Η Μακεδονική Φάλαγγααποτελούσε τον χαρακτηριστικό τρόπο παράταξης μάχης, αρχικά των Μακεδόνων και στη συνέχεια όλων των κρατών των Διαδόχων και Επιγόνων, επί δύο αιώνες (μέσα 4ου - μέσα 2ου αιώνα π.Χ.)

«…μηδέν ‘εωρακέναι φοβερώτερον και δεινότερον φάλαγγος μακεδονικής…»

«…δεν έχω δει κάτι φοβερότερο και τρομερότερο από τη μακεδονική φάλαγγα…» Αιμίλιος Παύλος (Ρωμαίος ύπατος, ο νικητής στη μάχη της Πύδνας), 168 π.Χ. Πολύβιος (απόσπασμα)

Δείτε επίσης: Μακεδονική φάλαγγα: Ένας από τους πιο ισχυρούς σχηματισμους στην αρχαιότητα

Ήταν κοινή πίστη ότι οι ήρωες μετά θάνατον αποκτούσαν ξεχωριστή δύναμη και μπορούσαν, όπως και οι θεοί, να παρεμβαίνουν στα ανθρώπινα πράγματα.

Το επίκεντρο της λατρείας ενός ήρωα ήταν ο τάφος του, και αποτελούσε σημείο αναφοράς των κατοίκων όλης της γύρω περιοχής.

Σχεδόν σίγουρο είναι ότι στην περίπτωση του τύμβου στην Αμφίπολη, μιλάμε για ταφικό μνημείο αφηρωϊσμένου νεκρού, δηλαδή ενός «ήρωα», στον οποίον, όπως εξηγεί η ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτισμού, «αποδόθηκαν λατρευτικές τιμές από την κοινωνία της εποχής του.

Ο νεκρός ήταν εξέχουσα προσωπικότητα, καθώς μόνον έτσι εξηγείται η κατασκευή αυτού του μοναδικού ταφικού συγκροτήματος».

Σύμφωνα με τον Ησίοδο, οι ήρωες είναι ημίθεοι, δηλαδή ανώτερα όντα, μεταξύ των ανθρώπων και των θεών, προικισμένοι από τους θεούς με μοναδικά χαρίσματα.

Χαρακτηρίζονταν από αφάνταστη γενναιότητα και από το αίσθημα της δικαιοσύνης, και γι’ αυτό το λόγο, εκτός από την ανώτερη καταγωγή τους, οι ήρωες είχαν και ξεχωριστή μεταθανάτια μεταχείριση από τους θεούς.

Κατά τις ελληνικές δοξασίες, ένας ήρωας – ημίθεος, είναι ένα πλάσμα που μετέχει τόσο στη θεότητα, όσο και στην ανθρώπινη φύση, αφού χρωστάει τη γέννησή του στην ένωση θεού με άνθρωπο.

Τέτοιο παράδειγμα είναι και η παράδοση που θέλει τον Μέγα Αλέξανδρο γιό του Δία, που παίρνοντας τη μορφή φιδιού συνευρέθηκε με την Ολυμπιάδα.

Στους ήρωες ανήκουν ιστορικά πρόσωπα, τα οποία μεγαλούργησαν στην πατρίδα τους και στη συνέχεια λατρεύτηκαν από τους πολίτες, πράξη που ονομάζεται «αφηρωϊσμός».

Στους ιστορικούς χρόνους η λέξη «ήρωας» σήμαινε συγκεκριμένα έναν νεκρό άντρα που τιμάται, και για τον οποίον γίνονται εξιλασμοί στον τάφο του, ή σε κάποιο ιερό, γιατί η φήμη του, όσο ζούσε, ή ο ασυνήθιστος θάνατός του, του έδωσε δύναμη να υποστηρίζει και να προστατεύει τους ζωντανούς.

Ήταν κοινή πίστη ότι οι ήρωες μετά θάνατον αποκτούσαν ξεχωριστή δύναμη και μπορούσαν, όπως και οι θεοί, να παρεμβαίνουν στα ανθρώπινα πράγματα, να τιμωρούν τους ασεβείς ή να βοηθούν όσους ήταν ευσεβείς απέναντί τους. Το επίκεντρο της λατρείας ενός ήρωα ήταν ο τάφος του, και αποτελούσε σημείο αναφοράς των κατοίκων όλης της γύρω περιοχής.

Οι ήρωες, αν και δεν μπορούν να εξισωθούν με τους θεούς στην ισχύ, όχι μόνο δεν ήταν υποδεέστεροι στα μάτια του κόσμου αλλά ασκούσαν μεγαλύτερη επιρροή στους λάτρεις τους ακόμη και από τους πανελλήνιους θεούς. Προκύπτει λοιπόν πως οι ήρωες είναι δυνάμεις συνδεδεμένες με τον τόπο που βρίσκεται η υπόγεια κατοικία τους, δηλαδή ο τάφος τους.

Όπως αναφέρει R.Seaford, στη μελέτη του «Ανταπόδοση και Τελετουργία» ο χαρακτήρας των νεκρικών προσφορών και το τελετουργικό τυπικό της λατρείας των ηρώων, μοιάζει με τη λατρεία των χθόνιων θεοτήτων. Σημειώνεται δε πως ο ήρωας μπορεί να εμφανιζόταν αδιακρίτως με ανθρώπινη μορφή ή μορφή φιδιού, και εμφανιζόταν σπανίως.

Η λατρεία των ηρώων ως τελετουργία

Αξίζει να σημειωθεί πως η λατρεία των ηρώων στην αρχαία Ελλάδα ήταν δεμένη με τον τάφο τους και η δύναμή τους οφειλόταν στα λείψανά τους, που ήταν θαμμένα στον τάφο.

Πολλές φορές μάλιστα, ξέθαβαν τα οστά των ηρώων και τα μετέφεραν σε άλλη πόλη ή περιοχή. Γνωστό παράδειγμα είναι η μεταφορά των οστών του Ρήσου από την Τροία στην Αμφίπολη.

Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι οι ήρωες ήταν πρόθυμοι να υπερασπιστούν την πόλη που ήταν θαμμένοι, ενώ στις αρχαίες πηγές καταγράφονται πολλές εμφανίσεις ηρώων στα πεδία των μαχών για να προστατεύσουν το στράτευμα.

Η λατρεία ενός ήρωα διαφέρει από τη λατρεία των συνηθισμένων νεκρών ως προς τη διάρκειά της, τη συχνότητα των λατρευτικών εκδηλώσεων και τη σημασία τους, αφού στη λατρεία συμμετέχει όλη η πόλη.

Η λατρεία ηρώων ήταν από τη φύση της χθόνια, και τα τελετουργικά που συνδεόταν με αυτήν είχαν περισσότερο ομοιότητα με αυτά της λατρείας της Περσεφόνης.

Οι γραπτές πηγές τονίζουν την σημαντικότητα των τάφων των ηρώων και του ιερού χώρου, όπου χθόνια τελετουργικά εξευμένιζαν τα πνεύματά τους και τους προέτρεπαν να συνεχίζουν να ευνοούν τον τόπο και τους κατοίκους του.

Όπως τονίστηκε, το τυπικό της λατρείας των ηρώων είναι όμοιο με αυτό των χθόνιων θεοτήτων. Η πιο σημαντική λατρευτική πράξη ήταν η προσφορά θυσίας κάποιου ζώου, όχι με το φως της ημέρας, όπως στους θεούς, αλλά το βράδυ και πολλές φορές μεταμεσονύκτια.

Το θυσιαζόμενο ζώο ήταν στραμμένο προς το μέρος της Δύσης. Μετά τη θυσία και αφού το αίμα του χυνόταν σε μια ειδικά κατασκευασμένη οπή στο έδαφος, την εσχάρα, προκειμένου να φτάσει στον κάτω κόσμο, γινόταν ολοκληρωτική καύση του σώματος του ζώου. Παράλληλα προσφέρονταν οι πρώτοι καρποί κάθε σοδειάς, φρούτα, λαχανικά, δημητριακά, ψάρια, αλλά και κρασί και γάλα.

Οι προσφορές συνοδεύονταν από ύμνους και προσευχές. Σε κάποιες περιπτώσεις γινόταν και πομπή, που ήταν την αποστολή μιας προσφοράς προς τον ήρωα με τη συνοδεία πλήθους πιστών.

Άρης Μεντίζης, δημοσιογράφος – ιστορικός ερευνητής, στο xronometro, tribune

Χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι το γκότζι μπέρι για μακροζωία; Και βέβαια. Παρά το εξωτικό όνομά του, το γκότζι μπέρι, ελληνιστί λύκιον, φύτρωνε και στην Ελλάδα.

Δεν ήταν το μοναδικό που περιελάμβαναν στη δίαιτά τους. Το ιπποφαέςήταν ένα ακόμη φυτό στο οποίο απέδιδαν θεραπευτικές ιδιότητες. Οπως και σε άλλα βότανα, αλλά και σε καρπούς δέντρων, σαν τη μαστίχα.

Αναφορές μέσα από αρχαιολογικά ευρήματα για όλα αυτά μπορεί κανείς να θαυμάσει στην έκθεση «Ιασις. Υγεία νόσος θεραπεία, από τον Ομηρο στον Γαληνό» που εγκαινιάστηκε χθες στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης.

Η ευφάνταστη έκθεση στήθηκε στην πτέρυγα «Ντόλυς Γουλανδρή» σε ένα περιβάλλον που θυμίζει σπα, ιατρείο ή νοσοκομείο, όπως είπαν η γενική γραμματέας Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη και η πρόεδρος του Μουσείου Σάντρα Μαρινοπούλου. «Ο επισκέπτης συναντά μια ατμόσφαιρα υγιούς αισιοδοξίας, ευεξίας, χαλαρώνει σωματικά και έτσι μπορεί να απολαύσει τα δημιουργήματα από το 200 π.Χ. έως τους πρώτους μεταχριστιανικούς αιώνες», επεσήμανε η πρώτη.

«Η έκθεση Ιασις παρουσιάζει την εξέλιξη των αρχαίων θεραπευτικών πρακτικών, εξετάζοντας τη μετάβαση από τη μαγικο-θρησκευτική θεραπεία στην ορθολογική, επιστημονική ιατρική», όπως είπε ο εμπνευστής της και διευθυντής του Μουσείου Κυκλ. Τέχνης, ο καθηγητής αρχαιολογίας Νικόλαος Σταμπολίδης.

Περιλαμβάνει σχεδόν 300 αρχαία αντικείμενα από 41 μουσεία της Ελλάδας και του εξωτερικού (Βρετανικό Μουσείο, Λούβρο, Μουσεία του Καπιτωλίου στη Ρώμη). Χωρίζεται σε τρεις ενότητες: Υγεία, Νόσος, Θεραπεία, και καλύπτει το χρονικό διάστημα περίπου από το 1200 π.Χ. έως τον 3ο αιώνα μ.Χ. Κόστισε σχεδόν μισό εκατ. ευρώ (αλλά υπήρξαν πολλοί χορηγοί) και αμέτρητες ανθρωποώρες για τον Νίκο Σταμπολίδη και τον συνεργάτη του Γιώργο Τασούλα.

Μαρμάρινο άγαλμα του θεού Ασκληπιού από την αυτοκρατορική έπαυλη στο Anzio. Χρονολογείται στην περίοδο Αδριανού (117-138 μ.Χ.) και ανήκει στα Μουσεία Καπιτωλίου της Ρώμης

Τα πλέον εντυπωσιακά εκθέματα είναι δύο κεφάλια από ανάγλυφη σύνθεση στο Ασκληπιείο της Κω, δημιουργίες των γιων του Πραξιτέλη, Κηφισοδότου και Τιμάρχου. Δεν θα πρέπει να αγνοήσει κανείς τα δύο σπουδαία αγάλματα της Υγείας και του μαύρου Ασκπληπιού που ήρθαν από το εξωτερικό. Ούτε τα αγάλματα ή ανάγλυφα με τον Ασκληπιό, την Υγεία ή σκηνές από «θαύματα» του Ασκληπιού.

Χάλκινη κυλινδρική εργαλειοθήκη που περιείχε έξι μήλες. Βρέθηκε στην Πάφο, στον τάφο του χειρουργού. Είναι από τα τέλη 2ου - αρχές 3ου αι. μ.Χ. και προέρχεται από το Επαρχιακό Μουσείο Πάφου

Μαθήματα ανατομίας

Μαρμάρινη προτομή του Ιπποκράτη. Βρέθηκε σε τάφο ιατρού στην Ostia. Χρονολογείται στο 100-150 μ.Χ. και βρισκόταν στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ostia

Αν αφήσουμε πίσω το θείο, στο οποίο εναπόθεταν συχνά τις ελπίδες τους οι πρόγονοί μας, και μείνουμε στο ανθρώπινο, θα δούμε πολλά και συχνά συγκινητικά ή ενδιαφέροντα εκθέματα.

Από πήλινα τάματα, με αυτιά, μάτια, μαστούς, γεννητικά όργανα, μέχρι πήλινα ειδώλια που έχουν τα σπλάχνα έξω (για μαθήματα ανατομίας) ή πήλινα πόδια και χέρια με ασθένειες (εξανθήματα, διαβητικό πόδι κ.ά.), ώστε να εκπαιδεύονται οι νεότεροι γιατροί.

Ο Νίκος Σταμπολίδης σημείωσε ότι κάπως έτσι θα πρέπει να ξεκίνησε η Ιστορία, όταν οι άνθρωποι κατέγραφαν τις θεραπευτικές μεθόδους που είχαν αποδώσει, για να μεταδώσουν τη γνώση στους επόμενους - συνήθως από την κλειστή οικογένεια.

Το γκότζι μπέρι, ελληνιστί λύκιον, φύτρωνε και στην Ελλάδα και μάλιστα οι αρχαίοι Ελληνες το περιελάμβαναν στη δίαιτά τους προκειμένου να τους προσφέρει μακροζωία

Αγαλμάτια πασχόντων από φυματίωση, γυναικών που γεννούν, πήλινα αγγεία που χρησιμοποιούνταν ως θερμοφόρες, είναι μερικά ακόμη από τα ενδιαφέροντα εκθέματα. Τα μικρά αγγεία όπου φυλασσόταν το όπιο, αναποδογυρισμένα είναι ίδια με την κάψα της παπαρούνας του οπίου. Το όπιο χρησιμοποιούνταν ως παυσίπονο. Αλλά υπάρχει και οστικό υλικό, και συγκεκριμένα κρανία. Ενα από τη Χίο, το οποίο είχε υποβληθεί σε τρυπανισμό. Αλλο από την Αθήνα, με χρυσά συρματάκια, προφανώς για ορθοδοντικούς λόγους.

Το ιπποφαές ήταν επίσης ιδιαίτερα δημοφιλές στην αρχαία Ελλάδα, καθώς του απέδιδαν θεραπευτικές ιδιότητες

Έπαιρναν οι αρχαίοι γιατροί φακελάκι; Καμιά φορά, ναι, λέει ο κ. Σταμπολίδης, υπενθυμίζοντας τον γιατρό που βοήθησε στην Αγριππίνα να φαρμακώσει τον αυτοκράτορα για τον οποίο δούλευε. Γιατί επέστρεψε στην πατρίδα του και ζούσε πολυτελή βίο.

Αλλά συνήθως όχι, επειδή το «έχειν» του καθενός ήταν εμφανές. Πάντως, ίσως και να μην έλεγαν «όχι» σε έναν λαγό... Η έκθεση αποτελεί το 2ο μέρος της τριλογίας των μεγάλων αρχαιολογικών εκθέσεων που εστιάζουν σε θέματα που απασχολούν τον άνθρωπο από την αρχαιότητα, ξεκίνησε το 2009 με την έκθεση Ερως, και ολοκληρώνεται τον Δεκέμβριο με την έκθεση Επέκεινα.

ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΚΩΤΤΗ, akotti@pegasus.gr, ethnos.gr

Του Γιώργου Χαραλαμπίδη

Φαινομενικές λεπτομέρειες που αφορούν την τεχνοτροπία ενός αγάλματος, στις οποίες σπάνια δίνουμε την απαιτούμενη προσοχή, είναι εξαιρετικά σημαντικές.

Σήμερα ζούμε σε μία εποχή που αναγνωρίζουμε την «γλώσσα του σώματος»σαν έναν τρόπο μη λεκτικής επικοινωνίας, που μας δίνει την δυνατότητα να γνωρίζουμε σε μεγάλο βαθμό, τον τρόπο που σκέφτεται ένας άνθρωπος, μόνο από την στάση ή τις κινήσεις του σώματός του και χωρίς στην πραγματικότητα να μιλήσουμε μαζί του.

Θα πρέπει να γνωρίζουμε ότιαυτή η μέθοδος της μη λεκτικής επικοινωνίας, δεν αποτελεί μία πρωτοτυπία της εποχής μας,μία σημερινή ανακάλυψη, αλλά ανήκει σε ένα από ταβασικά χαρακτηριστικά και τρόπους έκφρασης της αρχαίας Ελληνικής τέχνης.

Χωρίς αμφιβολία, η δυνατότητα να αναγνωρίζει κάποιος τις βαθύτερες σκέψεις ενός ανθρώπου, χωρίς να έχει επικοινωνήσει προηγουμένως μαζί του, αποτελεί μία μορφή τέχνης ή εξειδικευμένης τεχνικής.

Πρόκειται επομένως για την πρακτική εφαρμογή μιας εκπαίδευσης, την οποία κατείχαν όπως φαίνεται οι αρχαίοι Έλληνες, όχι όμως μόνο για να αποκωδικοποιούν κρυφά τις ανθρώπινες συμπεριφορές με στόχο το προσωπικό τους όφελος, αλλά αντιθέτως, για να μπορούν να έρχονται σε συνδιαλλαγή με την μυστική διδασκαλία του θεού, η μορφή και τα σύμβολα του οποίου απεικονιζόταν σε κάποιο άγαλμα, το οποίο είχε κατασκευαστεί ακριβώς για αυτόν τον σκοπό.

Όπως σήμερα προσπαθούμε να καταλάβουμε έναν άνθρωπο και να κατανοήσουμε τις κρυφές του σκέψεις, από τον τρόπο που κινείται μέσα στον χώρο και από τις επιμέρους κινήσεις που κάνει συνειδητά ή ασυνείδητα με το σώμα του, με τις εκφράσεις που παίρνει το πρόσωπό του, η χροιά της φωνής του και οι γενικότερες αντιδράσεις του, κατά τον ίδιο τρόπο οφείλουμε να αντιμετωπίσουμε και τα αρχαία ελληνικά αγάλματακαι κυρίως τα αγάλματα των Θεών.

Διαπιστώνουμε ότι η μέθοδος της μη λεκτικής επικοινωνίας αφορά κατεξοχήν την σχέση μας με τον Θεό, με τον οποίο εκ των πραγμάτων δεν μπορούμε να κάνουμε διάλογο μαζί του, όπως συμβαίνει πολύ εύκολα με τους συνανθρώπους μας.

Θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι η μη λεκτική επικοινωνία εκφράζεται μέσω της τέχνης, στην οποία άλλωστε οι αρχαίοι Έλληνες υπήρξαν πρωτοπόροι, κυρίως με την αρχιτεκτονική, την ζωγραφική και την γλυπτική.

Ο λόγος που οφείλουμε να ασχοληθούμε με την αρχαία γλυπτική τέχνη, δεν είναι απλώς επειδή τα αγάλματα αυτά είναι συνήθως ιδιαιτέρως όμορφα ή επειδή η κατασκευή τους διέπεταιαπό την εφαρμογή των κανόνων της απόκρυφης αρμονίας του χρυσού αριθμού φ.

Ο πραγματικός λόγος είναι διότι τα αγάλματα των Θεών είναι γεμάτα από σύμβολα ή συμβολικές αναπαραστάσεις, από «κινήσεις» ανάλογες με αυτές που αναζητούμε σήμερα στον συνομιλητή μας για να καταφέρουμε να αποκωδικοποιήσουμε τις κρυφές του σκέψεις πριν προλάβει να τις εκφράσει.

Ακριβώς αυτός θα πρέπει να είναι ο σκοπός κάθε ανθρώπου, που επιθυμεί να εισέλθει στην απόκρυφη πλευρά ή στην αποκωδικοποίηση της ελληνικής φιλοσοφίας.

Δεδομένου ότι όλοι οι αρχαίοι γλύπτες και καλλιτέχνες ήταν άτομα βαθιά μυημένα στην φιλοσοφία, είναι βέβαιο ότι μέσω των δημιουργημάτων τους, αυτό που προσπάθησαν δεν ήταν απλώς να αποδώσουν την μορφή κάποιας συγκεκριμένης θεότητας, όπως οι ίδιοι την φαντάστηκαν, αλλά μέσω της συγκεκριμένης στάσης και των συμβόλων με τα οποία φρόντισαν να εφοδιάσουν τα αγάλματα, να αποδώσουν στον παρατηρητή τους απαραίτητους κωδικοποιημένους συμβολισμούς, μέσω των οποίων θα μπορούσε να συνδιαλλαγεί μαζί τους και να προσλάβει την μυστηριακή φιλοσοφική γνώση που μεταφέρουν, δια μέσου των αιώνων.

Φαινομενικές λεπτομέρειες ή ανύποπτα στοιχεία στην τεχνοτροπία της κατασκευής ενός αγάλματος αφορούν μόνο τους ανύποπτους ανθρώπουςπου προσπερνούν αυτά τα έργα τέχνης χωρίς να είναι σε θέση να συνειδητοποιούν ότι το άγαλμα αυτό, όχι μόνο θα μπορούσε να μιλήσει στην ψυχή τους, αλλά επιπλέον και να τους προσφέρει την πολυπόθητη ψυχική ΑΓΑΛΛ-ΙΑΣΗ.

Δηλαδή, την ΙΑΣΗ της ίδιας τους της ΨΥΧΗΣ, η οποία σύμφωνα με τις διδασκαλίες των Φιλοσόφων μας, βρίσκεται σε ασθενή κατάσταση, όσο δεν είναι εκπαιδευμένη ώστε να μπορεί να διακρίνει τα υποκρυπτόμενα σύμβολα των αγαλμάτων, τα οποία όμως από την στιγμή που γίνουν κατανοητά, διαθέτουν την δύναμη ακόμα να αλλάξουν ολοκληρωτικά τον γενικότερο τρόπο συμπεριφοράς ενός ανθρώπου.

Φαινομενικές λεπτομέρειες που αφορούν την τεχνοτροπία ενός αγάλματος, στις οποίες σπάνια δίνουμε την απαιτούμενη προσοχή, είναι εξαιρετικά σημαντικές.

Θα μπορούσαμε να αναφέρουμε ορισμένα συγκεκριμένα παραδείγματα, όπως αν το άγαλμα βρίσκεται σε όρθια ή σε καθιστή θέση. Αν είναι μόνο του ή αν βρίσκεται μέσα σε ένα σύμπλεγμα και άλλων αγαλμάτων. Ακόμα και τον συγκεκριμένο χώρο μέσα στον οποίο είχε επιλεγεί να τοποθετηθεί. Αν συνοδεύεται από υλικά σύμβολα, τα οποία αφορούν την ύπαρξη αρχετύπων την λειτουργία των οποίων η ψυχή μας έχει απόλυτη ανάγκη όχι μόνο να κατανοήσει αλλά και να προχωρήσει στην λειτουργία τους.

Θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε σαν ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα το χρυσελεφάντινο άγαλμα της Αθηνάς που βρισκόταν μέσα στον Παρθενώνα.

Από αυτό το αριστουργηματικό έργο τέχνης, ύψους 12 μέτρων δεν έχει φτάσει στις μέρες μας, ούτε ένα μικροσκοπικό κομματάκι. Εκτός όμως από τα πολύτιμα υλικά κατασκευής αυτού του αγάλματος, εξίσου πολύτιμοι ήταν και οι κρυμμένοι ή εσωτερικοί συμβολισμοί που διέθετε:

Στα πέδιλα της Αθηνάς απεικονιζόταν η ΑΜΑΖΟΝΟΜΑΧΙΑ, ενώ φέρεται να είναι οπλισμένη με ΑΣΠΙΔΑ, ΔΟΡΥ και ΠΕΡΙΚΕΦΑΛΑΙΑ, γεγονός που την καθιστά ετοιμοπόλεμη.

Επιπλέον το σύμβολο του ΟΦΕΩΣ είναι κυρίαρχο σε ολόκληρη την έκταση του αγάλματος. Αρχικά υπάρχει ένας περιελισσόμενος όφις που βρίσκεται πίσω από την ασπίδα της, όμως όσο ανερχόμαστε προς το κεφάλι της, διαπιστώνουμε ότι οι όφεις καλύπτουν ολόκληρη την περιοχή του στήθους της,σχηματίζοντας το περίφημο «ΓΟΡΓΟΝΕΙΟ» και εμφανίζονται επίσης και στην περικεφαλαία της μαζί με την συνοδεία ΓΡΥΠΩΝ.

Είναι προφανές ότι ο αρχαίος γλύπτης, που στην προκειμένη περίπτωση ήταν ο ΦΕΙΔΙΑΣ, θέλησε μέσω όλων αυτών των μυστηριακών συμβόλων να προσδώσει σε αυτό το άγαλμα όλες τις κρυφές ιδιότητες τις οποίες αντιπροσώπευε η ΘΕΑ ΤΗΣ ΣΟΦΙΑΣ, με τέτοιον τρόπο όμως, παρόμοιο με τον σημερινό της μη λεκτικής επικοινωνίας, που θα μπορούσαν να γίνουν αντιληπτοί μόνο από αυτούς που θα μπορούσαν ΝΑ ΔΙΑΒΑΣΟΥΝ ΤΗΝ ΓΛΩΣΣΑ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ του συγκεκριμένου αγάλματος και επομένως να έχουν το δικαίωμα να παραλάβουν αυτήν την μυστηριακή γνώση, αφού μόνο σε μία τέτοια περίπτωση θα μπορούσαν να επωφεληθούν από αυτήν.

