφωμα, (ΙΛΙΑΔΑ Ζ430, Ο545, ΟΔΥΣΕΙΑ Δ155) κατά συνέπεια αποκαλούνται έτσι καί τά αδέλφια, εξ` ού καί η Ομηρική λέξη κασίγνητοι (ΙΛΙΑΔΑ Δ155, Ε359). Οί Σαρακατσαναίοι διασώζουν αυτή τήν πανάρχαια ένοια κάτσα (=η ένωση τών ποδιών, τό ωκλαδών (σταυροπόδι), η ένωση δύο ατόμων, δηλ. η αδελφο-ποίηση στά σταυραδέλφια, τό νήμα πού προέρχεται από τήν ένωση δύο νημάτων στριμένων ή περισσότερων, τό αποκαλούν κατσελωτό. Η ρίζα -ΚΑΣ έχει προέλθει από τήν μητρική της ρίζα -ΚΑ μία πανάρχαια Ελληνοπελασγική ρίζα πού τή συναντούμε στίς αρχαιότερες Ελληνικές γραφές, στήν Γραμμική Α` καί Γραμμική Β` (Περιοδικό ΔΑΥΛΟΣ, τεύχος 126, Ιούνιος 1992, σελ. 5,6,7,8) τής Μινωικής καί Προμινωικής περιόδου. Από τήν ρίζα -ΚΑ προήλθε η ρίζα -ΚΑΤΣ, κι` από αυτή προήλθε η λέξη κατσούλα.

Στούς Σαρακατσάνους βρίσκουμε τόν κύκλο μέ τόν σταυρό σέ κίνηση, όπως ο τροχός στόν χώρο ΚΑΤΣΑ ή ΣΤΑΥΡΩΤΟ όπως αλλιώς λέγεται. Μία μορφή τού χορού αυτού χορεύεται από τέσσερεις χορευτές πού σχηματίζουν σταυρό κρατόντας τίς άκρες δύο μαντηλιών σταυρωμένα μεταξύ τους σχηματίζοντας σταυρό. Όταν χορεύουν, οι σταυροί τών μαντηλιών καί χορευτών διαγράφουν κύκλο. Ο Σταυρωτός χορός τών Σαρακατσαναίων μάς παραπέμπει στό στίχο τού Ορφικού Ύμνου πρός τιμήν τού Ηλίου: “τετραβάμοσι ποσί χορεύουν”, (Νίκου Πρεάδη: Ο Ορφέας καί οί Ορφικοί, σελ. 48, Αθηνα 1994).

Μέ σταυρό στήν αρχαιότητα συμβολίζουν τόν Θεό Ήλιο – Δία καί πιθανότατα ο χορός αυτός νά ήταν πρός τιμήν τού Θεού Ήλιου – Δία. Η ταύτιση τού σταυρού καί τού Ήλιου μπορεί εύκολα νά διαπιστωθεί εάν επισκεφθεί κάποιος τά μουσεία στή Κρήτη όπου θά βρεί πλήθος απεικονήσεων σταυρών καί ήλιων σέ λατρευτικά αντικείμενα.
Στίς πρωτοελληνικές διαλέκτους ο σταυρός λεγόταν -ΚΑΡΟΣ από τή ρίζα -ΚΑ, καί αυτή η λέξη διασώζεται σήμερα σέ όλη τήν Ευρώπη ΚΑΡΟΣ = Κ` ΡΟΣ = CROSS, αλλά καί στή λέξη καρώ πού σημαίνει τετράγωνο ή ρόμβος.

Στη ρίζα -ΚΑΣ λοιπόν βρίσκουμε τήν ένοια τού σταυρού, δηλαδή τήν ένωση “κάσις” ενός συμβόλου πού είχαν οι Σαρακατσάνοι πρίν τόν Χριστιανισμό.

Το σταυρό στούς Σαρακατσάνους τόν βρίσκουμε όχι μόνο στήν κατσούλα τού καλυβιού, στό εσωτερικό, μά καί στό εξωτερικό τής καλύβας όπου έβαζαν εμφανώς σταυρό.

Σταυρό έχει καί τό πανάρχαιο λάβαρό τους, ο φλάμπουρας. Σταυρό έχουν καί στό χώρο ΣΤΑΥΡΩΤΟ ή ΚΑΤΣΑ.

Οί γυναίκες αλλά καί οί άνδρες παλαιότερα έφεραν σταυρό τατουάζ στό μέτωπο καί στά μπράτσα. Η εξοικείωσή τους μέ τόν σταυρό τούς έκανε καί καλούς Χριστιανούς. Οί Σαρακατσάνοι υπήρξαν “σταυρο-φορούντες” από την αρχαιότητα καί διέδωσαν τόν σταυρό σ` όλη τήν Ευρώπη.

Προσφάτως δέ ανεκαλύφθη λείψανο ανθρώπου στίς Αλπεις καλά διατηρημένο στούς πάγους, εις τό οποίο οί επιστήμονες δίνουν ηλικία 4.000 ετών. Το σώμα αυτό είναι καλά διατηρημένο καί στό δέρμα του διακρίνονται τατουάζ μέ σταυρούς!

Συνοπτικά στη ρίζα -ΚΑΤΣ έχουμε τήν αρχαία ένοια τού σταυρού καί τής κατσούλας (καλυβιού), τού ορθού κονακιού τών Σαρακατσάνων.

-ΣΑΡ λοιπόν ο ορεσίβιος βοσκός κτηνοτρόφος.

-ΚΑΣ η καλύβα – κατσούλα πού φέρει το σταυρό.

Με τόν συνδιασμό αυτών τών δύο αρχαίων ριζών-ενοιών έχουμε τήν προέλευση τής λέξης ΣΑΡ(α)ΚΑΤΣ(άνοι) πού σημαίνει οί ορεσίβιοι κτηνοτρόφοι, βοσκοί, πού ζούν στίς Κατσούλες, πού έχουν τόν σταυρό, ή οί σταυροφορούντες ορεσίβιοι κτηνοτρόφοι πού ζούν στίς κατσούλες.

Κρα- -> κράσιν = ένωσις -> ΚΡ’Σ -> CROSS

Σχετικά με τον Ήλιο

Ορφικός Ύμνος στον Ήλιο:

κρᾶσιν ἔχων ὡρῶν, τετραβάμοσι ποσσὶ χορεύων

Μετάφραση:

έχεις την συνένωσιν των εποχών και χορεύεις (κινείσαι κυκλικώς) με τέσσερα πόδια (ό δημιουργός των τεσσάρων εποχών του έτους)

Άρα η ένωσις (κράσις -> cross), των εποχών από τον ζωοδότη Ήλιο είναι το σύμβολο του σταυρού.

Και ως σύμβολο ενώνει τα ηλιοστάσια και τις ισημερίες δημιουργώντας τον κύκλο των εποχών.

Για τον άνθρωπο που ζει τον βίο στο υλαίο πεδίο ο Θεός που του χορηγεί τα πάντα από ζωή έως όλα τα αγαθά ενώνει τα πάντα με την δύναμη του.

Όταν ο άνθρωπος φτάσει στο τέλος του βίου του, (τέλος εποχής) ο Θεός (Ήλιος) ανασταίνει τον άνθρωπο ξανά με νέα ζωή και νέο βίο εντός του υλαίου πεδίου.

Έτσι ο ισοσκελής σταυρός είναι σύμβολο ένωσης ζωής και ανάστασης.

Σε αυτήν την μεταφυσική πεποίθηση βασίζεται και η θεωρία της μετενσάρκωσης όπου ο άνθρωπος ως ψυχή δεν χάνεται δεν πεθαίνει αλλά επανενσαρκώνεται σε νέο σώμα ως μία φυσική ανάσταση.

Η όλη ιδέα προέρχεται από τον κύκλο του Ηλίου και την δημιουργία των 4 εποχών.

Η σχέση του σταυρού με τον Θεό Διόνυσο ίσως είναι ότι η λέξη κάρος από την οποία προέρχεται η λέξη Cross, σημαίνει την μέθη και τον βαθύ ύπνο όμοιο θανάτου. Και η επαναφορά από τον μεθυστικό ύπνο είναι η συμβολική ανάσταση.

Στα σημερινά μαθηματικά το σύμβολο της ένωσης 2 αριθμών είναι + δηλαδή ένας σταυρός.

Σε επίπεδο συναισθημάτων η ένωση σημαίνει αδελφοποίηση και κατά αυτήν την έννοια την χρησιμοποιεί και ο Όμηρος.

Σε επίπεδο θεουργικό η ένωση σημαίνει ένωση με το Θείο και σημαίνει θέωση.

Περί της λέξεως Κάρος από την οποία παράγεται η λέξη Cross που στα νεοελληνικά σημαίνει σταυρός.

Κάρος: όνομα νόσου. (Lexicon artis grammaticae)

Κάρος από το Κηρ την θανατοιφόρο μοίρα. (Etymologicum Gudianum)

Κάρος η εξ οινοποσία εγινόμενη μέθη και παραφορά (SUDA vel Suidas A.D. 10)

Έτσι από την θανατηφόρο μοίρα (κάρος) περνάμε στην αναζωογονική δύναμη του Ηλίου που σαν από μέθη ξυπνά την ψυχή μέσα σε νέο σώμα μετά τον υλικό θάνατο βάση της μυθολογίας του Ηλίου που αναγεννάτε.

Τα Αρχαία Ελληνικά Σταυρόσχημα είδωλα της Χαλκολιθικής εποχής

Σταυρόσχημα ειδώλια έχουν βρεθεί και στην Χαλκολιθική εποχή πριν ο σταυρός γίνει ηλικακό σύμβολο και αποκτήσει όλη την προαναφερθείσα μυθολογία του “Κάρου”, της θανατηφόρας μοίρας και της αναγέννησης της ζωής.

Το Ειδώλιο του Πωμού είναι ένα προϊστορικό γλυπτό. Βρέθηκε κοντά στο κυπριακό χωριό Πωμός, στην επαρχία της Πάφου. Είναι φτιαγμένο από πικρόλιθο και χρονολογείται περίπου στο 3.000 π.Χ., στη Χαλκολιθική εποχή. Σήμερα βρίσκεται στο Κυπριακό Μουσείο στην Λευκωσία. Η εικόνα του χρησιμοποιείται στην όψη των κυπριακών νομισμάτων του ενός και των δύο ευρώ.

Το ειδώλιο είναι σταυρόσχημο, παριστάνει δηλαδή έναν άνθρωπο με τα χέρια ανοιχτά σε σχήμα σταυρού. Τέτοια σταυρόσχημα ειδώλια βρέθηκαν αρκετά στην Κύπρο, καθώς στην εποχή τους φαίνεται ότι ήταν διαδεδομένα ως φυλαχτά για τη γονιμότητα, ενώ η συμβολική τους σημασία φαίνεται να ήταν η ευχή για καλή γέννα, κάτι που υπογραμμίζεται από το γεγονός ότι μερικές φορές το οριζόντιο τμήμα του ειδώλιου (τα απλωμένα χέρια) αντικαθίσταται από μια δεύτερη ανθρώπινη μορφή σε οριζόντια θέση.

Οι ανθρώπινες μορφές παριστάνονται είτε χωρίς σημάδια για το φύλο τους είτε με δυο μικρές προεξοχές στο στήθος σαν μαστούς.

Απεικονίζονται σχεδόν πάντα σε καθιστή θέση.

Σε παρόμοια ειδώλια της περιόδου υπάρχει στην κορυφή μια τρύπα που επέτρεπε να φοριέται το αγαλματάκι στο λαιμό. Ένα τέτοιο σταυροειδές φυλαχτό φαίνεται να φέρει κρεμασμένο στο λαιμό και η ίδια η μορφή που εικονίζεται στο ειδώλιο του Πωμού.

Το ειδώλιο του Πωμού αποτελεί ένα χαρακτηριστικό είδος προϊστορικής τέχνης της Κύπρου η οποία είναι συγγενής με την Κυκλαδική τέχνη της ίδιας περιόδου.

Παρόμοια σταυρόσχημα ειδώλια από την Κύπρο μπορεί κανείς να δει και στη συλλογή Ζιντίλη στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης στην Αθήνα.

Άλλα παρόμοια ειδώλια της Χαλκολιθικής εποχής της Κύπρου

Η μορφή της σταυρόμορφης φιγούρας είναι στην πραγματικότητα ένας συνδυασμός δύο μορφών. Μιας όρθιας φιγούρας και μιας φιγούρας στην αγκαλιά αυτής σε οριζόντια στάση. Ο γλύπτης τοποθετόντας την οριζόντια φιγούρα πάνω στην κάθετη δίνει την εντύπωση ότι η όρθια φιγούρα έχει τα χέρια ανοιχτά. Μια τρύπα στην κορυφή της όρθιας φιγούρας δηλώνει την χρήση του αγαλματίου ως κρεμασστό στο λαιμό.

Αυτή η διπλή φιγούρα είναι πολύ σπάνια στην Κύπρο και έχει ερμηνευτεί σαν μια μητέρα να κουβαλάει το παιδί της, ή ζευγάρι να ερωτοτροπεί, ή ένα φυλαχτό με μαγικές ιδιότητες δύο διδύμων μορφών σε αυτή την στάση.

Αν η σταυροειδής φιγούρα συνδέεται με γυναίκα να κρατάει στην αγκαλιά παιδί τότε ίσως είναι φιγούρα αρχέτυπο για την Θεά Εστία που αναπαριστάτε με παιδί στην αγκαλιά στους Έλληνες (πηγή Αθανάσιος Σταγειρίτης, Ωγυγία, Θεά Εστία).

Ο Απόλλωνας ανήκει στη δεύτερη γενιά των Ολύμπιων θεών. Είναι καρπός της ερωτικής σχέσης του Δία με τη Λητώ και αδερφός της Άρτεμης.

Ο Δίας, ο πατέρας των θεών και των ανθρώπων, θαμπώθηκε από την ομορφιά της Λητώς που προερχόταν από τη γενιά των Τιτάνων και έσμιξε ερωτικά μαζί της. Η ζηλιάρα Ήρα όμως αγανακτισμένη από τις αναρίθμητες απιστίες του άντρα της με θνητές και θεές και επειδή δεν είχε τη δύναμη να βλάψει το σύζυγό της, εναντιώθηκε στη Λητώ και βάλθηκε να μην την αφήσει με κανένα τρόπο να γεννήσει.

Μάταια η Λητώ έτρεχε κατάκοπη σ'ολόκληρη τη γη, δοκιμάζοντας κάμπους, βουνά και θάλασσες για να γεννήσει τα παιδιά της· ολόκληρη η γη αρνιόταν να τη δεχτεί γιατί φοβόταν την τρομερή εκδίκηση της Ήρας. Μονάχα ένα μικρό πλεούμενο νησί, η Ορτυγία (νησί των Ορτυκιών) ή Αστερία, δέχτηκε να δώσει άσυλο στη δυστυχισμένη Λητώ.

Το νησάκι αυτό ήταν φτωχό και άγονο, δεν μπορούσαν να βοσκήσουν σ'αυτό πρόβατα ούτε βόδια, ούτε όμως και να καρπίσουν αμπέλια ή άλλα δέντρα. Γι'αυτό λοιπόν δε φοβόταν την οργή της θεάς. Ο Απόλλωναςγια να ανταμείψει το φτωχό νησί, μόλις γεννήθηκε το στερέωσε για πάντα με τέσσερις στήλες στο βυθό της θάλασσας και του έδωσε το όνομα Δήλος (= Φωτεινή).

Εννιά ολόκληρες μέρες κράτησαν οι πόνοι της γέννας. Η Λητώ ξαπλωμένη στη ρίζα μιας φοινικιάς, του μοναδικού δέντρου που υπήρχε πάνω στο νησί, βογκούσε από τους πόνους και εκλιπαρούσε την Ήρα να της επιτρέψει να γεννήσει τα παιδιά της. Η Αθηνά, η Δήμητρα, η Αφροδίτη και άλλες μικρότερες θεές έτρεξαν να βοηθήσουν τη Λητώ, όμως δεν μπορούσαν να κάνουν τίποτα χωρίς τη συγκατάθεση της Ήρας, που κρατούσε επάνω στον Όλυμπο την Ειλείθυια, τη θεά των αίσιων τοκετών.

Τελικά, έστειλαν την πολύχρωμη Ίριδα, την αγγελιοφόρο των θεών, για να ζητήσει από την Ήρα να επιτρέψει τον τοκετό, προσφέροντάς της ένα περιδέραιο εξαιρετικής ομορφιάς από μάλαμα και κεχριμπάρι, εννιά πήχεις, που είχε κατασκευάσει στο εργαστήρι του ο μεγάλος τεχνίτης των θεών, ο Ήφαιστος.

Αυτό το δώρο καταλάγιασε το θυμό της Ήρας, που έστειλε την Ειλείθυια στη Δήλο. Η Λητώ εξαντλημένη από τους αβάσταχτους πόνους τόσων ημερών γονάτισε στη ρίζα της φοινικιάς και έφερε στον κόσμο πρώτα την Άρτεμη και αμέσως μετά τον Απόλλωνα. Την ώρα της γέννας του θεού ιεροί κύκνοι πετούσαν πάνω από το νησί κάνοντας εφτά κύκλους, γιατί ήταν η έβδομη μέρα του μήνα.

Η Λητώ δεν πρόλαβε να θηλάσει καθόλου το νεογέννητο θεό. Μόλις γεννήθηκε, η Θέμιδα έσταξε στο στόμα του μερικές σταγόνες νέκταρ και λίγη αμβροσία και έτσι έγινε το θαύμα: το βρέφος άρχισε να μεγαλώνει απότομα, τα σπάργανα σκίστηκαν και έπεσαν από το σώμα του.

Οι θεές θαμπωμένες από την ομορφιά του, τον καμάρωναν να κάνει βόλτες πάνω στο νησί. Αμέσως ο Απόλλωναςέτρεξε πάνω στον Όλυμπο για να πάρει την ευχή του παντοδύναμου πατέρα του, αλλά και για να γνωρίσει τους υπόλοιπους θεούς. Ο Δίας καλοδέχτηκε το γιο του και του πρόσφερε πάρα πολλά πλούσια και πανέμορφα δώρα. Ανάμεσα σ'αυτά ήταν μια ολόχρυση μίτρα στολισμένη με ρουμπίνια και σμαράγδια, που συμβόλιζε τη δύναμη του θεού και είχε πάνω σκαλισμένες σκηνές από τη ζωή των Ολυμπίων.

Επίσης, ο Δίας του χάρισε μια λύρα που ο Απόλλωνας την αγαπούσε πολύ και κάθε φορά που έπαιζε, με τη μουσική του μάγευε θεούς και ανθρώπους· επιπλέον ένα πανώριο άρμα ζεμένο με εφτά ολόλευκους κύκνους που μετέφεραν το θεό σε όποιο σημείο της γης ή του ουρανού επιθυμούσε.

Αμέσως μετά ο Δίας διέταξε τις Ώρες να στρώσουν τραπέζι με νέκταρ και αμβροσία για να καλωσορίσουν όλοι μαζί τον καινούριο θεό πάνω στον Όλυμπο. Ακολούθησε τρικούβερτο γλέντι μέχρι το πρωί. Ο Απόλλωνας έπαιζε με τη λύρα του και χόρευαν οι Χάριτες, η Αρμονία, η Ήβη, η Αφροδίτη και η Άρτεμη· σε λίγο μπήκαν στο χορό και ο Ερμής με τον Άρη.

Μια άλλη όμως παράδοση διηγείται ότι αμέσως μετά τη γέννησή του οι κύκνοι μετέφεραν τον Απόλλωνα στη χώρα τους που βρισκόταν στις όχθες του Ωκεανού, τους Υπερβόρειους· εκεί καθιέρωσαν τη λατρεία του θεού που τη γιόρταζαν αδιάκοπα. Ο Απόλλωνας έμεινε στη χώρα των Υπερβορείων ένα χρόνο και επέστρεψε στην Ελλάδα κατακαλόκαιρο.

Η φύση ολόκληρη γιόρτασε με κάθε τρόπο την επιστροφή του μεγάλου θεού με γλέντια και τραγούδια· τα τζιτζίκια και τ'αηδόνια τραγουδούσαν και τα νερά των πηγών ήταν πιο καθαρά. Οι Νύμφες και οι Νεράιδες των ποταμών και των λιμνών χόρευαν μερόνυχτα ολόκληρα στα βουνά και τα ξέφωτα. Κάθε χρόνο στους Δελφούς γιόρταζαν αυτή την επιστροφή του με εκατόμβες, δηλαδή ομαδικές θυσίες εκατό ζώων.

Στους Δελφούς ο Απόλλωνας σκότωσε ένα φοβερό δράκοντα που ονομαζόταν Πύθωνας και είχε δέκα χέρια και τέσσερα μάτια. Ο δράκοντας αυτός που έμοιαζε με τεράστια σαύρα έκανε πολλές καταστροφές στην περιοχή. Θόλωνε τα νερά αναταράζοντας τις πηγές και τα ποτάμια, κατέστρεφε τις καλλιέργειες, καταβρόχθιζε τα κοπάδια και τρόμαζε τις Νύμφες όταν μάλιστα ήταν πολύ μανιασμένος, στραγγάλιζε και κατάπινε τους ανήμπορους κατοίκους. Εξάλλου, αυτό το τέρας είχε κυνηγήσει, με εντολή της Ήρας, τη Λητώ όταν έψαχνε τόπο για να γεννήσει τα παιδιά της.