Αυτή είναι η περίπτωση που το ΑΓΑΛΜΑ μέσω της ΑΓΑΛΛΙΑΣΗΣ θα μπορούσε να προσφέρει ΙΑΣΗ στην ψυχή του ανθρώπου εκείνου που βρίσκεται σε ένα τέτοιο γνωστικό επίπεδο, ώστε να έρθει σε μία εσωτερική, ΜΗ ΛΕΚΤΙΚΗ ΣΥΝΔΙΑΛΛΑΓΗμε το άγαλμα και τα σύμβολά του και ανακαλύπτοντας τα αρχέτυπα που ιερογλυφούνται μέσω αυτών να γεμίσει με φιλοσοφικό κάλλος την ήδη όμορφη ψυχή του.

Αυτή ήταν η μεγάλη διαφορά ως προς την αξία και την ψυχική καλλιέργεια που μπορούσε να προσφέρει η αρχαία Ελλάδα μέσω της τέχνης της και μέσω της αγαλλίασης των αγαλμάτων της.

Δυστυχώςσήμερα ζούμε σε μία εποχή που έχουμε ξεχάσει προ πολλού να διαβάζουμε αυτήν την μυστική γλώσσα του σώματος των αγαλμάτων μας.Αυτός είναι και ο λόγος που η λέξη ΑΓΑΛΜΑ πέρασε στην δύση ως STATUS δηλαδή κάτι που απλώς είναι ακίνητο!

Πράγματι, η ψυχή μας δεν κινείται ούτε και συγκινείται πλέον από την θέαση της τέχνης, ούτε και παρακινείται να αναπτύξει και πάλι αυτές τις χαμένες μυστηριακές εσωτερικές της δυνατότητες για να εμφανιστεί και πάλι μέσω της ΑΓΑΛΛΙΑΣΗΣ η ΙΑΣΗ της ψυχής μας...

Γιώργος Χαραλαμπίδης

Πηγή: astrology.gr

Κάθε λογικός άνθρωπος, θα μας συμβούλευε πως για να φτάσουμε στον επιθυμητό προορισμό- εφόσον δεν είμαστε βέβαιοι για τη διαδρομή- θα πρέπει να χρησιμοποιήσουμε, πυξίδα ή…ένα GPS ή έστω τις αναλυτικές οδηγίες κάποιου γνώστη. Σε διαφορετική περίπτωση κινδυνεύουμε να περιφερόμαστε άσκοπα και επί μακρόν, με αμφίβολο αποτέλεσμα.

Ποια όμως θα μπορούσαν να είναι τα εργαλεία για να ικανοποιήσουμε την κοινή για όλους τους ανθρώπους επιθυμία που δεν είναι άλλη από το να οδηγηθούμε στην ευτυχία; Οι μεγάλοι Έλληνες φιλόσοφοι προσέφεραν, μια ευρεία γκάμα απαντήσεων και παρείχαν όλα τα εργαλεία, ανάλογα με τη προσέγγισή του καθενός εξ αυτών, στο μείζον ερώτημα «τι συνιστά την ευτυχία και πως επιτυγχάνεται».

Έννοιες όπως γνώση και αυτογνωσία, αυτοβελτίωση, ηθική αρετή, καλοσύνη και καλή συμπεριφορά, αρμονία, αποδοχή της φυσικής τάξης πραγμάτων, ελευθερία αλλά και αυτοέλεγχος, αποτέλεσαν μέρος των δικών τους απαντήσεων στο μεγάλο ερώτημα που θέτουμε όλοι στους εαυτούς μας.

Φιλόσοφοι όπως ο Επίκτητος, ο Επίκουρος και ο Αριστοτέληςμας έχουν παράσχει όλα τα εργαλεία για την πραγμάτωση του σκοπού μας και η φύση μας έχει προίκισε με τη Λογική. Στα σωζόμενα έργα των μεγάλων αυτών φιλοσόφων, ο καθένας από εμάς μπορεί να βρει έναν οδικό χάρτη για την ευτυχία.

Ο οδηγός επιβίωσης του Επίκτητου (Εγχειρίδιο)

Ο Επίκτητος (55μΧ-135μΧ) θα μπορούσε να μπορούσε να είναι ο “πατέρας” της ρήσης που χρησιμοποιείται ευρέως στα προγράμματα των 12 βημάτων: “Θεέ μου δώσε μου τη δύναμη να αλλάξω αυτά που μπορώ, την υπομονή να αντέξω αυτά που δεν μπορώ, και την σοφία για να γνωρίζω την διαφορά μεταξύ τους”.

Ο φιλόσοφος προτρέπει τον άνθρωπο να κατανοήσει τη διαφορά ανάμεσα στα πράγματα που μπορεί να εξουσιάσει και σε όσα αδυνατεί. Μόλις συνειδητοποιήσει ότι μια σειρά καταστάσεων είναι πέρα από τον έλεγχό του, θα πρέπει να εκπαιδεύσει και το μυαλό του να μην αναλώνεται σε αυτά, αλλά να αποδεχθεί τη φυσική τάξη πραγμάτων.

Εξάλλου ο Επίκτητος πίστευε με πάθος πως οι σκέψεις μας εξαρτώνται απόλυτα από εμάς και οι στοχασμοί του αποτελούν ένας είδος πρακτικών συμβουλών για το πως θα πρέπει να αντιμετωπίζει κανείς την οδύνη. Ένας από τους πιο γνωστούς μάλιστα «μαθητές» του, φαίνεται πως ήταν ο παρασημοφορημένος με μετάλλιο Ανδρείας, Αμερικανός πιλότος, Τζέιμς Στόκντέιλ. Όπως έχει αποκαλύψει, κατάφερε να επιβιώσει σωματικά και πνευματικά της τετραετούς αιχμαλωσίας του στο Β.Βιετνάμ εφαρμόζοντας τη διδασκαλία του Επίκτητου.

«Κανείς δεν μπορεί να είναι ελεύθερος, αν δεν είναι κύριος του εαυτού του».

«Φρόντιζε να τιμωρείς τα ελαττώματα σου, για να μην τιμωρείσαι από αυτά».

«Οι άνθρωποι ταράζονται όχι από αυτά που συμβαίνουν αλλά από την άποψή τους για αυτά που συμβαίνουν».

Ουσιαστικά, ο όψιμος στωικός “επιβάλλει” τη φιλοσοφία στην ψυχολογία, συμβουλεύοντας όσους δοκιμάζονται από αρνητικά συναισθήματα σε δύσκολες καταστάσεις: “Φιλοσόφησέ το!”. Μια συμβουλή που κατάφερε να επιβιώσει στην Ελλάδα χιλιάδες χρόνια…

Σε αυτό το πλαίσιο επιτυγχάνεται κατά τον Επίκτητο η γαλήνη και η αταραξία της ψυχής που για τον ίδιο αποτελούσε προϋπόθεση αρετής και ευτυχίας ενώ η αυτοβελτίωση και η αυτογνωσία αποτελούν σημαντικό μέρος της της φιλοσοφίας του.

Ο Κήπος του Επίκουρου (Άπαντα- συλλογή σωζόμενων αποσπασμάτων των συγγραμμάτων του και Για τη Φύση των Πραγμάτων του Ρωμαίου φιλοσόφου και ποιητή Λουκρήτιου)

Ο Επίκουρος (341π.Χ.-270π.Χ.) έχει χαρακτηριστεί ως ο «φιλόσοφος της ηδονής» κυρίως εξαιτίας της διάδοσης φημών από σύγχρονούς του περί οργίων στον περίφημο Κήπο, όπου στέγαζε τη σχολή του. Εξ ου και η σημερινή αλλοιωμένη χρήση του χαρακτηρισμού «επικούρειος».

Στην πραγματικότητα όμως ο φιλόσοφος εστίαζε στην ψυχική-πνευματική ηδονή η οποία οδηγεί στον απώτερο στόχο: την ευτυχία. Απλά σε αντίθεση με άλλους φιλοσόφους δεν απέρριπτε πλήρως τα υλικά αγαθά.

Την ευτυχία την αντιλαμβανόταν ως ένα ανεξάντλητο “κεφάλαιο” που ξοδεύεται μόνο σε στιγμές ευτυχίες, αφού η αναπόληση αυτών συνιστά θεραπεία για τις δύσκολες ή επώδυνες στιγμές που θα έρθουν. Από τους πλέον μάλιστα επιφανείς «οπαδούς» του ήταν ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τόμας Τζέφερσον ο οποίος σε προσωπική του επιστολή χαρακτηρίζει εαυτόν «επικούρειο», με την πραγματική έννοια όμως του όρου.

Προς επίτευξη της ευτυχίας πρότεινε έναν απλό τρόπο ζωής, που διακρίνεται για την καλοσύνη στον συνάνθρωπο ενώ απαραίτητα συστατικά στοιχεία είναι η φιλία, η ελευθερία και η σκέψη.

«Θα πρέπει να βρούμε με ποιον θα φάμε και θα πιούμε, πριν βρούμε τι θα φάμε και θα πιούμε».

«Μια φορά υπάρχουμε, δεν υπάρχει τρόπος να υπάρξουμε δυο φορές και μάλλον δεν θα υπάρξουμε ξανά ποτέ. Κι εσύ που δεν εξουσιάζεις το αύριο, αναβάλλεις τη χαρά. Και η ζωή πάει χαμένη με τις αναβολές και ο καθένας πεθαίνει απασχολημένος».

«Αν θέλεις να κάνεις κάποιον πλούσιο, μην του προσθέτεις χρήματα, να του αφαιρείς επιθυμίες».

Για τους φίλους υποστήριζε πως από όσα προσφέρει η σοφία, για την ευτυχία της ζωής συνολικά, το σημαντικότερο είναι η απόκτηση φίλων και χωρίς αυτούς ακόμη και ο πιο πλούσιος άνθρωπος δεν θα μπορούσε να ευτυχήσει.

Επέμενε στο ιδανικό της ατομικής ελευθερίας και ο Κήπος του δεν ήταν παρά ένα κοινόβιο της εποχής στο οποίο ζούσε με τους μαθητές του, με ένα λιτό τρόπο, χωρίς πολλά αγαθά αλλά απελευθερωμένοι από τα «δεσμά» μορφών εργασίας που δεν τους ικανοποιούσαν.

Τέλος η σκέψη αποτελούσε γι’ αυτόν την υπέρτατη θεραπεία για μια σειρά επιβαρυντικών συναισθημάτων ενώ ο στοχασμός, κατά μόνας ή σε μορφή διαλόγου με φίλους ήταν κατά τον Επίκουρο, η ενδεδειγμένη μέθοδος για την κατανόηση του κάθε προβλήματος και την απελευθέρωση από τα “δεσμά” του.

Η «ευδαιμονία» του Αριστοτέλη (Ηθικά Νικομάχεια, Ηθικά Ευδήμεια, Μεγάλα Ηθικά, Πολιτικά)

Ο Αριστοτέλης (384π.Χ.-322π.Χ.) προέτρεπε στην αναζήτηση τη ευτυχίας αν και η λέξη που χρησιμοποιούσε ήταν “ευδαιμονία” και υπερβαίνει τα συγκεκριμένα συναισθήματα ή αισθήματα που βιώνει ο άνθρωπος σε συγκεκριμένες στιγμές. Γι’ αυτό και η λέξη μεταφράζεται συχνά ως «ευδοκίμηση» ή «ευημερία».

Όπως και στη θεώρησή του για τη φύση, εκτιμούσε ότι κάθε άνθρωπος έχει μια συγκεκριμένη λειτουργία αλλά και έναν σκοπό ενώ για όλους υπάρχει ένα συγκεκριμένο μοντέλο ζωής που ταιριάζει καλύτερα στη φύση του.

Όπως υπερθεμάτιζε, οφείλουμε να υποβάλλουμε τον εαυτό μας σε μια διαδικασία αυτοβελτίωσης αλλά δεν θα πρέπει να εστιάζουμε μόνο σε ατομικό επίπεδο καθώς η ευτυχία επιτυγχάνεται μέσα από την αλληλεπίδραση στο πλαίσιο ενός καλά οργανωμένου πολιτεύματος. Γι'αυτό και οι στοχασμοί του περί ευδαιμονίας δεν θα πρέπει να ερμηνευθούν αποκομμένοι από τις θέσεις του για την κοινωνία, το κράτος και τη δημόσια ζωή.

Η σωστή συμπεριφορά, απασχολεί επίσης τον Αριστοτέλη και προτρέπει στην ανάπτυξη καλών προτύπων συμπεριφοράς αλλά και στην καλλιέργεια των σωστών συναισθημάτων την κατάλληλη στιγμή. Η ηθική αρετή έχει κεντρικό ρόλο στη φιλοσοφία του ενώ και ο ίδιος ήταν οπαδός της ρήσης του Κλεόβουλου «μέτρον άριστον».

«Η ευτυχία είναι το νόημα και ο σκοπός της ζωής»

«Kαμιά ηθική αρετή δεν την έχουμε έμφυτη, δοσμένη από τη φύση, αλλά διαμορφώνεται στον άνθρωπο με τη συνήθεια, με την επανάληψη τέτοιας συμπεριφοράς».

«Αρετή του ανθρώπου μπορεί να είναι η επαναλαμβανόμενη καλή συνήθεια με την οποία ο άνθρωπος γίνεται αγαθός, ενάρετος».

«Ουκ εν τω πολλώ το ευ, αλλ’ εν τω ευ το πολύ».

Εστιάζει όμως ιδιαίτερα και στη χρήση της λογικής, ως ένα επιπλέον εργαλείο που οδηγεί στην ευτυχία η οποία εν τέλει για τον ίδιο δεν αποτελεί παρά το σύνολο των επιτευγμάτων μας, αποδίδοντας όμως πάντα σημαντικό ρόλο στον παράγοντα τύχη.

Ο μεγαλύτερος αθλητικός σύλλογος της Τσεχίας, η Σπάρτα Πράγας, έγινε 121 ετών. Είχατε συνδέσει ποτέ το όνομά της με την αρχαία Σπάρτη; Αν ναι, καλά κάνατε, αφού οι Βάκλαβ, Μπόχουμιλ και Ρούντολφ Ρουντλ, τα τρία αδέρφια που ίδρυσαν τη Σπάρτα, είχαν στο μυαλό τους την Ελληνική πόλη όταν δημιουργούσαν την τσεχική ομάδα.

Δεν είναι όμως αυτό το μοναδικό παράδειγμα, όπου η αρχαία Ελλάδα και η Ελληνική μυθολογία έχουν ασκήσει επιρροή σε ομάδες, ακόμα και ολόκληρες λίγκες, από τη μια άκρη της Γης στην άλλη. Υπάρχουν εκατοντάδες περιπτώσεις που πρόσωπα και τοποθεσίες της αρχαιότητας έχουν δανείσει το όνομά τους σε ποδοσφαιρικούς συλλόγους, και μάλιστα πολύ διάσημους, όπως ο Άγιαξ, η Μαρσέιγ, η Αταλάντα.

Η χάρη μας όμως φτάνει μέχρι και χώρες όπως η Κένυα, το Κονγκό, ο Νίγηρας, η Ονδούρα, το Ελ Σαλβαδόρ, η Γαλλική Γουιάνα και η Νέα Καληδονία, αλλά και σε αθλήματα που απέχουν πολύ από την ελληνική πραγματικότητα, όπως το λακρός, το κρίκετ και το χόκεϊ επί πάγου.

Δείτε πώς η αρχαία Ελλάδα έχει επηρεάσει τον παγκόσμιο αθλητισμό:

Από την αρχαία Σπάρτη:

Σπάρτα Πράγας (Τσεχία)

Σπάρτα Κρτς (Τσεχία - ποδόσφαιρο)

Σπάρτα Ρότερνταμ (Ολλανδία - ποδόσφαιρο)

Χάμρουν Σπάρτανς (Μάλτα - ποδόσφαιρο)

Μπλιθ Σπάρτανς (Αγγλία - ποδόσφαιρο)

Φέρλαντς Βάλεϊ Σπάρτανς (Αγγλία - ποδόσφαιρο)

Σπάρτανς (Σκωτία - ποδόσφαιρο)

Σπάρτανς (Κένυα - ποδόσφαιρο)

Μάντσεστερ Βίλατζ Σπάρτανς (Αγγλία - ράγκμπι)
* Είναι γκέι ομάδα που συμμετέχει στην αντίστοιχη γκέι λίγκα.

Χατ Βάλεϊ Σπάρτανς (Νέα Ζηλανδία - american football)

Λα Κρος Σπάρτανς (ΗΠΑ - ποδόσφαιρο σάλας)

Σπάρταν (Μπαρμπέιντος - κρίκετ)

Σπάρτα (Φινλανδία - χάντμπολ)

Σπάρτα (Δανία - στίβος)

Σπάρταν Λιγκ (Αγγλία - πρώην ποδοσφαιρική λίγκα του Λονδίνου)

Υπάρχουν επίσης δεκάδες ομάδες πανεπιστημίων και σχολείων, κυρίως στις ΗΠΑ, που αποκαλούνται Σπάρτανς.

Από τον Αίαντα:

Άγιαξ (Ολλανδία - ποδόσφαιρο)

Άγιαξ Κέιπ Τάουν (Νότιος Αφρική - ποδόσφαιρο)

Άγιαξ ντε Ουενζέ (Κονγκό - ποδόσφαιρο)

Άγιαξ (Βραζιλία - ποδόσφαιρο)

Άγιαξ Ορλάντο Πρόσπεκτς (ΗΠΑ - ποδόσφαιρο)

Άγιαξ Λασνάμε (Εσθονία - ποδόσφαιρο)

Ραμπάτ Άγιαξ (Μάλτα - ποδόσφαιρο)

Ουνιόν Άγιαξ (Ονδούρα - ποδόσφαιρο)

Άγιαξ Κεντίρα (Μαρόκο - ποδόσφαιρο σάλας)

Άγιαξ Χίροουζ (Δανία - χάντμπολ)

Από τον Αχιλλέα:

Αχίλες '29 (Ολλανδία - ποδόσφαιρο)

Ακίλιζ (Αγγλία - ποδόσφαιρο)

Μπόργκα Ακίλες (Φινλανδία - χόκεϊ επί πάγου)

Από τον Ακράγαντα (αρχαία Ελληνική πόλη της Κάτω Ιταλίας):

Ακράγκας Κάλτσιο (Ιταλία - ποδόσφαιρο)

* Προτιμήθηκε αντί του ιταλικού ονόματος της πόλης, που είναι Αγκριτζέντο.

Από την Ακρόπολη:

Ακρόπολις (Σουηδία - ποδόσφαιρο)

Από την Αταλάντη (ηρωίδα της μυθολογίας):

Αταλάντα (Ιταλία - ποδόσφαιρο)

Από τον Άτλαντα:

Άτλας ντε Γουαδαλαχάρα (Μεξικό - ποδόσφαιρο)

Κλουμπ Ατλέτικο Άτλας (Αργεντινή - ποδόσφαιρο)

Από τον θεό Ήλιο:

Χέλιος Χάρκιβ (Ουκρανία - ποδόσφαιρο)

Χέλιος Μονάχου (Γερμανία - ποδόσφαιρο)

Χέλιος Ντομζάλε (Σλοβενία - μπάσκετ)

Από την Ελλάδα:

Ελλάς Βερόνα (Ιταλία - ποδόσφαιρο)

Σάουθ Μέλμπουρν Ελλάς (Αυστραλία - ποδόσφαιρο)

* Παλαιότερη ονομασία της Σάουθ Μέλμπουρν

Ουέστ Αντέλαϊντ Ελλάς (Αυστραλία - ποδόσφαιρο)

* Παλαιότερη ονομασία της Ουέστ Αντέλαϊντ

Από τον Ηρακλή:

Έρκουλες (Ισπανία - ποδόσφαιρο)

Έρκουλες (Ελ Σαλβαδόρ - ποδόσφαιρο)

Χέρκουλες (Φινλανδία - ποδόσφαιρο)

Χεράκλες Άλμελο (Ολλανδία - ποδόσφαιρο)

Από τον Ερμή:

Χέρμες (Σκωτία - ποδόσφαιρο)

Χέρμες Κλαμπ (ΗΠΑ - ποδηλασία)

Χέρμες (Φινλανδία - χόκεϊ επί πάγου)

Χέρμες Οστάνδης (Βέλγιο - βόλεϊ)

Από τους Ίωνες:

Χαλ Ιόνιανς (Αγγλία - ράγκμπι)

Από την αρχαία Ολυμπία και τους Ολυμπιακούς Αγώνες:

Ολίμπια Λιουμπλιάνας (Σλοβενία)

Ολίμπια Βίλελμσαβεν (Γερμανία)

Κλουμπ Ντεπορτίβο Ολίμπια (Ονδούρα - ποδόσφαιρο)

Κλουμπ Ολίμπια (Παραγουάη - ποδόσφαιρο)

Ολίμπια (Βραζιλία - ποδόσφαιρο)

Ολίμπια Έλμπλαγκ (Πολωνία - ποδόσφαιρο)

Ολίμπια Σάτου Μάρε (Ρουμανία - ποδόσφαιρο)

Ολίμπια Μπάλτι (Μολδαβία - ποδόσφαιρο)

Ολιμπίκ (Γαλλική Γουιάνα - ποδόσφαιρο)

Ολιμπίκ Λιονέ (Γαλλία - ποδόσφαιρο)

Ολιμπίκ ντε Μαρσέιγ (Γαλλία - ποδόσφαιρο)

Ολιμπίκ Νουμέα (Νέα Καληδονία - ποδόσφαιρο)

Ελ-Ολιμπί (Αίγυπτος - ποδόσφαιρο)

Αντέλαϊντ Ολίμπικ (Αυστραλία - ποδόσφαιρο)

Σίντνεϊ Ολίμπικ (Αυστραλία - ποδόσφαιρο)

Ολίμπικ Κλουμπ (Βραζιλία - ποδόσφαιρο)

Ολιμπίκ Εμβολιέ (Καμερούν - ποδόσφαιρο)

Ράσολ Ολίμπικ (Αγγλία - ποδόσφαιρο)

Ολίμπικ Ταλίν (Εσθονία - ποδόσφαιρο)

Ολίμπικ Αζαβέγια (Λιβύη - ποδόσφαιρο)

Ουέλινγκτον Ολίμπικ (Νέα Ζηλανδία - ποδόσφαιρο)

Ολιμπίκ Νιαμέι (Νίγηρας - ποδόσφαιρο)

Ολίμπικ (Σουηδία - ποδόσφαιρο)

Ολίμπικ Ντόνετσκ (Ουκρανία - ποδόσφαιρο)

Ολίμπικ Σαράγεβο (Βοσνία/Ερζεγοβίνη - ποδόσφαιρο)

Ολίμπικ Μπακού (Αζερμπαϊτζάν - ποδόσφαιρο)

* Παλαιότερη ονομασία της Αζάλ

Ολίμπια Μιλάνο (Ιταλία - μπάσκετ)

Φρίμπουργκ Ολίμπικ (Ελβετία - μπάσκετ)

Ολίμπιανς Πεκίνου (Κίνα - μπάσκετ)

Λόντον Ολίμπιανς (Αγγλία - american football)

Ολίμπιαν Σουίμ Κλαμπ (Καναδάς - κολύμβηση)

Μπλάκμπερν Ολίμπικ (Αγγλία - πρώην ομάδα ποδοσφαίρου)

Ολίμπια Βρυξελλών (Βέλγιο - πρώην ομάδα ποδοσφαίρου)

Ιντιανάπολις Ολίμπιανς (ΗΠΑ - πρώην ομάδα μπάσκετ)

Ολιμπίκ (Γαλλία - πρώην ομάδα ράγκμπι)

Μπόστον Ολίμπικς (ΗΠΑ - πρώην ομάδα χόκεϊ επί πάγου)

Ντιτρόιτ Ολίμπικς (ΗΠΑ - πρώην ομάδα χόκεϊ επί πάγου)

ΜακΚίσπορτ Ολίμπικς (ΗΠΑ - πρώην ομάδα american football)

Ουάσινγκτον Ολίμπικς (ΗΠΑ - πρώην ομάδα μπέιζμπολ)

Βραβεία Ολίμπια (Αργεντινή - τα σημαντικότερα αθλητικά βραβεία της χώρας)

Υπάρχουν επίσης δεκάδες αθλητικές εγκαταστάσεις ανά τον κόσμο,που η ονομασία τους προέρχεται από την αρχαία Ολυμπία και τους Ολυμπιακούς Αγώνες.

Από τον Όλυμπο:

Ολίμπο ντε Μπαΐα Μπλάνκα (Αργεντινή)

Από την παλαίστρα:

Παραέστρα (Ιαπωνία - ΜΜΑ)

Από τους Τιτάνες:

Ακάντι-Μπάθαρστ Τάιταν (Καναδάς - χόκεϊ επί πάγου)

Τρέντον Τάιτανς (ΗΠΑ - χόκεϊ επί πάγου)

Γκολντ Κοστ Τάιτανς (Αυστραλία - ράγκμπι)

Νιούπορτ Τάιτανς (Ουαλία - ράγκμπι)

Άλστερ Τάιτανς (Βόρειος Ιρλανδία - ράγκμπι)

Νάσουα Τάιτανς (Νότιος Αφρική - κρίκετ)

Τενεσί Τάιτανς (ΗΠΑ - american football)

Νιου Γιορκ Τάιτανς (ΗΠΑ - american football)

* Παλαιότερη ονομασία των Νιου Γιορκ Τζετς

Νιου Γιορκ Τάιτανς (ΗΠΑ - λακρός)

Βικτόρια Τάιτανς (Αυστραλία - πρώην ομάδα μπάσκετ)

Υπάρχουν επίσης δεκάδες ομάδες πανεπιστημίων και σχολείων, κυρίως στις ΗΠΑ, που αποκαλούνται Τάιτανς.

Από τους Τρώες:

Τρόγιανς (Βόρειος Ιρλανδία - ποδόσφαιρο)

Τρόγιανς (Αγγλία - ράγκμπι)

Μπέλφαστ Τρόγιανς (Βόρειος Ιρλανδία - american football)

Ρότερνταμ Τρόγιανς (Ολλανδία - american football)

Χάλιφαξ Τρόγιαν Ακουάτικ Κλαμπ (Καναδάς - κολύμβηση)

Τρόγιαν Ρέισινγκ Τιμ (Αγγλία - πρώην ομάδα της Formula 1)

Τρόι Τρόγιανς (ΗΠΑ - πρώην ομάδα μπέιζμπολ)

Υπάρχουν επίσης δεκάδες ομάδες πανεπιστημίων και σχολείων, κυρίως στις ΗΠΑ, που αποκαλούνται Τρόγιανς.

Από την Ουρανία (μία από τις 9 μούσες):

Ουράνια Γενεύης (Ελβετία)

Από τον Ξέρξη:

Ξέρξες Ρότερνταμ (Ολλανδία - ποδόσφαιρο)

Από την αρχαία Αιτωλία:

Αιτόλιαν Λιγκ (Αγγλία - πρώην ποδοσφαιρική λίγκα του Λονδίνου)

Από την αρχαία Αθήνα:

Αθίνιαν Λιγκ (Αγγλία - πρώην ποδοσφαιρική λίγκα του Λονδίνου)

Από την αρχαία Κόρινθο:

Κορίνθιαν Λιγκ (Αγγλία - πρώην ποδοσφαιρική λίγκα του Λονδίνου)

Από τους αρχαίους Δελφούς:

Ντέλφιαν Λιγκ (Αγγλία - πρώην ποδοσφαιρική λίγκα του Λονδίνου)

Από τα αρχαία Ίσθμια:

Ίσθμιαν Λιγκ (Αγγλία - ποδοσφαιρική λίγκα)

Ο Χαιρωνεύς Πλούταρχος στο έργο του “Περί του ΕΙ του εν Δελφοίς, 392.A.10 – 392.E.6” σχετικά με την υπόσταση της θνητής φύσιςμας αναφέρει το εξής:

“Εμείς δεν έχουμε δεν έχουμε κανένα μερίδιο στο όντως Είναι, αλλά κάθε θνητή φύση βρίσκεται μεταξύ της γενέσεως και της φθοράς και παρέχει μόνο ένα φάσμα και μία αμυδρή και αβέβαιη εικόνα του εαυτού της.

Αν τώρα προσηλώσεις την διάνοιά σου επιθυμώντας να τη συλλάβεις : όπως το δυνατό δράξιμο του ύδατος κάνει να χαθεί το περιεχόμενο διαρρέοντας με την πίεση και τη συγκέντρωση του ύδατος στο ίδιο σημείο, έτσι και η λογική αποτυγχάνει, όταν την άκρα σαφήνεια για κάθε πράγμα από εκείνα που μπορούν να αλλοιωθούν και να μεταβληθούν, επειδή άλλοτε εξετάζει το γιγνόμενο και άλλοτε το φθορά του, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να κατανοήσει τίποτα από τα σταθερά και όντως Όντα.

“Αδύνατον να μπεις δυο φορές στο ίδιο ποτάμι”, κατά τον Ηράκλειτο, ούτε να αγγίξεις θνητή ουσία δύο φορές στην ίδια κατάσταση, αλλά εξαιτίας της οξύτητας και της ταχύτητας της μεταβολής “σκορπά και πάλι μαζεύεται”, ή καλύτερα ούτε πάλι ούτε ύστερα, αλλά ταυτόχρονα και συγκεντρώνεται και διαλύεται και “έρχεται και φεύγει”.

Για αυτό τον λόγο και δεν οδηγεί στο Είναι το γιγνόμενο από αυτή ακριβώς επειδή η γένεσι ποτέ δεν σταματά ούτε στέκεται, αλλά μεταβάλλοντας το αδιάκοπα, από τότε που είναι ακόμα σπέρμα, δημιουργεί το έμβρυο, έπειτα το βρέφος, μετά τομ παίδα, κατόπιν στη σειρά το μειράκιο, τον νεανίσκο έπειτα, τον άνδρα, τον ώριμο άνθρωπο, τον γέροντα, καταστρέφοντας τις πρώτες γενέσεις και ηλικίες με τις επόμενες.

Κι εμείς με τρόπο γελοίο φοβόμαστε ένα και μόνο θάνατο, τη στιγμή που έχουμε πεθάνει και πεθαίνουμε τόσους θανάτους! Γιατί δεν ισχύει μόνο, όπως έλεγε ο Ηράκλειτος, ότι “ο θάνατος του πυρός είναι γένεσι αέρος και ο θάνατος του αέρος είναι γέννεσι του ύδατος”, αλλά ακόμα σαφέστερα στη δική μας περίπτωση ο άνθρωπος που βρίσκεται στην ακμή του καταστρέφει όταν γεννιέται ο γέροντας, καταστρέφεται ο νέος μεταπίπτοντας στον ακμάζοντα, ο παίς σε νέον, το νήπιο στον παίδα.

Ο χθεσινός άνθρωπος έχει πεθάνει μεταπίπτοντας στον σημερινό, ενώ ο σημερινός έχει πεθάνει μεταπίπτοντας στον αυριανό. Κανείς δεν μένει ο ίδιος και κανείς δεν είναι ένας, αλλά γιγνόμεθα πολλοί, καθώς η ύλη περιστρέφεται και γλιστρά γύρω από ένα φάντασμα και ένα κοινό εκμαγείο.

Γιατί πως παραμένουμε οι ίδιοι, ενώ χαιρόμαστε τώρα με άλλα πράγματα, πρωτύτερα με άλλα, ενώ αγαπάμε και μισούμε, θαυμάζουμε και ψέγουμε κάθε φορά αντίθετα πράγματα, ενώ διαθέτουμε διαφορετικά λόγια και διαφορετικά συναισθήματα, χωρίς να διατηρούμε το ίδιο είδος, την ίδια μορφή, ούτε καν την ίδια διάνοια;

Γιατί ούτε είναι λογικό να νιώθει κανείς διαφορετικά συναισθήματα άνευ μεταβολής, ούτε και κανείς αν μεταβληθεί μένει ο ίδιος. Αν, τώρα, κανείς δεν είναι πάντα ο ίδιος, τότε ούτε και υπάρχει, αλλά μεταβάλλει την ίδια του την φύση καθώς γίνεται άλλος από άλλον. Και η αίσθηση, επειδή αγνοεί το ΟΝ, αποφαίνεται λανθασμένα ότι αυτό που φαίνεται υπάρχει στα αλήθεια.

“Ἡμῖν μὲν γὰρ ὄντως τοῦ εἶναι μέτεστιν οὐδέν, ἀλλὰ πᾶσα θνητὴ φύσις ἐν μέσῳ γενέσεως καὶ φθορᾶς γενομένη φάσμα παρέχει καὶ δόκησιν ἀμυδρὰν καὶ ἀβέβαιον αὑτῆς· ἂν δὲ τὴν διάνοιαν ἐπερείσῃς λαβέσθαι βουλόμενος, ὥσπερ ἡ σφοδρὰ περίδραξις ὕδατος τῷ πιέζειν καὶ εἰς ταὐτὸ συνάγειν διαρρέον ἀπόλλυσι τὸ περιλαμβανόμενον, οὕτω τῶν παθητῶν καὶ μεταβλητῶν ἑκάστου τὴν ἄγαν ἐνάργειαν ὁ λόγος διώκων ἀποσφάλλεται τῇ μὲν εἰς τὸ γιγνόμενον αὐτοῦ τῇ δ᾽ εἰς τὸ φθειρόμενον, οὐδενὸς λαβέσθαι μένοντος οὐδ᾽ ὄντως ὄντος δυνάμενος.

“ποταμῷ γὰρ οὐκ ἔστιν ἐμβῆναι δὶς τῷ αὐτῷ” καθ᾽ Ἡράκλειτον (fr. 91) οὐδὲ θνητῆς οὐσίας δὶς ἅψασθαι κατὰ ἕξιν· ἀλλ᾽ ὀξύτητι καὶ τάχει μεταβολῆς “σκίδνησι καὶ πάλιν συνάγει”, μᾶλλον δ᾽ οὐδὲ πάλιν οὐδ᾽ ὕστερον ἀλλ᾽ ἅμα συνίσταται καὶ ἀπολείπει καὶ “πρόσεισι καὶ ἄπεισιν”. ὅθεν οὐδ᾽ εἰς τὸ εἶναι περαίνει τὸ γιγνόμενον αὐτῆς τῷ μηδέποτε λήγειν μηδ᾽ ἵστασθαι τὴν γένεσιν, ἀλλ᾽ ἀπὸ σπέρματος ἀεὶ μεταβάλλουσαν ἔμβρυον ποιεῖν εἶτα βρέφος εἶτα παῖδα, μειράκιον ἐφεξῆς, νεανίσκον, εἶτ᾽ ἄνδρα, πρεσβύτην, γέροντα, τὰς πρώτας φθείρουσαν γενέσεις καὶ ἡλικίας ταῖς ἐπιγιγνομέναις. ἀλλ᾽ ἡμεῖς ἕνα φοβούμεθα γελοίως θάνατον, ἤδη τοσούτους τεθνηκότες καὶ θνήσκοντες. οὐ γὰρ μόνον, ὡς Ἡράκλειτος (fr. 76) ἔλεγε, “πυρὸς θάνατος ἀέρι γένεσις, καὶ ἀέρος θάνατος ὕδατι γένεσις,” ἀλλ᾽ ἔτι σαφέστερον ἐπ᾽ αὐτῶν ἡμῶν φθείρεται μὲν ὁ ἀκμάζων γινομένου γέροντος, ἐφθάρη δ᾽ ὁ νέος εἰς τὸν ἀκμάζοντα, καὶ ὁ παῖς εἰς τὸν νέον, εἰς δὲ τὸν παῖδα τὸ νήπιον·
ὅ τ᾽ ἐχθὲς εἰς τὸν σήμερον τέθνηκεν, ὁ δὲ σήμερον εἰς τὸν αὔριον ἀποθνήσκει· μένει δ᾽ οὐδεὶς οὐδ᾽ ἔστιν εἷς, ἀλλὰ γιγνόμεθα πολλοί, περὶ ἕν τι φάντασμα καὶ κοινὸν ἐκμαγεῖον ὕλης περιελαυνομένης καὶ ὀλισθανούσης. ἐπεὶ πῶς οἱ αὐτοὶ μένοντες ἑτέροις χαίρομεν νῦν, ἑτέροις πρότερον, τἀναντία φιλοῦμεν καὶ μισοῦμεν καὶ θαυμάζομεν καὶ ψέγομεν, ἄλλοις χρώμεθα λόγοις ἄλλοις πάθεσιν, οὐκ εἶδος οὐ μορφὴν οὐ διάνοιαν ἔτι τὴν αὐτὴν ἔχοντες; οὔτε γὰρ ἄνευ μεταβολῆς ἕτερα πάσχειν εἰκός, οὔτε μεταβάλλων <οὐδεὶς> ὁ αὐτός ἐστιν· εἰ δ᾽ ὁ αὐτὸς οὐκ ἔστιν, οὐδ᾽ ἔστιν, ἀλλὰ τοῦτ᾽ αὐτὸ μεταβάλλει γιγνόμενος ἕτερος ἐξ ἑτέρου. ψεύδεται δ᾽ ἡ αἴσθησις ἀγνοίᾳ τοῦ ὄντος εἶναι τὸ φαινόμενον“

Η σωματική διάπλαση του Μεγάλου Αλεξάνδρου δεν ήταν ανάλογη των επιτευγμάτων του.

Σε αντιδιαστολή προς το Δαρείο και την οικογένειά του, που ήταν ψηλοί, εκείνος ήταν τόσο μικρόσωμος, ώστε η μητέρα του Δαρείου να νομίσει ότι βασιλιάς ήταν ο πιο σωματώδης Ηφαιστίων και ώστε να χρειαστεί ένα τραπεζάκι για τα πόδια του, που δεν έφταναν ως το πάτωμα, όταν στα Σούσα κάθισε στο θρόνο του Δαρείου.

Επίσης λέγεται ότι δεν ήξερε κολύμπι, ωστόσο τίποτα απ’ αυτά δεν τον εμπόδιζε να μάχεται με γενναιότητα στη πρώτη γραμμή. Στη μάχη της Χαιρώνειας σε ηλικία μόλις 18 ετών λέγεται ότι διέσπασε πρώτος τις γραμμές του Ιερού Λόχου των Θηβαίων, στη μάχη του Γρανικού βρισκόταν ακριβώς πίσω από το τμήμα παραπλάνησης και γύρω απ’ αυτόν έγινε η πιο πεισματική ιππομαχία.

Γενικά πολεμούσε στις τάξεις της βασιλικής ίλης του εταιρικού ιππικού, αλλά όποτε η κατάσταση το απαίτησε, ηγήθηκε και άλλων στρατιωτικών τμημάτων. Όταν οι Τύριοι αιφνιδίασαν και αποσυντόνισαν τον κυπριακό στόλο, μπήκε σε μία πεντήρη και κατάφερε να τους απωθήσει.

Μόλις προκλήθηκε το καθοριστικό ρήγμα στα τείχη της Τύρου, ήταν από τους πρώτους που τα πάτησαν. Στην πολιορκία των Σαγγάλων βλέποντας ότι το ιππικό δεν μπορούσε να υπερβεί τα εχθρικά κωλύματα, ξεπέζεψε και επιτέθηκε στους Καθαίους επικεφαλής της φάλαγγας.

Σύμφωνα με τον μαθητή του Αριστοτέλη, τον φιλόσοφο Αριστόξενο τον Ταραντίνο, ο Αλέξανδρος ήταν ακριβώς όπως τον απεικόνιζαν οι ανδριάντες του Λυσίππου, το κεφάλι του έγερνε ελαφρά προς τα αριστερά και το βλέμμα του ήταν υγρό.

Η επιδερμίδα του ήταν λευκή, κι επειδή τονίζεται επαρκώς ότι ο Απελλής έκανε λάθος στον πίνακα, που τον απεικόνιζε κεραυνοφόρο σαν τον Δία, και ότι τον απέδωσε πολύ μελαχροινό, συμπεραίνουμε ότι ήταν χαρακτηριστικά λευκός.

Επιπλέον είχε μία ελαφρά κοκκινωπή απόχρωση στο πρόσωπο και δεν είχε γενειάδα, ενώ σε αρκετές παραστάσεις, όπως στο διάσημο ψηφιδωτό της Πομπηίας, απεικονίζεται με χαρακτηριστική φαβορίτα. Είναι σημαντικό να παρατηρήσουμε ότι κι άλλοι εταίροι, περίπου συνομήλικοί του, όπως ο Ηφαιστίων, απεικονίζονται επίσης χωρίς γενειάδα.

Διάφοροι βασιλείς της ελληνιστικής περιόδου εμφανίζονται κι αυτοί αγένειοι οδηγώντας μας στο συμπέρασμα ότι ο Αλέξανδρος εισήγαγε αυτήν την τάση, ενώ ως τη γενιά του Φιλίππου, τόσο στα ελληνικά κράτη όσο και στα βαρβαρικά, η γενειάδα ξεχώριζε τους άντρες από τα αγόρια.

Εθεωρείτο εξαφανισμένο είδος από την Ελληνική και την παγκόσμια χλωρίδα για περισσότερο από έναν αιώνα.

Κι όμως, η Micromeria acropolitana, το ενδημικό φυτό της Ακρόπολης που ζει μόνο εκεί και πουθενά αλλού στον κόσμο

Η χαμένη για πάνω από έναν αιώνα «μικρομέρια της Ακρόπολης», «το στενότοπο ενδημικό της φυτό, ένα φυτό που ζει μόνο σε αυτή την περιοχή και πουθενά αλλού στο κόσμο», καταγράφεται και πάλι στην εν ζωή χλωρίδα του Ιερού Βράχου.

Χάρη στον Έλληνα βιολόγο Γρηγόρη Τσούνη και τον 17χρονο γιο του Λάμπρο, που εντοπίζουν στην Ακρόπολη μικρό πληθυσμό από μικρομέριες. Και που μόλις ανακαλύπτουν ότι είναι ο «χαμένος θησαυρός της Ακρόπολης», καταφεύγουν άμεσα στους ειδικούς.

Η πρώτη ιστορική αναφορά στη Micromeria acropolitanaσημειώνεται από τον Αυστριακό βοτανολόγο Halacsy το 1908.

Από τότε μέχρι σήμερα τα ίχνη της χάνονται. Ντύνεται με ένα πέπλο μυστηρίου και χαρακτηρίζεται «φυτό-φάντασμα». Μάλιστα, το 1998, ο καθηγητής Βοτανικής του Πανεπιστημίου Αθηνών Αρτέμης Γιαννίτσαρος κάνει λόγο για «εξαφανισθέν είδος από την Ελληνική και γενικά την παγκόσμια χλωρίδα».

Και πιο πρόσφατα, το 2003, ο βοτανολόγος Θεοφάνης Κωνσταντινίδης σε άρθρο του στην «Καθημερινή» αναφέρεται στη «μυστηριώδη Micromeria acropolitana (Μικρομέρια της Ακρόπολης)», την οποία «εδώ και έναν αιώνα κανένας δεν έχει ξαναδεί ούτε στο βράχο της Ακρόπολης ούτε κάπου αλλού». Ή μήπως όχι;

Από το 2004 ο Γρηγόρης Τσούνης, καθώς γράφει το βιβλίο του «Γύρω από την Ακρόπολη», παρατηρεί και καταγράφει το πλούσιο οικοσύστημα της περιοχής. Και δύο χρόνια αργότερα, σε βόλτα μαζί με τον γιο του, «σκοντάφτουν» επάνω. «Μόλις το είδα από μακριά λέω, «να μια μικρομέρια» – γιατί τα φύλλα του έχουν μικρά μέρη. Αλλά ποια μικρομέρια ακριβώς;».

Το ραντεβού δίνεται στην Ακρόπολη. Η Δρ Κιτ Ταν από το Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης είναι πρόσωπο-κλειδί. Διεθνώς αναγνωρισμένη και συγγραφέας ενδελεχούς τόμου για τα ενδημικά φυτά της Πελοποννήσου. Τώρα μπροστά τους προβάλλει ένας μικρός πληθυσμός από 200 φυτά. Με ύψος 5 έως 20 εκ., με ανατολικό προσανατολισμό -για να «βλέπει» ήλιο- και σε ύψος 156 μέτρα. Ανθισμένος από Μάιο έως Ιούνιο και με μικρά ροζ άνθη. Πάνω σε πέτρες τειχών και σχισμές με λίγο χώμα. Κι όλα αυτά στον αρχαιολογικό χώρο της Ακρόπολης. Ναι, είναι το πολυετές φυτό-«μύθος»: η Micromeria acropolitana Halacsy, της οικογένειας Labiatae.

Και οι τρεις πλέον κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου. Κρατούν για λόγους ασφαλείας «μυστικό» το ακριβές σημείο όπου φύεται η μικρομέρια. Τι απομένει; «Να επικοινωνήσουμε με τον υπουργό Πολιτισμού, να του παρουσιάσουμε το θέμα και να του πούμε πώς να ληφθούν μέτρα προστασίας του φυτού χωρίς δαπάνες». Το φυτό κινδυνεύει από την ανθρώπινη παρουσία, την τουριστική δραστηριότητα, την εκρίζωση και τον καθαρισμό του αρχαιολογικού χώρου. «Όπως δείχνουμε ενδιαφέρον για τα μνημεία του πολιτισμού μας, οφείλουμε να δείξουμε το ανάλογο ενδιαφέρον και για τους θησαυρούς της φυσικής μας κληρονομιάς».

«Το φυτό δεν είδαμε να το επισκέπτονται μέλισσες, σφήκες ή πεταλούδες. Κοντά του πολλές φορές συναντήσαμε μυρμηγκοφωλιές. Είδαμε μυρμήγκια να μεταφέρουν τους μαύρους μικρούς σπόρους της», όπως καταγράφουν. «Και φύεται συχνά πολύ κοντά ή μαζί με την πικραλίδα Picris sp., που την επισκέπτονται συχνά διάφορα είδη από πεταλούδες».

Ακρόπολη. Ένα μνημείο φύσης και πολιτισμού

H Ακρόπολη εκτός από σπουδαίο μνημείο του παγκόσμιου πολιτισμού, είναι και ένα σημαντικό μνημείο της φύσης.

Πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα οικοσυστήματα της Αττικής.

Στην πλούσια βλάστηση του λόφου βρίσκουν καταφύγιο πολλά είδη πουλιών, όπως η Κουκουβάγια (Athene noctua), σύμβολο της θεάς Αθηνάς, τα Βραχοκιρκίνεζα (Falco tinnunculus), οι Γαλαζοκότσυφες (Monticola solitarius), τα Σταβλοχελίδονα (Hirundo rustica) και οι Σταχτάρες (Apus apus και Apus melba), που τείνουν να εξαφανιστούν, κ.ά.

Η περιοχή της Ακρόπολης είναι επίσης πλούσια σε ασπόνδυλα (έντομα και πεταλούδες).

Στο χώρο υπάρχουν ακόμη Χερσοχελώνες, Πρασινόσαυρες, το Κροκοδειλάκι (Agama stellio) και σπάνια κάνει την εμφάνισή της η Δενδρογαλιά. Μέσα στα σπήλαια που υπάρχουν στο βράχο της Ακρόπολης, βρίσκουν επίσης καταφύγιο και οι Μικρονυχτερίδες (Pipistrellus pipistrellus).

Αποκάλυψη

Ο αρχαιολογικός χώρος των Φιλίππωνθα αποτελέσει το επόμενο διάστημα έναν από τους πέντε διασημότερους τόπους προσκυνήματος (μαζί με τη Λούρδη, τον Άγιο Ιάκωβο της Κομποστέλα, τη Φάτιμα, τη Ρώμη και τους Αγίους Τόπους) που θα συμπεριληφθούν στο πρόγραμμα του Βαυαρικού Οργανισμού Τουρισμού με το γενικότερο τίτλο: «Προσκυνηματικές περιηγήσεις στη Βόρεια Ελλάδα».

Το παραπάνω ανακοίνωσε η διευθύντρια του Βαυαρικού Οργανισμού Τουρισμού, το οποίο κατέχει ηγετική θέση στον τομέα του προσκυνηματικού τουρισμού, με έδρα το Μόναχο (Heidi Ritter), στη διάρκεια της Διεθνούς Τουριστικής Έκθεσης ΙΤΒ του Βερολίνου.

Αυτό αναφέρεται σε τηλεγράφημα με τίτλο: «Ο Απόστολος Παύλος ενώνει Έλληνες και Γερμανούς - Βαυαρικό γραφείο προσκυνηματικού τουρισμού διοργανώνει ταξίδια στους Φιλίππους», του δημοσιογράφου Andreas Öhler, για λογαριασμό του Καθολικού Πρακτορείου Ειδήσεων το οποίο έδωσε στη δημοσιότητα ο Δήμος Καβάλας, όπου συμμετείχε με δικό του περίπτερο στην παραπάνω Διεθνή Προσκυνηματική Έκθεση του Βερολίνου.

Στο τηλεγράφημα τονίζεται ότι στα τέλη Μαρτίου ο Βαυαρικός Οργανισμός Τουρισμού πρόκειται να διοργανώσει ένα ταξίδι στην Καβάλα, στο οποίο θα συμμετάσχουν άτομα που θα λειτουργήσουν ως «πολλαπλασιαστές», θα συμβάλλουν δηλαδή στην προώθηση του τουρισμού στην περιοχή. Στο ταξίδι θα συμμετάσχει και ο Βοηθός Επίσκοπος του Μονάχου, Wolfgang Bischof.

Ο Δήμος Καβάλας, ανακοίνωσε ότι την Παρασκευή 17 Μαρτίου, θα επισκεφθούν την Καβάλα στελέχη του Βαυαρικού Οργανισμού Τουρισμού, με επικεφαλής της διευθυντήριά του, Heidi Ritter, συνοδευόμενη από τον Βοηθό Επίσκοπο Μονάχου και πολλούς ταξιδιωτικούς πράκτορες σε μια πρώτη επίσκεψη γνωριμίας. Κατά την παραμονή τους θα συναντηθούν με τη δήμαρχο Καβάλας, Δήμητρα Τσανάκα, τον μητροπολίτη Φιλίππων, Νεαπόλεως και Θάσου Προκόπιο, ενώ θα περιηγηθούν στην παλιά πόλη της Καβάλας και βέβαια στον αρχαιολογικό χώρο των Φιλίππων.