Ο Απόλλωνας με τα ολόχρυσα βέλη που του χάρισε ο Ήφαιστος εξόντωσε τον Πύθωνα και έτσι απάλλαξε τους κατοίκους της περιοχής που για να θυμούνται το κατόρθωμά του καθιέρωσαν προς τιμή του αγώνες οι οποίοι ονομάστηκαν Πυθικοί Αγώνες. Επίσης, έχτισαν ένα μαντείο, το μαντείο των Δελφών, όπου εκεί η Πυθία καθισμένη πάνω στον ιερό τρίποδα, μασώντας φύλλα δάφνης σε κατάσταση ένθεης μανίας αποκάλυπτε τους διφορούμενους χρησμούς του θεού.

Από το μαντείο αυτό πέρασε κάποτε ο ημίθεος Ηρακλής για να ζητήσει χρησμό.

Η Πυθία όμως αρνήθηκε να του απαντήσει, γι'αυτό ο Ηρακλής έκλεψε τον ιερό τρίποδα και πήγε να ιδρύσει αλλού μαντείο. Ο Λοξίας (προσωνυμία του Απόλλωνα για τους διφορούμενους χρησμούς του) καταδίωκε για πολύ καιρό τον Ηρακλή· όταν τον έφτασε, πάλευαν εννιά ολόκληρες μέρες και νύχτες αδιάκοπα, ολόκληρη η γη τρανταζόταν από τα χτυπήματά τους. Τελικά, ο Δίας χώρισε τους δυο αντιπάλους ρίχνοντας ανάμεσά τους έναν κεραυνό.

Ο Απόλλωνας ήταν ένας πανέμορφος θεός, πανύψηλος, με καταπληκτική κορμοστασιά, γαλάζια μάτια και κατάξανθες μακριές μπούκλες. Γι'αυτό είχε πολυάριθμες ερωτικές περιπέτειες με Νύμφες και θνητές.

Έτσι, αγάπησε τη Νύμφη Δάφνη, την κόρη του θεού ποταμού Πηνειού της Θεσσαλίας. Αυτή ήταν πανέμορφη και τη ζητούσαν από τον πατέρα της πολλά παλικάρια και γνωστοί ήρωες. Ο Πηνειός την παρακαλούσε να παντρευτεί για να του χαρίσει εγγόνια. Αυτή όμως, αγύριστο κεφάλι, δεν άκουγε το γέροντα πατέρα της, γιατί προτιμούσε να κυνηγάει μέσα στα δάση και να συντροφεύει την παρθένα Άρτεμη. Όταν κάποτε τη συνάντησε ο Απόλλωνας, θαμπώθηκε από την ομορφιά της και θέλησε να την κάνει δική του.

Η Νύμφη όμως δεν ανταποκρίθηκε στον έρωτα του θεού και κατέφυγε στο βουνό. Μερόνυχτα ολόκληρα ο Φοίβος (προσωνυμία του Απόλλωνα) την κυνηγούσε ανάμεσα στους θάμνους και τα πουρνάρια, φωνάζοντάς της πως δεν ήταν ένας τυχαίος γαμπρός αλλά ο λαμπρός Απόλλωνας που τον τιμούσαν θεοί και θνητοί. Τη στιγμή όμως που κόντευε να τη φτάσει, η Νύμφη παρακάλεσε τον πατέρα της να τη σώσει από το αγκάλιασμα του θεού.

Τότε ο Πηνειός που λυπήθηκε την κόρη του, τη μεταμόρφωσε στο ομώνυμο δέντρο· τα πόδια της έγιναν οι ρίζες της δάφνης, το σώμα της ο κορμός, τα χέρια της τα κλαδιά και τα μαλλιά της τα φύλλα του γνωστού δέντρου. Ο Απόλλωνας κλαίγοντας απαρηγόρητα αγκάλιασε το δέντρο και αφού δεν κατάφερε να σμίξει με τη Νύμφη όσο ήταν ζωντανή, ορκίστηκε ότι στο εξής η δάφνη θα ήταν το ιερό δέντρο του και ο ίδιος θα φορούσε πάντα δάφνινο στεφάνι.

Από τη σχέση του με τη θεά της Θεσσαλίας, τη Νύμφη Κυρήνη, ο Απόλλωνας απέκτησε ένα γιο, τον Αρισταίο.
Η Κυρήνη ζούσε άγρια ζωή στα δάση της Πίνδου και προστάτευε τα κοπάδια του πατέρα της. Μια μέρα επιτέθηκε χωρίς όπλα σ'ένα λιοντάρι, πάλεψε μαζί του και το νίκησε. Ο Φοίβος είδε το κατόρθωμά της και την ερωτεύτηκε. Κατόπιν την απήγαγε και με το ολόχρυσο άρμα του την οδήγησε, πετώντας πάνω από στεριές και από θάλασσες, στη Λιβύη· εκεί σ'ένα ολόχρυσο παλάτι έσμιξε μαζί της.

Και με τις Μούσες ο Απόλλωνας είχε ερωτικές περιπέτειες. Λένε πως από τη Θάλεια απέκτησε τους Κορύβαντες, δαίμονες που ανήκαν στη συνοδεία του Διόνυσου, μαζί με τους Σάτυρους και τα άλλα ξωτικά του δάσους. Με την Ουρανία απέκτησε τους μουσικούς Λίνο και Ορφέα, που γαλήνευαν τη φύση ολόκληρη παίζοντας τον αυλό τους και εξημέρωναν τα άγρια θηρία. Επίσης, ο Απόλλωνας είναι ο πατέρας του Ασκληπιού, του θεού της Ιατρικής. Λένε πως ο ερωτιάρης θεός έσμιξε με τη Κορωνίδα και την άφησε έγκυο.

Τον καιρό όμως που αυτή περίμενε παιδί έκανε απιστίες στο θεό πηγαίνοντας μ'έναν θνητό. Όταν το έμαθε αυτό ο Απόλλωνας, οργισμένος από την προσβολή, σκότωσε την άπιστη Κορωνίδα. Τη στιγμή όμως που το σώμα της τοποθετήθηκε πάνω στη φωτιά και ήταν έτοιμο να καεί, ο εκδικητικός θεός μεταμορφωμένος σε γύπα όρμησε και τράβηξε από τα σπλάχνα της το παιδί, ζωντανό ακόμη.

Την ίδια ατυχία είχε και με τη Μάρπησσα, τη βασιλοπούλα της Αιτωλίας. Ο θεός αγαπούσε τη νεαρή κοπέλα, αλλά την έκλεψε ο θνητός Ίδας μ'ένα φτερωτό άρμα που του δώρισε ο Ποσειδώνας και την οδήγησε στη Μεσσήνη. Εκεί, ο Ίδας και ο Απόλλωνας χτυπήθηκαν αλλά τους χώρισε ο Δίας.

Η Μάρπησσα είχε δικαίωμα να διαλέξει ανάμεσα στους δυο εραστές. Μάταια ο θεός την παρακαλούσε και της έδινε υποσχέσεις αιώνιας πίστης και αφοσίωσης. Αυτή διάλεξε το θνητό Ίδα, από το φόβο της ότι ο αθάνατος και αιώνια νέος Απόλλωνας θα την παρατούσε στα γεράματά της, όταν θα την εγκατέλειπαν η ομορφιά και η φρεσκάδα της νιότης.
Αλλά και με την Κασσάνδρα, την κόρη του Πρίαμου, ο έρωτας δεν ευνόησε το θεό.

Ο Απόλλωνας αγαπούσε την Κασσάνδρα και για να την κερδίσει της υποσχέθηκε να της μάθει την τέχνη της μαντικής. Η νεαρή βασιλοπούλα δέχτηκε, όταν όμως έμαθε καλά την τέχνη, εγκατέλειψε το θεό. Άλλοι πάλι λένε πως ο θεός έσμιξε τελικά με την Κασσάνδρα και απέκτησε μαζί της τον Τρωίλο.

Στην κυρίως Ελλάδα πίστευαν ότι ο Απόλλωνας ήταν εραστής της τοπικής ηρωίδας Φθίας, από την οποία απέκτησε τρεις γιους: τον Δώρο, τον Λαόδοντα και τον Πολυποίτη, που τους σκότωσε ο Αιτωλός. Στην Κολοφώνα πίστευαν πως ο Απόλλωνας ζευγάρωσε με τη Μαντώ, την κόρη του τυφλού μάντη Τειρεσία και από το σπέρμα του γεννήθηκε ο μέγας μάντης Νόμος.

Στην Κρήτη ο ερωτομανής θεός αγάπησε την Ακάλλη, την κόρη του Μίνωα· καρπός της κρυφής σχέσης τους ήταν ο Μίλητος. Η Ακάλλη μόλις γέννησε, άφησε το νεογέννητο στο δάσος, γιατί φοβόταν τον πατέρα της. Ο Απόλλωνας φρόντισε να ζήσει ο γιος του στέλνοντας λύκους να τον προστατεύουν και μια λύκαινα να τον θηλάζει.

Στην Αθήνα ο σκανταλιάρης θεός βίασε την Κρέουσα, την κόρη του βασιλιά Ερεχθέα. Εκείνη μόλις γέννησε εγκατέλειψε το παιδί σε μια ερημιά. Ο Απόλλωνας φρόντισε να φέρει το μωρό στους Δελφούς, όπου το μεγάλωσε η Πυθία. Αυτός ο γιος του Απόλλωνα που με τόσο άσχημο τρόπο ήρθε στη ζωή ονομάστηκε Ίωνας.Ο Απόλλωνας λέγεται ότι αγάπησε και νέους άντρες.

Πιο σημαντική είναι η ερωτική του περιπέτεια με τον Υάκινθο, έναν παρά πολύ όμορφο νέο. Μια μέρα που έπαιζαν οι δυο τους με το δίσκο ο τρομερός Ζέφυρος (άνεμος), επειδή ζήλευε το θεό, παρέσυρε το δίσκο ο οποίος χτύπησε τον Υάκινθο και τον σκότωσε ακαριαία. Ο Φοίβος απαρηγόρητος από το θάνατο του φίλου του και για να κάνει αθάνατο το όνομά του, τον μεταμόρφωσε στο γνωστό ομώνυμο λουλούδι.

Διηγούνται πως ο Απόλλωνας δυο φορές υποχρεώθηκε να μπει δούλος στην υπηρεσία θνητών. Η πρώτη φορά ήταν όταν μαζί με τον Ποσειδώνα, την Ήρα και την Αθηνά θέλησαν να πάρουν την εξουσία του Δία και γι'αυτό προσπάθησαν να τον δέσουν με τεράστιες σιδερένιες αλυσίδες και να τον κρεμάσουν στον ουράνιο θόλο. Η συνωμοσία όμως απέτυχε και η τιμωρία του Απόλλωνα ήταν να φυλάει τα κοπάδια του βασιλιά της Τροίας Λαομέδοντα, πάνω στις βουνοπλαγιές της Ίδης.

Ο Απόλλωνας έτσι κι έκανε, μια και δεν μπορούσε ν'αντιμιλήσει στον πατέρα του, τον παντοδύναμο Δία. Μόλις όμως πέρασε ο ένας χρόνος, ο Λαομέδοντας αρνήθηκε να πληρώσει το θεό για τις υπηρεσίες του και τον έδιωξε κακήν κακώς.

Όταν αυτός διαμαρτυρήθηκε, τον απείλησε ότι θα του κόψει τ'αυτιά και θα τον πουλήσει σαν δούλο. Μόλις ο Απόλλωνας ξαναβρήκε τη θεϊκή του δύναμη, έστειλε φονικό λοιμό στην Τροία που ρήμαζε τη χώρα για έξι ολόκληρους μήνες. Οι γυναίκες γεννούσαν νεκρά παιδιά, τα κοπάδια αποδεκατίζονταν και τα σπαρτά ξεραίνονταν χωρίς να δίνουν καρπούς.

Ο Απόλλωνας πέρασε τη δοκιμασία του βοσκού και για δεύτερη φορά. Αυτό έγινε όταν ο Δίας κεραυνοβόλησε τον Ασκληπιό, γιατί είχε προοδεύσει τόσο πολύ στην ιατρική, ώστε κατόρθωνε να ανασταίνει νεκρούς. Ο Φοίβος πληγώθηκε από το θάνατο του γιου του και για να εκδικηθεί σημάδεψε με τα ολόχρυσα βέλη του πάνω από τον Όλυμπο τους Κύκλωπες που είχαν κατασκευάσει τον κεραυνό.

Ο Δίας αγανακτισμένος πια από τη συμπεριφορά του Απόλλωνα δεν αστειευόταν καθόλου· ήθελε να φυλακίσει το γιο του στα ολοσκότεινα και αφιλόξενα Τάρταρα, στα έγκατα της μάνας Γαίας. Όμως η Λητώ τον παρακάλεσε να ελαφρύνει την ποινή του. Τότε μόνο ο Δίας υποχώρησε και διέταξε τον Απόλλωνα να μπει στην υπηρεσία του βασιλιά Άδμητου. Όταν ο Απόλλωνας έφτασε στις Φέρρες της Θεσσαλίας και παρουσιάστηκε στον Άδμητο, αυτός από τη γλυκύτητα της μορφής του και τη θεϊκή ομορφιά του κατάλαβε πως ήταν κάποιος θεός μεταμορφωμένος σε θνητό.

Έπεσε στα γόνατά του και του πρόσφερε το θρόνο του. Ο Απόλλωνας όμως του εξήγησε ότι ήταν θέλημα του Δία να δουλέψει στην υπηρεσία του και συγκινημένος από την καλή συμπεριφορά και το σεβασμό του Άδμητου, έφερε την ευημερία στο παλάτι και σ'όλη τη χώρα· όλες οι αγελάδες γεννούσαν δυο μοσχάρια τη φορά, τα χωράφια κάρπιζαν δυο φορές το χρόνο και όλο και περισσότερα πλούτη συγκεντρώνονταν στα χέρια του ευγενικού Άδμητου.

Ο Απόλλωνας έλαβε μέρος στη Γιγαντομαχία στο πλευρό του πατέρα του Δία. Επίσης συμμετείχε στον Τρωικό πόλεμο και ήταν πάντοτε με το μέρος των Τρώων. Ακόμη συνέβαλε στην ολοκλήρωση της Αργοναυτικής εκστρατείας βοηθώντας τον Ιάσονα να φτάσει στη μαγική χώρα του Αιήτη.Δυο φορές χρειάστηκε ο Απόλλωνας να χρησιμοποιήσει τις σαΐτες του για να υπερασπίσει τη μητέρα του, τη Λητώ.

Η πρώτη φορά ήταν όταν ο γίγαντας Τιτυός επιθύμησε τη Λητώ και προσπάθησε να τη βιάσει. Ο θεϊκός γιος της ενέργησε αστραπιαία· σκότωσε με τα βέλη του το γίγαντα λίγο πριν πραγματοποιήσει την άτιμη σκέψη του.

Κάποια άλλη φορά μαζί με την αδερφή του Άρτεμη εξόντωσαν τα παιδιά της Νιόβης, εκτός από δύο, όταν αυτή καυχήθηκε ότι ήταν πιο ευτυχισμένη και πιο τυχερή από τη Λητώ που είχε μόνο δυο παιδιά, ενώ η ίδια είχε δεκατέσσερα. Ο Απόλλωνας σκότωσε με τα βέλη του τα αρσενικά παιδιά και η Άρτεμη τις κόρες. Ο Δίας λυπήθηκε τη Νιόβη και τη μεταμόρφωσε σε βράχο που κλαίει ακόμη για το χαμό των παιδιών της.

Ο Απόλλωνας ήταν γενικά ο θεός της μουσικής και της ποίησης. Γι'αυτό προέδρευε πάνω στον Ελικώνα, στους αγώνες των Μουσών. Επιπλέον, ήταν θεός και της μαντικής. Πίστευαν ότι εμπνέει τόσο τους μάντεις όσο και τους ποιητές. Επίσης ήταν θεός ποιμενικός που οι έρωτές του με τις Νύμφες και τους νέους που έγιναν λουλούδια τον συνέδεαν με τη βλάστηση και τη φύση. Ήταν ακόμη θεός πολεμιστής που με τα τόξα και τα ολόχρυσα βέλη του μπορούσε να στείλει από μακριά την εκδίκησή του.

Τα ιερά ζώα τα αφιερωμένα στον Απόλλωνα ήταν ο λύκος και το ελάφι. Από τα πουλιά ο κύκνος, ο γύπας και το κοράκι που από το πέταγμά τους έπαιρναν χρησμούς. Τέλος, από τα θαλάσσια ζώα το δελφίνι, που το όνομά του θύμιζε τους Δελφούς, το κυριότερο ιερό του Απόλλωνα. Η δάφνη ήταν το κατεξοχήν ιερό φυτό του θεού.

Ο Απόλλωνας ήταν η προσωποποίηση του φωτός και του ήλιου. Αντιπροσώπευε τις καλές τέχνες, τη μουσική και την ποίηση, που τόσο πολύ λάτρεψαν και καλλιέργησαν οι αρχαίοι Έλληνες.

«ἔστ'ἦμαρ ὅτε Φοίβος πάλιν ελεύσεται καὶ ες αεί ἔσσεται»

Η Αναζήτηση του Θεού στα Όνειρα - Από τα Ασκληπιεία ως τα Σύγχρονα Ψυχοθεραπευτικά Εργαστήρια

Η Αναβίωση του Ασκληπιού

Στη βάση του βράχου όπου ορθώνεται ο Παρθενώνας, βρίσκεται το Ασκληπιείο Αθηνών. Μπορεί κανείς να φτάσει ως εκεί εύκολα, ανεβαίνοντας ανατολικά από το θέατρο του Διονύσου ένα ανηφορικό μονοπάτι που οδηγεί από το λογείο του θεάτρου απευθείας στον ιερό χώρο του ναού. Παλαιότερα, το ίδιο μονοπάτι συνέχιζε κυκλικά γύρω από την βάση της Ακρόπολης.

Ο ασθενής, ο ικέτης, μπορούσε να προσεγγίσει τον ναό είτε από τα δυτικά, κάτω από το άγρυπνο βλέμμα της Αθηνάς, είτε από τα ανατολικά, όπως και σήμερα, περνώντας μέσα από τον χώρο της αναγέννησης και της έκστασης που διαφέντευε ο Διόνυσος.

Με τις εργασίες αναστήλωσης της αρχαιολογικής υπηρεσίας που έγιναν εκεί τα τελευταία χρόνια, ο σημερινός επισκέπτης μπορεί να δει θαλάμους εγκοίμησης πίσω από το άβατο, το ιερό του ναού, καθώς και μια τεράστια κυκλική πέτρα που αποτελούσε την βάση ενός βωμού για τον θεό. Μετά από αιώνες, ο Ασκληπιός φανερώνει ξανά το πρόσωπό του στην Αθήνα.

Η αναστήλωση του Ασκληπιείου Αθηνών στην εποχή μας αποκτά ιδιαίτερα συμβολικές προεκτάσεις. Σηματοδοτεί όχι μόνο μια χρονική συγκυρία κατά την οποία το ενδιαφέρον για την εγκοίμησηκαι την θεραπευτική χρήση του ονείρου αναβιώνει μέσα από ορισμένες προωθημένες τάσεις της σύγχρονης ψυχοθεραπείας, αλλά και την αναγνώριση από την ιατρική και θεραπευτική σκέψη της ανάγκης για την σημασία της αντιμετώπισης των ασθενειών μέσα σε ένα ευρύτερο πλαίσιο πνευματικότητας και αναζήτησης του νοήματος της ζωής.

Αν και δεν ήταν το πιο φημισμένο από τα 300 περίπου Ασκληπιεία – τα πρώτα θεραπευτικά συγκροτήματα ή νοσοκομεία της ανθρωπότητας- που λειτούργησαν για μια περίπου χιλιετία μέχρι τα μισά του 5ου μ.Χ. αιώνα στην Ελλάδα, στην Νότια Ιταλία, στα παράλια της Μικράς Ασίας και ευρύτερα στον μεσογειακό χώρο, είναι ένα θεραπευτικό συγκρότημα που χαρακτηριστικά η αρχιτεκτονική του λειτουργεί ως μια ιερή αλληγορία.

Αντανακλά την αντίληψη και την προσέγγιση της αρχαιοελληνικής σκέψης για την υγεία και την ασθένεια. Καταδεικνύει τον δρόμο για την ίαση, που λειτουργεί σαν ένας άξονας. Στα ανατολικά η ίαση περνά μέσα από τον θέατρο, τον χώρο του δράματος, του χορού, του εκστατικού πάθους και της αναγέννησης μέσα από τον θάνατο. Στα δυτικά, για να φτάσεις στην ίαση περνάς κάτω από την Αθηνά, από τον χώρο της λογικής, της σοφίας, της επιβεβαίωσης, της υπεροχής και της εκφρασμένης τελειότητας.

Η χωροθέτηση και η αρχιτεκτονική του λοιπόν συμπυκνώνουν την έννοια της ίασης μέσα από την αρχαιοελληνική θεώρηση και σκέψη. Η θεσμοθετημένη πρακτική που αντανακλούσε αυτή την θεώρηση είχε σαν κέντρο της την διαδικασία της εγκοίμησης,που δεν ήταν απλώς μια αναζήτηση για ένα θεραπευτικό όνειρο, αλλά μια πορεία κάθαρσης και εξαγνισμού ώστε ο ασθενής να έρθει σε επαφή με το Θείο.

Ιερή Ιατρική

Αν και η σύγχρονη δυτική ιατρική επικεντρώνει τις -σαφώς υπολογίσιμες και αποτελεσματικές -δυνάμεις της στον στόχο της θεραπείας του ασθενή και την ανακούφισή του από παθολογικές καταστάσεις του οργανισμού του, βαρύνεται με το γεγονός ότι αγνοεί την συνειδητότητα του ασθενή και την περίπλοκη σχέση σώματος-νου, δίνοντας μεγαλύτερη σημασία στην αποκατάσταση του σώματος με χρήση μηχανημάτων και φαρμακευτικών σκευασμάτων.

Αυτή η στάση συνεχίζεται, παρά την ανάπτυξη και την εμφανή στροφή των πασχόντων σε εναλλακτικές θεραπείες και άλλα συστήματα ιατρικής, όπως η ομοιοπαθητική, η ινδική Αγιουβέρδα ή η κινέζικη ιατρική που αντανακλούν διαφορετικές προσεγγίσεις και βλέπουν περισσότερο τον άνθρωπο σαν ένα ενεργειακό όν και την ασθένεια σαν ένα μπλοκάρισμα ή αγκύλωση ροής της ενέργειας.

Η ολιστική ιατρική αναγνωρίζει καθαρά την σημασία της αντιμετώπισης των ασθενειών μέσα σε ένα ευρύτερο πλαίσιο σχέσεων και αλληλεπίδρασης της σωματικής, της συναισθηματικής, της νοητικής και ευρύτερα της ψυχικής ενέργειας.

Η έννοια λοιπόν της θεραπείας για την ολιστική ιατρική, όπως διαμορφώνεται σήμερα μέσα από την ζύμωση και τον διάλογο των διαφορετικών προσεγγίσεων, δυτικών και ανατολικών, δεν είναι τίποτα άλλο παρά η αποκατάσταση της ισορροπίας της ενεργειακής ροής του ανθρώπινου οργανισμού, που είναι συνώνυμη με την υγεία μεν, αλλά όχι και με την ευεξία.

Η παράδοση του Ασκληπιού διαμορφώνει μια τελείως διαφορετική αντίληψη. Η έννοια της ίασης για την αρχαιοελληνική σκέψη είναι κατά πολύ ευρύτερη από την σημερινή έννοια της θεραπείας. Πηγάζει από μια οπτική του κόσμου κατά την οποία το άτομο είχε πλήρη συναίσθηση ότι ήταν μέρος μιας κοσμικής τάξης που περικλείει τα πάντα. Ίαση σημαίνει προσωπική ολοκλήρωση, που απαιτεί την αποκατάσταση των δυσλειτουργιών, στην ψυχή και το σώμα.

Αυτό σημαίνει αποκατάσταση της σχέσης του ανθρώπου με την φύση, την κοινωνία και το θείο, την εύρεση μιας αίσθησης σκοπού και την εναρμόνιση της ύπαρξης του με την εσωτερική και την ευρύτερη κοσμική τάξη. Περιλαμβάνει την επαφή με αυτό που ο ψυχίατρος Roberto Assagioli, ο θεμελιωτής της Ψυχοσύνθεσης, ονομάζει «ανώτερο ψυχοπνευματικό» μέρος του ανθρώπου.

Η αποκατάσταση της υγείας έρχεται μέσα από μια καταφυγή σε μια υπερ-ατομική αντίληψη, μια προσπάθεια σύνδεσης με το κοσμικό γίγνεσθαι και το Όλον. Ίαση είναι η θεραπεία της ίδιας της ψυχής και η επανένωση της με την ηρακλείτεια αφανή αρμονία, η αναγνώριση της θεϊκής της φύσης και η προσπάθεια προσέγγισης της.

Γι΄ αυτό τα Ασκληπιεία είναι πρώτα απ΄ όλα ιεροί ναοί και ύστερα θεραπευτικά κέντρα. Πηγαίνοντας πέρα από την ολιστική ιατρική, της αντίληψης του ανθρώπου σαν ένα ενεργειακό πλέγμα, η παράδοση του Ασκληπιού είναι μια θρησκευτική, μια ιερή ιατρική. Πνευματικές ανησυχίες, συναισθήματα, ελπίδες, όνειρα και απογοητεύσεις είναι βασικά και όχι περιφερειακά στοιχεία για την ιερή ιατρική, γιατί όλες αυτές οι λειτουργίες είναι εκφράσεις της ψυχής. Συνεπώς, έχοντας σαν κεντρικό άξονα την ψυχή, η ιερή ιατρική είναι η κατεξοχήν Ψυχοθεραπεία.

Η Μεγάλη Πορεία

Το πλήθος των αρχαιολογικών, φιλολογικών και επιγραφικών τεκμηρίων μας επιτρέπει να έχουμε σήμερα μια πλήρη εικόνα της πορείας αναζήτησης του ικέτη-ασθενή προς την ίαση . Η διαδικασία διέφερε και ως προς τον σκοπό της αλλά και ως προς την πρακτική της από κέντρο σε κέντρο.

Εγκοίμηση δεν γινόταν μόνο στα πολυάριθμα Ασκληπιεία, αλλά και σε μαντεία ή άλλους ιερούς τόπους. Στο μαντείο του Τροφώνιου στην Λιβαδιά, αλλά και στο Αμφιαράειον του Ωρωπού, η εγκοίμηση γινόταν κυρίως για μαντικούς σκοπούς, όπως γινόταν και στην Αίγυπτο στους ναούς της Ίσιδος και του Σαράπιδος.

Στην Μικρά Ασία, ήταν οι ιερείς που υποβάλλονταν σε εγκοίμηση για λογαριασμό των πιστών στα Πλουτώνεια, ενώ κάποια άλλα Ασκληπιεία, όπως αυτό της Περγάμου, όπου μαθήτευσε και θεράπευε μελετώντας τα δικά του όνειρα και των ασθενών ο Γαληνός, αυτός ο μεγάλος Έλληνας φυσιολόγος, ανατόμος και ιατρός του 2ου μ.Χ αιώνα, και της Κω, όπου μαθήτευσε και αργότερα δίδαξε ο Ιπποκράτης, λειτουργούσαν παράλληλα και σαν σχολές ιατρικής, όπου πολλοί μαθήτευαν γύρω από τους μεγάλους θεραπευτές της εποχής.

Τα σημαντικότερα Ασκληπιεία εξελίχτηκαν σε μεγάλα κτιριακά συμπλέγματα που περιελάμβαναν γυμναστήρια, λουτρά, θέατρα και χώρους διαβίωσης για τους πολυάριθμους ασθενείς. Το θέατρο της Επιδαύρου, για παράδειγμα, ήταν μέρος του συγκροτήματος του τοπικού Ασκληπιείου που ήταν το μεγαλύτερο και το πιο ξακουστό στον αρχαίο κόσμο, μια και ο ίδιος ο Ασκληπιός, ακολουθώντας τις υποδείξεις του δασκάλου και μέντορά του στην τέχνη της θεραπευτικής, του κενταύρου Χείρωνα, έδωσε ο ίδιος οδηγίες για την χωροθέτηση και κατασκευή του.

Όπως αναφέρει ο Παυσανίας, με τις υποδείξεις του Ασκληπιού μεταφέρθηκε χώμα και τρίμματα ορυκτού από την περιοχή της Μαγνησίας- που ήταν πλούσιο σε μαγνητίτη- και στρώθηκε στην Επίδαυρο.

Σ΄ αυτό το χώμα φύτευαν τα βότανα που χρησιμοποιούσαν οι Ζάκορες, οι ιεροί θεραπευτές στις θεραπευτικές αγωγές τους. Επίσης οι κατσίκες και τα άλλα ζώα του ναού τρέφονταν από χόρτα φυτεμένα σ΄ αυτό το χώμα. Το γάλα απ΄ αυτές τις κατσίκες ήταν και η κύρια τροφή για τους περίφημους παρείες, τα λίγο μεγαλύτερα του ενός μέτρου ξανθόφιδα που, εκπαιδευμένα από τους Ζάκορες, κατά την διάρκεια της τελευταίας φάσης της εγκοίμησης όταν πλέον ο ασθενής κοιμόταν στο άβατο, έγλειφαν και καθάριζαν χρόνια αποστήματα και πληγές, κάθονταν στις κοιλιές των στείρων γυναικών κ.α.

Όταν ο ασθενής πλησίαζε στην Επίδαυρο, έβλεπε στον δρόμο του και στον χώρο μπροστά στον ναό εκατοντάδες επιγραφές. Ήταν η καταγραφή πολλών περιστατικών από ασθενείς που βρήκαν την ίαση από το χέρι του Ασκληπιού. Από μόνες τους αυτές οι πινακίδες ήταν μια ισχυρή υποβολή που τόνωνε την πίστη στην θεραπεία, μέσα από την συνάντηση με το θείο.

Γνώριζαν με αυτόν τον τρόπο ότι εδώ κατοικεί ο θαυματουργός Ασκληπιός και το μόνο που είχαν να κάνουν για να θεραπευτούν ήταν να παραδώσουν πλήρως και τελειωτικά την ασθένειά τους σε εκείνον και στους ιερείς- θεραπευτές εκπροσώπους του. Έπρεπε λοιπόν να εξαγνίσουν τον εαυτό τους και να προετοιμαστούν για την άφιξή του στα όνειρά τους.

Πριν φτάσει ο ασθενής στην τελευταία φάση της εγκοίμησης, τον ύπνο στον καθαγιασμένο χώρο μπροστά στο υποβλητικό χρυσελεφάντινο άγαλμα του θεού που βρισκόταν στο άβατο του Ασκληπιείου της Επιδαύρου, για δυο- τρεις ημέρες ακολουθούσε ένα τυπικό εξαγνιστικών τελετουργιών, που περιελάμβανε τα –πολύ σημαντικά- καθαρτήρια λουτρά, αυστηρή νηστεία ή συγκεκριμένους διαιτητικούς περιορισμούς ανάλογα με την περίπτωση, αποχή από ερωτική πράξη κ.α. Μέσα στο τυπικό συμπεριλαμβάνονταν η παρακολούθηση των διδασκόμενων στο θέατρο τραγωδιών και η προσφορά θυσιών.

Υπήρχε επίσης και η παροχή μιας πρωτοβάθμιας περίθαλψης πριν την εγκοίμηση, που ήταν η κορύφωση της πορείας για την ονειρική συνάντηση με τον Ασκληπιό. Αυτή η πρωτοβάθμια περίθαλψη ήταν αρκετά εκτεταμένη στο εύρος της, μια και περιελάμβανε χειρουργικές επεμβάσεις όπως διάνοιξη αποστημάτων, ανατάξεις σπασμένων μελών κλπ., αλλά σε καμιά περίπτωση δεν θεωρούνταν η αιτία για την ίαση των ασθενειών. Αυτή την δώριζε αποκλειστικά η «επιφάνεια» του Ασκληπιού μέσω του θεραπευτικού ονείρου.

Η Επίσκεψη του Θεού

Όταν οι ασθενείς είχαν ολοκληρώσει την προκαταρτική διαδικασία, ξάπλωναν στις στιβάδες (στρώματα) τους μέσα στο άβατο. Περίμεναν με αγωνία τον γεροντότερο ιερέα να μπει από την είσοδο της ανατολής και να φωνάξει τρεις φορές: « Ασκληπιέ θαυματουργέ, σε περιμένουμε». Ακολουθούσε ομαδική ψαλμωδία, με ύμνους προς τον πανθεραπευτή Ασκληπιό και επικλήσεις να τους επισκεφτεί την ώρα του ύπνου και να τους θεραπεύσει από τα πάθη τους.

Κατόπιν ο Ζάκορας άρχιζε να ψέλνει λόγια ακατανόητα και να χειρονομεί υψώνοντας τα χέρια προς το άγαλμα του θεού και κατεβάζοντας τα προς τους ασθενείς. Μόλις οι λύχνοι έσβηναν, έμεναν μόνο τα μάτια του θεού να λάμπουν από το επιβλητικό παράστημα του Ασκληπιού στο άκρο του άβατου που τραβούσε τα βλέμματα των γεμάτων πίστη και ελπίδα ασθενών. Καθώς ακούγονταν ο απόμακρος ήχος ενός αυλού και κάποιου κρουστού σε ένα όλο και πιο αργό, υπνωτιστικό ρυθμό βυθίζονταν αργά σε ένα βαθύ στάδιο χαλάρωσης.

Όλη αυτή η διαδικασία ήταν μια τελετουργική υποβολή, μια επαγωγή σε ομαδική ύπνωση, που δεν αργούσε να ρίξει σε ύπνο τους ασθενείς, κάποιοι από τους οποίους είχαν από πριν πιει συγκεκριμένα σκευάσματα που τους είχαν δοθεί.

Σε μια περίπου ώρα μετά το σβήσιμο των λύχνων, οι παραστάτες, το βοηθητικό προσωπικό του ναού, άνοιγαν αθόρυβα τις πόρτες και έμπαιναν μέσα οι ειδικευμένοι ιερείς- θεραπευτές. Έκαναν θεραπευτικές επεμβάσεις, όπως έμπλαστρα και εντριβές, ψαύσεις και επαναφορές στην θέση μυών και νεύρων, πλύσεις και καθαρισμούς πληγών κλπ. Μαζί τους έμπαιναν στην τεράστια αίθουσα οι παρείες, τα εκπαιδευμένα ιερά φίδια, που επικουρούσαν το θεραπευτικό έργο. Σέρνονταν ανάμεσα στις στιβάδες και πάνω στα σώματα των σε βαθύ ύπνο και ονειρευόμενων ασθενών.

Ο θεός Ασκληπιός εμφανίζονταν στα όνειρα σαν ένας γενειοφόρος άντρας που κρατούσε μια βακτηρία(μπαστούνι), ή σαν ένα αντρικό χέρι που άγγιζε το πάσχον μέρος. Συχνά ήταν τα θεραπευτικά όνειρα με φίδια. Επίσης καλοί οιωνοί θεραπείας ήταν η εμφάνιση ενός σκύλου, που θεωρούνταν σύντροφος του Ασκληπιού ή ενός πετεινού, επίσης σύμβολο του θεού.

Την άλλη μέρα, οι ασθενείς εξιστορούσαν τι είδαν στον ύπνο τους στους ιερείς, και ανάλογα με το όνειρο, τους δινόταν κάποια αγωγή για να ακολουθήσουν. Ήταν πολλές οι φορές όμως που ο ασθενής ξυπνούσε εντελώς θεραπευμένος και σε κάποιες περιπτώσεις, όπως γνωρίζουμε από τις επιγραφές, η θεραπεία έφτανε στα όρια μιας θαυματουργής ιάσεως από μακρόχρονη ασθένεια.

Τέλος, όλο το ιστορικό της ασθένειας, του ονείρου και της ίασης, καταγραφόταν στις πινακίδες και εκτίθεντο σε κοινή θέα. Επίσης συχνά η ίδια η ιαματική θεότης ζητούσε την προσφορά ενός αφιερώματος εκ μέρους του θεραπευμένου πλέον ικέτη, κάτι που δινόταν ασφαλώς με περίσσια γενναιοδωρία.

Το Πέρασμα στον Χριστιανισμό

Η λατρεία του Ασκληπιού απετέλεσε μία από τις μεγαλύτερες κατά την περίοδο της εξάπλωσης του χριστιανισμού, και ο ίδιος ο Ασκληπιός ήταν ένας από τους τελευταίους στην σειρά των ειδωλολατρικών θεών που έχασαν την γενική αποδοχή τους.

Αν και ο χριστιανισμός επιτέθηκε κατά μέτωπον στο θεσμό της εγκοίμησης, δεν κατάφεραν να βάλουν τέλος στην άσκηση της από τους απλούς ανθρώπους. Κατέφυγαν λοιπόν στην τροποποίηση του αρχιτεκτονικού περιβάλλοντος και του θεολογικού υποβάθρου της. Η ίδια όμως πρακτική της χρήσης του θεραπευτικού ονείρου υιοθετήθηκε τελικά αυτούσια και ενσωματώθηκε στον χριστιανισμό.

Ο Ασκληπιός αντικαταστάθηκε με χριστιανούς μάρτυρες και αγίους, όπως η Θέκλα, οι Κύρος και Ιωάννης, οι Κοσμάς και Δαμιανός, ο Θεράπων ή ο Αρτέμιος. Γύρω από τα θαυματουργά λείψανά τους, συχνά στον ίδιο χώρο όπου πριν λειτουργούσαν οι αρχαίοι ναοί και με παραπλήσιο τελετουργικό, η πρακτική της εγκοίμησης συνεχιζόταν. Η αναγραφή τώρα των θεραπειών καταγράφονταν σε αρχεία από τα κέντρα αυτά, σαν συλλογές θαυμάτων, που μας παρέχουν πλήθος πληροφοριών για την οργάνωση και την εξέλιξη της εγκοίμησης μέχρι τον 7ο αιώνα.

Την ίδια περίπου εποχή που το άγαλμα της Αθηνάς αφαιρέθηκε από τον Παρθενώνα, το Ασκληπιείο Αθηνών λεηλατήθηκε και λίγο αργότερα καταστράφηκε. Στην θέση ανεγέρθηκε μια εκκλησία αφιερωμένη στον θεραπευτή Άγιο Αντρέα. Η εγκοίμηση συνεχίστηκε στην εκκλησία αυτή, η οποία περιελάμβανε ένα επί πλέον κλίτος, ίσως σαν ένα πρόναο σαν αυτόν που υπήρχε στον προγενέστερο ναό.

Η ομοιότητα της χριστιανικής με την αρχαία εγκοίμηση ήταν τόση ώστε προκαλούσε πολλές φορές σύγχυση στους ασθενείς ως προς την ταυτότητα των προσώπων που τους θεράπευαν στα όνειρά τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν κάποιες περιπτώσεις που καταγράφονται στα αρχεία από τις συλλογές θαυμάτων του Κοσμά και Δαμιανού. Μία απ΄ αυτές αναφέρει ότι οι ειδωλολάτρες είχαν την συνήθεια να αναφέρονται στους Κοσμά και Δαμιανό ως Κάστορα και Πολυδεύκη. Μια φορά που κάποιος αρρώστησε βαριά και επισκέφτηκε την κλινική του Κοσμά και Δαμιανού. Επειδή καλούσε συνεχώς τον Κάστορα και Πολυδεύκη να τον γιατρέψουν, οι γιατροί τον απέφευγαν.

Όταν, υποφέροντας από τους πόνους, στρίμωξε τους γιατρούς, εκείνοι του εξήγησαν ότι τα μοναδικά ονόματα στα οποία άκουγαν ήταν Κοσμάς και Δαμιανός, η δύναμη των οποίων ερχόταν από τον Ιησού Χριστό. Αν εκείνος αποδεχόταν τον Χριστό, θα θεραπευόταν. Εκείνος δέχεται και βαφτίζεται Χριστιανός. Τίποτα απ΄ όλα αυτά δεν έγινε μέσα σε ένα όνειρο, όμως προετοιμάζουν την σκηνή για την επόμενη αφήγηση ενός θαύματος, όπου ένας ειδωλολάτρης, απελπισμένος από τον πόνο της ασθένειας του, ακολουθεί ένα χριστιανό φίλο του σε μια εκκλησία του Κοσμά και Δαμιανού.

Αφού περνά πολύ ώρα στον νάρθηκα της εκκλησίας, βλέπει ένα όνειρο στο οποίο « τρία παιδία τρώγωσι ψυχία άρτου εμβαπτισμένα σε οίνο». Ο ονειρευόμενος νιώθει μεγάλη επιθυμία να δοκιμάσει κι΄ αυτός, αλλά τα παιδιά αρνούνται να ικανοποιήσουν το αίτημα του, και τότε τον καταλαμβάνει φόβος ότι θα σκοτωθεί. Κατά την διάρκεια του ονείρου του, αποκτά επίσης την επίγνωση και συνειδητοποιεί ότι μπροστά του βλέπει το μυστικό της Θείας Ευχαριστίας.

Γνωρίζει επίσης ότι οι χριστιανοί σκοτώνουν του μη χριστιανούς που παραβιάζουν τα μυστήρια τους. Στο όνειρό του, εμφανίζονται δύο άτομα που στην αρχή νομίζει ότι είναι ο Κάστορας και Πολυδεύκης, όμως εκείνοι του λένε ότι είναι οι Κοσμάς και Δαμιανός και του δίνουν να φάει ψωμί. Ξυπνά βέβαιος για την απόφασή του να ασπαστεί τον χριστιανισμό.