Να σημειωθεί, ότι η συμβολή του υφυπουργού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης της Γερμανίας και Εντεταλμένου για την Ελληνογερμανική Συνέλευση, Hans-Joachim Fuchtel, ήταν καθοριστική για την ανάδειξη και προβολή των Φιλίππων στη γερμανική τουριστική αγορά και η συμφωνία αυτή αποτέλεσε το επιστέγασμα μιας πολύ καλής συνεργασίας, που είχε αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια ανάμεσα στον ίδιο, τη δήμαρχο Καβάλας κι άλλους τοπικούς φορείς.

Το τηλεγράφημα αναφέρει ότι ο Γερμανός υφυπουργός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης χαιρετίζει τη νέα συνεργασία μεταξύ της γερμανικής εκκλησίας και της ελληνικής τοπικής αυτοδιοίκησης σημειώνοντας μεταξύ άλλων: «2,2 εκατομμύρια Γερμανοί τουρίστες επισκέφτηκαν τον προηγούμενο χρόνο την Ελλάδα. Πρόκειται για αύξηση του αριθμού των Γερμανών τουριστών, αλλά εμείς θεωρούμε πως μπορεί ν’ αυξηθεί ακόμη περισσότερο».

Στο τηλεγράφημα ο δημοσιογράφος κάνει εκτενή αναφορά στη σημασία των Φιλίππων στη διάδοση του Χριστιανισμού στην Ευρώπη, μέσα από την επίσκεψη του Απόστολου Παύλου και τις δυο «προς Φιλιππησίους» επιστολές του και επισημαίνει μεταξύ άλλων: «Ο Χριστιανισμός έφτασε στην Ευρώπη με αφετηρία τους Φιλίππους.

Το Βαυαρικό Γραφείο Προσκυνηματικού Τουρισμού σχεδιάζει να προσελκύσει το ενδιαφέρον μεγάλου αριθμού Γερμανών επισκεπτών, υποστηρίζοντας με τον τρόπο αυτό την ανάπτυξη των αδύναμων δομών της συγκεκριμένης περιφέρειας. Το 49 μ.Χ. ο Απόστολος Παύλος και οι συνεργάτες του Σίλας και Τιμόθεος έφτασαν κατά την δεύτερη αποστολική περιοδεία στην Ανατολική Μακεδονία. Αρχικά επισκέφτηκαν τη Νεάπολη, τη σημερινή Καβάλα. Από εκεί συνέχισαν με προορισμό τη σημαντική αποικία των Φιλίππων.

Εκεί, ο Απόστολος Παύλος βάπτισε, σύμφωνα με την παράδοση, μια έμπορο πορφύρας, την Λυδία. Αργότερα, ίδρυσε στο σημείο αυτό την πρώτη χριστιανική κοινότητα σε ευρωπαϊκό έδαφος. Έκτοτε, οι Φίλιπποι θεωρούνται η πύλη μέσω της οποίας ο Χριστιανισμός έφτασε στην Ευρώπη και από εκεί διαδόθηκε σε ολόκληρο τον κόσμο. Η επιστολή του Αποστόλου Παύλου προς Φιλιππησίους είναι ένα σημαντικό βιβλικό κείμενο της Καινής Διαθήκης.

Το 2016 ο αρχαιολογικός χώρος των Φιλίππων ανακηρύχθηκε από την UNESCO μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Το γεγονός αυτό αποτέλεσε αφορμή για την προσπάθεια τόνωσης του τουρισμού στην Ανατολική Μακεδονία, της οποίας οι δομές είναι μάλλον αδύναμες. Παρά την ιστορική και θρησκευτική τους σημασία, οι Φίλιπποι με τις πρωτοχριστιανικές βασιλικές δεν συγκαταλέγονται ακόμη μεταξύ των κύριων πόλων έλξης τουρισμού.

Ομάδες προσκυνητών – συχνά από την Κορέα – επισκέπτονται, μεταξύ άλλων, την εκκλησία και προσεύχονται στην τοποθεσία της βάπτισης της Αγίας Λυδίας. Ωστόσο, οι Φίλιπποι δεν έχουν αξιοποιηθεί ακόμη ως χριστιανικός τόπος προσκυνήματος για Ευρωπαίους Καθολικούς προσκυνητές. Αυτό πρόκειται να αλλάξει».

pronews.gr

Η παλαιότερη απεικόνιση των αστερισμών αναγνωρίστηκε σε Ελληνική σκύφο 2600 ετών

Ένας σκύφος, είδος «ευρύστομου» ποτηριού με δυο λαβές, «δίωτον», μπορεί να παριστά μερικές από τις πρώτες απεικονίσεις των αστερισμών στην Αρχαία Ελλάδα.

Ένας 2.600 ετών σκύφος του κρασιού  που σήμερα εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Λαμίας έχει από καιρό θεωρηθεί ότι απεικονίζει μια τυχαία συλλογή των ζώων.

Αλλά το κομμάτι της αρχαίας κεραμικής, που ονομάζεται και σκύφος, μπορεί να περιέχει στην πραγματικότητα μία από τις πρώτες Ελληνικές απεικονίσεις των αστερισμών, αυτό δείχνει μια νέα ανάλυση.

Οι ερευνητές της μελέτης προτείνουν ότι και άλλες αρχαίες καλλιτεχνικές αναπαραστάσεις ζώων μπορεί επίσης να απεικονίζουν αστερισμούς, και να έχουμε πια ενδείξεις για αυτό που οι αρχαίοι Έλληνες γνώριζαν για την αστρονομία, δήλωσε ο ερευνητής John Barnes, υποψήφιος για διδακτορικό στην κλασική αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο του Μισούρι.

"Αν πάμε πίσω και να επαναξιολογήσουμε άλλες σκηνές με ζώα και που θα μπορούσαν να έχουν αρχικά χαρακτηρισθεί ως σκηνές κυνηγιού ή ζωφόρους ζώων, τότε ίσως μπορούμε να βρούμε περισσότερες απεικονίσεις των αστερισμών και να πάρουμε πληροφορίες για μια καλύτερη κατανόηση του πώς οι Έλληνες κατά την αρχαιότητα έβλεπαν τον ουρανό τη νύχτα, είπε John Barnes.

Αρχαία Ελληνική αστρονομία

Τα περισσότερα από αυτά που είναι γνωστά για την πρώιμη Ελληνική αστρονομίαπροέρχονται από διάφορα λογοτεχνικά κείμενα, όπως ο Άρατος από τους Σόλους αναφέρει στα «Φαινόμενα», ένα ποιητικό κείμενο που περιγράφει κατά τους Έλληνες αστερισμούς που είναι γνωστοί από τον τρίτο αιώνα π.Χ. Ωστόσο, αυτά τα πολύτιμα έγγραφα χρονολογούνται μόνο ως ένα βαθμό πίσω ως την Κλασική περίοδο στην (Αρχαία) Ελλάδα, η οποία διήρκεσε από το πέμπτο έως τον τέταρτο αιώνα π.Χ.

Για να μάθουμε για το πώς οι αρχαίοι Έλληνες έβλεπαν τον ουρανό τη νύχτα πριν από τότε, οι ερευνητές πρέπει να βασίζονται σε οπτικές απεικονίσεις του ουρανού, όπως εκείνες που βρίσκονται σε κεραμικά αγγεία - αλλά αυτά τα αντικείμενα είναι σχετικά σπάνια και ότι έχει απομείνει από αυτά, γενικά δείχνουν μόνο ένα ή δύο αστερισμούς.

Για παράδειγμα, μία από τις παλαιότερες εικόνες του αστερισμού από την Ελλάδα προέρχεται από ένα θραύσμα κεραμικής από την Ύστερη Γεωμετρική περίοδο (760 - 700 π.Χ.) που βρέθηκε σε μια τοποθεσία στο νησί Ισχύα Ischia στην Ιταλία, αλλά απεικονίζει μόνο ότι μπορεί να είναι ο αστερισμός Βοότης ("ο βοσκός»).

Ο Μπαρνς δεν έθεσε ως στόχο να βρει τους αστερισμούς στην αρχαία ελληνική απεικόνιση, αλλά σκόνταψε επάνω στον περίεργα σκύφο, ενώ επισκέπτονταν το Αρχαιολογικό Μουσείο Λαμίας. Το τεχνούργημα, το οποίο χρονολογείται από το 625 π.Χ., ανακαλύφθηκε αρχικά σε συντρίμμια σε γεμάτη τάφρο, δίπλα σε ένα ναό στην Ακρόπολη των Αλών, του έβδομου αιώνα και που βρίσκεται περίπου 40 χιλιόμετρα βόρεια της Θήβας.

Μια Ελληνική κούπα κρασιού, ένας σκύφος, που δείχνει σε ζωγραφική, ένα μεγάλο σκυλί, σκορπιό, δελφίνι και ένα πάνθηρα / λιοντάρι, που πιθανώς συμβολίζει αστερισμούς.

Περίπου το ένα τρίτο του κυπέλλου (μεταξύ των οποίων και η μία λαβή) λείπει. Ότι έχει απομείνει από τον σκύφο λοιπόν, απεικονίζει μια σειρά από ζώα: έναν ταύρο, με μόνο το πίσω μισό διατηρημένο, ένα φίδι, ένα λαγό ή μικρό σκυλί, ένα μεγάλο σκυλί, ένα σκορπιό, ένα δελφίνι και το μπροστινό μισό του πάνθηρα ή λιονταριού.

Αν και ο σκύφος ήταν χαρακτηρισμένος ότι παριστά μια απλή σκηνή των ζώων, ο Μπάρνς αμέσως σκέφτηκε ότι δείχνει κάτι άλλο. «Ο πατέρας μου με μεγάλωσε με την αστρονομία, και για μένα, το φίδι, το κουνέλι και ο σκύλος μαζί έμοιαζε με αστερισμό "δήλωσε ο Μπαρνς. "Αυτή η ομάδα πήδηξε από το κύπελλο έξω και ήρθε σε μένα έτσι ως τέτοια σκέψη."

Οι αστερισμοί των εποχών

Ζωφόρους ζώων (διακοσμητικές οριζόντιες λωρίδες) και σκηνές κυνηγιού είναι κοινοί τύποι στις διακοσμήσεις στην αρχαία Ελλάδα, αλλά και η ιδιαίτερη συλλογή στην σκύφοτων ζώων είναι άτυπη δεν ακολουθεί τον γνωστό τρόπο διακόσμου, είπε ο Μπάρνς. Για παράδειγμα, το δελφίνι είναι εκτός τόπου με τα χερσαία ζώα.

Επιπλέον, οι σκορπιοί είναι ασυνήθιστο μοτίβο που δεν εμφανίζονται συχνά ως πραγματικά ζώα, και αντ 'αυτού παρουσιάζονται ως εμβλήματα σε ασπίδα. Και ενώ ένα σκυλί που κυνηγάει ένα κουνέλι συχνά εμφανίζεται σε σκηνές κυνηγιού, το φίδι κάτω από το ζεύγος, σκύλου λαγού, είναι ασυνήθιστο.

Το πιο πιθανό είναι ότι τα ζώα είναι οι αστερισμοί, λέει Μπαρνς: Ο ταύρος είναι αστερισμός του Ταύρου, το φίδι είναι μάλλον ή Ύδρα (αντί του Serpens ή του Draco, δύο άλλους αστερισμούς με φίδι που αναγνωρίζονται από τους Έλληνες) το κουνέλι είναι ο Lepus…- Λαγωός (Λατινικά: Lepus, συντομογραφία: Lep) είναι αστερισμός που σημειώθηκε στην αρχαιότητα από τον Πτολεμαίο και είναι ένας από τους 88 επίσημους αστερισμούς που θέσπισε η Διεθνής Αστρονομική Ένωση.

Είναι νότιος αστερισμός και συνορεύει με τους αστερισμούς Ωρίωνα, Ηριδανό, Γλυφείον, Περιστερά, Μέγα Κύνα και Μονόκερω. Παρά το γεγονός ότι βρίσκεται ολόκληρος στο νότιο ημισφαίριο της ουράνιας σφαίρας, ο Λαγωός είναι αμφιφανής στην Ελλάδα, δηλαδή είναι ορατός στο σύνολό του από την Ελλάδα τις νύκτες του χειμώνα.

Ο σκύλος είναι ο Μικρός Κύων ή Ο Μέγας Κύων -Λατινικά: Canis Major, είναι αστερισμός που σημειώθηκε πρώτη φορά στην αρχαιότητα από τον Πτολεμαίο και είναι ένας από τους 88 επίσημους αστερισμούς που θέσπισε η Διεθνής Αστρονομική Ένωση. Βρίσκεται στο Νότιο ουράνιο ημισφαίριο. Είναι αμφιφανής στην Ελλάδα. - Λέγεται ότι αναπαριστά έναν από τους σκύλους που ακολουθούν τον κυνηγό Ωρίωνα.

Ο Μέγας Κύων περιλαμβάνει το Σείριο, το λαμπρότερο αστέρα του νυχτερινού ουρανού, κι αυτός ο αστέρας αποτελεί μέρος του Χειμερινού Τριγώνου. Στις αρχές της ευρωπαϊκής κλασσικής περιόδου, ο αστερισμός αυτός αναπαριστούσε τον Λαέλαπο, το λαγωνικό του Ακταίωνος ή μερικές φορές το λαγωνικό της Πρόκριδος, νύμφης της Άρτεμης, ή το λαγωνικό που έδωσε η Ηώς στον Κέφαλο, τόσο ξακουστό για την ταχύτητα του ώστε ο Δίας το ανύψωνε στον ουρανό. Ο Μέγας Κύων (ή ίσως απλά ο αστέρας Σείριος) είναι το κυνηγόσκυλο του Ωρίωνα, το οποίο καταδιώκει το Λαγό ή βοηθά τον Ωρίωνα στην μάχη του κατά του Ταύρου, όπως αναφέρουν ο Άρατος, ο Όμηρος και ο Ησίοδος.

Οι αρχαίοι Έλληνες αναφέρονται σ'ένα μόνο σκύλο, αλλά στα χρόνια των Ρωμαίων, ο Μικρός Κύων αναφέρεται ως ο δεύτερος σκύλος του Ωρίωνα.Οι μύθοι των Ρωμαίων αναφέρονται στον Μέγα Κύνα ως Custos Europae, ο σκύλος που φρουρεί την Ευρώπη αλλά που δεν καταφέρνει να αποτρέψει τη βίαιη απαγωγή της από τον Δία υπό τη μορφή ταύρου. Τον αναφέρουν και ως Janitor Lethaeus, ο κέρβερος της Κόλασης.

Ο σκορπιός είναι ο αστερισμός του Σκορπιού, το δελφίνι είναι ο Δελφίν, είναι αστερισμός που σημειώθηκε στην αρχαιότητα από τον Πτολεμαίο και είναι ένας από τους 88 επίσημους αστερισμούς που θέσπισε η Διεθνής Αστρονομική Ένωση. Βρίσκεται στο Βόρειο ημισφαίριο πλην όμως είναι αμφιφανής στην Ελλάδα και το λιοντάρι είναι ο αστερισμός του Λέοντος.

Είναι ενδιαφέρον, λέει ο Barnes ότι, τα ζώα δεν διατάσσονται επί του σκύφου με τη σειρά που εμφανίζονται στον ουρανό. "Αν δεν τακτοποιούνται έτσι όπως είναι τη νύχτα στον ουρανό, τότε είτε η συγκεκριμένη διάταξη δεν είναι σημαντική, ή ήταν τοποθετημένα για άλλο σκοπό, προσθέτοντας ότι πιστεύει πως υπάρχει μια εποχιακή πτυχή της συμφωνία με τους αστερισμούς που διαχωρίζει το φθινόπωρο, χειμώνα, άνοιξη και το καλοκαίρι σε ομάδες, σύμφωνα με την άνοδο και κατόπιν πτωτική τους πορεία όλο το χρόνο.

Συγκεκριμένα, ο ταύρος και (πιθανώς) άλλους αστερισμούς από το μέρος που λείπει στον σκύφο που ίσως αντιπροσωπεύουν πτώση, το φίδι, το κουνέλι και ο σκύλος συνθέτουν το χειμώνα, ο σκύλος (και πάλι) και ο σκορπιός ανήκουν στην άνοιξη και το δελφίνι και το λιοντάρι (και ίσως και άλλους αστερισμούς που λείπουν) σημαίνει καλοκαίρι, πρόσθεσε ο Μπάρνς . Ωστόσο, ο σκύφος πιθανόν δεν λειτουργεί ως ένα αρχαίο ημερολόγιο, και απλώς να δείχνει μια γενικευμένη αναπαράσταση του χρόνου καθ΄όλη τη διάρκεια του έτους, δήλωσε ο Μπαρνς.

Πηγή: ellinondiktyo

Καλοκαίρι του 479 π.Χ. και η Μάχη των Πλαταιών μόλις έχει τελειώσει.

Οι Έλληνες για μια φορά ακόμα κατάφεραν να αναχαιτίσουν τους Πέρσες εισβολείς. Οι εναπομείναντες Πέρσες παίρνουν την άγουσα για την επιστροφή αφήνοντας πίσω αφήνοντας πίσω τους ερειπωμένους Ναούς, καμένα Ιερά Άλση και κατεστραμμένους Βωμούς.

Οι Έλληνες με κοινό ψήφισμα αποφασίζουν για πενήντα χρόνια να μην τα αναστηλώσουν ώστε οι επόμενες γενιές να μην ξεχάσουν την βαρβαρότητα τους...

Οι Πλαταιείς όμως πρέπει να εξαγνίσουν την Πόλη από το μίασμα που άφησαν πίσω τους οι βάρβαροι. έχουν μολύνει το πυρ που έκαιγε στον βωμό της. Το μίασμα θα φέρει κακοτυχία, λιμούς, δεινά.

Οι τελετές δεν θα έχουν αποτέλεσμα, οι Θεοί θα αποστρέψουν το προστατευτικό βλέμμα Τους από την ακάθαρτη Πόλη. Θα παραμείνει κατακτημένη και χωρίς τους βαρβάρους.

Οι Πλαταιείς πολίτες θεωρούν ότι ο τόπος τους μολύνθηκε από την παρουσία των βαρβάρων εισβολέων και συμφωνούν στο ότι το άσβεστο πυρ της πόλης θα πρέπει να αντικατασταθεί με νέο από τους Δελφούς.

Οι άρχοντες της Πόλεως καλούν αμέσως μετά την μάχη τον οπλίτη-ημεροδρόμο Ευχίδα. Δεν υπάρχει ούτε σκέψη να περιμένουν έστω και μια νύκτα για ξεκούραση. Το μίασμα είναι υψίστης προτεραιότητος. Κάθε καθυστέρηση εξαγνισμού αποτελεί ανόσια πράξη και ύβρη προς τους Θεούς της Πόλεως.

Το έργο αναλαμβάνει ο οπλίτης ημεροδρόμος Ευχίδας, ο οποίος καλείται να πάει τρέχοντας μέχρι τους Δελφούς και να επιστρέψει φέρνοντας καθαρή καινούργια φωτιά, που θα την πάρει από το ιερό του Απόλλωνα στους Δελφούς.

Ο Ευχίδαςήταν πολεμιστής στην μάχη των Πλαταιών, περίφημος για την ταχύτητά του στο τρέξιμο

Ο Ευχίδας πρέπει να πάει στους Δελφούς και να φέρει εξαγνισμένο πυρ από τον Ναό του Απόλλωνος και να γυρίσει πίσω. Τρέχοντας, πρέπει να καλύψει μία απόσταση 1000 σταδίων, ισοδύναμη με 200 χιλιόμετρα μέσα από χαράδρες, στενά μονοπάτια, άλση και

Η απόσταση είναι τεράστια, η κόπωση από την μάχη μεγάλη.

Όμως είναι ο ημεροδρόμος της Πόλεως των Πλαταιών. Η φυσική του αντοχή σε μεγάλες αποστάσεις είναι μεγαλύτερη των συμπατριωτών του.

Η αποστολή του Ιερή.

Ο Ευχίδας ξεκινά και περνώντας δάση, βουνά και ρεματιές, φτάνει στον προορισμό του, θα εξαγνιστεί στην Κασταλία Πηγή, θα φορέσει δάφνινο στεφάνι, θα πάρει το Ιερό Πυρ και θα επιστρέψει σε 24 ώρες στις Πλαταιές για να το παραδώσει.

Όταν άναψε το πυρ στον βωμό που είχε στηθεί για τον εορτασμό της νίκης στη μάχη, ασπάσθηκε τους συμπολεμιστές του και απεβίωσε.

Οι Πλαταιείς τον ενταφίασαν στο ιερό της Ευκλείας Αρτέμιδας, χαράζοντας επάνω στον τάφο του, σύμφωνα με τον Πλούταρχο, το επίγραμμα:

"Ευχίδας Πυθώδε τρέξας ήλθοε τώδ'αυθημερόν" (Πλουτάρχου Αριστείδης, 20)

Ο ηρωικός ημεροδρόμος έτρεξε σύμφωνα με τις μαρτυρίες, περίπου 1.000 στάδια (δηλαδή περίπου 200 χιλιόμετρα!!

Σήμερα, έχει θεσπισθεί και ο Ευχίδειος Άθλος, ιστορικός αγώνας υπεραποστάσεων, με πολύχρονη παρουσία στα αθλητικά δρώμενα της χώρας μας.

Η στήλη της Ροζέτταςείναι ένα από τα πιο διάσημα αρχαιολογικά ευρήματα στην ιστορία: είναι μια πέτρινη πλάκα του 2ου αιώνα π.Χ. από γρανοδιορίτη, που προέρχεται από τον ναό του Πτολεμαίου Ε’ στην Αίγυπτο και φέρει μια εγχάρακτη επιγραφή σε δύο γλώσσες (αιγυπτιακή και Ελληνική).

Το όνομά της προέρχεται από την πόλη Rachid της Κάτω Αιγύπτου, στο βορειοδυτικό τμήμα του Δέλτα του Νείλου. Βορειότερα της πόλης, γύρω από το οχυρόFort Jullien, ο Γάλλος αξιωματικός Pierre-François-Xavier Bouchard, που υπηρετούσε στο στράτευμα του Ναπολέοντα, ανακάλυψε τη στήλη τελείως τυχαία το 1799.

Μελετώντας την όμως κατάλαβε την αξία της, καθώς έως τότε κανείς δεν είχε καταφέρει να αποκρυπτογραφήσει τα αιγυπτιακά ιερογλυφικά. Η ανακάλυψη της τρίγλωσσης στήλης αποδείχθηκε θεμελιώδους σημασίας. Ο σπουδαίος Γάλλος μελετητής Jean-François Champollion, από τους πιο διακεκριμένους γλωσσολόγους της εποχής, κατάφερε, με βάση τα ονόματα των βασιλέων Πτολεμαίου και Αρσινόης που αναφέρονται στην στήλη, να βρει το κλειδί για να αποκρυπτογραφήσει τα αιγυπτιακά ιερογλυφικά.

Αυτή η ανεκτίμητης αξίας ανακάλυψη ήταν καθοριστική για την εξέλιξη της επιστήμης της Αιγυπτιολογίας. Το σύστημα που χρησιμοποίησε ο Champollion για να αποκρυπτογραφήσει το κείμενο της στήλης, η οποία φυλάσσεται σήμερα στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου, αποτελεί σημαντικό οδηγό για όσους ενδιαφέρονται για τη μελέτη των αρχαίων συστημάτων γραφής.

Υποβρύχια αναγνωριστική έρευνα στις ανατολικές ακτές της Σαλαμίνας, η πρώτη συστηματική υποβρύχια έρευνα που εγκαινιάζεται από Ελληνικούς φορείς σε βεβαρημένο θαλάσσιο περιβάλλον, αλλά σε χώρο μείζονος ιστορικής σημασίας, διενεργήθηκε τον Νοέμβριο και Δεκέμβριο του 2016.

Το κύριο πεδίο της έρευνας του 2016 αποτέλεσε το εσώτερο (δυτικό) τμήμα του Όρμου του Αμπελακίου. Όπως αναφέρει το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού:

Πρόκειται για τον εμπορικό και πιθανότατα πολεμικό λιμένα της Κλασικής και Ελληνιστικής πόλης-δήμου της Σαλαμίνος, τον σημαντικότερο και πλησιέστερο του Αθηναϊκού κράτους, μετά από τους τρεις λιμένες του Πειραιώς (Κάνθαρο, Ζέα, Μουνιχία)», σημειώνοντας ότι:

Πρόκειται, ακόμη, για τον χώρο συγκέντρωσης τμήματος του ενωμένου Ελληνικού στόλου την παραμονή της μεγάλης ναυμαχίας του 480 π.Χ., ο οποίος γειτνιάζει με τα σημαντικότερα μνημεία της Νίκης: το πολυάνδρειον (τύμβο) των Σαλαμινομάχων και το Τρόπαιον, επί της Κυνόσουρας. Αναφορές στον αρχαίο λιμένα της Σαλαμίνος απαντούν στα έργα του γεωγράφου Σκύλακος (του 4ου αι. π.Χ.), του γεωγράφου Στράβωνος (του 1ου αι. π.Χ.-1ου αι. μ.Χ.) και του περιηγητή Παυσανία (του 2ου αι. μ.Χ.).