Ο Ύπνος του Ασκληπιού

Αυτοί που θεωρούν την υιοθέτηση της πρακτικής της εγκοίμησης από την χριστιανισμό ως μια πολιτική προσπάθεια για την φυσιολογική πολιτισμική συνέχεια από το πέρασμα μιας θρησκείας σε μια άλλη, παραγνωρίζουν το γεγονός ότι η απομόνωση και η απογύμνωση μιας θεσμοθετημένης πρακτικής από το ευρύτερο πλαίσιο κοσμοθεώρησης και αντίληψης μέσα από το οποίο γεννήθηκε δεν μπορεί παρά να περιέχει και τους σπόρους της αποδυνάμωσης και καταστροφής της.

Έτσι, αφού πλέον η εγκοίμηση στο βυζάντιο, αντίθετα από την αρχαιοελληνική σκέψη, αφορά πρώτιστα το σώμα και μετά το πνεύμα και υπηρετεί περισσότερο την βραχυπρόθεσμη θεραπεία παρά την αποκατάσταση της επαφής του ανθρώπου με το θείο, δεν είναι καθόλου παράξενο που με το πέρασμα των χρόνων θεωρήθηκε σαν ένα είδος δεισιδαιμονίας, που βρισκόταν σε αντίθεση με την νέα αντίληψη της ιατρικής, που άρχισε από την εποχή που ο Ιπποκράτης αναζήτησε μια ορθολογιστική προσέγγιση στον χειρισμό της ασθένειας.

Αυτή η μεταβίβαση από το πέπλο του μύθου και του θείου στις ορθολογιστικές και επιστημονικές διεργασίες ήταν που γέννησε την σημερινή προσέγγιση της δυτικής ιατρικής.

Αν και ο πατέρας και ο παππούς του Ιπποκράτη ήταν αρχιερείς του Ασκληπιού και ο ίδιος μεγάλωσε μέσα στους θαλάμους εγκοίμησης του Ασκληπιείου της Κω, εκεί όπου ερμηνευόταν η σημασία των ονείρων και κοντά στις πηγές όπου γινόταν η κάθαρση των ασθενών, ο Ιπποκράτης αρνήθηκε να δεχτεί την θεϊκή παρέμβαση κατ΄ αρχάς ως αιτία της κάθε ασθένειας.

Σαφώς δεν ακύρωσε και ποτέ δεν αρνήθηκε τον Ασκληπιό, απλά τον τοποθέτησε σε μεγαλύτερη απόσταση από τον άνθρωπο και την Φύση, βλέποντας την υγεία και την ασθένεια σαν φυσικά φαινόμενα, που έπρεπε να κατανοηθούν και να αντιμετωπιστούν ως γεγονότα που συμβαίνουν μέσα στην σφαίρα της φύσης και του ανθρώπινου νου.

Ουροβόρος Όφις

Όπως τα όνειρα γεννιούνται από άτομα, έτσι οι μύθοι γεννιούνται από πολιτισμούς. Ο εξοστρακισμός του μύθου και η επικράτηση της επιστημονικής λογικής είναι το συλλογικό όνειρο της εποχής μας, που μας οδήγησε στο σημείο που βρίσκεται η ανθρωπότητα σήμερα. Και είναι ακριβώς σήμερα, που περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη εποχή στην ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού, καταλαβαίνουμε την ανάγκη να επαναπροσδιορίσουμε τις αξίες μας.

Έχουμε την άμεση ανάγκη, μπροστά στο αδιέξοδο και στο φάσμα της καταστροφής, να τοποθετήσουμε την ζωή μας σε ένα πλαίσιο που προσδίδει νόημα, χωρίς να απογυμνώνει τον άνθρωπο από την πνευματικότητά του. Έχουμε την ανάγκη να ανακαλύψουμε ένα καινούργιο μύθο, για να μπορέσουμε να ονειρευτούμε ξανά.

Δεν είναι τυχαίο λοιπόν που οι πιο προωθημένες τάσεις στην ψυχοθεραπεία και στην ιατρική σήμερα κατανοούν αυτή την ανάγκη επαναπροσδιορισμού μιας καινούργιας θεώρησης για το τι σημαίνει υγεία και ευημερία. Έτσι, το φίδι του Ασκληπιού μετουσιώνεται, κινείται μέσα στον χρόνο και εμφανίζεται ξανά στην εποχή μας σαν ένας ουροβόρος όφις, ένα φίδι που δαγκώνει την ουρά του, συμβολίζοντας την ολοκλήρωση, αλλά και την επιστροφή στην αρχική πηγή.

Ουσιαστικά δεν υπάρχει τίποτα καινούργιο στο να ανακαλύψουμε, αρκεί μόνο να θυμηθούμε την πηγή μας, να εμβαπτιστούμε ξανά στον αρχικό μύθο. Τον μύθο της προσωπικής ολοκλήρωσης και της επαφής μας με το Θείο, τον μύθο του πανθεραπευτή Ασκληπιού.

Πηγές:

1. Frantz Allison, «From Paganism to Christianity in the Temples of Athens», DOP, 1965.

2. Charles Stewart, «Dream Incubation and the End of Ancient Greek Religion», μετάφραση δημοσιευμένη στο περιοδικό ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ & ΤΕΧΝΕΣ, τ. 79.

3. Edward Tick, «Η Θεραπεία της Ψυχής μέσα από τα Όνειρα», εκδ. Ενάλιος, 2003.

4. C.A. Meier, «Ancient Incubation and Modern Psychotherapy», Northwestern University Press, 1967.

5. Σπύρος Μακρής, «Ο Ιερός Χάρτης της Ελλάδας», ΑΒΑΤΟΝ, τ. 52.

6. Άγγελος Βιαννίτης, «Dream Therapy», ΑΒΑΤΟΝ, τ. 48.

Μπορεί η επαφή των νεοελλήνων με την αρχαιοελληνική παράδοση και γλώσσα να είναι εξαιρετικά προβληματική, ωστόσο υπάρχουν λέξεις και εκφράσεις που πέρασαν αυτούσιες στην καθημερινότητά μας και ευτυχώς μας θυμίζουν το δοξασμένο παρελθόν.

Αιδώς Αργείοι: όταν θέλουμε να καταδείξουμε αισθήματα ντροπής αναφερόμενοι σε κάποιον άλλο.

Ειπώθηκε από τον Στέντορα (σε έντονο ύφος) προς τους Αργείους κατά τη διάρκεια του Τρωικού πολέμου, με σκοπό να τους ανυψώσει το ηθικό όταν ο Αχιλλέας αποχώρησε από τη μάχη. (Ομήρου Ιλιάδα – Ε 787)

Αντίπαλον δέος: όταν αναφερόμαστε σε ισχυρό αντίπαλο. (Θουκυδίδης – Γ 11)

Από μηχανής θεός: μη αναμενόμενη βοήθεια – λύση – συνδρομή σε κάποιο πρόβλημα ή δύσκολη κατάσταση. Προέρχεται από θεατρικό τέχνασμα στην αρχαία Ελλάδα που χρησιμοποιούσαν οι τραγικοί ποιητές όταν ήθελαν να δώσουν διέξοδο στη πλοκή του έργου και στο οποίο κατά τη διάρκεια της παράστασης εμφανιζόταν ένας Θεός επάνω σε εναέρια κατασκευή (γερανός).

Αρχή άνδρα δείκνυσι: όταν οι πράξεις – έργα χαρακτηρίζουν τον άνθρωπο στον οποίο αναφερόμαστε. (Βίας ο Πριηνεύς – Σοφοκλής.... Αντιγόνη 62)

Ασκός του Αιόλου: σε περιπτώσεις επικείμενων δεινών – καταστροφών. Ο Αίολος έδωσε έναν ασκό στον Οδυσσέα ο οποίος περιείχε ανέμους. Όταν λοιπόν οι σύντροφοι του Οδυσσέα άνοιξαν τον ασκό, απελευθερώθηκαν οι άνεμοι και παρέσυραν το πλοίο στο νησί των Λαιστρυγόνων. (Ομήρου Οδύσσεια Κ 1-56)

Αχίλλειος πτέρνα: αδύνατο σημείο. Η φράση προέρχεται από το μύθο του Αχιλλέα, σύμφωνα με τον οποίο, όταν τον βύθιζε στο αθάνατο νερό η μητέρα του, επειδή τον κρατούσε από τη φτέρνα, στο συγκεκριμένο σημείο του σώματός του παρέμεινε θνητός.

Βίος αβίωτος : ζωή ανυπόφορη. (Χίλων Ο Λακεδαιμόνιος)

Γαία πυρί μειχθήτω: σε περιπτώσεις καταστροφής, όταν θέλουμε να δώσουμε έμφαση.

Γη και ύδωρ: υποδηλώνει περιπτώσεις υποταγής , πλήρους υποχώρησης, παράδοσης άνευ όρων. Η φράση προέρχεται από τον Ηρόδοτο, σύμφωνα με τον οποίο οι Πέρσες απεσταλμένοι ζήτησαν από τους Σπαρτιάτες γη και ύδωρ σε ένδειξη υποταγής. (Ηροδότου Ιστορία V 17-18)

Γόρδιος δεσμός: αναφέρεται σε περιπτώσεις δύσκολων προβλημάτων (άλυτων). Η φράση λέγεται σε περιπτώσεις δύσκολων καταστάσεων, όπως αυτή που αντιμετώπισε ο Μέγας Αλέξανδρος, όταν προσπάθησε να λύσει ένα πολύπλοκο κόμπο, το «γόρδιο δεσμό» τον οποίον σύμφωνα με τον χρησμό όποιος τον έλυνε θα γινόταν κυρίαρχος της Ασίας. (Αρριαννού 11 3)

Δαμόκλειος σπάθη: απειλητικές καταστάσεις Η φράση προέρχεται από επεισόδιο που συνέβη μεταξύ του τυράννου των Συρακουσών Διονυσίου και του Δαμοκλή, ενός αυλικού κόλακα , όταν ο πρώτος θέλοντας να δείξει στο Δαμοκλή πόσο επικίνδυνο ήταν το αξίωμα του τυράννου τον έβαλε να καθίσει στο θρόνο, ενώ από πάνω του κρεμόταν ξίφος σε μια τρίχα αλόγου.

Διέβην τον Ρουβίκωνα: σε περιπτώσεις που λαμβάνεται μία παράτολμη απόφαση. Η φράση αποδίδεται στον Ιούλιο Καίσαρα ο οποίος όταν το 49 π.Χ. αποφάσισε να κηρύξει εμφύλιο πόλεμο στην Ιταλία, πέρασε με το στρατό του τον ποταμό Ρουβίκωνα κατευθυνόμενος προς την Ρώμη.

Δούρειος Ίππος: αναφέρεται σε περιπτώσεις δολιότητας, ή δώρων τα οποία υποκρύπτουν δόλο. Η φράση προέρχεται από τον Όμηρο και αναφέρεται κατά την περίοδο των Τρωικών πολέμων τότε που οι Έλληνες ενώ χάρισαν στους Τρώες ξύλινο άλογο μεγάλων διαστάσεων ως αφιέρωμα στους Θεούς, στο εσωτερικό του ήταν κρυμμένοι ο Οδυσσέας με τους συντρόφους του, οι οποίοι άνοιξαν τις πύλες της Τροίας στους υπόλοιπους Έλληνες (Ομήρου Οδύσσεια λ 529)

Δρακόντεια μέτρα: αναφέρεται σε περιπτώσεις λήψης αυστηρών – σκληρών μέτρων Η φράση προέρχεται από τον Δράκοντα (7ος αιώνας π.Χ) αρχαίο νομοθέτη των Αθηνών, ο οποίος ήταν γνωστός για τους αυστηρούς και σκληρούς νόμους που επέβαλε.

Eξ απαλών ονύχων: αναφέρεται στην νηπιακή ηλικία κυριολεκτικά, ή σε παλαιότερη χρονική περίοδο μεταφορικά. Η φράση χρησιμοποιείται για να προσδιορίσει τη νηπιακή ηλικία κατά την οποία ο άνθρωπος έχει μαλακά νύχια.

Έπεα πτερόεντα: αερολογίες, αβάσιμα επιχειρήματα. Ομηρική έκφραση βασισμένη στην αντίληψη ότι τα λόγια όταν εκστομίζονται τα παίρνει ο αέρας. (Ομήρου Ιλιάδα Α 201)

Επί ξυρού ακμής: στην κόψη του ξυραφιού, σε πολύ κρίσιμη κατάσταση, σε κρίσιμο σημείο. Ομηρική φράση η οποία ειπώθηκε από το Νέστορα στο Διομήδη στην προσπάθειά του να τον παροτρύνει για συμμετοχή στον πόλεμο εναντίον των Τρώων. (Ομήρου Ιλιάδα Κ 173)

Εκατόμβη: Θυσία με πολλά θύματα, μεγάλη απώλεια. Εκατόμβη στην αρχαία Ελλάδα ονόμαζαν την θυσία κατά την οποία γινόταν προσφορά από εκατό βόδια στους θεούς. (Ομήρου Ιλιάδα Α 65)

Ες αύριον τα σπουδαία: Αργότερα θα ασχοληθούμε με τα σοβαρά ζητήματα – θέματα, αναβολή. Τη φράση είπε ο Θηβαίος Αρχίας, όταν έλαβε το γράμμα που τον προειδοποιούσε ότι κινδυνεύει από τον Πελοπίδα. (Πλουτάρχου Πελοπ. 10)

Ή ταν ή επί τας: Ή θα την φέρεις νικητής (ασπίδα) ή θα σε φέρουν επάνω της νεκρό.................ή θα επιτύχουμε, ή θα αποτύχουμε. Τη φράση έλεγαν οι Σπαρτιάτισσες μητέρες στα παιδιά τους, όταν τους έδιναν την ασπίδα για τον πόλεμο. (Πλουτάρχου Λακεδαιμ. Αποφθ.16)

Ήξεις αφήξεις: Λέγεται όταν κάποιος αλλάζει συνεχώς γνώμη. Η φράση προέρχεται από το χρησμό του μαντείου των Δελφών « ήξεις αφήξεις ου θνήξεις εν πολέμω». Η θέση του κόμματος πριν ή μετά το αρνητικό μόριο ου, καθορίζει και τη σημασία του χρησμού.

Κέρβερος: Σκληρός, ανυποχώρητος. Προέρχεται από το ομώνυμο τέρας που φύλαγε τον Άδη και δεν επέτρεπε την είσοδο.

Κέρας Αμαλθείας: Παραπέμπει σε πλούτο – αφθονία υλικών αγαθών. Η φράση προέρχεται από περιστατικό όπου η Αμάλθεια έτρεφε το μικρό Δία με κέρατο κατσίκας γεμάτο γάλα και μέλι.

Και συ τέκνον Βρούτε: Φράση που απευθύνεται σε πρόσωπα που προδίδουν την εμπιστοσύνη μας.Την είπε ο Καίσαρας, όταν αναγνώρισε τον Βρούτο ανάμεσα στους δολοφόνους του.

Κόπρος του Αυγείου: Συγκεντρωμένες ατασθαλίες – καταστάσεις οι οποίες δύσκολα διορθώνονται. Η φράση προέρχεται από άθλο του Ηρακλή, κατά τον οποίο καθάρισε την κοπριά από τους στάβλους του Αυγείου.

Ιδού η Ρόδος ιδού και το πήδημα: Λέγεται για όσους υπερηφανεύονται και καυχώνται για ανεπιβεβαίωτα κατορθώματα και καλούνται να αποδείξουν ότι λένε την αλήθεια. Η φράση προέρχεται από Αισώπειο μύθο σύμφωνα με τον οποίο κάποιος ισχυριζόταν ότι κάποτε στη Ρόδο έκανε ένα πολύ μεγάλο άλμα και του ζήτησαν να το επαναλάβει λέγοντάς του την παραπάνω φράση. (Αισώπου Μύθοι «Ανήρ Κομπαστής»)

Mηδένα προ του τέλους μακάριζε: Μην βιάζεσαι να μακαρίσεις κάποιον πριν το τέλος. Με αυτή τη φράση σχολίασε ο Σόλωνας τους θησαυρούς του Κροίσου, όταν ο τελευταίος τους έδειξε με υπερηφάνεια. (Ηροδότου Ι 32 7)

Κύκνειο άσμα: Η τελευταία ενέργεια – πράξη – έργο κάποιου. Προέρχεται από το τελευταίο τραγούδι του κύκνου πριν το θάνατό του. (Πλάτωνος Φαίδων 84 Ε)

Ιστός της Πηνελόπης: Λέγεται για έργο που δεν τελειώνει. Η φράση είναι από τον Όμηρο όπου στην Οδύσσεια αναφέρεται στην Πηνελόπη η οποία ύφαινε ένα ύφασμα την ημέρα και το ξήλωνε τη νύχτα, θέλοντας να ξεγελάσει τους μνηστήρες μέχρι να γυρίσει ο Οδυσσέας από την Τροία. (Ομήρου Οδύσσεια τ 149)

Κουτί της Πανδώρας: Εμφάνιση πολλών δεινών ταυτόχρονα. Η φράση προέρχεται από τη μυθολογία, σύμφωνα με την οποία ο Δίας για να τιμωρήσει τους ανθρώπους έδωσε στην Πανδώρα ως δώρο ένα κιβώτιο γεμάτο με όλες τις συμφορές, με αποτέλεσμα μόλις το άνοιξε να βγουν όλα τα δεινά, εκτός από την ελπίδα.

Ο κύβος ερρίφθη: Η απόφαση έχει ληφθεί. Τη φάση είπε ο Καίσαρας όταν αποφάσισε να κηρύξει εμφύλιο πόλεμο. Οι λατινομαθείς ευρωπαίοι το λένε στα λατινικά alea jacta est.

Προκρούστειος Κλίνη: Προσαρμογή κάποιας κατάστασης βάσει συμφέροντος. Προέρχεται από τον μυθικό κακούργο Προκρούστη ο οποίος έδενε τα θύματά του σε κρεβάτι κι έπειτα τους έκοβε ή εξάρθρωνε τα πόδια, προκειμένου να τους φέρει σε ίσο μήκος με το κρεβάτι.

Μέμνησο των Αθηναίων: Μην ξεχνάς αυτόν που πρόκειται να εκδικηθείς.Τη φράση έλεγε καθημερινά ένας υπηρέτης στο Δαρείο (κατόπιν εντολής του) υπενθυμίζοντας ότι έπρεπε να τιμωρήσει τους Αθηναίους, διότι συμμετείχαν στην πυρπόληση των Σάρδεων. (Ηροδότου V 105)

Μερίς του λέοντος: Το μεγαλύτερο μερίδιο. (Αισώπου μύθοι «Λέων και αλώπηξ»)

Κομίζω γλαύκα εις Αθήνας: Όταν λέγονται ήδη γνωστά πράγματα. Η φράση λέγεται διότι στην Αθήνα η γλαύκα, η κουκουβάγια, ήταν γνωστή, σαν σύμβολο της Αθήνας και εικονιζόταν παντού, όπως στις στροφές των σπιτιών, στα νομίσματα κ.λ.π. (Αριστοφάνη, Όρνιθες, 301)

Έβαφαν και οι αρχαίες Ελληνίδες τα μαλλιά τους; Πολύ πιθανόν, διότι γνώριζαν το μυρτίτη. Αν και η Κοσμετολογία δεν ήταν ιδιαίτερα αναπτυγμένη, το φαρμακείο των αρχαίων Ελλήνων διέθετε κάθε λογής σκευάσματα, από κείνα που κάνουν «κεφάλι», βλέπε όπιο, μέχρι υπόθετα, έμπλαστρα, καθαρτικά, ως και βότανα για εκτρώσεις! Όσο για τους γιατρούς, είχαν από τότε τις διαμάχες τους, εξαιτίας της πολυφαρμακίας...

Το Ελληνικό φαρμακείο της φύσης, που αριθμεί περίπου 6.500 αυτοφυή φυτά, αποτέλεσε διαχρονικά πραγματικό θησαυρό υγείας, ευεξίας και θεραπείας για την επούλωση τραυμάτων. Στο φαρμακευτικό κατάλογο θα μπορούσαν κάλλιστα να προστεθούν επίδεσμοι για τραύματα, θεραπευτικοί ζωμοί, λίπη, προϊόντα της κυψέλης κ.ά., αλλά και συγκροτημένες ομάδες που ασχολούνταν με την Υγεία.

«Ο Ηρόδοτος μας πληροφορεί πως υπήρχαν ιατρικές σχολές και πριν από την ιπποκρατική περίοδο -Κυρήνης, Ρόδου, Κρότωνα, Κνίδου κ.ά.- όπου οι Ασκληπιάδες δίδασκαν μυστικώς στους απογόνους τους την ιατρική, αλλά σταδιακά τη μάθαιναν και ξένοι», εξηγεί στην «Ε» η Ελένη Σκαλτσά, καθηγήτρια στον Τομέα Φαρμακογνωσίας και Χημείας στη Φαρμακευτική Σχολή Αθηνών, μέλος της Διεθνούς Ακαδημίας της Ιστορίας της Φαρμακευτικής.