(Κυκλικός πύργος (διαμ. 7 μ.), από την οχύρωση του Κλασικού λιμένος, στον Όρμο του Αμπελακίου (Αεροφωτογραφία Β. Μεντόγιαννης- υπουργείο πολιτισμού)

Επίσης, επιβεβαιώθηκε από την έρευνα ότι διατηρούνται καταβυθισμένες αρχαιότητες και στις τρεις πλευρές του Όρμου του Αμπελακίου (βόρεια, δυτική και νότια), οι οποίες σταδιακά βυθίζονται και αναδύονται, ανάλογα με τη μεταβολή της στάθμης της θάλασσας, η πτώση της οποίας, ιδιαίτερα τον μήνα Φεβρουάριο, φθάνει το μισό μέτρο. Στα αρχαία κατάλοιπα που αναγνωρίσθηκαν στον αιγιαλό και σε ρηχά ύδατα περιλαμβάνονται: λιμενικές δομές, οχυρωματικές κατασκευές και διάφορες κτιριακές εγκαταστάσεις. Μετά από αεροφωτογράφηση, φωτογραμμετρική επεξεργασία και τοπογραφική και αρχιτεκτονική τεκμηρίωση όλων των ορατών στοιχείων, προέκυψε ο πρώτος ενάλιος αρχαιολογικός χάρτης της περιοχής, που θα αποτελέσει τη βάση για τη συνέχιση της έρευνας κατά τα επόμενα έτη, όπως προστίθεται στην ανακοίνωση.

(Μακρός τοίχος (βραχίονας), μήκους 160 μ. περίπου, στο βορειοδυτικό τμήμα του Όρμου του Αμπελακίου (Αεροφωτογραφία Β. Μεντόγιαννης-υπουργείο πολιτισμού)

Παράλληλα, τονίζεται ότι εξελίχθηκε και η γεωφυσική και γεωαρχαιολογική έρευνα, από την ομάδα του Πανεπιστημίου Πατρών, που επέφερε υψηλής ποιότητας ψηφιακά δεδομένα τα οποία «αναμένεται να συμβάλουν σημαντικά στην ανασύνθεση της παράκτιας παλαιογεωγραφίας της περιοχής».

Η έρευνα, σύμφωνα με το ΑΠΕ, είναι αποτέλεσμα της συνεργασίας μεταξύ της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων (ΕΕΑ) του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, υπό τη διεύθυνση της προϊσταμένης της Εφορείας, δρ. Αγγελικής Σίμωσι και του Ινστιτούτου Εναλίων Αρχαιολογικών Ερευνών (ΙΕΝΑΕ), υπό τη διεύθυνση του καθηγητή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και προέδρου του Ινστιτούτου, Γιάννου Λώλου, με τη συμμετοχή του Εργαστηρίου Θαλάσσιας Γεωλογίας και Φυσικής Ωκεανογραφίας του Πανεπιστημίου Πατρών, υπό τον καθηγητή Γιώργο Παπαθεοδώρου και με κύρια οικονομική υποστήριξη από το Βρετανικό Ίδρυμα Honor Frost.

Κατά τους αρχαίους χρόνους, νύμφεςείχαν εγκατασταθεί σε ένα από τα νησιά των Κυκλάδων. Αρχικά συγκατοικούσαν αρμονικά με τους ανθρώπους.

Μια μέρα ωστόσο, για άγνωστη αιτία, οι θεϊκές αυτές μορφές άρχισαν να δολοφονούν τις γυναίκες. Οι κάτοικοι τρομοκρατήθηκαν και έψαχναν να βρουν τρόπους για να γλιτώσουν από τη μανία τους.

Οι προσευχές στον Δία και ο λέοντας

Η μοναδική λύση ήταν να εγκαταλείψουν την περιοχή. Σε μια ύστατη προσπάθεια σωτηρίας, ένας ιερέας ικέτευσε τον παντοδύναμο Δία, να τους σώσει. Ο πατέρας των θεών ανταποκρίθηκε στις προσευχές τους. Έστειλε ένα λιοντάρι, το οποίο καταδίωξε τις νύμφες και τις ανάγκασε να εγκαταλείψουν το νησί και να πάνε στην Κάρυστο. Οι κάτοικοι λυτρώθηκαν και επέστρεψαν στους ρυθμούς της καθημερινότητας τους.

Η κατασκευή του γλυπτού

Σύμφωνα με το μύθο, όταν η αποστολή του λιονταριού ολοκληρώθηκε, εκείνο εξαφανίστηκε από τον κόσμο των θνητών για πάντα. Τότε οι νησιώτες σκάλισαν στο βράχο ένα λιοντάρι, όμοιο του θεόσταλτου, ώστε οι νύμφες εάν επέστρεφαν κάποτε, να τρομοκρατηθούν και να εξαφανιστούν. Αυτός ο μεγαλόπρεπος πέτρινος «λιόντας» δεσπόζει στην περιοχή και περιφρουρεί τους κατοίκους.

Το περίφημο αυτό γλυπτό βρίσκεται στην Κέα, στη χώρα του νησιού, την Ιουλίδα. Η σμίλευσή του στο βράχο χρονολογείται στο 6 π.Χ. Έχει μήκος 6 μέτρα, ενώ στο πρόσωπό του διακρίνεται ένα αινιγματικό χαμόγελο. Αποτελεί ένα από τα κυριότερα αξιοθέατα και είναι σήμα κατατεθέν του νησιού.

master-lista, elhalflashbacks

Ο Μέγας Αλέξανδροςξεκίνησε την εκστρατεία του με 32.000 στρατιώτες και σε διάστημα δέκα ετών έφτασε μέχρι την μακρινή Ινδία. Παρά τον ολιγάριθμο στρατό του, δημιούργησε την μεγαλύτερη αυτοκρατορία της αρχαιότητας και διέδωσε στους «βαρβάρους» τον ελληνικό ιδεώδες και πολιτισμό. Στο έργο του τον βοήθησαν σπουδαίοι Έλληνες επιστήμονες που τον ακολούθησαν στην εκστρατεία. Ανάμεσα τους ήταν σημαντικοί φιλόσοφοι, γιατροί, αρχιτέκτονες, τοπογράφοι, καλλιτέχνες και μάντεις.

Οι γιατροί

Η υγειονομική υπηρεσία που ακολουθούσε τον Μ. Αλέξανδρο ονομαζόταν «βασιλική θεραπεία» και την απάρτιζαν οι γιατροί: Δράκων, Κριτόβουλος, ο Κριτόδημος, ο Γλαυκίας και Ιπποκτάτης, εγγονός του μεγάλου Έλληνα γιατρού. Ο τελευταίος ήταν ο προσωπικός γιατρός της Ρωξάνης και δολοφονήθηκε από τον Κάσσανδρο. Ο Γλαυκίας ήταν ο γιατρός που θεράπευσε τον Αλέξανδρο, όταν τραυματίστηκε από βέλος στο οχυρό των Μαλλών στην Ινδία. Σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές, τον δολοφόνησε ο Αλέξανδρος, επειδή δεν κατάφερε να σώσει τον Ηφαιστίωνα. Ο Φίλιππος από την Ακαρνανία ήταν επίσης σημαντικός γιατρός του Αλέξανδρου, ο οποίος θεράπευσε τον Μακεδόνα βασιλιά από μια σοβαρή ασθένεια.

Στο μακεδονικό βασίλειο είχαν δημιουργηθεί εγκαταστάσεις νοσηλείας. Οι γιατροί χρησιμοποιούσαν ειδικά ιατρικά εργαλεία για χειρουργικές επεμβάσεις και αφαίρεση βελών από τους στρατιώτες. Επίσης, χρησιμοποιούσαν σκευάσματα φυτικής προέλευσης είτε για κατάποση είτε για επάλειψη.

Οι Ιστορικοί και τοπογράφοι

Ανάμεσα στους ιστορικούς που ακολούθησαν τον Μέγα Αλέξανδρο, ήταν ο Αριστόβουλος ο Κασσανδρεύς, ο οποίος έγραψε σε ένα έργο το χρονικό της εκστρατείας και ο Καλλισθένης, ανιψιός του Αριστοτέλη, ο οποίος κατέγραφε τα «νέα» της Αυλής του Αλεξάνδρου. Ανάμεσα στα καθήκοντά του ήταν να στέλνει ειδήσεις με την πορεία της εκστρατείας στην Ελλάδα, περιγράφοντας τις πράξεις και τις νίκες του βασιλιά.

Οι «βηματιστές»

Οι «βηματιστές» ήταν τοπογράφοι, οι οποίοι ανίχνευαν τα σωστά μέρη για στρατοπέδευση και μετρούσαν τα βήματα των στρατιωτών και τις αποστάσεις. Διέθεταν οδόμετρα και κατέγραφαν τα στοιχεία, τα οποία έλεγχε ο Μέγας Αλέξανδρος. Η μετρήσεις του ήταν αρκετά ακριβείς και αποτέλεσαν τη βάση για την μετέπειτα τοπογραφική περιγραφή της Ασίας.

Οι ζωγράφοι και οι ποιητές

Τραγωδοί, κωμικοί και ηθοποιοί εκστράτευσαν επίσης στην ασιατική Ήπειρο.  Ανάμεσά τους ο Αθηνόδωρος, ο Θεσσαλός, ο Λύκων και ο μουσικός Αριστόνικος, ο οποίος σκοτώθηκε σε μάχη εναντίον των Σκυθών. Ο ζωγράφος Απελλής και ο γλύπτης Λύσιππος, ήταν οι μόνοι που είχαν το δικαίωμα να φιλοτεχνήσουν τη μορφή του Αλεξάνδρου. Μάλιστα, ο Αλέξανδρος δώρισε στον Απελλή την παλλακίδα Παγκάστη, την οποία είχε ερωτευτεί. Τα έργα των καλλιτεχνών δεν βρέθηκαν ποτέ.

Οι Μάντεις

Μια από τις σημαντικότερες ομάδες μη στρατιωτικών ακολούθων ήταν οι μάντεις, όπως ο Αρίστανδρος από την Τελμισσό και ο Κλεομένης από τη Σπάρτη. Ερμήνευαν τους οιωνούς και τα παράξενα όνειρα και συμβούλευαν τον βασιλιά. Ο Πλούταρχος είχε περιγράψει ότι κάποια στιγμή ο Αρίστανδρος έκανε θυσία και είδε ότι η πόλη της Τύρρου θα κυριευόταν εκείνο τον μήνα. Εν τω μεταξύ οι Μακεδόνες πολιορκούσαν για μήνες την φοινικική πόλη. Όταν ο Αρίστανδρος ανακοίνωσε την προφητεία του, οι στρατιώτες γέλασαν γιατί εκείνη ήταν η τελευταία μέρα του μήνα. Τότε, ο Αλέξανδρος διέταξε να μην θεωρείται εκείνη η μέρα η τριακοστή αλλά η εικοστή όγδοη και αμέσως να γίνει επίθεση, με αποτέλεσμα η πόλη να κυριευτεί σε μερικές ώρες, όπως είχε προφητεύσει ο μάντης. 

Το κείμενο βασίστηκε στο δημοσίευμα του ιστορικού Σωτήριου Αράθυμου, περιοδικό «Ιστορικά θέματα» , εκδοτική ΓΝΩΜΩΝ.

Όταν ρωτήθηκε από κάποια γυναίκα της Αττικής «γιατί μόνο εσείς οι Λάκαινες έχετε εξουσία πάνω στους άνδρες», απάντησε: «Επειδή είμαστε και οι μόνες που γεννάμε άνδρες», είπε η Γοργώ, η κόρη του βασιλιά Κλεομένη Α’ και σύζυγος του βασιλιά Λεωνίδα Α’.

Οι γυναίκες αποτελούν το μισό του πληθυσμού, όμως οι ιστορικές πηγές δεν αφιερώνουν ούτε το μισό της προσοχής που τις αξίζει και που απαιτεί ο ρόλος τους. Όμως, οι γυναίκες της Σπάρτης αποτελούσαν εξαίρεση. Ήταν οι μόνες γυναίκες στην αρχαιότητα που, αντί να μένουν σιωπηλές, είχαν τη δική τους γνώμη και φρόντιζαν να τη διατυπώνουν. Αφού λοιπόν στα μάτια των υπολοίπων Ελλήνων οι Σπαρτιάτες φαίνονταν παράξενοι με τα ήθη και τις συνήθειές τους, άλλο τόσο και περισσότερο παράξενες έμοιαζαν και οι γυναίκες τους.

Γυναίκες στην αρχαία Σπάρτη. Jean-Jacques-François Le Barbier – Courage des femmes de Sparte.

Η αποστολή που τις απέδωσε ο ημιμυθικός νομοθέτης Λυκούργος ήταν να γεννούν αγόρια που θα αποτελούσαν τους στρατιώτες της επόμενης γενιάς, με μέτρα για να εξασφαλίζουν ότι ήταν σωματικά κατάλληλες. Τα κορίτσια δεν ήταν υποχρεωμένα να υποστούν επιθεώρηση από τις αρχές κατά τη γέννησή τους και η απόφαση να ανατραφούν αφηνόταν εξολοκλήρου στους γονείς. Το μόνο που χρειαζόταν ήταν να ασκούν το σώμα τους στο τρέξιμο, στην πάλη, στο ρίξιμο δίσκου και ακοντίου, ενώ συμμετείχαν γυμνές σε θρησκευτικές πομπές, όρχηση και τραγούδια.
 
Ο Αριστοτέλης επέκρινε τον σπαρτιατικό νόμο που επέτρεπε στις γυναίκες, σε αντίθεση με τους άνδρες, να ζουν άσωτα και με πολυτέλεια. Από τις μαρτυρίες συμπεραίνουμε ότι οι γυναίκες δε χρειαζόταν να ασκούνται ύστερα από τη γέννηση παιδιών ή αφού πέρασαν την ηλικία που μπορούσαν να τεκνοποιήσουν.

Έτσι, τα συμφραζόμενα μας οδηγούν πως οι γυναίκες έπρεπε να παντρευτούν, όταν έφταναν σε κατάλληλη ηλικία για γέννηση παιδιών. Ο Πλούταρχος γράφει ότι συνήθιζαν να παντρεύονται «όχι μικρά κορίτσια ή ανώριμες για γάμο, αλλά στον ανθό της νιότης τους και ώριμες». Δηλαδή, ενώ στην υπόλοιπη Ελλάδα παντρεύονταν γύρω στα δεκατέσσερα, ο νόμος της Σπάρτης όριζε ότι η γυναίκα έπρεπε να είναι τελείως αναπτυγμένη σωματικά, επομένως σε μια ηλικία δεκαοχτώ με είκοσι.

Στη Σπάρτη, αντίθετα από την Αθήνα, ο επίσημος αρραβώνας από τον πατέρα της νύφης δεν ήταν αναγκαίος για έναν νόμιμο γάμο και έτσι δεν υπήρχε επίσημη υπόσχεση από τον πατέρα να δώσει προίκα για την κόρη του. Αυτό το νομοθέτησε ο Λυκούργος με το σκεπτικό καμιά να μη μένει άγαμη εξαιτίας της φτώχιας ούτε να είναι περιζήτητη εξαιτίας του πλούτου, αλλά ο καθένας να συγκεντρώνει την προσοχή του στον χαρακτήρα και στα προσόντα του κοριτσιού. Άρα, οι γάμοι διευθετούνταν ατομικά, χωρίς να σημαίνει πως δεν υπήρχε μια συμφωνία του γαμπρού με τον πατέρα της νύφης. Επιπλέον, υπήρχε και η λεγόμενη αρπαγή, που ο σύζυγος απλώς την έκλεβε λόγω ενός εθίμου, αν και υπάρχουν μαρτυρίες πως αυτό γινόταν εν γνώσει του πατέρα.

Ενώ όμως οι άνδρες για να παντρευτούν άλλη γυναίκα, έπρεπε να χωρίσουν την προηγούμενη, επιτρεπόταν σε μια γυναίκα να έχει σεξουαλικές σχέσεις με δυο άνδρες! Αν ένας άνδρας λόγω μεγάλης ηλικίας ή ανικανότητας ήθελε να αποκτήσει παιδιά, έφερνε στο σπίτι όποιον άνδρα θαύμαζε τη διάπλαση και τον χαρακτήρα για να κάνει παιδιά με τη γυναίκα του. Επίσης, αν κάποιος έβλεπε μια γυναίκα να έχει ωραία παιδιά, ζητούσε, με συγκατάθεση του συζύγου της, να γεννήσει τα παιδιά του. Φυσικά, ο σκοπός του νόμου ήταν η μεγαλύτερη αύξηση του πληθυσμού και η γέννηση όσο το δυνατόν περισσότερων γερών παιδιών. Τα παιδιά νομικά μπορούσαν να θεωρηθούν ότι ανήκαν είτε στον φυσικό τους πατέρα ή στον σύζυγο της γυναίκας κατόπιν συμφωνίας των ανδρών. Έτσι, δεν είναι εύκολο να καθηλωθεί μια έννοια μοιχείας στη Σπάρτη. Οι Σπαρτιάτισσες από τη στιγμή που παντρεύονταν είχαν τα μαλλιά τους κοντά, σε αντίθεση με τους μακρυμάλληδες άνδρες, και ενδεχομένως να φορούσαν πέπλο, όταν εμφανίζονταν δημόσια.

Πάντως, ο ηθικιστής και συντηρητικός Αριστοτέλης αναφέρεται σε σεξουαλική ασυδοσία, όταν μιλούσε για τις γυναίκες της Σπάρτης, που επέβαλλαν τη βούλησή τους και πως αποτελούσε την πολιτική και ηθική χρεοκοπία της Σπάρτης. Όπως και ο μορφωμένος Αριστοτέλης, έτσι και οι υπόλοιποι Έλληνες ασπάζονταν την τυπική φαλλοκρατική άποψη ότι οι γυναίκες ήταν κατώτερες απ’ τους άνδρες και αυτή η ελευθεριότητα των Σπαρτιατισσών τους ξένιζε αφάνταστα! Είχαν την άποψη ότι οι Σπαρτιάτισσες ζούσαν μια τρυφηλή και ακόλαστη ζωή, με την παρότρυνση των υποχωρητικών συζύγων τους. Η αλήθεια είναι όμως πως οι γυναίκες αυτές γαλουχούνταν στα πλαίσια ενός δημοσίου εκπαιδευτικού συστήματος, το οποίο είχε ως αποτέλεσμα να διαφέρει εντυπωσιακά από την τυπική συμπεριφορά των υπολοίπων Ελληνίδων.

Πέρα των ερωτικών σχέσεων με άλλους άνδρες, πολύ σημαντικό στοιχείο για να θεωρήσει ο Αριστοτέλης τη Σπάρτη γυναικοκρατούμενη κοινωνία ήταν το δικαίωμα τους να κατέχουν και να διαχειρίζονται οι ίδιες περιουσιακά στοιχεία, συμπεριλαμβανομένων και έγγειων ιδιοκτησιών, χωρίς να υπόκεινται σε κάποιο νομικό καθεστώς επιτροπείας. Όταν οι υπόλοιπες Ελληνίδες μεταβίβαζαν την περιουσία τους στον σύζυγό τους ή στον πλησιέστερο συγγενή, οι Σπαρτιάτισσες πατρούχοι ήταν ιδιοκτήτριες της περιουσίας που είχαν κληρονομήσει!

Επίσης, ήταν απαλλαγμένες από τις κοπιαστικές οικιακές εργασίες, σε αντίθεση με τις άλλες Ελληνίδες που όλος τους ο κόσμος ήταν το σπίτι τους. Δε μαγείρευαν, δεν έραβαν, δεν καθάριζαν: όλα αυτά τα έκαναν γυναίκες είλωτες. Είναι πιθανόν ότι δε θήλαζαν καν τα παιδιά τους. Είτε συνέβαινε είτε όχι, η φήμη των Σπαρτιατισσών τροφών, που προφανώς ήταν είλωτες, ήταν τόσο μεγάλη, ώστε, για παράδειγμα, ο Αλκιβιάδης είχε ανατραφεί από μια είλωτα τροφό. Γενικά, οι υπόλοιποι Έλληνες, έχοντας διαστρεβλωμένη άποψη, θεωρούσαν πως επικρατούσε ένα κλίμα ηθικής εξαχρείωσης και ότι οι Σπαρτιάτισσες, όχι μόνο επέβαλλαν τη βούλησή τους στους άνδρες, αλλά ασκούσαν και επιρροή στις κρατικές υποθέσεις!

Στη Σπάρτη δεν υπήρχαν γιορτές αποκλειστικά για τις γυναίκες. Οι κοπέλες που βρίσκονταν στο κατώφλι του γάμου διαγωνίζονταν στον χορό και στο τραγούδι, ενώ οι παντρεμένες τραγουδούσαν σκωπτικά τραγούδια και χλεύαζαν τους εργένηδες.

Ένα άλλο ιδιαίτερο γνώρισμά τους ήταν πως δε θρηνούσαν και δεν οδύρονταν μετά τον θάνατο ενός μέλους της οικογένειας. Δεν πενθούσαν και δεν αποσύρονταν στα σπίτια τους, όταν οι άνδρες τους έπεφταν στον πόλεμο, αλλά κυκλοφορούσαν περήφανες με λαμπερό και χαρούμενο πρόσωπο για τον ένδοξο θάνατο των ανδρών τους.

Η Αρχιλεωνίς, η μητέρα του Βρασίδα, που της πέθανε ο γιος, όταν έφτασαν κάποιοι απ’ την Αμφίπολη στη Σπάρτη και πήγαν να τη δουν, ρώτησε αν ο γιος της πέθανε με τρόπο ωραίο και αντάξιο της Σπάρτης. Καθώς εκείνοι έπλεκαν το εγκώμιό του και έλεγαν πως στα κατορθώματα ήταν ο άριστος των Λακεδαιμονίων, αυτή είπε: «Ξένοι, σωστός και ενάρετος ήταν ο γιος μου, η Λακεδαίμων όμως έχει πολύ ανώτερους απ’ αυτόν». Πλούταρχος.

Νέοι στη αρχαία Σπάρτη. Young Spartans Exercising by Edgar Degas (1834-1917)

Η σπαρτιατική κοινωνία ήταν η πρώτη που προσπάθησε να εφαρμόσει την ευγονική. Η καλή φυσική κατάσταση των γυναικών συντελούσε στο να είναι υγιείς μητέρες. Δε θεωρούνταν κατώτερες στην κοινωνία τους. Στα νεαρά κορίτσια χορηγούνταν παρόμοιες μερίδες τροφής με τα αγόρια. Εμποτίζονταν μέσω μιας διαδικασίας εκπαίδευσης και κοινωνικοποίησης με τα ιδεώδη της σπαρτιατικής κοινωνίας, για την υλοποίηση της οποίας είχε καθοριστική σημασία η συμπεριφορά τους ως ενήλικων γυναικών.

Τέλος, όταν ενηλικιώνονταν, είχαν το δικαίωμα να κληρονομούν και να διαχειρίζονται οι ίδιες τις περιουσίες τους. Μπορούσαν να εκφράσουν τη γνώμη τους για τον υποψήφιο γαμπρό που θα επέλεγε ο πατέρας τους και η γνώμη τους είχε βαρύνουσα σημασία. Ήταν αυτές οι γυναίκες που, αν οι γιοι τους επέστρεφαν ηττημένοι και ζωντανοί, τους έδειχναν δημόσια τη μήτρα τους και τους ρωτούσαν προσβλητικά αν ήθελαν να συρθούν μέσα σ’ αυτήν! Ήταν απλώς μοναδικές σε έναν φαλλοκρατικό κόσμο!

theancientwebgreece.wordpress.com

Ο Πλάτωνας γεννήθηκε το 428 π.X., το μήνα Θαργηλίωνα (Μάιος) και καταγόταν από αρχοντική γενιά.

Είχε πάρει μουσική και γυμναστική αγωγή και είχε πολύ καλές μαθηματικές γνώσεις. Ήταν μαθητής του Σωκράτη και το γεγονός ότι το 399 π.Χ. ο Δάσκαλός του καταδικάστηκε να πιει το κώνειο, ήταν ένα πολύ συνταρακτικό χτύπημα για την ελεύθερη και ανήσυχη ψυχή του. Κατάλαβε ότι η πολιτική της πατρίδας του δημιουργούσε ένα αγεφύρωτο χάσμα για τη φιλοσοφική, ελεύθερη και ανήσυχη σκέψη που πρέσβευε ο ίδιος και ξεκίνησε να ταξιδεύει.

Στην Κάτω Ιταλία γνώρισε τον Πυθαγορισμό, στην Αίγυπτο μυήθηκε στα Μυστήρια των Πυραμίδων και ήταν Αρχιεροφάντης στα Ελευσίνια Μυστήρια. Στις Συρακούσες προσπάθησε να ιδρύσει την ιδανική του πολιτεία, άλλα έπεσε θύμα των ραδιουργιών της αυλής του Βασιλιά και μόλις που γλίτωσε τη ζωή του. Στην Αθήνα ίδρυσε τη δική του σχολή-Ακαδημία, η οποία κράτησε σχεδόν χίλια χρόνια, μέχρι το 529 μ.Χ. και την πλήρη επικράτηση του Χριστιανισμού.

Διασώθηκαν αρκετά έργα του όπως οι «Νόμοι», το «Συμπόσιο», η «Πολιτεία» και αρκετά άλλα που επηρέασαν όλους του μετέπειτα Φιλόσοφους και Επιστήμονες. Το συγκεκριμένο άρθρο αναφέρεται στο 7ο κεφάλαιο της «Πολιτείας», στο οποίο ο Πλάτωνας παρομοιάζει τον κόσμο που ζούμε σαν μια σκοτεινή σπηλιά.