Οι περιοδευτές

«Η θεραπευτική διδασκόταν κι από περιοδευτές, που ήταν πλανόδιοι θεραπευτές και ιατροσοφιστές, οι οποίοι δεν ήταν γιατροί, αλλά σοφιστές που εκμεταλλεύονταν την αμάθεια και την ευπιστία. Υπήρχαν οι στρατιωτικοί ιατροί, οι αλειπτές ή μιγματοπώλες, που εμπορεύονταν φάρμακα, δηλητήρια, καλλυντικά κ.λπ., οι φαρμακείς ή φαρμακίδες, γυναίκες που ασχολούνταν με τη συλλογή βοτάνων, οι μυροπώλες, που πωλούσαν μύρα, αλοιφές, θυμιάματα κ.λπ., και οι μαίες, γυναίκες καταγόμενες συνήθως από τη Φρυγία και τη Θεσσαλία, που εκτός των άλλων ασχολούνταν με τα εκτρωτικά φάρμακα».

Βεβαίως, όσο η μαγικοθρησκευτική αντίληψη επικρατούσε, η θεραπευτική ήταν αποκλειστικά κτήμα των ιερέων. Για χιλιάδες χρόνια, η φαρμακευτική χρήση των φυτών περιορίστηκε σχεδόν αποκλειστικά στη θεραπεία πληγών και τραυμάτων, αφού όλες οι μη τραυματικές παθήσεις αποδίδονταν σε πράξεις των θεών, άποψη που ίσχυε πριν από τον Ιπποκράτη και στην αρχαία Ελλάδα.

Επιγραφές, αναθηματικές πλάκες των Ασκληπιείων, χειρόγραφα της εποχής, η Θεογονία του Ησιόδου τον 8ο αιώνα π.Χ., τα Ομηρικά και τα Ορφικά έπη περιέχουν σημαντικές πληροφορίες για την ιατρική περίθαλψη της εποχής.

Από τους υστερομινωικούς χρόνους ήταν γνωστή η χρήση του οπίου, όπως μαρτυρεί αγαλματίδιο, που ονομάστηκε «η θεά των μηκώνων», εξηγεί η καθηγήτρια Ελένη Σκαλτσά.

Στα Ορφικά έπη (6ος αιώνας π.Χ.) αναφέρονται ο κέδρος, το ψύλλιον, ο κνίκος, η αγχούσα, ο μανδραγόρας, η ανεμώνη κ.ά. Στα Ομηρικά έπη αναφέρονται αρκετά φυτά, με ατελείς περιγραφές, πιθανόν επειδή ο Όμηρος ήταν τυφλός. Τα «ανδροφόνα ή θυμοφθόρα φάρμακα» ήταν δηλητηριώδη βότανα με τα οποία άλειφαν βέλη ή δηλητηρίαζαν την τροφή.

Τα «ήπια ή οδυνήφατα φάρμακα» ήταν παυσίπονα. Τα «λυγρά ή κακά φάρμακα» προκαλούσαν αμνησία.

Τα σιρόπια δεν ήταν γνωστά στους αρχαίους Έλληνες, οι οποίοι αντ'αυτών χρησιμοποιούσαν τα οξυμέλιτα (σκευάσματα με κύρια συστατικά το ξίδι και το μέλι). Τα σιρόπια χρησιμοποίησαν στη θεραπευτική οι Άραβες.

Ειδικότερα η θεραπευτική των αρχαίων Ελλήνων χωρίζεται σε τρεις περιόδους:

1 Προϊπποκρατική περίοδος (3000 π.Χ.-5ος αιώνας π.Χ.): προς το τέλος της περιόδου παρατηρείται αλλαγή θεώρησης της θεραπευτικής και οι θεοκρατικές απόψεις αντικαθίστανται από φιλοσοφικές αντιλήψεις.

2 Ιπποκρατική (5ος-3ος αιώνας π.Χ.): συμπίπτει με το απόγειο του Ελληνικού πολιτισμού.

3 Αλεξανδρινή ή ελληνιστική (3ος αιώνας π.Χ.-641 μ.Χ.): σ'αυτήν εντάσσεται και η ελληνορωμαϊκή περίοδος (146 π.Χ., υποταγή των αρχαίων Ελλήνων στους Ρωμαίους, ώς το 395 μ.Χ., που χωρίστηκε το ρωμαϊκό κράτος σε δυτικό και ανατολικό).

Η Οδύσσεια δίνει σημαντικές πληροφορίες για τα βότανα της εποχής, όπως στην δ'ραψωδία, για το νηπενθές, το οποίο αφ'ενός είχε έντονη φαρμακοδυναμική δράση σε συνέργεια με το κρασί, αφ'ετέρου ήταν «κατευναστικόν και παυσίλυπον».

Στον Ομηρο αναφέρεται ένα είδος γάζας, η ονομαζόμενη σφενδόνη, από καλοστριμμένο μαλλί προβάτου, με την οποία έδεναν τα τραύματα. Η σφενδόνη-επίδεσμος αναφέρεται αργότερα κι απ'τον Ιπποκράτη και τον Γαληνό.

Η παρουσία του Ιπποκράτη βέβαια είναι καταλυτική (460 π.Χ.-377 ή 356 π.Χ.). Η θεραπευτική αποκτά υπόσταση ως ανεξάρτητη επιστήμη, απομακρύνεται από μαγεία και δεισιδαιμονίες και βασίζεται στην άμεση παρατήρηση και το πείραμα.

Εκείνη την περίοδο εμφανίζονται πολλοί «ριζοτόμοι», οι οποίοι φαίνεται πως ασχολούνταν με εξόρυξη ριζών, συλλογή βοτάνων και καλλιέργεια φαρμακευτικών φυτών. Πολλοί ήταν συγχρόνως ιατροί και συγγραφείς βοτανολογίων, που ονομάζονται «Ριζοτομικά» ή «Ριζοτομούμενα». Ορισμένοι ριζοτόμοι, κατά τη συλλογή φυτών, επιδίδονταν και σε μαγικοθρησκευτικές τελετές· γεγονός που δημιούργησε διχογνωμία για το έργο τους. Στο έργο του Ιπποκράτη αριθμούνται 336 δρόγες χωρίς περιγραφή, πιθανόν διότι τις θεωρούσε γνωστές από τους «ριζοτόμους».

Δύο σημαντικές σχολές

Κατά την Eλληνιστική περίοδο, το κέντρο του πολιτισμού από την Αθήνα μεταφέρεται στην Αλεξάνδρεια. Ιδρύεται το «Μουσείο», το πρώτο πανεπιστήμιο, με κυριότερη Σχολή την Ιατρική. Χωρίς να διαχωριστεί η Φαρμακευτική από την Ιατρική γίνεται διάκριση σε τρεις κλάδους: Χειρουργική, Διαιτητική (που ασχολούνταν με την Παθολογία) και Φαρμακευτική, ενώ ιδρύονται και δύο σημαντικές σχολές:

Η Εμπειρική, από τον Ηρόφιλο (3ος αιώνας π.Χ.)

Η Δογματική, από τον Ερασίστρατο (3ος αιώνας π.Χ.).

Οι οπαδοί της Εμπειρικής Σχολής δεν αναζητούν τις αιτίες των ασθενειών, συσχετίζουν απλά τα περιστατικά και χρησιμοποιούν όμοια φάρμακα σε παρεμφερείς περιπτώσεις, καταλήγοντας στην πολυφαρμακία! Ο Ερασίστρατος απέκρουσε την πολυφαρμακία, ήταν υπέρ των απλών φαρμάκων και απέρριπτε το όπιο και τα καθάρσια.
Εξαίρετος ριζοτόμος υπήρξε ο Κρατεύας ο ΙΙ (1ος αιώνας π.Χ.), που έγραψε το πρώτο βοτανολόγιο με έγχρωμες εικόνες.

Είχε τίτλο «Ριζοτομικόν» και περιγράφονταν αλφαβητικά τα φαρμακευτικά φυτά και οι θεραπευτικές τους ιδιότητες. Το έργο έχει χαθεί αλλά γνήσια αποσπάσματα βρίσκουμε στον Κωνσταντινουπολιτικό κώδικα του Διοσκουρίδη. Ο ίδιος ήταν γιατρός του Μιθριδάτη του Ευπάτορος, και με εντολή του παρασκεύασε το «μιθριδάτειο έκλειγμα», αντίδοτο δηλητηρίων, που περιείχε 54 απλά φάρμακα! Αργότερα τροποποιήθηκε απ'τον Ανδρόμαχο τον πρεσβύτερο (1ος αιώνας μ.Χ.), ενώ στο Μεσαίωνα η φήμη του γιγαντώθηκε και χρησιμοποιήθηκε, με συνεχείς αλλαγές, μέχρι και το 18ο αιώνα!

enet

Ο βασικός σκοπός της ηθικής διδασκαλίας του Επίκουρου ήταν να δώσει στους ανθρώπους τη δυνατότητα να κατανοήσουν τα όρια του ανθρώπινου βίου και μέσα σ’ αυτά, να απολαύσουν τη χαρά της ζωής.

Ένα από τα σημαντικότερα βήματα που πρέπει να κάνει λοιπόν το ανθρώπινο είδος, για να πετύχει την ποθητή σ’ αυτόν χαρά της ζωής, είναι να απαλλαγεί από το φόβο του θανάτου.

Επίκουρος: Επιστολή προς Μενοικέα

"Κοίτα να συνηθίσεις στην ιδέα ότι ο θάνατος για μας είναι ένα τίποτα. Κάθε καλό και κάθε κακό βρίσκεται στην αίσθηση μας όμως θάνατος σημαίνει στέρηση της αίσθησης. Γι'αυτό η σωστή εκτίμηση ότι ο θάνατος δεν σημαίνει τίποτα για μας, μας βοηθά να χαρούμε τη θνητότητα του βίου: όχι επειδή μας φορτώνει αμέτρητα χρόνια αλλά γιατί μας απαλλάσσει από τον πόθο της αθανασίας"

"Δεν υπάρχει, βλέπεις, τίποτα το φοβερό στη ζωή του ανθρώπου που 'χει αληθινά συνειδητοποιήσει ότι δεν υπάρχει τίποτα το φοβερό στο να μη ζεις. Άρα είναι ανόητος αυτός που λέει ότι φοβάται το θάνατο, όχι γιατί θα τον κάνει να υποφέρει όταν έρθει , αλλά επειδή υποφέρει με την προσδοκία του θανάτου"

"Γιατί ότι δεν σε στεναχωρεί όταν είναι παρόν, δεν υπάρχει λόγος να σε στεναχωρεί όταν το προσδοκείς. Το πιο ανατριχιαστικό, λοιπόν, από τα κακά, ο θάνατος, είναι ένα τίποτα για μας, ακριβώς επειδή όταν υπάρχουμε εμείς αυτός είναι ανύπαρκτος, κι όταν έρχεται αυτός είμαστε ανύπαρκτοι εμείς".

"Ο θάνατος λοιπόν δεν έχει να κάνει ούτε με τους ζωντανούς ούτε με τους πεθαμένους, αφού για τους ζωντανούς δεν υπάρχει, ενώ οι τελευταίοι δεν υπάρχουν πια. Βέβαια, οι πολλοί άλλοτε πασχίζουν ν'αποφύγουν το θάνατο σαν να 'ναι η πιο μεγάλη συμφορά, κι άλλοτε τον αποζητούν για ν'αναπαυθούν από τα δεινά της ζωής"

"Απεναντίας ο σοφός ούτε τη ζωή απαρνιέται ούτε την ανυπαρξία φοβάται. Γιατί δεν του είναι δυσάρεστη η ζωή αλλά ούτε και θεωρεί κακό το να μη ζει. Κι όπως με το φαγητό δεν προτιμά σε κάθε περίπτωση το πιο πολύ μα το πιο νόστιμο, έτσι και με τη ζωή: δεν απολαμβάνει τη διαρκέστερη μα την ευτυχέστερη"

"Κι είναι αφελής όποιος προτρέπει τον νέο να ζει καλά και τον γέρο να δώσει ωραίο τέλος στη ζωή του'όχι μόνο γιατί η ζωή είναι ευπρόσδεκτη αλλά γιατί το να ζεις καλά και να πεθαίνεις καλά είναι μία και η αυτή άσκηση. Όμως πολύ χειρότερος είναι εκείνος που λέει πως καλό είναι να μη γεννηθείς "αλλά μιας και γεννήθηκες, βιάσου να διαβείς τις πύλες του Άδη"

"Αν το λέει επειδή το πιστεύει, γιατί δεν αποσύρεται από τη ζωή; Στο χέρι του είναι να το κάνει, αν το 'χει σκεφτεί σοβαρά. Αν πάλι το λέει στ'αστεία, είναι ελαφρόμυαλος σε πράγματα που δεν σηκώνουν αστεία."

ellinonfilosofia

Είναι γνωστή και ως «Erdapfel», που σημαίνει «γεώμηλο», δηλαδή «πατάτα», και θεωρείται η παλαιότερη υδρόγειος του κόσμουπου έχει βρεθεί ποτέ.

Η υδρόγειος που χρονολογείται το 1492, δείχνει την Γη από τα χρόνια της Αρχαίας Ελλάδας θεωρείται ότι δημιουργήθηκε από τον Γερμανό, Martin Behaim, ο οποίος ήταν γνωστός γεωγράφος, ναυτικός, έμπορας και φιλόσοφος.

Μάλιστα, λέγεται ότι την δημιούργησε μετά από τα ταξίδια που έκανε σε μέρη όπως η Πορτογαλία και οι Δυτικές Ακτές της Αφρικής. Αν και εκείνος έπεισε το συμβούλιο της Νυρεμβέργης να φτιαχτεί η υδρόγειος αυτή, χρειάστηκαν πολλοί τεχνίτες για να της δώσουν την κομψή όψη που βλέπουμε σήμερα, η οποία θυμίζει έργο τέχνης.

Όσον αφορά την απεικόνιση της Γης τώρα, είναι λογικό να μην υπάρχει ακρίβεια. Στην υδρόγειο απεικονίζεται μόνο μία ήπειρος, η Ευρασία, η οποία περιβάλλεται από πολλά μικρά νησιά και ωκεανούς.

Κατά την έναρξη της Επανάστασης, η Τριπολιτσάαποτελούσε σημαντικότερο διοικητικό, στρατιωτικό και οικονομικό κέντρο της Πελοποννήσου και γενικότερα της νότιας Ελλάδας.

Η πόλη είχε μεγάλη στρατηγική σημασία, αφού η θέση της επέτρεπε τον έλεγχο των οδών για τις μεγάλες πόλεις της Πελοποννήσου. Ήδη από το 1786 η Τρίπολη αποτελούσε έδρα του βιλαετιού του Μοριά με διοικητή τον “Πασά του Μορέως”, τον λεγόμενο Μόρα Βαλέση. Κατά την κύρηξη της επανάστασης Μόρα Βαλέσης ήταν ο Χουρσίτ Πασάς. Το 1820 η πόλη αριθμούσε πληθυσμό μεγαλύτερο των 20.000 κατοίκων, από τους οποίους 13.000 ήταν Έλληνες, 7.000 Τούρκοι, και 400 Εβραίοι. Η πόλη διέθετε ισχυρή οχύρωση για την εποχή. Το τείχος της είχε ύψος 5-6 μέτρων, πάχος 2 μέτρων και ολικό μήκος 3.500 μέτρων. Συνολικά υπήρχαν 7 πύλες με διπλές πολεμίστρες και τάπιες (πύργοι) εξοπλισμένες με μεγάλα κανόνια και τηλεβόλα. Στο βόρειο άκρο των τειχών, πάνω σε ύψωμα (στη θέση της σημερινής Δεξαμενής) υπήρχε ένας μεγάλος προμαχώνας, η μεγάλη Τάπια.

Λίγο πριν την έκρηξη της επανάστασης, οι Τούρκοι είχαν εξαπολύσει διωγμό κατά του ελληνικού στοιχείου, φοβούμενοι για έναρξη των ελληνικών επιχειρήσεων κατά της πόλης. Ηρωϊκή υπήρξε η στάση πολλών προκρίτων και αρχιερέων που   πρόσφεραν τους εαυτούς τους σαν ομήρους στις Τουρκικές αρχές, για να μη γίνει η πόλη αντικείμενο επίθεσης εκ μέρους των επαναστατών. Στη συνέχεια συνελήφθηκαν με δόλο από τον Χουρσίτ Πασά, κλείστηκαν στις φυλακές της πόλης, και πολλοί βασανίστηκαν και θανατώθηκαν.

Αμέσως μετά την έκρηξη της επανάστασης, ο Γέρος του Μοριά, σε αντίθεση με τις διαφορετικές απόψεις των άλλων στρατιωτικών αρχηγών που ετάσσοντο υπέρ της πολιορκίας και της εκπόρθησης πρώτα των μικρών μεσσηνιακών κάστρων, είχε κατανοήσει πως η κατάληψη της Τριπολιτσάς θα ήταν πρωταρχικής σημασίας γιατην επανάσταση, αφού θα επέτρεπε στις ελληνικές δυνάμεις να ελέγχουν τον Μοριά και να καταλάβουν ευκολότερα τις υπόλοιπες περιοχές. Πίστευε σθεναρά ότι δεν έπρεπε αυτές να πολυδιασπαστούν, αλλά να συγκεντρωθούν στην πολιορκία ενός μεγάλου στόχου, της Τριπολιτσάς. Εξάλλου, ο τουρκικός στρατός θα μπορούσε,με ορμητήριο την Τρίπολη, να διαλύσει τις πολιορκίες άλλων κάστρων και να καταπνίξει τον Αγώνα. Τελικά η γνώμη του επικράτησε και έτσι η κατάληψη της Τρίπολης αποτέλεσε τον πρώτο στόχο των επαναστατών.

Πριν την κύρηξη της επανάστασης ο διοικητής του Μοριά Χουρσίτ πασάς είχε εκστρατεύσει με διαταγή της Πύλης στην Ήπειρο για να καταστείλει την εξέγερση του Αλή πασά. Στη θέση του ο Χουρσίτ άφησε το Μεχμέτ Σαλίχ πασά. Με την κύρηξη της επανάστασης, ο Χουρσίτ πασάς έστειλε στο Μοριά δύναμη από 4000 Τουρκαλβανούς υπό τον Μουσταφά πασά (Μουσταφάμπεη) για να ενισχύσει την πολιορκούμενη πόλη. Ο Μουσταφάμπεης κατά την κάθοδό του προς την Τρίπολη σάρωσε όποια επαναστατική εστία βρήκε στο δρόμο του, πυρπόλησε τη Βοστίτσα (Αίγιο), έλυσε την πολιορκία του Άργους και της Ακροκορίνθου και τελικά μπήκε στην πολιορκημένη πόλη στις 6 Μαΐου του 1821. Ο Κολοκοτρώνης πάντως επέτρεψε στον Μουσταφά να περάσει δίχως μάχη, γιατί προτίμησε να έχει τους Τούρκους συγκεντρωμένους μέσα στην πόλη. Έτσι την πόλη υπεράσπιζαν συνολικά 10.000 Τουρκαλβανοί με αρχηγό τον Μουσταφάμπεη.

Για την αποτελεσματική πολιορκία της πόλης ο Κολοκοτρώνης με τους άλλους στρατιωτικούς αρχηγούς εγκατέστησε γύρω από την Τρίπολη στρατόπεδα, (στην Καρύταινα, στο Βαλτέτσι, στα Βέρβαινα, στην Πιάνα κλπ.), συγκεντρώνοντας δυνάμεις, οργανώνοντας τους αγωνιστές καθώς και τον ανεφοδιασμό τους και συντονίζοντας τις πολεμικές επιχειρήσεις γύρω από την πόλη. Συνεχείς προσπάθειες των πολιορκούμενων να διασπάσουν τον κλοιό αποτύγχαναν αφού αποκρούοντο από τους επαναστάτες που είχαν καλά οργανωθεί και οχυρωθεί στις γύρω ορεινές περιοχές του Μαινάλου και είχαν αποκλείσει τα κρίσιμα περάσματα. Οι ελληνικές δυνάμεις που λάβαιναν μέρος στην πολιορκία περιελάμβαναν 10.000 άνδρες περίπου.

Μετά τις 20 Ιουλίου του 1821 οι πολιορκούμενοι Τούρκοι είχαν φθάσει τις 15.000. Στον παραπάνω πληθυσμό προστέθηκαν στο μεταξύ και αρκετοί Τούρκοι κάτοικοι που κατέφθαναν από διάφορες περιοχές (Ζούρτσα, Ανδρίτσαινα, Καρύταινα κ.λ.π.) για να βρούν προστασία. Έτσι μαζί με τους 4.000 άνδρες του Μουσταφάμπεη, ο αριθμός των πολιορκούμενων ξεπερνούσε τις 30.000 κατοίκους και κατ’ άλλους 35.000. Για να αντιμετωπίσουν την έλλειψη τροφίμων, οι Τούρκοι άρχισαν να διώχνουν από την πόλη τις ελληνικές οικογένειες.

Αποφασιστικής σημασίας για την έκβαση της πολιορκίας της Τριπολιτσάς στάθηκε η νίκη στο Βαλτέτσι (12-13 Μαΐου 1821) εναντίον ισχυρής τουρκικής δύναμης με αρχηγό το Μουσταφάμπεη. Ο Μουσταφά, επικεφαλής ισχυρού σώματος 4000 ανδρών, επεχείρησε να αιφνιδιάσει τους στρατοπεδευμένους Έλληνες στο Βαλτέτσι. Οι λίγοι υπερασπιστές του στρατοπέδου, αμύνθηκαν ηρωϊκά. Στη συνέχεια κατέφθασαν προς ενίσχυση και άλλα ελληνικά σώματα και οι Έλληνες με τους Κολοκοτρώνη, Πλαπούτα, Αναγνωσταρά και άλλους αντεπετέθηκαν και κατατρόπωσαν τους Τούρκους που υπέστησαν μεγάλη πανωλεθρία και σημαντικές απώλειες.

Μετά τη σημαντική νίκη αυτή, καθώς και τις νίκες στα Δολιανά (18 Μαΐου 1821), στα Βέρβαινα, στη Γράνα και στο Καπαρέλι, ο κλοιός άρχισε να σφίγγει γύρω από την πόλη. Τα επαναστατικά σώματα με αρχηγούς το Θ. Κολοκοτρώνη, Δ. Υψηλάντη, Δ. Πλαπούτα, Αναγνωσταρά, Γιατράκο και άλλους προωθήθηκαν και κατέλαβαν θέσεις γύρω από την Τριπολιτσά, πιάνοντας όλα τα υψώματα και αποκλείοντας όλες τις διαβάσεις. Η θέση των πολιορκούμενων είχε γίνει πια δραματική αφού η πόλη υπέφερε από αρρώστειες και από έλλειψη τροφίμων και νερού. Τότε οι Αλβανοί ήλθαν σε διαπραγμάτευση με τον Κολοκοτρώνη και μετά από συμφωνία έφυγαν υπό την προστασία του Δημ. Πλαπούτα και πέρασαν στη Ρούμελη. Και ενώ άρχιζε να διαφαίνεται η πτώση της πόλης, με τους πολιορκούμενους να έχουν αρχίσει να διαπραγματεύονται την παράδοσή της, τελικά, στις 23 Σεπτεμβρίου 1821, μετά από πεντάμηνη πολιορκία, ένα τυχαίο περιστατικό  ήλθε να επιταχύνει την τελική της έκβαση. Την μέρα εκείνη μάλιστα οι Τούρκοι έκαναν σύσκεψη στο σεράϊ για να αποφασίσουν για την παράδοση της πόλης.

Ένας Τσάκωνας αγωνιστής από τον Πραστό, ο Μανώλης Δούνιας, που είχε φιλία με ένα Τούρκο τηλεβολιστή και τον επισκεπτόταν κρυφά στην τάπια του Ναυπλίου ανταλλάσσοντας τρόφιμα με τουρκικά όπλα, κατάφερε μαζί με δύο άλλους Τσάκωνες να εξουδετερώσει τους φρουρούς και να καταλάβει το τηλεβολείο. Αμέσως το έστρεψε κατά της πόλης και έβαλε κατά του σαραγιού. Ο ιστορικός Νικόλαος Σπηλιάδης, από τους σπουδαιότερους ιστοριογράφους του Αγώνα, που έζησε τα γεγονότα γράφει στα “Απομνημονεύματά” του για το περιστατικό αυτό:

“O Μανώλης Δούνιας από τον Πραστόν… ‘Ήταν ημέρα Παρασκευή, εικοστή τρίτη του Σεπτεμβρίου 1821… και ο Δούνιας ανεβαίνει το τείχος επί σκοπώ να εξαγάγει τον Τούρκον… Κατόπιν τούτου έδραμον άλλοι και ανεβαίνουσιν ωσαύτως. Κατόπι δε τούτων και άλλοι, ό,τε αδελφός του Κεφάλα και ο Διονύσιος Βασιλείου, και όρμησαν τινές εν ριπή οφθαλμού εις το επί της πύλης (του Ναυπλίου) πυροβολοστάσιον, στρέφωσι τα πυροβόλα προς την πόλιν… “.

Τότε και άλλοι Έλληνες που ήταν εκεί κοντά σκαρφάλωσαν με σχοινί στα τείχη και άνοιξαν τις πύλες του Ναυπλίου και του Μυστρά. Από αυτές ξεχύθηκαν τα σώματα από τα κοντινά υψώματα της Βολιμής και του Αγίου Σώστη υπό τους Κεφάλα, Ζαφειρόπουλο, Παπαπαναστάση και άλλους που σύντομα άνοιξαν όλες τις καστρόπορτες από όπου εφόρμησαν και οι υπόλοιπες ελληνικές δυνάμεις. Οι Τούρκοι πρόβαλαν λυσσασμένη αντίσταση και έγινε φοβερή μάχη σώμα με σώμα στους δρόμους της πόλης. Οι επαναστάτες όμως ήσαν πλέον ασυγκράτητοι και παθιασμένοι και κατάφεραν γρήγορα να εξουδετερώσουν κάθε αντίσταση.

Πολλοί Τούρκοι οχυρώθηκαν στα σπίτια από όπου απεγνωσμένα αμύνοντο, αλλά οι επαναστάτες έβαζαν φωτιά και τους έκαιγαν ή τους ανάγκαζαν να βγούν. Στο τέλος έπεσε και η μεγάλη Τάπια, τελευταίο σημείο αντίστασης των Τούρκων. Επακολούθησε ανηλεής σφαγή των Τούρκων, στρατιωτών και αμάχων, από τους διψασμένους για εκδίκηση Έλληνες – παρά τις προσπάθειες αρκετών οπλαρχηγών να διασώσουν τους αιχμαλώτους-, και η Τριπολιτσά παραδόθηκε στις φλόγες. Ο Κολοκοτρώνης πάντως τήρησε την υπόσχεσή του στον αρχηγό των Αλβανών Αχμέτ Μπέη να μην πειράξει όσους Αλβανούς απέμειναν στην πόλη, τους οποίους και άφησε να φύγουν για την Ήπειρο. Από την εκδικητική μανία των Ελλήνων πέρασαν και ορισμένοι Έλληνες κάτοικοι που είχαν αντιταχθεί στην Επανάσταση, καθώς και οι Εβραίοι της πόλης, αφού οι επαναστάτες δεν είχαν ξεχάσει τη συμμετοχή των Εβραίων στη πρόσφατη διαπόμπευση στην Πόλη του πτώματος του Γρηγορίου του Ε’. Ο Γενναίος, γιος του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, γράφει στα “Υπομνήματα” (1821-1827) για άλωση της Τριπολιτσάς:

“Οι Έλληνες εν διαστήματι τριών ημερών εφόνευσαν υπέρ τους 5.000 μαχητάς και ηχμαλώτισαν υπέρ τους 7300 παντός γένους και ηλικίας και εκ των 13.000 εντοπίων και ξένων οίτινες ήτον εις Τρίπολιν, μόλις 1.500 Αλβανοί κατ’ έλεος του Κολοκοτρώνη, εσώθησαν, οίτινες συνοδευθέντες υπό τον Πλαπούτα μέχρι της Βοστίτσας, ασφαλώς απεβιβάσθησαν εις την Ρούμελην. Έλληνες εις την περίστασιν ταύτην εφονεύθησαν περί τους 150”.

Η άλωση της Τριπολιτσάς υπήρξε αποφασιστικής σημασίας για την εδραίωση και την εξέλιξη της Επανάστασης, ενώ τόνωσε σημαντικά το ηθικό των εξεγερμένων Ελλήνων. Η πιο σημαντική εστία τουρκικής αντίστασης στη νότια Ελλάδα είχε πλέον εξαλειφθεί, ενώ οι επαναστατικές δυνάμεις μπορούσαν πλέον να στραφούν προς άλλα τουρκοκρατούμενα οχυρά και πόλεις. Στα χέρια των Ελλήνων περιήλθαν χιλιάδες όπλα και μεγάλες ποσότητες πολεμοφοδίων που θα τα χρησιμοποιούσαν για ενίσχυση του αγώνα σε άλλες επιχειρήσεις, όπως στις πολιορκίες της Μεθώνης, της Πάτρας και του Ναυπλίου.

pronews.gr

Όταν αντικρίζεις τη φωτογραφία του αγάλματος της Αφροδίτηςπου τράβηξε ο Σωκράτης Μαυρομμάτης, βλέπεις το μάρμαρο να εκπέμπει τέτοιον ερωτισμό, που αναρωτιέσαι πώς προσπέρασες το άγαλμα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, χωρίς να το αντιληφθείς. Αλλά αυτό ακριβώς καταφέρνει ο διεθνώς αναγνωρισμένος φωτογράφος της Ακρόπολης: Να μας κάνει να προσέξουμε λεπτομέρειες κι αλήθειες σε ό,τι φωτογραφίζει και θαυμάζουμε σε λευκώματα, καταλόγους και εκθέσεις. Όπως τα «Αποσπάσματα», οι «Δυσδιάκριτες πραγματικότητες στην εφαρμοσμένη αρχαιολογική φωτογραφία», η έκθεση που λειτουργεί στο Ίδρυμα Παναγιώτη και Εφης Μιχελή (Β. Σοφίας 79) και είναι αφιερωμένη στη μνήμη του δασκάλου του, του Χαράλαμπου Μπούρα.

Ασπρόμαυρες και έγχρωμες φωτογραφίες από μουσεία, αρχαιολογικούς χώρους, λήψεις μοναδικές από τα αναστηλωτικά έργα στον Ιερό Βράχο που τραβήχτηκαν για να τεκμηριώσουν εργασίες αναστήλωσης στα μνημεία της Ακρόπολης. Φωτογραφίες που αναδεικνύουν την αρχαιολογική αλήθεια.

«Η φωτογραφία», λέει ο Σωκράτης Μαυρομμάτης στην «Κ», «είναι ένα τεκμήριο ισχυρότερο από κάθε άλλο μέσον, έχει ένα κομμάτι αλήθειας όσο παραποιημένη και αν είναι. Επί 150 χρόνια τουλάχιστον αποτελούσε αδιάψευστο μάρτυρα του τι συμβαίνει. Με την ψηφιακή τεχνολογία, το photoshop κ.ά., αυτό άρχισε να κλονίζεται. Εχουμε τις αμφιβολίες μας για κάποιες φωτογραφίες». Οσο για την εφαρμοσμένη αρχαιολογική φωτογραφία που υπηρετεί εδώ και δεκαετίες, είναι, όπως λέει, «η φωτογραφία που γίνεται κατά παραγγελία για να καλύψει κάποιες συγκεκριμένες ανάγκες. Ο αρχαιολόγος ζητάει να τεκμηριώσεις ένα αντικείμενο. Καταγράφει την κατάσταση των αντικειμένων, των μνημείων και των χώρων».

Ακίνητα μοντέλα

– Θέλατε από μικρός να γίνετε φωτογράφος;

– Οι πρώτες φωτογραφίες που τράβηξα ήταν το 1964, στα 15 μου, σε αρχαιολογικούς χώρους της Αθήνας. Μόλις είχα αποκτήσει μια φωτογραφική μηχανή και τα μνημεία ήταν ακίνητα μοντέλα. Τέσσερα χρόνια αργότερα δημοσιεύθηκε η πρώτη μου φωτογραφία από το Ολυμπιείο με τουρίστες. Στη συνέχεια εργάστηκα σε διάφορα μεγάλα στούντιο της εποχής, όπως στον Ν. Κοντό και στον Ν. Μαυρογέννη, κάνοντας διαφημιστική, εμπορική και αρχαιολογική φωτογραφία. Στις αρχές της δεκαετίας του ’60 η φωτογραφία ήταν ένα πολύ μοντέρνο μέσον έκφρασης. Στην Ελλάδα έφταναν πολλά περιοδικά του είδους που τα «λιώναμε» διαβάζοντάς τα.

– Πώς γίνατε επίσημος φωτογράφος στα αναστηλωτικά έργα που ξεκίνησαν στην Ακρόπολη;

– Στα μεγάλα στούντιο που εργάστηκα τα πρώτα χρόνια καταπιάστηκα και με την αρχαιολογική φωτογραφία. Δούλεψα με τον Μανώλη Κορρέ, ο οποίος το 1978 έκανε τη μελέτη για την αναστήλωση του Παρθενώνα και από το 1979 ήμουν επικεφαλής φωτογράφος στην Yπηρεσία Συντήρησης Μνημείων Ακρόπολης του υπουργείου Πολιτισμού. Από παιδί με μάγευαν οι αρχαιολογικοί περίπατοι. Τα μνημεία είναι εκεί, στέκουν και περιμένουν. Ταίριαζε στον χαρακτήρα μου αυτή η σχέση, διότι γενικά κοιτάζω τα πράγματα από πολλές πλευρές.

– Οταν κρεμόσασταν από τον γερανό που υψωνόταν πάνω από τον Παρθενώνα για να τον φωτογραφίσετε, δεν φοβόσασταν;

– Παλιότερα ήμασταν περισσότερο εκτεθειμένοι ανεβοκατεβαίνοντας με αυτοσχέδιες σκάλες στο μνημείο. Με τον γερανό δεν αισθάνθηκα ποτέ κίνδυνο, αντέχει οκτώ τόνους. Οταν αιωρείσαι στο κενό, υπάρχει κι ένα άλλο αίσθημα που σε κρατά. Είσαι εκεί όπου δεν μπορεί να είναι κανένας άλλος, πάνω από το ύψος του Παρθενώνα. Αυτό και μόνο παράγει περισσότερη αδρεναλίνη. Η μόνη ανησυχία είναι ο αέρας. Εκεί φυσάει περισσότερο...

– Οταν θαυμάζουν την τέχνη σας, προσγειώνετε τον συνομιλητή σας λέγοντάς του: «Τα μνημεία σού επιβάλλονται». Τι εννοείτε;

– Η ακρίβεια και η ιστορική τους αξία προκαλούν δέος. Οταν πλησιάζω και βλέπω τα ίχνη από τα αρχαία εργαλεία, νιώθω απέραντο σεβασμό.

– Ποιες θεωρείτε κατάλληλες ώρες για τη φωτογράφιση ενός μνημείου;

– Οταν το φως είναι πλάγιο είτε είναι πρωί ή απόγευμα, έχει καλύτερα αποτελέσματα, όταν μιλάμε για τοπία. Ο Παρθενώνας λ.χ. πρέπει να φωτογραφηθεί πολύ νωρίς το πρωί και ορισμένες εποχές του χρόνου ή στη δύση του ήλιου. Αλλα μνημεία χρειάζονται συννεφιά για να μην έχουν σκιές. Το φως είναι εκεί και το μόνο που έχεις να κάνεις είναι να το διαλέξεις και να περιμένεις. Από την άνοιξη έως το καλοκαίρι ο κύκλος του ηλίου είναι μεγαλύτερος. Τον Ιούνιο και τον Ιούλιο στον Παρθενώνα φωτίζεται και η βόρεια πλευρά, λίγο το πρωί και αρκετά το απόγευμα, κάτι που δεν συμβαίνει τους υπόλοιπους μήνες. Ο χειμώνας είναι καλύτερη εποχή γιατί δεν έχει τη φοβερή ζέστη του καλοκαιριού και τις έντονες σκιές – εκτός αν τις επιδιώκεις. Αυτό συμβαίνει με τα μνημεία: η εικόνα τους αλλάζει όλο τον χρόνο. Μπορεί να ανοίξει λίγο ο ουρανός, να φωτίσει μόνο με μια ακτίνα την Ακρόπολη και όλο το άλλο τοπίο να είναι μαύρο. Στις εποχές του μεγάλου νέφους της Αθήνας, έβλεπες ένα θολό σύννεφο από τον Παρθενώνα ώς το Ερέχθειο. Οταν πηγαίνω σε ένα μέρος ως τουρίστας, το πρώτο που κάνω είναι να αναζητήσω καρτ ποστάλ τραβηγμένες από τοπικούς φωτογράφους, διότι αυτοί γνωρίζουν καλύτερα τον τόπο τους. Αυτό συμβαίνει και με τα μνημεία: αν ζεις δίπλα τους, μαθαίνεις τα μυστικά τους σε κάθε ώρα της ημέρας.

– Πώς φωτογραφίζετε τα αγάλματα;

– Η προσπάθειά μου είναι η πηγή φωτισμού να είναι πάντα μία και τα σκιερά σημεία να σπάνε με έναν ανακλαστήρα ή με ένα δεύτερο φως που όμως δεν θα δημιουργεί καινούργιες σκιές, αλλά θα φωτίζει τις υπάρχουσες για να μην είναι μαύρες.
Δουλειά μου η τεκμηρίωση

– Μπαίνετε στον πειρασμό οι φωτογραφίες να προβάλλουν το δικό σας γούστο;

– Προσπαθώ αυτό να γίνεται πολύ διακριτικά, ώστε να μην αλλοιώνει την εικόνα. Δεν έχω επέμβει ποτέ με φωτισμό είτε με τεχνητό τρόπο να κάνω μια παραμόρφωση ακόμη κι αν αυτή είναι αποδεκτή καλλιτεχνικά. Η δουλειά μου είναι η τεκμηρίωση. Μπορεί να διαλέγω εικόνες, κάδρα, φωτισμούς, αλλά αυτό που φαίνεται στην εικόνα υπάρχει. Μην ξεχνάτε ότι τα αντικείμενα που βλέπουμε στα μουσεία δεν είναι όπως βρέθηκαν στην ανασκαφή. Στο μουσείο έχεις τη δυνατότητα να αφήσεις την εικαστική σου προσέγγιση λίγο πιο ελεύθερη, αλλά έχοντας πάντα ως όριο τη μη αλλοίωση. Είναι πειρασμός να τα φωτογραφίσεις σαν να τους δίνεις πνοή, αλλά αυτή την επιθυμία την έχω καταπολεμήσει από πολύ νέος. Το ίδιο το αντικείμενο δεν σου το επιτρέπει, σου θυμίζει πως είναι έργο κάποιου άλλου.

– Ποιες θεωρείτε δύσκολες περιπτώσεις;

– Ο,τι χρειάζεται περισσότερη ώρα να φωτογραφηθεί. Οπως τα μελανόμορφα και τα ερυθρόμορφα αγγεία, που γυαλίζουν. Επίσης τα μεγάλα αγάλματα όπως ο κούρος της Σάμου ή οι κούροι του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου που με τη βάση τους ξεπερνούσαν τα τρία μέτρα. Πρέπει να πας βράδυ και να τους φωτίσεις με τα φώτα ψηλά, να στήσεις αναβατόρια, ολόκληρη επιχείρηση.

– Προτιμάτε την ασπρόμαυρη ή την έγχρωμη λήψη;

– Η έγχρωμη είναι πιο κοντά στην πραγματικότητα, η μαυρόασπρη σου δίνει την εντύπωση πως υπάρχουν κρυμμένα μυστικά που πρέπει να φανταστείς.

– Τι θα συμβουλεύατε τους επισκέπτες, ώστε οι φωτογραφίες τους να ξεφεύγουν από την τουριστική κοινοτοπία;

– Να βλέπουν πρώτα καλά γύρω τους και λίγο πριν φύγουν από τον χώρο να φωτογραφίζουν ό,τι τους έκανε εντύπωση. Διαφορετικά είναι απόντες. Είναι σαν να είδαν τον αρχαιολογικό χώρο μέσα από έναν φακό. Σαν να έχουν πληροφορίες από τρίτο χέρι.

Η συγκίνηση και ο εφιάλτης

– Αυτές τις πέντε δεκαετίες που φωτογραφίζετε μνημεία ποιες ήταν οι πιο συγκινητικές λήψεις; Η αποξήλωση των αρχιτεκτονικών μελών του Παρθενώνα, η μεταφορά του γλυπτών από το μουσείο του Ιερού Βράχου στο νέο μουσείο της Ακρόπολης ή κάτι άλλο;

– Συναισθηματικά δυνατή εμπειρία είναι όταν φωτογραφίζεις κάτι που θα πάψει να ισχύει ως έχει. Τέτοια περίπτωση είναι οι λήψεις πριν από την αναστήλωση. Ξέρεις λ.χ. ότι αύριο θα λυθεί η βορειοανατολική γωνία του Παρθενώνα η οποία είναι αδιασάλευτη εδώ και 2.500 χρόνια. Αυτό το κάνεις αναλυτικά, το καταγράφεις από πολλές γωνίες γιατί γνωρίζεις ότι εκείνη τη στιγμή μπροστά στα μάτια σου χάνεται κάτι που δεν θα ξαναδείς ποτέ έτσι, και έχεις την υποχρέωση να κρατήσεις τη στιγμή. Λύθηκε το μνημείο, οι επαφές χάθηκαν, μετά θα συναρμολογηθεί εκ νέου, συμπληρωμένο. Μια τέτοια στιγμή ήταν το 1983 όταν λύθηκε η βορειοανατολική γωνία του Παρθενώνα και «κατέβηκε» το λιοντάρι. Ηταν μεγάλο γεγονός τότε. Ακόμη θυμάμαι σκαρφαλωμένους στον αέρα δεμένους με ζώνες τον Γιάννη Αρμπιλιά, τον Μανώλη Κορρέ, τους τεχνίτες. Η αποσυναρμολόγηση του ναού της Αθηνάς Νίκης ήταν επίσης μια εμπειρία.