Ας δούμε περιληπτικά αυτήν την αρχαία παραβολή, η οποία μοιάζει πάρα πολύ με τον τρόπο που λειτουργεί ο σημερινός πολιτισμός, αν και έχουν περάσει 2.500 χρόνια από τότε που γράφτηκε.

H αλληγορία του σπηλαίου του Πλάτωνα

Υπάρχει μια μεγάλη σπηλιά, σκοτεινή, που μέσα της κατοικούν πολλοί άνθρωποι, οι οποίοι ονομάζονται δεσμώτες. Είναι δεμένοι στις θέσεις τους και δεν μπορούν να κοιτάξουν γύρω τους. Πίσω τους κυκλοφορούν διάφοροι άνθρωποι οι οποίοι κουβαλάνε κάποια αντικείμενα, έμψυχα και άψυχα. Το φως που έρχεται από την είσοδο της σπηλιάς περνά μέσα από αυτά τα αντικείμενα και δημιουργεί σκιές μπροστά στα μάτια των ανθρώπων - δεσμωτών.

Αφού λοιπόν δεν μπορούν να κοιτάξουν γύρω τους ούτε και πίσω τους, λόγω των δεσμών που τους καθηλώνουν, δέχονται ως πραγματικότητα μόνο ό,τι βλέπουν μπροστά τους, δηλαδή τις σκιές. Όλο αυτό το σκηνικό είναι στημένο με τέτοιο τρόπο, ώστε οι άνθρωποι-δεσμώτες να ζουν μέσα στο σκοτάδι, έχοντας μια ψεύτικη εικόνα για την πραγματικότητα.

Είναι δε τα δεσμά τους τόσο δυνατά, που τους καθηλώνουν ακίνητους, χωρίς να μπορούν να κάνουν την παραμικρή κίνηση ελευθερίας για να ανακαλύψουν την πραγματική αλήθεια. Αυτή η εικόνα μοιάζει πολύ με αυτήν της σημερινής μας κοινωνίας. Ο άνθρωπος διαμορφώνεται και μεγαλώνει με μοναδικό στόχο την απόκτηση υλικών αγαθών (σκιές), χωρίς να του δίνεται η δυνατότητα να καλλιεργήσει αρετές και αξίες για να μπορέσει να ονειρευτεί μεγάλα ιδανικά και πνευματικά Ιδεώδη.

Οι Αρετές και οι Ανθρώπινες αξίες παρουσιάζονται με τέτοιο τρόπο και είναι τόσο καλά καλυμμένες με το πολύχρωμο και πολυτελές περιτύλιγμα που τις περιβάλει, που ο άνθρωπος του 21ου αιώνα μένει τελείως επιφανειακός. Ασχολείται τόσο πολύ με αυτό το περιτύλιγμα, που δεν βάζει ανώτερους στόχους, ούτε βλέπει την πραγματικότητα. Ζει μια ζωή εγκλωβισμένος ανάμεσα στις σκιές που κάποιοι του επέβαλαν ως πραγματικότητα, λέγοντάς του ότι δεν υπάρχει τίποτε πίσω από αυτό το ωραίο περιτύλιγμα. Έτσι μένει δούλος των αφεντικών της σπηλιάς κι εφ’ όσον πιστεύει στις σκιές, γίνεται σκιά του πραγματικού του εαυτού.

Συνεχίζοντας ο Πλάτωνας αναφέρει πως υπάρχει και η περίπτωση να καταφέρει κάποιος άνθρωπος να σπάσει τα δεσμά του και να κοιτάξει πίσω του, εκεί από όπου έρχεται το φως. Στην αρχή θα τυφλωθεί από την επαφή του με το φως. Κι αν ανάγκαζε κάποιος αυτόν τον άνθρωπο να ζήσει κάτω από τη φωτεινότητα του ήλιου, έξω από τη σπηλιά, τότε θα τρελαινόταν.

Χρειάζεται λοιπόν να προχωρήσει σιγά σιγά κι έτσι θα καταφέρει να συνηθίσει, να αντιληφθεί ότι ο αληθινός κόσμος βρίσκεται έξω από τη σπηλιά κι ότι οι σκιές που εκείνος θεωρούσε ως πραγματικότητα είναι απλώς αντανάκλαση του φωτός του ήλιου. Αυτή η ανακάλυψη θα τον μετατρέψει σ’ έναν ευτυχισμένο άνθρωπο, σε έναν σοφό και δεν θα θελήσει να επιστρέψει μέσα στη σπηλιά.

Αν όμως αποφασίσει, από αγάπη για την ανθρωπότητα, να επιστρέψει πίσω στους δεσμώτες, μέσα στη σπηλιά, τότε θα χρειαζόταν πάλι ένα χρονικό διάστημα για να συνηθίσει το σκοτάδι και να μπορέσουν να προσαρμοστούν τα μάτια του μέσα σ’ αυτήν. Μετά, όπως είναι φυσικό, θα προσπαθήσει να εξηγήσει στους δεσμώτες-ανθρώπους την αλήθεια. Αλλά, όπως γράφει ο Πλάτωνας, αυτοί θα νομίζουν ότι προσπαθεί να τους εξαπατήσει και θα τον κυνηγήσουν ή θα τον σκοτώσουν.

Κάποιος που έχει διαβάσει το βιβλίο «Ο Γλάρος Ιωνάθαν», βλέπει πολλές ομοιότητες μεταξύ του Ανθρώπου που καταφέρνει και σπάει τα δεσμά της σπηλιάς και του γλάρου Ιωνάθαν. Γιατί κι αυτός καταφέρνει να πετά ελεύθερος και αναπτύσσοντας μεγάλες ταχύτητες ξεφεύγει από την απλή ζωή ενός γλάρου, που το μόνο που τον απασχολεί είναι πώς θα αποκτήσει το φαγητό του.

Ο Πλάτωνας εξηγεί στο βιβλίο του πως όποιος καταφέρει και σπάσει τα δεσμά του και απελευθερωθεί, είναι αυτός που καλλιεργεί την ξύπνια συνείδηση. Βασισμένος τότε πάνω στις Ανθρώπινες αξίες και αρετές, καταφέρνει να γίνει Ελεύθερος και Δημιουργικός και να κατακτήσει το ανώτερο μέρος του εαυτού του, ακολουθώντας ένα αληθινό Φιλοσοφικό Δρόμο. Βέβαια είναι ένας δύσκολος Δρόμος με πολλά εμπόδια, λόγω των μακροχρόνιων δεσμών, αλλά οδηγεί στην αληθινή Ευτυχία.

Αυτός που από αληθινή αγάπη για την ανθρωπότητα επιστρέφει μέσα στη σπηλιά για να βοηθήσει τους δεσμώτες να απελευθερωθούν, πραγματώνει τον Πολιτικό Δρόμο. Δηλαδή πραγματικός Πολιτικός είναι αυτός που κατάφερε πρώτα ο ίδιος να απελευθερωθεί από τα δεσμά του, να ελέγξει τα ελαττώματα του και να καλλιεργήσει Ανθρώπινες αξίες και Αρετές και μετά να οδηγήσει με σοφία τους άλλους ανθρώπους. Ο πραγματικός Πολιτικός δεν στηρίζεται στη γνώμη των πολλών, αλλά στη Γνώση και την Ηθική που έχει καλλιεργήσει μέσα του.

Από αυτήν την τόσο αρχαία αλλά και τόσο επίκαιρη παραβολή, μπορούμε να βγάλουμε πολλά συμπεράσματα. Συμπεράσματα που δεν είναι βασισμένα σε ψυχολογικές επιθυμίες και ανεκπλήρωτα απωθημένα, αλλά στη χιλιόχρονη Σοφία που άφησαν πολλοί μεγάλοι Φιλόσοφοι και Επιστήμονες σε πολλούς Πολιτισμούς, σε διαφορετικές εποχές, σε όλη τη Γη.

Όταν δεν αφιερώνουμε χρόνο για την αναζήτηση της Αλήθειας και δεν καλλιεργούμε μια σφαιρική και ελεύθερη σκέψη, τότε παραμένουμε εγκλωβισμένοι στα σκοτάδια της άγνοιας και της παραπληροφόρησης. Ταυτόχρονα, χωρίς να το καταλαβαίνουμε, γινόμαστε εύκολα θύματα της πλύσης εγκεφάλου που μας επιβάλλουν, αυτοί που κινούν τα νήματα για έναν προσανατολισμό αποκλειστικά προς την ύλη.

Μόνο όποιος καταφέρει και τινάξει από πάνω του τα δεσμά των αδυναμιών του και των ψεύτικων εντυπώσεων που του έχουν επιβάλλει, μόνο αυτός που βαδίζει ένα Δρόμο ανηφορικό προς τη δική του κορυφή και καταφέρνει και ξεπερνά τις δυσκολίες και τα εμπόδια, βγάζοντας θετικά συμπεράσματα, μόνο αυτός θα αντιληφτεί τη ματαιότητα των σκιών που κινούνται μπροστά του.

Τα σωστά πρότυπα υπάρχουν, οι απαντήσεις έχουν δοθεί, ας κοιτάξουμε γύρω μας και θα ανακαλύψουμε την πραγματικότητα όπως είναι και όχι όπως μας παρουσιάζεται.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Πολιτεία του Πλάτωνα, Εκδόσεις Πάπυρος

«Οι ασκήσεις της Μνήμης αποτελούν ενδυνάμωση της Ψυχής.»

Οι "υπεράνθρωπες"εγκεφαλικές ικανότητες και το σύστημα γνώσης των αρχαίων Ελλήνων

Ξεφυλλίζοντας τις σύγχρονες ανατυπώσεις κειμένων των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων, τα λιγοστά και αποσπασματικά "απομεινάρια"ενός ολόκληρου κόσμου και ενός σώματος γνώσης -που μας πληγώνει να σκεφτόμαστε ότι κάποτε ήταν ενιαίο- δεν είναι λίγες οι φορές που νιώθουμε τη σκέψη μας να "μουδιάζει"...

Αν αποτολμούσαμε να εξετάσουμε συνολικά τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, η κυρίαρχη διαπίστωση στην οποία θα καταλήγαμε, θα ήταν ότι πρόκειται για ένα δημιούργημα πνευματικά ανώτερο, την αντανάκλαση της συλλογικής σκέψης πολλών ξεχωριστών διανοιών, οι οποίες για κάποιο "άγνωστο"λόγο, συνυπήρξαν στον συγκεκριμένο χώρο και χρόνο.

Τότε, όμως, θα οδηγούμασταν σε ένα άλλο, εξίσου αφοπλιστικό ερώτημα, ποιοι δηλαδή ήταν οι ιδιαίτεροι εκείνοι παράγοντες, οι οποίοι συνέτειναν στη σχεδόν ταυτόχρονη, ενσάρκωση, όλων αυτών των ανώτερων διανοιών στον ελληνικό χώρο; Κάποιοι εικάζουν ότι ήταν η γλώσσα. (Ή και το καθεστώς δημοκρατίας που επικρατούσε) Ίσως πάλι όχι. Ή τουλάχιστον όχι μόνο.

Γιατί υπάρχουν πραγματικά πολλές ενδείξεις ότι οι εκπληκτικές -σχεδόν υπεράνθρωπες- αυτές εγκεφαλικές ικανότητες των δημιουργών του ελληνικού πολιτισμού, καλλιεργούνταν κατά τη μακρινή αρχαιότητα, και μάλιστα σύμφωνα με μία πολύ συγκεκριμένη μέθοδο, η οποία μεταγενέστερα επικράτησε να αναφέρεται ως Μνημονική Τέχνη.

Δεν αποκλείεται, επίσης, και η ίδια η μαθηματικά δομημένη, "μνημονική"ελληνική γλώσσα, να αποτελεί, όπως θα δούμε και στη συνέχεια, απλή προέκταση των ανώτερων διανοητικών ικανοτήτων που καλλιεργούνταν μέσω της μακροχρόνιας και επίμονης εξάσκησης του νου, στο προαιώνιο αυτό σύστημα γνώσης.

Την Τέχνη της Μνήμης, της οποίας τα ίχνη χάνονται στις "σκοτεινές"εποχές πολύ πριν από τα ομηρικά χρόνια, τη συναντάμε σε συχνές αναφορές σε ολόκληρη την κλασική και ελληνιστική αρχαιότητα, ενώ αργότερα την παρακολουθούμε να διαδίδεται και στο λατινικό χώρο, όπου και προσωρινά ατονεί ιδίως μετά την επικράτηση του Χριστιανισμού και τη γενικότερη πνευματική "παρακμή"της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας), για να αναβιώσει αρκετούς αιώνες αργότερα, την εποχή του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης.

Η παρατήρηση ότι όλες οι αναφορές της αρχαίας ελληνικής γραμματείας στην Τέχνη της Μνήμης είναι σχετικά σύντομες, μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η εξάσκηση της στα αρχαία χρόνια ήταν σε τέτοιο βαθμό διαδεδομένη, ώστε να θεωρείται "περιττή"μια πιο λεπτομερειακή αναφορά σε αυτήν (σε αντίθεση π.χ. με τα μαθηματικά).

Το γεγονός δε ότι η εξάσκηση της δεν ανακόπηκε μετά τη διάδοση της γραφής (ούτε καν μετά την ανακάλυψη της τυπογραφίας, κατά τα πρωί μα χρόνια της Αναγέννησης), μας κάνει να "υποψιαζόμαστε"ότι πρόκειται για πολλά παραπάνω από ό,τι η ονομασία "Μνημονική Τέχνη"αφήνει να εννοηθεί...

Πρόκειται για μια μέθοδο "εσωτερικής γραφής" -"αποτύπωσης", όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Αριστοτέλης "των εννοιών με τη μορφή εικόνων στις κέρινες πλάκες της ψυχής"(!)- η οποία επιτρέπει στον ασκούμενο την ανάκληση κάθε είδους πληροφορίας, σαν να ξεφυλλίζει τις σελίδες ενός βιβλίου.

Αυτή η σχολαστική οργάνωση και ταξινόμηση των ιδεών, των εννοιών και των πληροφοριών στον ανθρώπινο νου με την, μη δεσμευτική για τη σκέψη, μορφή των εικόνων, επιτρέπει την αλληλεπίδραση και το συσχετισμό τους σε ένα επίπεδο κατά πολύ βαθύτερο από αυτό της συνηθισμένης σκέψης.

Με αυτόν τον τρόπο, διευκολύνεται η παραγωγή πρωτότυπων ιδεών, οι οποίες φαίνονται να προέρχονται από "έμπνευση", καθώς το λογικό μέρος του νου (που λειτουργεί με το λόγο), δεν παρεμβάλλεται στη νοητική διαδικασία, επιτρέποντας ενδεχομένως στην ανθρώπινη διάνοια να συντονιστεί σε κάποιες συχνότητες, κατά τις οποίες γίνεται εφικτή η αλληλεπίδραση της με κάποιο είδος "μορφογενετικού πεδίου"συμπαντικής γνώσης!

Η ξεχασμένη τέχνη της Ελληνικής αρχαιότητας

Άρρηκτα δεμένη με κάθε ρητορική μάθηση αλλά και με την (προφορική) διάδοση της Μυθολογίας και της Ιστορίας (πολλές φορές έμμετρα!), μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι η καλλιέργεια της μνημοτεχνικής γνώρισε ευρύτατη διάδοση σε ολόκληρο τον ελλαδικό (καθώς και τον αιγυπτιακό) χώρο, πολλούς αιώνες πριν την ανακάλυψη οποιουδήποτε είδους γραφής!

Μνήμες από τις μακρινές εκείνες εποχές της αρχαιότητας μας μεταφέρει ο Πλάτωνας στο διάλογο "Φαίδρος", όπου με έκπληξη παρατηρούμε τον θρυλικό για τη σοφία του βασιλέα των αιγυπτιακών Θηβών, Θαμού - Άμμωνα, να επι-πλήττει το θεό Θεού για την ανακάλυψη της γραφής, λέγοντας του τα εξής: «Και τώρα εσύ, που είσαι ο πατέρας των γραμμάτων, οδηγήθηκες από την συμπάθεια σον (προς τους ανθρώπους) να τους αποδώσεις μια ικανότητα αντίθετη από εκείνη την οποία πραγματικά κατέχουν.

Γιατί αυτή η εφεύρεση (η γραφή) θα προκαλέσει τη λήθη στα μυαλά όσων μάθουν να την εξασκούν, επειδή δεν θα καλλιεργούν πλέον τη μνήμη τους! Η εμπιστοσύνη τους στη γραφή -η οποία θα προέρχεται πλέον από εξωτερικούς χαρακτήρες, που δεν αποτελούν μέρος των εαυτών τους (δεν θα αποτελεί δηλαδή μέρος της ψυχής τους, κατά τον Πλάτωνα)- θα αποθαρρύνει τη χρήση της ίδιας της μνήμης τους μέσα τους. Ανακάλυψες το φάρμακο όχι της μνήμης, αλλά της υπενθύμισης.

Και προσφέρεις στους μαθητές σου την επίφαση της σοφίας, όχι την αληθινή σοφία, γιατί θα διαβάζουν πολλά πράγματα χωρίς στοτέλη στην Τέχνη της Μνήμης, γίνεται σαφής διάκριση μεταξύ μνήμης, υπενθύμισης και ανάμνησης, με την ανάκληση των πληροφοριών να αποτελεί τη συνειδητή προσπάθεια κάποιου να "βρει το δρόμο του ανάμεσα στα περιεχόμενα της μνήμης του".

Αυτό καθίσταται δυνατό με τη βοή θεια δύο βασικών -συμπληρωματικών μεταξύ τους- νοητικών αρχών, του συνειρμού (χτίζουμε τις νέες γνώσεις πάνω στις παλιές) και της ακολουθίας (της αλληλένδετης δηλαδή σειράς κατά την οποία αποτυπώνονται οι εικόνες στη νόηση).

Γενικά, θα λέγαμε ότι οι απόψεις του Αριστοτέλη για τις διαδικασίες μνήμης και ανάμνησης είναι σύμφωνες με τις αρχές μάθη σης, όπως τις εκφράζει στο "περί Ψυχής". Η προερχόμενη από τις αισθήσεις αντίληψη, μετατρέπεται από τη φαντασία σε εικόνες, οι οποίες "τροφοδοτούν"τις νοητικές λειτουργίες.

Η άποψη αυτή, με τη φαντασία να παίζει δηλαδή το ρόλο "διαμεσολαβητή"ανάμεσα στην αντίληψη και τη σκέψη, σε συνδυασμό με το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει ο Αριστοτέλης, ότι δηλαδή «είναι αδύνατο για την ψυχή να σκεφτεί χωρίς την ύπαρξη κάποιας νοητής εικόνας», φαίνεται να είναι απόλυτα σύμφωνη και να αιτιολογεί την επιλογή (μνημονικών) εικόνων και τόπων κατά την εξάσκηση της μνημονικής τέχνης της αρχαιότητας.

«Μπορούμε να σκεφτούμε όποτε επιλέξουμε», παρατηρεί ο σοφός δάσκαλος της αρχαιότητας, «επειδή είναι δυνατό να επαναφέρουμε τα πράγματα στο μυαλό μας, ακριβώς όπως εκείνοι που ασκούν τη μνημοτεχνική, κατασκευάζουν εικόνες»...

Η πλατωνική "ανάμνηση της ψυχής"

Αν η μνήμη αποτελεί για τον Αριστοτέλη φυσική νοητική διαδικασία, για τον Πλάτωνα δεν είναι παρά ανάμνηση της ψυχής από τον Κόσμο των Ιδεών. Ξεπερνώντας, ωστόσο, την "επιφανειακή"αυτή διαφορά, μπορούμε εύκολα να διαπιστώσουμε ότι οι απόψεις του Πλάτωνα συμπληρώνουν αυτές του Αριστοτέλη, επιτρέποντας μας να ανασυνθέσουμε μια σχετικά ολοκληρωμένη εικόνα για τη μνημονική τέχνη στην ελληνική αρχαιότητα, της οποίας και οι δύο ήταν μέτοχοι.

Στο Θεαίτητο βρίσκουμε το Σωκράτη να χρησιμοποιεί για την ψυχή την ίδια παρομοίωση, ότι δηλαδή αυτή αποτελείται από ένα υλικό σαν κερί, στο οποίο οι ιδέες αποτυπώνονται με τη μορφή εικόνων και αποτελεί το δώρο της Μνημοσύνης, της μητέρας των Μουσών, στους ανθρώπους.

Στο διάλογο Φαίδων αναπτύσσεται η θεωρία ότι, καθώς είναι αδύνατο να αντιληφθούμε κάτι το οποίο δεν έχει καμία σχέση με εμάς, αναγκαστικά κάθε μάθηση/γνώση είναι έμφυτη στην ψυχή μας. Αντιλαμβανόμαστε π.χ. το δίκαιο ή το άδικο, επειδή η ψυχή μας είναι εξοικειωμένη με την έννοια της δικαιοσύνης από την προηγούμενη ύπαρξη της στον Κόσμο των Ιδεών, πριν ενσαρκωθεί στο σώμα μας.

Στον "Φαίδρο", όπου ο Πλάτων εκθέτει την άποψη ότι η ρητορική τέχνη πρέπει να υπηρετεί μόνο την αλήθεια, επικρίνοντας τους σοφιστές, γίνεται φανερό ότι θεωρεί "βλάσφημη"τη χρήση της μνημοτεχνικής (ως μέρος της διδασκαλίας της ρητορικής τέχνης), για την εξυπηρέτηση των ψευδών συμπερασμάτων των σοφιστών.

Μπορεί στο έργο του Πλάτωνα να μη βρίσκουμε κάποια συγκεκριμένη περιγραφή των αρχών της μνημονικής τέχνης, οι ιδέες του όμως φαίνονται να είναι διαποτισμένες με αυτήν, εκφράζοντας όλη την αισιοδοξία και τη βεβαιότητα ότι η σοφία βρίσκεται ήδη μέσα μας και το μόνο που έχουμε να κάνουμε, είναι να την αφουγκραστούμε προσεκτικά.

Ας μην ξεχνάμε επίσης, ότι στον Πλάτωνα χρωστάμε και την πολύτιμη διάσωση της ανάμνησης ότι η Τέχνη της Μνήμης, η "εσωτερική"δηλαδή γραφή των πληροφοριών, προϋπήρξε της κανονικής γραφής. Άλλωστε, οι πλατωνικές Ιδέες ήταν που (όπως θα δούμε και στη συνέχεια) ενέπνευσαν την "αναβίωση"της Τέχνης της Μνήμης στις περιόδους του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης.

Μία ανεκτίμητη πηγή από τη λατινική γραμματεία: τα "χαμένα"κομμάτια του παζλ

Την περίοδο 86-82 π.Χ., κάποιος άγνωστος καθηγητής της ρητορικής τέχνης στη Ρώμη, ολοκλήρωνε για τους μαθητές του μια πραγματεία, η οποία έμελλε να μείνει στην Ιστορία με το όνομα του προσώπου στο οποίο αφιερωνόταν, κάποιον (επίσης άγνωστο) Ερέννιο (Ad Herennium).

Η αξία του συγκεκριμένου έργου, είναι για τους σύγχρονους ερευνητές της Τέχνης της Μνήμης πραγματικά ανεκτίμητη, καθώς πρόκειται ουσιαστικά για τη μοναδική σχετικά ολοκληρωμένη πηγή, αναφορικά με το προαιώνιο αυτό σύστημα γνώσης, η οποία ευτυχήσαμε να φτάσει ακέραιη ως τις μέρες μας από τον αρχαίο κόσμο.

«Υπάρχουν δύο είδη μνήμης», αναφέρει ο ανώνυμος συγγραφέας σε αυστηρά ακαδημαϊκό ύφος και ύστερα από εκτενή ανάλυση των μερών της ρητορικής τέχνης, «η φυσική και η τεχνητή. Η φυσική μνήμη, είναι εκείνη η οποία χαράσσεται στο νου μας ταυτόχρονα με τη σκέψη. Η τεχνητή μνήμη ενδυναμώνεται και στερεοποιείται με την εκπαίδευση».

Στη συνέχεια, ο ανώνυμος συγγραφέας παραθέτει πλήθος παντελώς άγνωστων στην εποχή μας ελληνικών πηγών για τη διδασκαλία της μνημοτεχνικής, προτού επανέλθει στην περιγραφή της τεχνητής μνήμης, αναφέροντας, μεταξύ άλλων, τα εξής:

«Η τεχνητή μνήμη απαρτίζεται από τόπους και εικόνες. Ως (μνημονικός) τόπος (locus), θεωρείται ένα μέρος (όπως π.χ. ένα κτίριο), το οποίο μπορεί εύκολα να αποτυπωθεί στη μνήμη, ενώ οι (μνημονικές) εικόνες (imagines) απαρτίζονται από μορφές, σύμβολα ή αγάλματα των εννοιών που θέλουμε να απομνημονεύσουμε»! Παρατηρούμε ότι σήμερα θα μπορούσαμε να αντιστοιχίσουμε αυτούς τους τόπους με τους «virtual τόπους» ή τις τοποθεσίες/φακέλους ενός κυβερνοχώρου.

Η Τέχνη της Μνήμης παρουσιάζεται και εδώ ως μια μέθοδος εσωτερικής γραφής, της οποίας οι ασκητές "καταγράφουν"νοητικά ό,τι τους υπαγορεύεται και είναι ανά πάσα στιγμή έτοιμοι να το "διαβάσουν"από τη μνήμη τους. «Γιατί οι "τόποι"είναι σαν τις κέρινες πλάκες ή τους παπύρους, οι εικόνες είναι σαν τα γράμματα, η οργάνωση και η διάταξη των εικόνων είναι σαν το κείμενο και η παράδοση (του κειμένου) είναι σαν την ανάγνωση» !