– Φροντίζετε, με τον τρόπο σας, εδώ και 50 χρόνια τα μνημεία. Πώς νιώθετε με τους βανδαλισμούς των σύγχρονων γλυπτών στην πόλη;

– Είναι εφιάλτης. Οι κοινωνιολόγοι και οι ψυχίατροι μπορούν να εξηγήσουν το φαινόμενο. Η κοινωνία έχει υιοθετήσει μια στάση ανοχής και ανομίας στα πάντα. Ομως για μένα το θέμα είναι πιο πεζό. Πώς μουντζουρώνεις το σπίτι του άλλου; Και ο Ντα Βίντσι να ήθελε να ζωγραφίσει το σπίτι μου, θα ήθελα να έχει ζητήσει την άδεια. Κι εγώ υποστηρίζω τους καλλιτέχνες του δρόμου, αρκεί να έχουν άδεια. Στην Κυψέλη που ζω τα έχουν μουντζουρώσει όλα. Φυσικά φταίνε οι αυτουργοί, αλλά φταίει και όλη η κοινωνία με την ανοχή της. Ακόμη και μεταξύ τους οι γκραφιτάδες βανδαλίζουν γκράφιτι... Λένε «βανδάλισαν το αριστούργημα», εννοώντας το σπίτι με την κουκουβάγια στο Μεταξουργείο, όμως οι ίδιοι τη μουντζούρα στο Πολυτεχνείο δεν τη θεώρησαν βανδαλισμό, γιατί βλέπετε δεν είχε από κάτω άλλο γκράφιτι. Το ότι είναι έργο μεγάλου αρχιτέκτονα δεν σημαίνει τίποτα γι’ αυτούς. Υποκρισία και σύγχυση. Μας λείπει η κοινωνική αγωγή.

Ο Αριστόδημοςήταν Σπαρτιάτης πολεμιστής, ένας από τους πολλούς που στάλθηκαν στη μάχη των Θερμοπυλών. Ήταν ένας από τους δύο Σπαρτιάτες επιζώντες, και δεν συμμετείχε στην τελευταία στάση. Μαζί με ένα σύντροφο του, τον Εύρυτο, ο Αριστόδημος έχασε το ένα του μάτι λόγω μόλυνσης, για αυτό και ο Λεωνίδας τους διέταξε να επιστρέψουν στη Σπάρτη πριν τη μάχη, αλλά ο Εύρυτος επέστρεψε, έστω και τυφλός, και σκοτώθηκε.

Ο Έλληνας ιστορικός Ηρόδοτος πίστευε ότι αν και ο Αριστόδημος και ο Εύρυτος επέστρεφαν ζωντανοί, ή αν ο Αριστόδημος επέστρεφε μόνος του, και άρρωστος, δεν θα είχε κατηγορηθεί από τους Σπαρτιάτες. Ωστόσο, επειδή ο Εύρυτος επέστρεψε και πέθανε στη μάχη, ο Αριστόδημος θεωρήθηκε δειλός και η πράξη του θεωρήθηκε ταπεινωτική για τους συμπατριώτες του - όπως είπε ο Ηρόδοτος, «κανένας άνθρωπος δεν του μιλούσε - τον αποκαλούσαν Αριστόδημος ο τρέσας» (δηλαδή ο δειλός).

Ο άλλος επιζώντας των 300 ήταν ένας άνδρας ονόματι Παντίτης, ο οποίος στάλθηκε από τον Λεωνίδα σε μια πρεσβεία στη Θεσσαλία. Απέτυχε να επιστρέψει στις Θερμοπύλες την ώρα της μάχης, και αφού κατάλαβε ότι ήταν σε δυσμένεια, κρεμάστηκε.

Στη μάχη των Πλαταιών, ο Αριστόδημος πολέμησε με μανία, ώστε οι Σπαρτιάτες να θεωρήσουν ότι λύτρωσε τη ψυχή του. Παρά το γεγονός ότι αφαίρεσε το "μαύρο σημάδι"του ονόματός του, δεν θα τον βραβεύσουν με κάποια ειδική τιμή για την ανδρεία του, γιατί είχε αγωνιστεί με αυτοκτονική απερισκεψία. Οι Σπαρτιάτες θεωρούσαν περισσότερο ήρωες αυτούς που πολεμoύσαν, ενώ ταυτόχρονα εξακολουθούσαν να επιθυμούν να ζήσουν. Ο Αριστόδημος κατηγορήθηκε ως τρελός από τη φάλαγγα και ήταν βαριά τραυματισμένος, αλλά κατάφερε να επιζήσει ως τη λήξη των Ελληνοπερσικών Πολέμων, δηλ. ως τη μάχη του Ευρυμέδοντα.

Ένας χαρακτήρας ονόματι Δήλιος εμφανίζεται και διηγείται την ιστορία των 300 Σπαρτιατών σε κόμικς του Φρανκ Μίλλερ, το οποίο εξιστορεί τα γεγονότα της μάχης των Θερμοπυλών. Στην ομώνυμη ταινία του 2007, τον Δήλιο υποδύεται ο ηθοποιός Ντέιβιντ Γουένχαμ. Σε αντίθεση με τον Αριστόδημο, ο Δήλιος δεν δέχεται διαταγή να επιστρέψει στη Σπάρτη εξαιτίας μόλυνσης, αν και έχασε ένα μάτι κατά τη διάρκεια της μάχης.

Αυτό έγινε έτσι ώστε να μπορεί να χρησιμοποιήσει τις ρητορικές του ικανότητες στο να λέει την ιστορία των συντρόφων του για να εμπνεύσει την υπόλοιπη Σπάρτη, και τότε όλη την Ελλάδα. Ως εκ τούτου, δεν αντιμετωπίζει επιφύλαξη από τους συντρόφους του στην επιστροφή του, και αργότερα οδηγεί τον σπαρτιατικό στρατό στη μάχη των Πλαταιών.

Ο χαρακτήρας αυτός επανεμφανίζεται στην επόμενη ταινία 300: Η άνοδος της Αυτοκρατορίας, όπου αυτός ακολουθεί την βασίλισσα Γοργώ στην μάχη και πολεμάει δίπλα στον Θεμιστοκλή.Και οι τρεις τους επιβιώνουν από τα γεγονότα της ταινίας. Στο ιστορικό μυθιστόρημα του Αντώνη Αντωνιάδη, Ο λύκος της Σπάρτης, είναι ο κεντρικός χαρακτήρας.

Ο τάφοςαυτός βρίσκεται σε απόσταση 145 μ. περίπου βορειοανατολικά του Ανακτόρου, 70 μ. περίπου από τον λόφο, στην άκρη ενός ελαιώνα. Ερευνήθηκε το 1953 και δημοσιεύθηκε είκοσι χρόνια αργότερα από τον Λόρδο William Taylour.

Η πεσμένη θόλος του αναστηλώθηκε το 1957 από την Ελληνική Αρχαιολογική Υπηρεσία. Ο δρόμος του έχει μήκος 10,50 μ., το στόμιο του έχει ύψος 4,55 μ. και βάθος 4,62 μ. και η διάμετρος του θαλάμου του είναι 9,35 μ. Στο δάπεδο του θαλάμου βρέθηκαν ένας μεγάλος ημικυκλικός λάκκος προορισμένος για ταφές (ανακομιδές) και ένας κτιστός τάφος ("σαρκοφάγος").

Υπολογίζεται ότι στο θάλαμο θα είχαν ενταφιασθεί τουλάχιστον 17 άτομα. Ο ταφικός θάλαμος είχε βάναυσα συληθεί ήδη κατά την Αρχαιότητα και τα πάντα στο εσωτερικό του βρέθηκαν αναμοχλευμένα. Ο τάφος κατασκευάσθηκε κατά την πρώτη Μυκηναϊκή φάση (1550-1500 π.Χ.)και χρησιμοποιήθηκε, αναμφίβολα για βασιλικές ταφές, σε όλη τη διάρκεια του 15ου αιώνα π.Χ., ίσως και μέχρι τον 13ο αιώνα π.Χ.

Από τα πολυάριθμα πολύτιμα αντικείμενα που διασώθηκαν από τον τάφο και βρίσκονται, στην πλειονότητα τους, στο Εθνικό Μουσείο στην Αθήνα, μπορούμε να φαντασθούμε τον αρχικό πλούτο του.

Περιλαμβάνουν ένα σημαντικό αριθμό κοσμημάτων και άλλων αντικειμένων από χρυσό, ανάμεσα τους 4 χρυσές γλαύκες, μια χρυσή βασιλική σφραγίδα με παράσταση πτερωτού γρύπα εμβληματικού χαρακτήρα και ένα χρυσό δακτυλίδι με απεικόνιση ιερού κορυφής Μινωικού τύπου

Τι αισθάνονταν οι αρχαίοι Έλληνες; Πώς εξέφραζαν, έλεγχαν ή διαχειρίζονταν τα συναισθήματά τους; Τι κοινό υπάρχει με τη σύγχρονη εποχή;

Μια πρωτοποριακή έκθεση, που θα συζητηθεί πολύ, καθώς φέρνει στην επιφάνεια πλήθος πληροφοριών για το «άγνωστο» θέμα των συναισθημάτων στην αρχαία Ελλάδα, ξεκινά στις 9 Μαρτίου 2017 στο Πολιτιστικό Κέντρο του Ιδρύματος Ωνάση, στη Νέα Υόρκη. Τίτλος της «A World of Emotions: Ancient Greece, 700 π. Χ. - 200 μ. Χ.» (Ένας κόσμος συναισθημάτων: Αρχαία Ελλάδα, 700 π. Χ. - 200 μ. Χ.).

«Η έκθεση δεν αποτελεί μόνο μια σπάνια και αναστοχαστική θεματική συλλογή από όμορφα και συναρπαστικά αντικείμενα του αρχαίου κόσμου, αλλά κάτι παραπάνω: αποτελεί συμβολή στη βαθύτερη κατανόηση της καθημερινής μας πραγματικότητας. Είμαστε βαθιά ευγνώμονες στους διακεκριμένους επιμελητές για αυτήν τη σημαντική έκθεση και τον αποκαλυπτικό της κατάλογο», επισημαίνει ο πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση, Δρ. Αντώνης Παπαδημητρίου.

Η έκθεση, που θα έχει ελεύθερη είσοδο και θα λειτουργεί μέχρι τις 24 Ιουνίου 2017, συγκεντρώνει περισσότερα από 130 εκθέματα από τα σπουδαιότερα μουσεία του κόσμου. Στόχος της είναι να διερευνήσει τις ιδέες και τις συμπεριφορές των ανθρώπων της κλασικής αρχαιότητας σχετικά με τα συναισθήματα, καθώς και τους τρόπους αποτύπωσής τους.

Όπως πληροφορεί το Ίδρυμα στην ιστοσελίδα του η έκθεση, που θα διαρκέσει ως τις 24 Ιουνίου 2017, παρουσιάζει 130 και πλέον αριστουργήματα από μερικά από τα μεγαλύτερα και σημαντικότερα μουσεία του κόσμου, όπως το Μουσείο Ακρόπολης, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, το Λούβρο, το Βρετανικό Μουσείο και τα Μουσεία Βατικανού. Στόχος της έκθεσης είναι να εξερευνήσει τις ιδέες και τις αντιλήψεις που είχαν οι άνθρωποι της αρχαιότητας γύρω από τα συναισθήματα, αλλά και τους τρόπους απεικόνισής τους, αποκαλύπτοντας πόσο εντυπωσιακά οικείες, αλλά και συγκλονιστικά ξένες είναι με τις δικές μας. Συχνά λέγεται ότι η αρχαία Ελλάδα «λουζόταν» στο φως της λογικής, όμως στην πραγματικότητα πίσω από αυτή την αντίληψη κρύβεται ένας κόσμος γεμάτος συναισθήματα, όπως δείχνει και το γεγονός ότι η πρώτη λέξη στην Ιλιάδα είναι «μήνις», δηλαδή οργή.

Επιτύμβια στήλη, μάρμαρο, αρχές 3ου αιώνα π.Χ., από το Νεκροταφείο της Αρχαίας Θήρας. Αρχαιολογικό Μουσείο Θήρας, 321, © Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού-Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων. Φωτογραφία Κώστας Ξενικάκης

Κεφαλή της Πενθεσίλειας, μάρμαρο, ρωμαϊκό αντίγραφο ελληνιστικού πρωτοτύπου ©Antikenmuseum Basel und Sammlung Ludwig

Υδρία που απεικονίζει τον Αχιλλέα να σκοτώνει τον Τρωίλο, κεραμική, μελανόμορφη, ca.510-500 π.Χ., από το Βούλτσι. Βρετανικό Μουσείο, 1837,0609.69 ©Trustees of the British Museum

Η έκθεση, που υλοποιήθηκε με την αρωγή μιας ομάδας διακεκριμένων επιμελητών, θα παρουσιάσει έργα αγγειογραφίας, γλυπτά (από φυσικού μεγέθους αγάλματα από το Μουσείο της Ακρόπολης ως επιτύμβια ανάγλυφα), θεατρικές μάσκες, φυλαχτά, νομίσματα και αναθήματα, καθώς και πολλά ακόμα αντικείμενα που χρονολογούνται από τις αρχές του 7ου αι. π. Χ. (παραδοσιακή χρονολόγηση της Ιλιάδας) ως τα τέλη του 2ου αι. μ. Χ. Πολλά από αυτά θα εμφανιστούν για πρώτη φορά στις ΗΠΑ, ενώ κάποια άλλα θα κάνουν το πρώτο τους «ταξίδι» εκτός Ελλάδας. Όλα μαζί πάντως θα δώσουν μια μοναδική ευκαιρία: Να αναλογιστούμε τον ρόλο των συναισθημάτων στην προσωπική, κοινωνική και πολιτική ζωή μας, συμβάλλοντας παράλληλα στην προώθηση αυτού του σχετικά νέου πεδίου, που είναι η ιστορία των συναισθημάτων.

130 αριστουργήματα από τα σημαντικότερα μουσεία του κόσμου συγκεντρώνονται στη νέα έκθεση του Ωνάσειου Πολιτιστικού Κέντρου Νέας Υόρκης, θέτοντας παράλληλα ερωτήματα σχετικά με τους τρόπους που εκφράζουμε, ελέγχουμε, διαχειριζόμαστε ή μιμούμαστε συναισθήματα στις σύγχρονες κοινωνίες. Διαμορφωμένη από μια ομάδα διακεκριμένων επιμελητών, περιλαμβάνει αγγεία, γλυπτά (από αγάλματα φυσικού μεγέθους από την Ακρόπολη μέχρι ταφικά ανάγλυφα), θεατρικές μάσκες, φυλακτά, νομίσματα και αναθήματα, καθώς και άλλα έργα τέχνης, η δημιουργία των οποίων εκτείνεται από τις αρχές του 7ου αιώνα π.Χ. (ο γενικά αποδεκτός χρονικός προσδιορισμός της «Ιλιάδας») μέχρι και τον 2ο αιώνα μ.Χ. Πολλά από τα εκθέματα παρουσιάζονται για πρώτη φορά στις Η.Π.Α. και κάποια από αυτά ταξιδεύουν για πρώτη φορά εκτός ελληνικών συνόρων. Στο σύνολο τους, τα εκθέματα προσφέρουν την ευκαιρία να συλλογιστούμε ξανά τον ρόλο των συναισθημάτων στην προσωπική, κοινωνική και πολιτική ζωή, ενώ παράλληλα συνδράμουν στην προώθηση του σχετικά νέου τομέα της ιστορίας των συναισθημάτων.

«Προφανώς δεν έχουμε τη δυνατότητα να μελετήσουμε με άμεσο τρόπο τις νευροβιολογικές διεργασίες των ανθρώπων στην αρχαία Ελλάδα. Μπορούμε εντούτοις να παρακολουθήσουμε τον τρόπο με τον οποίο οι κοινωνικές νόρμες, οι θρησκευτικές πεποιθήσεις, η φιλοσοφία και η παιδεία καθόρισαν τις εκδηλώσεις των συναισθημάτων, όπως και τους τρόπους με τους οποίους τα συναισθήματα επανακαθόρισαν με τη σειρά τους κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, πολιτικές συμπεριφορές και θρησκευτικές πρακτικές», τονίζει μεταξύ άλλων μέσα από τον κατάλογο ο διακεκριμένος ιστορικός Άγγελος Χανιώτης.

Ταυτόχρονα με την έκθεση, θα πραγματοποιηθούν ξεναγήσεις για όλη την οικογένεια, καθώς και μια σειρά από ενδιαφέρουσες εκδηλώσεις. Για παράδειγμα, στο πλαίσιο της σειράς περιπατητικών συνομιλιών Let's Walk (Ας Περπατήσουμε), εκλεκτοί καλεσμένοι θα περιπλανώνται σε συγκεκριμένες ημερομηνίες στην έκθεση συμμετέχοντας σε συζητήσεις εμπνευσμένες από τα εκθέματα, ενώ στις 3 Απριλίου, σε συνεργασία με το Axion Estin Foundation, το Ίδρυμα θα φιλοξενήσει ένα κονσέρτο βυζαντινών ύμνων για τη Μεγάλη Εβδομάδα.

Την έκθεση επιμελήθηκαν, για λογαριασμό του Ιδρύματος, ο 'Αγγελος Χανιώτης, Καθηγητής Αρχαίας Ιστορίας και Κλασικών Σπουδών στη Σχολή Ιστορικών Μελετών του Ινστιτούτου Προηγμένων Μελετών του Πρίνστον, ο Νικόλαος Καλτσάς, Επίτιμος Διευθυντής του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού (πρώην διευθυντής του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου) και ο Ιωάννης Μυλωνόπουλος, αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Αρχαίας Ελληνικής Τέχνης και Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια. Η έκθεση συνοδεύεται από ένα πλήρως εικονογραφημένο κατάλογο, που περιλαμβάνει κείμενα δεκάδων μελετητών και συγγραφέων από την Ευρώπη και τις ΗΠΑ.

Τα εκθέματα της έκθεσης προέρχονται από τους παρακάτω φορείς/μουσεία:

• Αρχαιολογική Συλλογή Αχαρνών (Εφορία Αρχαιοτήτων Ανατολικής Αττικής),
• Μουσείο Ακρόπολης, Αρχαιολογικό Μουσείο Κεραμικού,
• Επιγραφικό και Νομισματικό Μουσείο,
• Μουσείο της Αρχαίας Αγοράς,
• Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο,
• Αρχαιολογικό Μουσείο Δήλου,
• Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου,
• Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων,
• Διαχρονικό Μουσείο Λάρισας,
• Αρχαιολογικό Μουσείο Μαραθώνα,
• Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά,
• Αρχαιολογικό Μουσείο Πέλλας,
• Αρχαιολογικό Μουσείο Πυθαγορείου στη Σάμο,
• Αρχαιολογικό Μουσείο Βαθιού στη Σάμο,
• Αρχαιολογικό Μουσείο Θήρας,
• Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης,
• Αρχαιολογικό Μουσείο Θήβας,
• Αρχαιολογικό Μουσείο Βέροιας,
• Αρχαιολογικό Μουσείο Βραυρώνας,
• Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης -Ίδρυμα Νικολάου Π. Γουλανδρή, 
• Συλλογή Γεωργίου Τσολοζίδη, Musée du Louvre, Τμήμα Ελληνικών, Ετρουσκικών και Ρωμαϊκών Αρχαιοτήτων, Παρίσι,
• Staatlichen Antikensammlungen und Glyptothek, Μόναχο,
• Museo Archeologico Nazionale -Νάπολη,
• Musei Capitolini, Centrale Montemartini -Ρώμη,
• Antikenmuseum Basel und Sammlung Ludwig -Βασιλεία,
• Βρετανικό Μουσείο -Λονδίνο,
• Μουσείο Καλών Τεχνών -Βοστόνη,
• Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης -Νέα Υόρκη,
• Musei Vaticani -Πόλη του Βατικανού.

Πηγή: The Huffington Post, The TOC

Διαβάζοντας τους όρους και τις προϋποθέσεις για να γίνεις βουλευτής στην Αρχαία Ελλάδα, αμέσως καταλαβαίνεις το μεγαλείο της Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Όχι σαν τους σύγχρονους εκπροσώπους του λαού που έφεραν τη χώρα στο χείλος του γκρεμού.

Ιδού λοιπόν, το Ελληνικό Δίκαιο που ίσχυε κατά τον 5ο π.Χ. αιώνα, δηλαδή το Δίκαιον του Χρυσού Αιώνα και της Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Οι νόμοι ήταν του Σόλωνα και προέβλεπαν πως εάν κάποιος πολίτης ήθελε να γίνει βουλευτής, o νόμος απαιτούσε τα εξής:

1) Να είναι Αθηναίος​ πολίτης.

2) Nα κατέχει την Ελληνική θρησκεία και παιδεία ​ (όμαιμον, ομότροπον, ομόθρησκον)​…

3) Nα ΜΗΝ είναι κίναιδος, και

4) Να καταγραφεί ΟΛΗ η περιουσία του, μέχρι και τα σανδάλια που φορούσε, καθώς και η οικογενειακή του περιουσία.

Εάν τηρούνταν όλα αυτά, τότε μπορούσε να γίνει βουλευτής.

Οι νόμοι που εισήγοντο στην Εκκλησία του Δήμου για ψήφιση ήταν ονομαστικοί, δηλαδή έφεραν το όνομα του προτείνοντος. Εκείνος δε που πρότεινε κάποιον νόμο έπρεπε να είναι ΠΟΛΥ προσεκτικός. Όχι μόνον να έχει εξετάσει το εάν υπήρχε άλλος, προγενέστερος νόμος που ρύθμιζε το θέμα με τρόπο διαφορετικό (οπότε έπρεπε να τον αναφέρει), αλλά ήταν και ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ για τα αποτελέσματα του προτεινόμενου.

Έτσι, εάν πρότεινε και περνούσε νόμο ο οποίος αποδεικνυόταν οικονομικά ζημιογόνος για την Αθήνα, τότε έπρεπε να κατασχεθεί από την καταγεγραμμένη περιουσία του, όλο το ποσόν κατά το οποίο ζημιώθηκε οικονομικά η Αθήνα.

Αν μάλιστα ​δεν έφθανε ΟΛΗ η περιουσία του -μέχρι και τα σανδάλια του, που κατεγράφησαν-, τότε το ανεξόφλητο υπόλοιπο, υποχρεώνονταν να το εξοφλήσει ΔΟΥΛΕΥΟΝΤΑΣ ΣΕ ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ. Αν ο νόμος, που πρότεινε και ψηφίστηκε, ζημίωνε ΗΘΙΚΑ την Αθήνα η ποινή ήταν: AΥΘΗΜΕΡΟΝ ΤΕΛΕΥΘΗΣΑΤΩ …

Πηγή: dinfo.gr

Πέρα από τις αμέτρητες Ελληνικές λέξεις όμως που μπορεί να συναντήσει κανείς σε ένα ξενόγλωσσο ακαδημαϊκό βιβλίο, με αντίστοιχη συχνότητα εμφανίζονται και μεμονωμένα γράμματα, ως επιστημονικά σύμβολα.

Δείτε πως χρησιμοποιείται κάθε ένα από τα 24 γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου, σαν επιστημονικός συμβολισμός:

Α: Η γνωστότερη χρήση του πρώτου γράμματος του ελληνικού αλφαβήτου συναντάται στα «σωματίδια α». Τα «alpha particles», όπως αναφέρονται στα αγγλόφωνα επιστημονικά συγγράμματα, δημιουργούνται από την σύζευξη δύο πρωτονίων και δύο νετρονίων. Ένα σωματίδιο τέτοιου είδους «παράγεται» από μια διαδικασία που ονομάζεται «διάσπαση α» ή «alpha decay»

Β: Αντίστοιχα με το «α», το βήτα χρησιμοποιείται για να ονοματίσει ένα άλλο είδος σωματιδίων. Τα «σωματίδια β» δημιουργούνται από την πυρηνική αντίδραση «beta decay». Από αυτήν την διαδικασία έχουν προκύψει και οι ονομασίες των «ακτίνων β» και της ομώνυμης ραδιενέργειας.

Γ: Οι «ακτίνες γ» είναι ιδιαίτερα γνωστές στον... κόσμο της φυσικής. Αποτελούν τις ακτίνες με τη μεγαλύτερη συχνότητα και ενέργεια, από όλο το φάσμα. Είναι ιδιαίτερα επικίνδυνες λόγω των τεραστίων ποσών ηλεκτρομαγνητικής ραδιενέργειας που «μεταφέρουν». Όπως και στις προηγούμενες δύο περιπτώσεις, οι «ακτίνες γ» είναι αποτέλεσμα της «διάσπασης γ».

Δ: Το γράμμα αυτό διαφοροποιείται από τα προηγούμενα, τα οποία σχετίζονταν με την ακτινοβολία και την ραδιενέργεια. Το «δ» είναι ένα πιο... μαθηματικό σύμβολο, αφού παριστάνει μια μικρή μεταβολή ποσότητας. Για παράδειγμα ο συμβολισμός δt, όπου t είναι ο χρόνος, μεταφράζεται σε ένα ελάχιστο χρονικό διάστημα. Από εκεί προκύπτει και η γνωστή φράση «σε χρόνο ντετέ».

Ε: Ένα αυστηρά μαθηματικό σύμβολο. Το γράμμα «ε» χρησιμοποιείται για να δηλώσει μια αριθμητική ποσότητα που μπορεί να γίνει αυθαίρετα μικρή. Στον κλάδο της «Ανάλυσης» των μαθηματικών, το «ε» συναντάται σχεδόν σε κάθε σελίδα ακαδημαϊκού συγγράματος.

Ζ: Παλιότερα το γράμμα «ζ» ονομάτιζε ένα συγκεκριμένο είδος σωματιδίων, που τελικώς αποδείχθηκε πως δεν υπάρχουν καθόλου. Ο μαθηματικός Μπέρναρντ Ρίμαν όμως, φρόντισε να δώσει άλλο ρόλο στο συγκεκριμένο γράμμα, με την γνωστή «συνάρτηση ζήτα». Μια συνάρτηση με μεγάλη σημασία για τον τομέα της Θεωρίας Αριθμών και για την μελέτη των πρώτων αριθμών.

Η: Ακόμα ένα γράμμα που χρησιμοποιήθηκε για να συμβολίσει κάποιο υποατομικό σωματίδιο. Το όγδοο και βαρύτερο μέλος της οκτάδας των μεσονίων χωρίς σπιν, που ανακαλύφθηκε το 1961, βαπτίστηκε «σωματίδιο η» από τον Μάρεϊ Γκέλμαν.

Θ: Το όγδοο γράμμα της αλφαβήτου είναι συνυφασμένο με την τριγωνομετρία και πιο συγκεκριμένα με τις γωνίες των τριγώνων. Ο καθένας το έχει χρησιμοποιήσει κατά την διάρκεια των μαθητικών του χρόνων.

Ι: Είναι ίσως το πιο αδικημένο γράμμα αφού το πασίγνωστο i, η φανταστική μονάδα, του έχει... κλέψει όλη την δόξα. Σε σπάνιες περιπτώσεις χρησιμοποιείται για να περιγράψει κάποια φαινόμενα στα βαρυτικά κύματα.

Κ: Ανάμεσα στα άστρα του αστερισμού Canis Major βρίσκεται και το «άστρο Κάπα». Μπορεί να μην είναι τόσο «τιμημένο» όσο τα υπόλοιπα γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου, όμως βρίσκει εφαρμογή στον χώρο της αστρονομίας.

Λ: Το «λ» συναντάται πολύ συχνά στα βιβλία φυσικής αφού συμβολίζει το μήκος κύματος, ένα από τα βασικότερα μεγέθη στην μελέτη των κυμάτων.

Μ: Θα μπορούσε να θεωρηθεί αντίθετο με το γράμμα... «e». Αυτό διότι το «μ» χρησιμοποιείται για το συμβολισμό των μιονίων. Τα μιόνια είναι σωματίδια παρόμοια με τα ηλεκτρόνια, που συμβολίζονται με e, μόνο που έχουν αντίθετο φορτίο.

Ν: Τα τρία είδη νετρινίων συμβολίζονται με το ίδιο γράμμα του ελληνικού αλφαβήτου, με διαφορετικό εκθέτη. Είναι αφόρτιστα και πολύ ελαφριά σωματίδια τα οποία συναντώνται στα ακαδημαϊκά βιβλία ως νe, νμ και ντ.

Ξ: Ενα από τα πιο «δύσκολα» γράμματα, όσον αφορά την γραφή του. Το μικρό γράμμα «ξ» δεν έχει ακόμα βρει το ρόλο του στον επιστημονικό κόσμο. Ωστόσο, ο Ρίμαν φρόντισε να εισάγει το «Ξ» στον χώρο των επιστημών με την «εξίσωση Ξ», που είναι παρόμοια με την «εξίσωση Ζ».

Ο: Δεν παρουσιάζει καμία απολύτως διαφορά με το αντίστοιχο γράμμα του λατινικού αλφάβητου και για αυτό το λόγο έχει περιορισμένη χρήση. Ωστόσο, συναντάται συχνά στον τομέα της αστρονομίας, όπως για παράδειγμα στο αστρικό σύστημα Όμικρον στον αστερισμό της Ανδρομέδας.

Π: Το πιο φημισμένο γράμμα από τα 24 που απαρτίζουν το ελληνικό αλφάβητο. Το «π» δηλώνει το λόγο της περιφέρειας ενός κύκλου προς τη διάμετρό του. Εκτός αυτού, ονοματίζει και ένα σημαντικό μεσόνιο. Το κεφαλαίο «Π» συμβολίζει την έννοια του γινομένου στα μαθηματικά.

Ρ: Ενα ακόμα γράμμα με σημαντική χρήση στον χώρο της επιστήμης. Το «ρ» χρησιμοποιείται για να εκφράσει την πυκνότητα μιας ουσίας, ή ενός υλικού.

Σ: Χρησιμοποιείται από μαθηματικούς και φυσικούς, με διαφορετικό όμως τρόπο. Στα μαθηματικά το κεφαλαίο «Σ» συμβολίζει το άθροισμα συγκεκριμένων όρων. Στην φυσική, συμβολίζει το «σπιν» ενός σωματιδίου.

Τ: Αποτελεί τα βαρύτερο από τα τρία λεπτόνια. Αλλο ένα γράμμα που συμβολίζει κάποιο υποατομικό σωματίδιο. Σπανιότερα συναντάται και για να εκφράσει την έννοια του χρόνου, με το αγγλικό «t» όμως να έχει επικρατήσει διεθνώς.

Υ: Το ύψιλον δηλώνει το σωματίδιο που αποτελείται από ένα μπλε κουάρκ και το αντικουάρκ του. Ανακαλύφθηκε το 1977 από τον Leon Lederman κατά λάθος.

Φ: Είναι το... αναπληρωματικό γράμμα το «θ». Αν χρειαστεί να συμβολίσουμε δύο γωνίες, τότε η δεύτερη θα ονομαστεί «φ», αφού η πρώτη θα έχει συμβολιστεί με «θ».

Χ: Ο πολύ γνωστός... «άγνωστος Χ». Το «Χ» χρησιμοποιείται για να συμβολίσει την άγνωστη, ή ανυπολόγιστη ποσότητα. Από τα πιο χαρακτηριστικά σύμβολα στα μαθηματικά.

Ψ: Ενα γράμμα με πολύ εξειδικευμένη χρήση. Συναντάται στις κυματοσυναρτήσεις στην κβαντομηχανική καθώς και στην «εξίσωση Σρέντινγκερ».

Ω: Το τελευταίο, αλλά και εύηχο, γράμμα της αλφαβήτου έχει χρησιμοποιηθεί όσο λίγα. Το «ω» είναι ένα μεσόνιο αλλά και το σύμβολο της κυκλικής συχνότητας. Με κεφαλαίο «Ω» συμβολίζεται ο λόγος της μέσης πυκνότητας μάζας του σύμπαντος προς την κρίσιμη τιμή της

Το 326 π.Χ. οβασιλιάς Αλέξανδροςήρθε αντιμέτωπος με τον Βασιλιά Πώρο του Ινδικού Βασιλείου Παουραβά στον ποταμόΥδάσπη. Η τοποθεσία της μάχης επιλέχτηκε από τον Πώρο. Ήταν μια επίπεδη αμμώδη πεδιάδα χωρίς λάσπη, όπου οι ελέφαντες και το ιππικό θα είχαν άφθονο χώρο για ελιγμούς. Ο Πώρος παρέταξε τα τάγματα του πεζικού του σε ένα πλατύ κεντρικό μέτωπο, τοποθετώντας έναν ελέφαντα κάθε τριάντα μέτρα περίπου για να τα ενισχύσει.

Σε κάθε πτέρυγα τοποθέτησε αρχικά ένα πλευρικό σώμα πεζικού και κατόπιν το ιππικό του με μια Ίλη αρμάτων να τα καλύπτει. Η συνολική ινδική παράταξη πρέπει να είχε μήκος γύρω στα τέσσερα χιλιόμετρα, από τα οποία το πεζικό καταλάμβανε τουλάχιστον τα τρία τέταρτα.
Ενώ ο Αλέξανδρος περίμενε το πεζικό να τον προλάβει, διεξήγαγε εκτεταμένη αναγνώριση της διάταξης του Πώρου, κρατώντας προσεχτικά τις δυνάμεις του κρυμμένες πίσω από δέντρα και ανώμαλο έδαφος. Μια κατά μέτωπον επίθεση ήταν αδύνατη: ο Αλέξανδρος δεν μπορούσε να ριψοκινδυνεύσει να πανικοβληθούν τα άλογα όταν θα ερχόταν αντιμέτωπα με τους ελέφαντες. Αν η φάλαγγα επρόκειτο να συγκρουστεί με το κέντρο του Πώρου, έπρεπε πρώτα να εξοντωθεί το ινδικό ιππικό.

Η στρατηγική του Αλέξανδρου

Για να νικήσει το ιππικό του Πώρου, ο Αλέξανδρος υιοθέτησε ένα εξαιρετικά δαιμόνιο στρατήγημα. Αρχαιολογικό Μουσείο Θάσου. Προτομή από μάρμαρο Ο Αλέξανδρος είχε δώσει διαταγή τα τάγματα της φάλαγγας και οι Βασιλικοί Υπασπιστές «να μην εμπλακούν μέχρι να καταστεί προφανές ότι έχει προκληθεί σύγχυση στους Ινδούς, τόσο από τους ιππείς όσο και από τους πεζούς, από το μακεδονικό ιππικό».

Η επίθεση των Μακεδόνων

Αφού πραγματοποίησε την σωστή διάταξη ο Αλέξανδρος επιτέθηκε αμέσως. Οι ιπποτοξότες, μια δύναμη χιλίων αντρών επιτέθηκαν εναντίον της ινδικής αριστερής πλευράς και έβγαλαν εκτός μάχης σχεδόν όλα τα άρματα του Πώρου. Κατόπιν επιτέθηκε ο βασιλιάς, επικεφαλής των μεραρχιών ιππικού του. Ο Πώρος έκανε αυτό που ο Αλέξανδρος είχε ελπίσει ότι θα κάνε, έφερε τις δικές του μονάδες από τη δεξιά πτέρυγα για να δώσουν τη χαριστική βολή. Τότε ο διοικητής των κρυμμένων μεραρχιών του Αλέξανδρου, Κοίνος, βγήκε από την κρυψώνα του και άρχισε την καταδίωξη.

Οι Ινδοί που ήταν έτοιμοι να αντιμετωπίσουν τον Αλέξανδρο, βρέθηκαν ξαφνικά αναγκασμένοι να δώσουν μάχη στα νώτα τους εναντίον και του Κοίνου. Ο Αλέξανδρος πραγματοποίησε έφοδο τη στιγμή που πραγματοποιούσαν στροφή και οι Ινδοί υποχώρησαν για να προστατευτούν με τους ελέφαντες. Πλέον ο κίνδυνος είχε απομακρυνθεί και το μακεδονικό βαρύ ιππικό με τοξότες και ακοντιστές προέλαυνε προς το κέντρο του Πώρου.

Ο Πώρος, άλλον είχε στη διάθεση ου 20.000 πεζούς, 2.000 ιππείς 130 ελέφαντες και 180 πολεμικά άρματα

O Mέγας Αλέξανδρος εναντίον των ελεφάντων

Ο πραγματικός εφιάλτης που αντιμετώπιζε η φάλαγγα και που θα τους κυνηγούσε ως το τέλος της ζωής τους ήταν η γραμμή των εξοργισμένων ελεφάντων. Ο Αλέξανδρος είχε επινοήσει μια τεχνική για να χειριστεί αυτά τα θηρία: τα περικύκλωνε, άφηνε τους τοξότες να στοχεύσουν τους οδηγούς τους και μετά εξαπέλυσε βροχή λογχών και ακοντίων στα πιο ευάλωτα σημεία του σώματός τους, ενώ οι άνδρες του πεζικού κατέκοβαν τις προβοσκίδες τους με περσικά κυρτά σπαθιά, ή έκοβαν τα πόδια τους με τσεκούρια.

Οι ελέφαντες φυσικά αντιδρούσαν. Κάποιους μακεδόνες στρατιώτες τους πατούσαν κάτω, συνθλίβοντας τους σε μια ματωμένη μάζα σάρκας και πανοπλίας. Άλλους τους έπιαναν με τις προβοσκίδες τους και τους πετούσαν στο έδαφος με ορμή. Άλλους πάλι τους ανασκολόπιζαν με τους τεράστιους χαυλιόδοντές τους. Πέρα από τους ελέφαντες οι Μακεδόνες χρειάστηκε να δώσουν απεγνωσμένη μάχη με το ινδικό ιππικό. Καθώς οι μονάδες του Πώρου ωθούνταν πίσω, οι ελέφαντες στριμωγμένοι σε περιορισμένο χώρο, άρχισαν να πατούν τους στρατιώτες της δικής τους πλευράς.

Ο Πώρος ηγήθηκε μιας τελευταίας επίθεσης των ελεφάντων αυτοπροσώπως, χωρίς όμως επιτυχία. Σύντομα οι ελέφαντες άρχισαν να υποχωρούν και να σαλπίζουν. Τότε ο Αλέξανδρος έφερε το ιππικό του να σφίξει περισσότερο τον κλοιό γύρω από τις μεραρχίες του Πώρου και έδωσε το σύνθημα στους Υπασπιστές και τη φάλαγγα «να κλειδώσουν τις ασπίδες και να κινηθούν σε συμπαγή μάζα». Αυτό το τελικό στάδιο της μάχης ήταν καθαρή σφαγή. Οι νεκροί των Ινδών εκτιμώνται ανάμεσα σε 12.000 μέχρι 23.000 ανάμεσα τους και οι δύο γιοι του Πώρου.

Η συνάντηση του Αλέξανδρου με τον Πώρο

Ο Πώρος πολέμησε μέχρι τέλους. Όταν κατάλαβε ότι η περαιτέρω αντίσταση ήταν μάταιη, αποχώρησε αργά πάνω στον ελέφαντά του, αδύναμος από την απώλεια αίματος καθώς ένα ακόντιο είχε διαπεράσει τον δεξί του ώμο. Ο Αλέξανδρος, «αγωνιώντας να σώσει τη ζωή αυτού του σπουδαίου και ευγενούς στρατιώτη» έστειλε αγγελιαφόρο να τον προλάβει. Σύμφωνα με τον Αρριανό «Όταν συναντήθηκαν, ο Αλέξανδρος άφησε το άλογό του και κοίταξε τον αντίπαλό του με θαυμασμό.

Ήταν ένας άντρας με υπέροχο παρουσιαστικό, πάνω από 1,80 ύψος και μεγάλης ομορφιάς. Η συμπεριφορά του δεν είχε χάσει τίποτα από την περηφάνια της. Είχε τον αέρα γενναίου άντρα που είχε πολεμήσει με τιμή για το βασίλειό του». Όταν ο Αλέξανδρος τον ρώτησε πως ήθελε να του συμπεριφερθεί, ο αξιοπρεπής πολεμιστής είπε «Βασιλικά». Ο Αλέξανδρος τον πίεσε κι άλλο. Υπήρχε κάτι που ήθελε για τον εαυτό του; Το μόνο που χρειαζόταν ήταν να το ζητήσει. «Τα πάντα» είπε ο Πώρος στον άνθρωπο που τον είχε αιχμαλωτίσει, «περιέχονται σε αυτό το αίτημα».

Μετά τη μάχη, λέει ο Διόδωρος, «ο μακεδονικός στρατός ξεκουράστηκε για τριάντα ημέρες στο μέσον μιας αφθονίας προμηθειών». Στη διάρκεια αυτού του μήνα, ο βασιλιάς Αλέξανδρος βρήκε χρόνο να πραγματοποιήσει μια γρήγορη επιδρομή στις περιοχές των γειτονικών ινδικών φυλών, που δεν είχαν ακόμα υποταχθεί. Αυτές οι νέες κατακτήσεις παραχωρήθηκαν στον Πώρο, ο οποίος είχε αποκατασταθεί στην ηγεσία του βασιλείου του με όλες τις τιμές. Μάλιστα η ιπποτική συμπεριφορά του Αλέξανδρου απέναντι στον Πώρο έκανε τους Ινδούς να τον θεωρήσουν Νταρμαβιτζάγι ή «κατακτητή μέσω της ηθικής».

Πηγή: Αλέξανδρος ο Μακεδόνας, ο μέγας στρατηλάτης της ιστορίας, Peter Green, εκδόσεις Διόπτρα

Καθ ‘όλη τη διάρκεια της ιστορίας, διακρίνουμε ορισμένα άτομα που έχουν ξεχωρίσει για τις ιδιαίτερες ικανότητες τους.

Οι άνθρωποι ήταν πάντα γοητευμένοι με ιστορίες ανθρώπων, που τα έβαλαν με ατέλειωτα κύματα επιτιθεμένων, αρνούμενοι να υποχωρήσουν στα ανυπέρβλητα εμπόδια, επιμένοντας για την νίκη.

Στο βίντεο που ακολουθεί θα δείτε επτά στρατιώτες που αψήφησαν μόνοι τους ολόκληρα συντάγματα…

Και όμως κάποιες φορές ο ένας κερδίζει πολλούς.