Οι μαθητευόμενοι στην Τέχνη της Μνήμης καλούνται να δείξουν ιδιαίτερη προσοχή στην επιλογή των "τόπων". Πρέπει να εφοδιάσουν τη μνήμη τους με μεγάλο αριθμό τέτοιων τόπων, έτσι ώστε να μπορούν να συγκρατούν μεγάλο όγκο πληροφοριών.

Οι τόποι αυτοί (οι οποίοι μπορούν να είναι και φανταστικοί, δηλαδή, να μην είναι αναπαραστάσεις υπαρκτών χώρων) πρέπει να αποτυπωθούν στη σκέψη των ασκούμενων με κάθε λεπτομέρεια, να είναι επαρκώς φωτισμένοι (ώστε όλες οι εικόνες να είναι "ευανάγνωστες"), να είναι ευρύχωροι αλλά σαφώς οριοθετημένοι (ώστε να μπορούν να τοποθετηθούν σε αυτούς πλήθος μνημονικών αντικειμένων) και φυσικά να είναι συνδεδεμένοι μεταξύ τους, αποτελώντας ένα ενιαίο σύνολο (ώστε οι μαθητευόμενοι της μνημονικής τέχνης να μπορούν να μετακινηθούν άνετα σε αυτούς προς όποια κατεύθυνση επιθυμούν).

Πόσο παλαιά είναι η Τέχνη της Μνήμης; Μερικές σκέψεις για τη χρονολόγηση της μεθόδου

Το "πολύτιμο"κείμενο Ad Herennium φαίνεται να βάζει τα
πράγματα σε μια σειρά, όσον αφορά την αναζήτηση των αρχών της "χαμένης"Τέχνης της Μνήμης. Όμως οι "εκπλήξεις"από το "Ad Herennium"δεν σταματούν στα όσα ήδη αναφέραμε. Στη συνοπτική του αναφορά στη "μνήμη των λέξεων", ο ανώνυμος ρητοροδιδάσκαλος,προβαίνει στο ακόλουθο σχόλιο:

«Γνωρίζω ότι οι περισσότεροι από τους Έλληνες, οι οποίοι έχουν γράψει αναφορικά με τη Μνήμη, ακολούθησαν την οδό της παράθεσης εικόνων που ανταποκρίνονται σε πολλές λέξεις (έννοιες-verba), έτσι ώστε όσοι θα επιθυμούσαν να απομνημονεύσουν αυτές τις εικόνες, θα τις είχαν έτοιμες χωρίς να κοπιάζουν στην αναζήτηση τους».

Θα ήταν αδύνατο να αφήσουμε την απίστευτη αυτή παρατήρηση ασχολίαστη. Κάπως έτσι, ή μάλλον, ακριβώς έτσι, δεν ήταν και οι πρώτες μορφές γραφής; Συγκεκριμένες εικονομορφικές συμβολικές αναπαραστάσεις (π.χ. ιερογλυφικά), οι οποίες χρησιμοποιούνταν για να αποδώσουν πολλαπλά παρεμφερή νοήματα; Μήπως το συγκεκριμένο απόσπασμα επιβεβαιώνει τον "μύθο"του Πλάτωνα για την προΰπαρξη μιας "εσωτερικής", μνημονικής γραφής στην ψυχή των ανθρώπων, την οποία διαδέχτηκε η γραφή που όλοι γνωρίζουμε;

Ας ξαναδιαβάσουμε το απόσπασμα... Χωρίς αμφιβολία, οι εικόνες στις οποίες αναφέρεται εδώ ο συγγραφέας φαίνονται να είναι οι ίδιες αναπαραστάσεις που βρίσκουμε διάσπαρτες στον αρχαίο κόσμο (π.χ. στον αινιγματικό "δίσκο της Φαιστού"ή στις "ιερογλυφικές γραφές της Αιγύπτου, κ.α.), εξέλιξη των οποίων αποτέλεσαν και τα πρώτα είδη γραφής.

Είναι πολύ πιθανό στο συγκεκριμένο απόσπασμα να βρίσκεται η ατράνταχτη απόδειξη ότι η γραφή προήλθε από παραφθορά των συμβόλων που χρησιμοποιούνταν κατά την εξάσκηση της Τέχνης της Μνήμης, για την οποία, θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε με βεβαιότητα ότι διδασκόταν συστηματικά επί χιλιετίες πριν την ύπαρξη γραφής!

Στο τεύχος 130 (Φεβρ. 2005) το ΤΜ δημοσίευσε άρθρο, βασισμένο στις έρευνες των Φλόρενς και Κένεθ Γουντ, το οποίο αποδείκνυε ότι ο Όμηρος περιγράφοντας τα γεγονότα του Τρωικού πολέμου, ουσιαστικά περιέγραφε τις κινήσεις των αστερισμών του ουρανού όπως φαίνεται από την Ελλάδα.

Αυτό που έδειξαν οι έρευνες των Γουντ ήταν ότι οι αστρονομικές πληροφορίες που περιλαμβάνονται στο ομηρικό έπος αρχίζουν από το 8900 π.Χ., αν όχι πολύ παλαιότερα. Ήταν η εποχή κατά την οποία η εξαιρετικά αργή περιστροφική κίνηση του άξονα της Γης (wobbling), η οποία ευθύνεται για την εναλλαγή των "ζωδιακών εποχών", επανέφερε το άστρο του Σείριου στον ελληνικό ουρανό, μετά από απουσία 7.000 περίπου ετών.

Αν έχουν δίκιο οι Γουντ, αν δηλαδή η επιστροφή του Σείριου αποδίδεται συμβολικά στο έπος με την επιστροφή του "λαμπρότερου άστρου" -δηλαδή του Αχιλλέα- στη μάχη, τότε μια "μετριοπαθής"χρονολόγηση για την Τέχνη της Μνήμης (καθώς και για το ίδιο το ομηρικό έπος, το οποίο άλλωστε διασώθηκε μέσω αυτής), θα μας έδινε ως αφετηρία των ιστορικών πληροφοριών που περιλαμβάνονται στο έπος, περίπου το έτος 8900 π.Χ.!

Όμως, η Ιλιάδα δεν αρχίζει με την επιστροφή του Αχιλλέα στη μάχη αλλά με τη "μήνιν"αυτού και την "αποχώρηση"του, η οποία, αν ακολουθήσουμε τη λογική, τις αποδείξεις και τα συμπεράσματα των Γουντ, πρέπει να συνέβη περίπου 7.000 χρόνια νωρίτερα, όταν το άστρο του Σείριου "αποχώρησε"και χάθηκε από το ελληνικό στερέωμα.

Είναι, λοιπόν, δυνατό η πρώτη αναφορά στην Τέχνη της Μνήμης, να ανάγεται στο 15900 περίπου π.Χ.; Αυτό δεν θα σήμαινε ότι η εσωτερική γραφή προϋπήρξε της εξωτερικής κατά τουλάχιστον 10.000 έτη; Και η συγκεκριμένη εκτίμηση, γίνεται σύμφωνα με τη χρονολόγηση της πινακίδας του Δισπηλιού της Καστο ριάς (με τη μέθοδο του άνθρακα C14, η οποία ανήγαγε την έναρξη της γραφής στον ελληνικό χώρο στα 5260 π.Χ.), διαφορετικά, στον αριθμό αυτό θα χρειαστεί να προσθέσουμε και μερικές ακόμα χιλιάδες χρόνια...

Γιατί όχι; Εξάλλου, όπως φαίνεται και από το παραπάνω απόσπασμα, η "εσωτερική γραφή"αποτελεί επίσης μορφή γραφής, και μάλιστα πολύ πιο εξελιγμένης, καθώς η καλλιέργεια της απαιτεί από τον ασκούμενο την ανάπτυξη απίστευτων εγκεφαλικών ικανοτήτων διαλογισμού, οραματισμού, και φυσικά, μνήμης. Επίσης, δεν λείπει ούτε η βιβλιογραφία, ούτε οι αποδείξεις για την ύπαρξη της εν λόγω τέχνης...

Σκεφτείτε το λίγο... Σταματήστε για λίγα λεπτά την ανάγνωση αυτού του κειμένου και αναλογιστείτε τις ατέλειωτες ώρες δια λογισμού και συστηματοποιημένης μνημοτεχνικής εξάσκησης που θα απαιτούνταν για να σχηματίσει κάποιος τους μνημονικούς τόπους και τις νοητές εκείνες εικόνες, ώστε να είναι σε θέση να απαγγείλει και τις 24 ραψωδίες της Ιλιάδας...

Μάλιστα, πολύ περισσότερο αν οι Γουντ κάνουν λάθος, οπότε στην προσπάθεια του αυτή ραψωδός δεν χρησιμοποιεί τα άστρα ως μνημονικά βοηθήματα... Αναλογιστείτε τώρα το σύνολο της ελληνικής μυθολογίας, το οποίο διαμορφώθηκε πριν από την ύπαρξη γραφής καθώς και τον πλούτο της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, η οποία αναγκαστικά, επίσης προϋπήρξε της γραπτής της αναπαράστασης μέσω συμβόλων...

Αναμφίβολα, οι διάνοιες οι οποίες ανέπτυξαν και διατήρησαν τον πλούτο της ελληνικής γλώσσας, Μυθολογίας και Ιστορίας επί χιλιετίες χωρίς την ύπαρξη γραφής, όφειλαν να είναι εξασκημένες σε ένα μνημονικό σύστημα, αν όχι το ίδιο, τότε πολύ πιο εξελιγμένο, σύνθετο και απαιτητικό (όσον αφορά τη χρήση των διανοητικών τους ικανοτήτων) από αυτά της κλασικής και ρωμαϊκής περιόδου, που παρουσιάσαμε. Μήπως ένα σύστημα, το οποίο θα προϋπέθετε τη χρήση των 45.000 περίπου ορατών από τη Γη άστρων, ως μνημονικούς "τόπους";

Στο σημείο αυτό, αξίζει να παραθέσουμε μια μικρή λεπτομέρεια, την οποία ελάχιστοι φαίνεται ότι γνωρίζουν: τα 45 (μνημο-τεχνικά;) σύμβολα που "διακοσμούν"το δίσκο της Φαιστού (περ.1600 π.Χ.) δεν είναι εγχάρακτα, αλλά έχουν "αποτυπωθεί"σε πηλό με λίθινες σφραγίδες! Η ίδια αυτή τεχνική σήμερα, δεν αποκαλείται (όχι απλά γραφή, αλλά) "τυπογραφία";

Γίνεται πλέον ξεκάθαρο, ότι ο μοναδικός λόγος για τον οποίο οι μακρινοί μας πρόγονοι δεν ανέπτυξαν νωρίτερα "εξωτερική"γραφή, είναι ότι, απλούστατα, δεν την είχαν ανάγκη... Δεν αποκλείεται μάλιστα, αν ποτέ καταφέρουμε να αποκρυπτογραφήσουμε τον δίσκο της Φαιστού, να αποκαλυφθεί ότι το"μυστηριώδες"περιεχόμενο του, το οποίο τόσο πολύ έχει προβληματίσει τους επιστήμονες, δεν ήταν τίποτε άλλο από ένα απλό παιδικό τραγουδάκι ή ποίημα, για τους νεαρούς μαθητευόμενους της μνημονικής, "εσωτερικής"γραφής.

Άλλωστε, οι Έλληνες (και συγκεκριμένα οι Αθηναίοι) δεν ήταν που νίκησαν τους υπερανεπτυγμέ-νους τεχνολογικά, αλλά διεφθαρμένους και αλαζόνες Άτλαντες, σύμφωνα με τον πλατωνικό "μύθο"στον "Κριτία";

Προσπαθήστε τώρα να θυμηθείτε την -αποδεκτή ως μόνη "ορθή"από την παγκόσμια ακαδημαϊκή κοινότητα- θεωρία περί ινδοευρωπαϊκής φυλής και γλώσσας, που διδαχθήκαμε όλοι στα σχολεία και τα πανεπιστήμια (και η οποία εξακολουθεί να διδάσκεται, σχεδόν αυθαίρετα), και αποφασίστε ποια σας φαίνεται πιο πειστική...

Ο άγνωστος εκείνος δάσκαλος της ρητορικής και της μνήμης προτείνει επίσης να εφοδιάσουμε νοητά κάθε πέμπτο τόπο με ένα χαρακτηριστικό αντικείμενο (π.χ. ένα χρυσό χέρι) και κάθε δέκατο (decimus) με τη μορφή ενός οικείου μας προσώπου, προκειμένου να μην κάνουμε λάθος στη σειρά σύνδεσης τους. Οι τόποι αυτοί δεν πρέπει να μοιάζουν μεταξύ τους, καθώς ενδέχεται να τους μπερδέψουμε στη σκέψη μας.

Όσον αφορά τις εικόνες, ο συγγραφέας του "Ad Herennium", τις διακρίνει σε δύο κατηγορίες, μία για τα πράγματα (res) και μία άλλη για τις λέξεις-έννοιες (verba). Η απομνημόνευση των πραγμάτων (memoria rerum) είναι σχετικά απλή και ο ασκούμενος μπορεί να την τελειοποιήσει σύντομα και χωρίς μεγάλη δυσκολία.

Αντίθετα, η απομνημόνευσητων λέξεων-εννοιών (memoria verborum), η ικανότητα δηλαδή να ανακαλούμε στη μνήμη μας (όπως οι ποιητές της αρχαιότητας) ολόκληρα κείμενα, είναι πολύ πιο σύνθετη και απαιτεί μακροχρόνια εξάσκηση, καθώς και έναν τεράστιο αριθμό μνημονικών τόπων.

Στο σημείο αυτό αξίζει να σταθούμε, καθώς η τελευταία παρατήρηση πιθανότατα εξηγεί γιατί ο Όμηρος (όπως βέβαια και οι γενιές των προκατόχων του), επέλεξε να "τοποθετήσει"μνημοτεχνικά ολόκληρο το έπος της Ιλιάδας στον τεράστιο αριθμό των αστεριών, των πλανητών και των αστερισμών του στερεώματος... (βλ. ΤΜ, τεύχ. 130)

Ολοκληρώνοντας την αναφορά μας στην ενότητα της μνήμης του "Ad Herennium", o συγγραφέας προτείνει, σε ό,τι αφορά στις εικόνες, να επιλέγονται μορφές υπερφυσικές, αστείες ή γκροτέσκες, καθώς το μυαλό μας έχει την τάση να ξεχνά οτιδήποτε το συνηθισμένο.

Μερικές ακόμα αναφορές (Κικέρων, Πλούταρχος, Στράβων, Κιντιλιανός):

Η "αστρική"Μνήμη του Μητρόδωρου του Σκέψιου

Ένα άλλο, προερχόμενο επίσης από τη λατινική γραμματεία, έργο με αναφορές στη μνημονική τέχνη, είναι και το "De Oratore"του Κικέρωνα, στην εισαγωγή του οποίου βρίσκουμε τη γνωστή ιστορία με την οποία περιγράφεται η ανακάλυψη της Τέχνης της Μνήμης από τον Σιμωνίδη.

Η μικρή αναφορά που γίνεται στο έργο αυτό στις αρχές της μνημονικής τέχνης, φαίνεται να επαληθεύει πλήρως το "Ad Herennium"και γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι ο Κικέρωνας απευθύνεται (όπως και οι κλασικοί Έλληνες συγγραφείς) σε αναγνώστες, οι οποίοι είναι ήδη αρκετά εξοικειωμένοι με αυτές. Μεταξύ άλλων, αναφέρει ότι ο ίδιος έχει γνωρίσει δύο Έλληνες με "θεϊκές ικανότητες Μνήμης"και αναφέρει δύο ονόματα: τον Χαρμάδα από την Αθήνα και τον Μητρόδωρο τον Σκέψιο, τον οποίο συνάντησε στη Μ. Ασία και εικάζει ότι τη στιγμή που γράφει το "De Oratore", βρίσκεται ακόμα εν ζωή.

Ειδικά για τον Μητρόδωρο, γνωρίζουμε από αναφορά του Πλουτάρχου, ότι είχε πρωτοστατήσει σε μια αυτονομιστική κίνηση των ελληνικών πόλεων της Μ. Ασίας από τη ρωμαϊκή κυριαρχία, ενώ ο Στράβων (στα Γεωγραφικά του, 13ος τόμος), αναφέρει ότι ακολούθησε μια πορεία από τη Φιλοσοφία στην Πολιτική για να καταλήξει στη διδασκαλία της ρητορικής τέχνης.

Ο μεγάλος γεωγράφος αναφέρει επίσης ότι ο Μητρόδωρος είχε συγγράψει και σχετική πραγματεία (ή πραγματείες), η οποία όμως δυστυχώς δεν σώζεται σήμερα, και μας δίνει την πληροφορία ότι η ρητορική του δεινότητα ήταν τέτοια, ώστε άφηνε πάντα το ακροατήριο του άναυδο...

Η πιο "αινιγματική"ωστόσο πληροφορία για αυτόν τον αρχαίο Έλληνα ασκητή της μνημονικής τέχνης, έρχεται από έναν άλλο Λατίνο δάσκαλο της ρητορικής, τον Κιντιλιανό (Quintilianus), ο οποίος πιθανότατα γνώριζε (όπως και ο Κικέρωνας) το έργο του Μητρόδωρου. Αναφέρει λοιπόν, ότι ο Μητρόδωρος στη μνημονική του τέχνη χρησιμοποιούσε «360 μνημονικούς τόπους στα δώδεκα ζώδια, μέσα από τα οποία διέρχεται ο Ήλιος».
Αναμφίβολα, πρόκειται για μία αρχαία μαρτυρία η οποία επιβεβαιώνει ότι η Τέχνη της Μνήμης στην αρχαιότητα συνδεόταν με τη μελέτη των άστρων και τη χρήση τους ως μνημονικούς τόπους.

Μήπως λοιπόν το μνημονικό σύστημα στο οποίο είχε εξασκηθεί ο Μητρόδωρος ήταν το ίδιο (ή έστω παρεμφερές) με αυτό του Ομήρου; Εκτός αυτού, στην αναφορά αυτή ίσως να κρύβεται και η εξήγηση στο ερώτημα γιατί οι περισσότεροι από τους μεταγενέστερους στοχαστές του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης επέλεξαν επίσης να χρησιμοποιήσουν τις 360 μοίρες του ζωδιακού κύκλου, σε μια προσπάθεια αναδημιουργίας των αρχαίων ελληνικών μνημονικών συστημάτων...

Η Τέχνη της Μνήμης στο Μεσαίωνα και την Αναγέννηση: αναζητώντας την αρχαία γνώση

Τα "σκοτεινά"χρόνια που ακολούθησαν την πτώση της Ρώμης, η γενικότερη πνευματική παρακμή παρέσυρε κάθε γνώση στη λήθη. Στα πλαίσια αυτά, και η διδασκαλία της μνη-μοτεχνικής φαίνεται να ατονεί σταδιακά (με ελάχιστες εξαιρέσεις) και να χάνεται, εντασσόμενη στο θολό ημίφως της μαγικής, "δαιμονικής"γνώσης, προερχόμενης από την "αναίσχυντη, ειδωλολατρική αρχαιότητα".

Οι μνήμες της ύπαρξης αυτής της τέχνης, ωστόσο, υπήρχαν ακόμα ολοζώντανες, όπως και οι περισσότερες από τις (λατινικές κυρίως) πηγές, οι οποίες στα χέρια των λίγων "εκλεκτών"της γνώσης, αποτέλεσαν τον οδηγό τους στις μεμονωμένες προσπάθειες αναπαραγωγής του εντυπωσιακού αυτού συστήματος γνώσης.

Η αναζήτηση λοιπόν ενός μνημονικού συστήματος ικανού να ανακτήσει ολόκληρο το σώμα της χαμένης αρχαίας σοφίας, τοποθετήθηκε από τα πρώιμα κιόλας μεσαιωνικά χρόνια στην κορυφή των επιδιώξεων της νέας κάστας φιλοσόφων-μάγων που δημιουργήθηκε.

Βασιζόμενοι στην αριστοτελική πεποίθηση ότι είναι αδύνατο να υπάρξει καινούρια γνώση, έστρεψαν από την αρχή τις έρευνες τους στο παρελθόν. Στην αναζήτηση αυτή, καταλυτικό ρόλο έπαιξε και η μελέτη των θεωριών του Πλάτωνα, ότι κάθε γνώση είναι ανάμνηση της ψυχής από τον Κόσμο των Ιδεών, με τη μνήμη να αποτελεί έμφυτη ιδιότητα που ανήκει στις δυνατότητες του ανθρώπινου νου.

Δεν θα ήταν υπερβολή, αν λέγαμε ότι οι ερευνητές του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης αισθάνονταν σαν το παιδί εκείνο που, μεγαλώνοντας, έχασε το θείο δώρο της ψυχικής ανάμνησης. Η "Ars Magna" (Μεγάλη Τέχνη), όπως ονομάστηκε η προσπάθεια αυτή αποκατάστασης της επαφής της ανθρώπινης ψυχής με τη συμπαντική γνώση, αποτέλεσε από νωρίς το "Άγιο Δισκοπότηρο"της φιλοσοφικής έρευνας, στην αναζήτηση του οποί ου αναλώθηκαν πολλά από τα φωτεινότερα πνεύματα της εποχής (π.χ. Julio Camillo, Θωμάς ο Ακινάτης, Albertus Magnus, Raymond Lull κ.α.)·

Σε όλα σχεδόν τα μνημονικά συστήματα της εποχής που κατά καιρούς δημιουργούνταν, η Τέχνη της Μνήμης, εμφανιζόταν να είναι ενδεδυμένη το περίβλημα του μάγου. Απομονώνοντας, ωστόσο, τις επικλήσεις και τις μαγικο-θρησκευτικές δοξασίες, μπορούμε με ασφάλεια να διαπιστώσουμε ότι οι μνημονικές αρχές των μεσαιωνικών και αναγεννησιακών συστημάτων ήταν ουσιαστικά οι ίδιες με αυτές των αρχαίων χρόνων.

Μερικά μνημονικά συστήματα του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης

Οι αναφορές από τα διάφορα μνημοτεχνικά συστήματα που κατά καιρούς προτάθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν στη μεσαιωνική και αναγεννησιακή περίοδο, είναι πολλές και εντυπωσιακές.

Ενδεικτικά μόνο, αξίζει να αναφέρουμε ότι τέτοιου είδους μνημονικούς τόπους αποτέλεσαν και οι αίθουσες της Κολάσεως του Δάντη(Ι), ενώ πολλοί είναι εκείνοι που υποστήριξαν (εδώ και πολλούς μάλιστα αιώνες) ότι το συγκεκριμένο έργο δεν αποτελεί παρά μια ακόμα μνημοτεχνική-μεταφυσική διατριβή με χριστιανικές αναφορές!

Ωστόσο, ξεχωρίζοντας και αξιολογώντας τις κατά καιρούς μνημονικές μελέτες των "σκοτεινών"αυτών εποχών, μπορούμε εύκολα να διακρίνουμε εκείνες, οι οποίες, εκτός του ότι άσκησαν τεράστια επίδραση στη διαμόρφωση του φιλοσοφικού στοχασμού των εν λόγω περιόδων, αποτέλεσαν και την αφετηρία των αναζητήσεων του αναμφισβήτητα μεγαλύτερου ασκητή της Τέχνης της Μνήμης της μεταχριστιανικής περιόδου: του μεγάλου Giordano Bruno, αλλά και άλλων σπουδαίων στοχαστών εκείνης της καθοριστικής περιόδου.

Η "Ars Brevis" (Τέχνη των Γενναίων) του Ramon Lull

Γεννημένος στη Μαγιόρκα, το 1235 -δέκα περίπου χρόνια μετά τον Θωμά τον Ακινάτη- ο Ramon Lull, ήταν ο πρώτος που επιχείρησε να αφομοιώσει το σύνολο της διαθέσιμης κατά την εποχή του γνώσης σε ένα ομοιογενές σύστημα μνημοτεχνικά δομημένο.

Η "Are Brevis" (Τέχνη των Γενναίων ή γενναία τέχνη), όπως επικράτησε να αποκαλούν το σύστημα του τόσο ο ίδιος όσο και οι πολυάριθμοι συνεχιστές του έργου του, έδινε στον ασκούμενο τη δυνατότητα να συνδυάζει παρεμφερείς μεταξύ τους έννοιες κατά τρόπο τέτοιο, ώστε να προκύπτουν "πρωτότυποι"στοχασμοί.

Το σύστημα "αναζήτησης της αλήθειας"του Lull (του οποίου την επινόηση απέδιδε ο ίδιος σε "θεϊκή φώτιση", αποτέλεσμα μιας υπερβατικής εμπειρίας κατά την επίσκεψη του στο όρος Randa, σε ένα νησί της Μαγιόρ κα!), αφομοίωνε και αστρολογικές δοξασίες και αντιλήψεις. Μετά από πολλές αναθεωρήσεις και διαδοχικές "βελτιώσεις", ο Lull προχώρησε κατά την περίοδο 1305-8 στην τελευταία εκδοχή της μεθόδου του, την επινόηση της οποίας ο ίδιος φρόντισε να συνοδεύσει με μεγαλεπήβολες διακηρύξεις και σχόλια, από δίδοντας της την "υπεροπτική"ονομασία "Ars Magna" (Μεγάλη Τέχνη).

Στη μέθοδο αυτή, για πρώτη φορά βλέπουμε να χρησιμοποιούνται παρεμφερείς μεταξύ τους έννοιες τοποθετημένες σε κυκλική διάταξη, έτσι ώστε να διευκολύνεται ο συσχετισμός τους με την κεντρική, υπό διερεύνηση ιδέα, η οποία βρίσκεται στο κέντρο της σχηματικής απεικόνισης.

Ο Νεοπλατωνιστής αυτός ως προς τις φιλοσοφικές του αντιλήψεις, άσκησε τεράστια επιρροή στο φιλοσοφικό στοχασμό της εποχής του (σε βαθμό ώστε οι σύγχρονοι μελετητές να κάνουν λόγο για "ρεύμα σκέψης Λαλλιαμού" - Lullism), και με τις επιδράσεις του έργου του να είναι ευδιάκριτες ακόμα και στην Αναγέννηση.

Το φιλοσοφικό μνημοτεχνικό σύστημα του Lull υιοθετήθηκε αργότερα από τους εκπροσώπους των Φραγκισκανών, αντλώντας από τις ιδέες του το ιδεολογικό υπόβαθρο του κινήματος τους. (Και αφού μιλάμε για μέθοδο μνήμης, θυμηθείτε τα όσα γράφαμε στο τεύχος 130 για τις επιδράσεις του ελληνικού Νεοπλατωνισμού σε όλα τα μεταγενέστερα δυτικά εσωτερικά συστήματα...)

Το "Θέατρο της Μνήμης"του Julio Camillo

Πιο πιστός στις αρχαίες αρχές της Τέχνης της Μνήμης, όπως τη βρίσκουμε να διατυπώνεται μέσα από τα αρχαία κείμενα, ο Julio Camillo Delminio έδωσε στους μνημονικούς τόπους του συστήματος που εισηγήθηκε, τη μορφή αρχαίου ελληνικού αμφιθεάτρου.

Ο γεννημένος το 1480 Ιταλός στοχαστής και ερευνητής της Τέχνης της Μνήμης, από νωρίς διαπίστωσε ότι η αρχιτεκτονική διαρρύθμιση ενός αμφιθεάτρου θα παρουσίαζε τεράστια πλεονεκτήματα στην εξάσκηση της μνημονικής τέχνης.

Σύμφωνο προς τις προϋποθέσεις των (μνημονικών) τόπων του "Ad Herennium"και του Αριστοτέλη, το ελληνικό αμφιθέατρο διαθέτει ένα κεντρικό. σημείο αφετηρίας (σκηνή), το οποίο προσφέρει τεράστια ελευθερία κινήσεων, καθώς μέσω των διαδρόμων επικοινωνεί με όλα τα, ευδιάκριτα χωρισμέ να σε επτά διαδοχικά επίπεδα, διαστήματα των κερκίδων.

Όσον αφορά τις (μνημονικές) εικόνες που επέλεξε να χρησιμοποιήσει ως φορείς των εννοιών, ο Camillo προσπάθησε στο θέατρο του να αναπαραστήσει ολόκληρο το σύμπαν όπως προβάλλεται μέσα από την ελληνική μυθολογία, την αστρολογία και την καβαλιστική παράδοση.

Οι κερκίδες χωρίζονταν από 6 διαδρόμους σε 7 τμήματα, τα οποία ο ίδιος ονόμαζε "στήλες του Οίκον της Σοφίας τον Σολόμωντος". Καθένα από αυτά τα τμήματα χρησιμοποιούταν για να αποδώσει και έναν διαφορετικό πλανήτη με τις αστρολογικές του ιδιότητες, έφερε το όνομα ενός θεού της αρχαίας ελληνικής θρησκείας, ενώ τα επίπεδα "αφιερώνονταν"σε χαρακτήρες και τόπους της ελληνικής μυθολογίας.

Τα "εντυπωσιακά σχέδια ενός νοητικού μνημοτεχνικού θεάτρου στο οποίο θα απεικονιζόταν ολόκληρη η συμπαντική γνώση"του μυστηριώδη σοφού, δεν άργησαν να διαδοθούν σε ολόκληρη την Ιταλία. Το 1530, ο Camillo βρέθηκε στο Παρίσι, προσκεκλημένος ίου Γάλλου βασιλιά, ο οποίος ανέλαβε και τη χρηματοδότηση της υλικής κατασκευής του. Μαρτυρίες της εποχής αναφέρουν ότι λίγο καιρό αργότερα, ένα μικρό ξύλινο αμφιθέατρο με πολύ παράξενη διακόσμηση είχε ανεγερθεί στη βασιλική αυλή της Γαλλίας...

Όμως φαίνεται ότι το αποτέλεσμα δεν ικανοποίησε τον Camillo, καθώς το 1532 επιστρέφει στην Ιταλία, όπου αρχίζει νέες προσπάθειες για την υλοποίηση της κατασκευής του μνημονικού του θεάτρου, αυτή τη φορά στη Βενετία. Ο Julio Camillo τελικά πέθανε το 1544 και το όνειρο της κατασκευής του "θεάτρου της Μνήμης", στο οποίο είχε αφιερώσει και το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του ποτέ δεν υλοποιήθηκε όπως θα ήθελε.
Το "μνημονικό παλάτι"του Matteo Ricci. Η διδασκαλία της Τέχνης της Μνήμης στην Κίνα!

Ο Matteo Ricci ήταν ένας Ιησουίτης ιερέας στον οποίο το 1577 ανατέθηκε να μεταβεί στη μακρινή Κίνα για να κηρύξει τη χριστιανική πίστη και τη δυτική σκέψη στους υπηκόους της δυναστείας των Μινγκ. Μετά από μακροχρόνια όμως παραμονή και χωρίς να έχει καταφέρει να κεντρίσει ιδιαίτερα το ενδιαφέρον των Κινέζων, το 1596 ανέφερε σε μια τυχαία συνομιλία του με έναν πρίγκιπα της δυναστείας για ένα σύστημα μνήμης, το οποίο επιτρέπει στον ασκούμενο την από μνημόνευση με τη μορφή εικόνων τεράστιου όγκου πληροφοριών σύμφωνα με μια μέθοδο, την οποία στη μακρινή δύση αποκαλούσαν "εσωτερική γραφή".

Η μέθοδος αυτή είχε ανακαλυφθεί πριν πολλά χρόνια σε μια μακρινή χώρα της Δύσης, την Ελλάδα, από έναν ποιητή ευγενούς καταγωγής, ονόματι Xi-mo-ni-de (Σιμωνίδης)!

Η είδηση για την ύπαρξη μιας τόσο εκπληκτικής τέχνης, ενθουσίασε τους ευγενείς της πόλης Nanchang στην επαρχία Jianxi, όπου διέμενε και τον προσκάλεσαν να τους την διδάξει.

Ο Ricci, ο οποίος γνώριζε τις γενικές αρχές της μνημοτεχνικής (καθώς στα πλαίσια των νομικών σπουδών που είχε παρακολουθήσει στη Ρώμη το 1572, είχε διδαχθεί το έργο του Κικέρωνα), οργάνωσε για το πρωτότυπο αυτό "ποίμνιο"που κατάφερε επιτέλους να συγκεντρώσει μια σειρά μνημονικών τόπων, οι οποίοι συγκροτούσαν ένα παλάτι.
Οι αίθουσες του "μνημονικού παλατιού"του Ricci διακοσμούνται από κινεζικά ιδεογράμματα, τα οποία όμως πρέσβευαν διαφορετικές παραστάσεις της Βίβλου, προσαρμοσμένες στις κινεζικές παραδόσεις.

Βλέποντας τη μαζική ανταπόκριση των Κινέζων ευγενών στη διδασκαλία της τέχνης της Μνήμης, πολύ σύντομα συνέγραψε και μελέτη στα κινεζικά και άρχισε να περιοδεύει, κηρύττοντας μέσα από τη μνημονική τέχνη το λόγο του θεού.

Το ενδιαφέρον των Κινέζων για τον πολιτισμό που ανέπτυξε ένα τόσο εξελιγμένο σύστημα -τον ελληνικό- οδήγησε το 1607 τον Ricci, όταν πλέον είχε εγκατασταθεί στο Πεκίνο, να μεταφράσει στα κινεζικά και να εκδώσει και τα πρώτα έξι βιβλία των "στοιχείων της Γεωμετρίας"του Ευκλείδη.

Τελικά, μετά από μεγάλη προσπάθεια, οι κόποι του δείχνουν να ευοδώνονται όταν, στις 8 Σεπτεμβρίου 1609, παίρνει άδεια από τον αυτοκράτορα της δυναστείας να ιδρύσει στο Πεκίνο την "Αδελφότητα της Μαρίας". Ο Matteo Ricci πέθανε στο Πεκίνο στις 11 Μαΐου 1610. Το βιβλίο του για τη μνημονική τέχνη, φυλάχτηκε με ευλάβεια από τους ευγενείς της δυναστείας των Μινγκ και κληροδοτούμενο από γενιά σε γενιά, σώζεται ως τις μέρες μας.

Το "μαγικό"σύστημα μνήμης του Giordano Bruno

Η αναδημιουργία ενός μνημοτεχνικού συστήματος ικανού να επιτύχει την πλατωνική ανάμνηση, ήταν ένα ζήτημα, το οποίο από νωρίς απασχόλησε την κορυφαία πνευματική μορφή της Αναγέννησης, από την εποχή που ήταν ακόμα δομινικανός μοναχός.

Δεν θα ήταν υπερβολή, αν λέγαμε όχι η "μαγική", όπως την αποκαλούσε, μνήμη αποτελούσε τον "κορμό"του μεγάλου δέντρου των αναζητήσεων του, με τις φιλοσοφικές, θεολογικές και κοσμολογικές του απόψεις να είναι απλά οι καρποί.

Άλλωστε, εκτός από τα αμιγώς "μνημονικά"έργα του, αναφορές στην μνημονική τεχνική που χρησιμοποιούσε βρίσκουμε στο σύνολο σχεδόν των μελετών του, ενώ ολόκληρος ο φιλοσοφικός του στοχασμός φαίνεται να αποτελεί το αποτέλεσμα και την επιβεβαίωση της αποτελεσματικότητας των τεχνικών μνήμης που χρησιμοποιούσε.

Η ύπαρξη στην ελληνική αρχαιότητα συλλογιστικών συστημάτων ικανών να παράγουν σχεδόν αλάνθαστα αποτελέσματα, ήταν για τον Μπρούνο αυταπόδεικτη. Αφετηρία του μνημονικού συστήματος που εισηγήθηκε, στάθηκε η ανάλυση της συλλογιστικής διαδικασίας παραγωγής ιδεών και εξαγωγής συμπερασμάτων, όπως τη συναντάμε στο έργο του Πλάτωνα.

Παρατήρησε ότι η "εκμαίευση"των αληθειών από τον Σωκράτη επιτυγχανόταν ξεκινώντας από απλούς ορισμούς των εννοιών και διερευνώντας όλες τις γύρω τους. Στο κλείσιμο της αλληγο ρίας αυτής, βρίσκουμε ακόμα μία περιγραφή του μνημονικού συστήματος του Μπρούνο.

Οι ύμνοι τους οποίους χρησιμοποι εί στο έργο αυτό, παρουσιάζουν εξαι ρετική ομοιότητα με τους Ορφικούς ύμνους και αποσκοπούν, σύμφωνα με την κορυφαία ερμηνεύτρια του έργου του, Frances A.Yates, στην ψυχική προετοιμασία και τόνωση των μελετητών της μνημονικής τέχνης και στη διέγερση της φαντασίας τους, ώστε να φτάσουν σε εγκεφαλική και ψυχική κατάσταση ετοιμότητας να "δεχθούν"τη γνώση από το Σύμπαν, με την εξάσκηση της μνημονικής τέχνης. Βλέπουμε λοιπόν ότι η «ανάμνηση» δεν είναι μία απλή μηχανιστική διαδικασία, αλλά απαιτεί κατάλληλο ψυχικό υπόβαθρο...

Σύντομα, ο Μπρούνο εκδίδει και τρίτο "μνημονικό"έργο, την "Τέχνη της Μνήμης" (Are Memoriae). Φαίνεται ότι οι έρευνες του για την απεικόνιση της συμπαντικής και ανθρώπινης διάνοιας τον οδήγησαν στην υιοθέτηση μιας πιο αφαιρετικής φόρμας, με εντονότερο το στοιχείο του συμβολισμού, καθώς τόσο οι ομόκεντροι κύκλοι, όσο και οι πίνακες αναφοράς έχουν λιγοστέψει.

Έχει πλέον εμβαθύνει στη "χαοτική"σκέψη και τα σύμβολα του παραπέμπουν σε αστερισμούς και σε επεισόδια παρμένα από την ελληνική μυθολογία, θεωρώντας ότι αποτελούν γνησιότερους συμβολισμούς μεγαλύτερης δύναμης και μεστότητας νοημάτων και ότι βρίσκονται πιο κοντά στη συμπαντική σκέψη.

To Ars Memoriae έχει χαρακτηριστεί από τους μελετητές του έργου του Μπρούνο ως "μαγικό". Αποτελεί, ωστόσο, την ευθεία προέκταση της πορείας που ακολουθεί η σκέψη του από το συγκεκριμένο στο αφηρημένο, από το υλικό στο πνευματικό και από το ανθρώπινο στο Συμπαντικό.

Αρκετά χρόνια αργότερα, κατά τη διάρκεια της παραμονής του στη Γερμανία, ο Μπρούνο θα επανέλθει στην προσπάθεια του να δημιουργήσει ένα σύστημα μνήμης εκφρασμένο αυτή τη φορά μέσα από εικόνες και σύμβολα, ικανών να φέρουν την ανθρώπινη ψυχή σε επαφή με την "αληθινή πραγματικότητα", με την έκδοση των «30 αγαλμάτων» (Lampas Triginte Statuarum).

Στο έργο αυτό, το οποίο έχει κυρίως θρησκευτικό χαρακτήρα, οι αστρολογικές παραστάσεις στις οποίες στηριζόταν η διαδικασία της "ανάμνησης", έχουν πλέον αντικατασταθεί από μορφές αγαλμάτων, τις οποίες ο Μπρούνο χαρακτηρίζει ως "εσωτερικές εικόνες".

Θεωρεί τη φαντασία ως τον ισχυρότερο και αμεσότερο τρόπο να επιτύχει κάποιος την επαφή με τον πνευματικό κόσμο και χρησιμοποιεί τις μορφές αυτές ως πιο αποτελεσματικούς ψυχικούς συνδέσμους της φαντασίας (της ανθρώπινης διάνοιας) με το Θείο.

Πρώτη μορφή στις απεικονίσεις του είναι αυτή του Απόλλωνα που συμβολίζει το Εν και το Φως και ακολουθεί ο Κρόνος που αντιπροσωπεύει την Αρχή. Ανάμεσα στα υπόλοιπα αγάλματα βρίσκουμε τις μορφές του Προμηθέα, του Ηφαίστου, της Θέτιδος, του Γανυμήδη ή Τοξότη, του Ουρανού, της Αφροδίτης, του Έρωτα, της Αρτέμιδος και φυσικά της Αθηνάς, η οποία εκπροσωπώντας τη Σοφία, αποτελεί την ιερότερη, σύμφωνα με τον Μπρούνο, από τις Θηλυκές Θεότητες.

Εξαιρετικό, επίσης, ενδιαφέρον παρουσιάζει στο έργο αυτό και ο πρωταρχικός δια χωρισμός του Θεϊκού στοιχείου, για το οποίο αναφέρει ότι είναι αδύνατο να αποδοθεί με κάποια μορφή άλλη από τη φυσική του, που είναι το Φως και έχει τριαδική υπόσταση.

Το Θεϊκό αυτό στοιχείο, δύναται να γίνει αντιληπτό από την ανθρώπινη διάνοια με τις έννοιες: του "Πατρός ή Νου ή της Ουσίας των Ουσιών", του "Υιού ή της πρωταρχικής διάνοιας, της ομορφιάς και της αγάπης της δημιουργίας", και του "Φωτός", το οποίο αποτελεί την ψυχή του Κόσμου και όλων των πραγμάτων (anima mundi) και τη Ζωοποιό Ενέργεια του Σύμπαντος.

Η πορεία των αναζητήσεων του Μπρούνο στην αναδημιουργία των μνημοτεχνικών μεθόδων της αρχαιότητας, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς έχοντας ως αφετηρία τις ερμητικές και πλατωνικές θεωρίες και ιδέες, καταλήγει να επαληθεύει πρακτικές αιώνων.

Το μνημονικό σύστημα του Μπρούνο φαίνεται να επιβεβαιώνει ότι οι αφηρημένες έννοιες και οι συμβολικές εικόνες διευρύνουν την αντίληψη, αμβλύνουν τη λογική-γραμμική σκέψη και προκαλούν την κατάλληλη διανοητική κατάσταση, επιτρέποντας με αυτό τον τρόπο στην ανθρώπινη ψυχή να επικοινωνήσει με το θείο κατά τον αμεσότερο δυνατό τρόπο.

Μερικές "τολμηρές"υποθέσεις...

Ας "ξεχάσουμε"για λίγο όλα όσα γνωρίζουμε για τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και ας επιχειρήσουμε να τον ξανα-αντικρίσουμε με την αποκαλυπτική απλότητα της πρώτης ματιάς. Παρατηρούμε λοιπόν, ότι τα ονόματα και οι ιδιότητες των αρχαίων Θεών συμπίπτουν με τα αντίστοιχα των πλανητών, ενώ η δράση τους αποτυπώνεται σε επεισόδια της Μυθολογίας, με συμμετοχή και κατώτερων θεοτήτων, τα ονόματα των οποίων πάλι, κατά "σύμπτωση", συμπίπτουν με τα ονόματα και τις ιδιότητες των αστερισμών!

Σε κάποια φάση της εξέλιξης του πολιτισμού αυτού, δημιουργείται από πρωτογενείς αποτυπώσεις των εννοιών σε εικόνες, μια αρχική μορφή κωδικοποιημένης επικοινωνίας, η οποία φθείρεται με την πάροδο των αιώνων και απλοποιείται, για να δώσει τη θέση της στους χαρακτήρες που γνωρίζουμε σήμερα ως γραφή!

Η συγκεκριμένη γραφή που αναπτύσσεται, ακριβώς όπως και οι μνημονικές εικόνες, διαβάζεται κανονικά από τα αριστερά προς χα δεξιά, αλλά και αντίστροφα. Την ίδια περίπου εποχή, οι πιο οξυδερκείς παρατηρητές των άστρων διατυπώνουν τις αρχές της Γεωμετρίας (όπως π.χ. ο Θαλής), της Φιλοσοφίας (Ησίοδος), της Ποίησης (Όμηρος) ή των θρησκευτικών αντιλήψεων (Ορφικοί), ενώ άλλοι, οι οποίοι πιθανότητα "μαγεύτηκαν"από την αναλλοίωτη και αιώνια λάμψη των άστρων, μπορούν και "αντιλαμβάνονται"τις δονήσεις τους (Πυθαγόρας) και προσπαθούν να τις αναπαράγουν.

Δημιουργείται έτσι η Μουσική (η πλησιέστερη σύμφωνα με τον Πλάτωνα τέχνη στο θεϊκό στοιχείο, καθώς είναι άυλη), από τη μελέτη των αρχών της οποίας προκύπτουν τα Μαθηματικά.

Η επισταμένη έρευνα καθώς και η πρακτική εφαρμογή των αρχών των μαθηματικών οδηγεί στην ανάπτυξη όλων των υπολοίπων τεχνών και επιστημών (π.χ. Γλυπτική, Αρχιτεκτονική), με αποτέλεσμα μια γενικότερη περίοδο ευημερίας και άνθισης, κατά την οποία χτίζονται πόλεις (πάλι σε αντανάκλαση των αστερισμών. Βλ. Νίκ. Λίτσας, "Μυστικές Διαδρομές στην Άγνωστη, Ελλάδα και η Αναζήτηση, τον Πραγματικού Ομήρου").

Όλοι αυτοί οι τομείς γνώσης (π.χ. η Αστρονομία, τα Μαθηματικά, η Φιλοσοφία, η Μουσική, η θρησκεία, οι εικαστικές τέχνες, η Ναυσιπλοΐα, η Αρχιτεκτονική, κ.α.) είναι φυσικά αλληλένδετοι μεταξύ τους, αλληλεπιδρούν και εξελίσσονται ταυτόχρονα και για την αποτύπωση τους χρησιμοποιούν την παραφθαρμένη μορφή των αρχικών "μνημονικών"εικόνων (γραφή). Σημειώστε ότι τα γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου χρησιμοποιούνται για να αποδώσουν όχι μόνο τον γραπτό λόγο, αλλά και τους αριθμούς, καθώς και τους μουσικούς τόνους (νότες).

Δηλαδή, ακριβώς όπως και οι μνημονικές εικόνες, χα γράμματα αποτελούν στον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό "φορείς"πολλαπλών νοημάτων, αναλόγως του συστήματος σκέψης με το οποίο τα ερμηνεύουμε.

Επίσης, όλες αυτές οι γνώσεις εμφανίζονται να έχουν "θεϊκή"προέλευση. (Μήπως τελικά η "συνωνυμία"άστρων, πλανητών, αστερισμών, Θεών και μυθικών χαρακτήρων ήταν ουσιαστικά "μνημοτεχνική"ταυτοσημία;)

Απομακρυνόμενοι πλέον από τον ελληνικό χώρο, όλες αυτές οι τέχνες, οι επιστήμες και οι γνώσεις μεταναστεύουν στο λατινικό κόσμο, όπου, αποκομμένες από τις ρίζες τους, ατροφούν σε μια "σκοτεινή"περίοδο πνευματικής παρακμής και εξαθλίωσης, για να αναβιώσουν μερικούς αιώνες αργότερα, σε μια προσπάθεια αναδημιουργίας του αρχαίου κόσμου (Αναγέννηση).

Την περίοδο εκείνη μάλιστα, η φωτεινότερη πνευματική μορφή (Giordano Bruno) οδηγείται μέσα από τη μελέτη των αρχαίων πηγών στην επαλήθευση και την επιβεβαίωση όλων των αρχών της ελληνικής σκέψης, με ιδιαίτερη έμφαση (όπως και οι Έλληνες) στην παρατήρηση και την μελέτη των άστρων.

Ολοκληρώνοντας τον μακροσκελή (και αναγκαστικά γενικευτικό) αυτό συλλογισμό, θα αποτολμήσουμε τη διατύπωση ορισμένων "τολμηρών"ερωτημάτων, θεωρώντας ότι το να θέτει κανείς ερωτήματα αποτελεί πολύ πιο ειλικρινή στάση από την "αφοριστική"κατάθεση απαντήσεων:

* Μήπως ολόκληρο το σώμα της αρχαίας και σύγχρονης γνώσης στηρίχθηκε στις αρχές της Τέχνης της Μνήμης, σύμφωνα με τις οποίες η μάθηση οικοδομείται με την ορθή τοποθέτηση κάθε πληροφορίας πάνω στην παλαιά γνώση;

* Μήπως είχε δίκιο ο Πλάτωνας και η γνώση που προέρχεται από το διάβασμα γραπτών πηγών δεν ασκεί καμία απολύτως επί δράση στη διαμόρφωση της ψυχής μας, αλλά λειτουργεί ανασταλτικά στην απόκτηση της σοφίας;

* Μήπως, αντίθετα με τις απόψεις των ιστορικών και των ανθρωπολόγων, η ανάπτυξη της γραφής σήμανε την έναρξη μιας εκτεταμένης περιόδου πνευματικής παρακμής του ελληνισμού, καθώς άρχισε σταδιακά να εγκαταλείπεται η μνημονική Τέχνη;

* Μήπως το πραγματικό απόγειο του ελληνικού πολιτισμού θα πρέπει να το αναζητήσουμε όχι στην κλασική εποχή, αλλά στην εκτενή προ-ομηρική περίοδο, κατά την οποία διαμορφώνονταν οι μυθικές αντιλήψεις και η γλώσσα;

* Μήπως η ταύτιση της σκέψης με μη συγκεκριμένες μορφές και εικόνες εννοιών (όπως αυτές της ελληνικής Μυθολογίας), αποδεσμεύει την ανθρώπινη διάνοια από τις από τις "αλυσίδες"της ασφυκτικά λογικής, γραμμικής πραγματικότητας και επιτρέπει την επικοινωνία με τη συμπαντική διάνοια, καθιστώντας δυνατή την πλατωνική ανάμνηση της ψυχής;

* Μήπως θα πρέπει να επιχειρήσουμε να "ξαναδιαβάσουμε"ολόκληρη την ελληνική Μυθολογία, προσπαθώντας να αποκωδικοποιήσουμε τις "μνημονικές"της εικόνες;

* Μήπως το ίδιο θα πρέπει να κάνουμε και με την αρχαία ελληνική τέχνη στο σύνολο της, προσέχοντας τόσο την ακριβή θέση της κάθε ανάγλυφης μορφής π.χ. στα αετώματα ή στις εισόδους των αρχαίων ναών όσο και τις επιμέρους της λεπτομέρειες;

* Μήπως, κάτω από το φως των νέων αυτών αποκαλύψεων, η αρχαία ελληνική μυθολογία θα έπρεπε να εισαχθεί στην εκπαίδευση και να διδάσκεται σχολαστικά, προκειμένου να αυξηθούν οι μαθησιακές, αντιληπτικές και συλλογιστικές ικανότητες των μαθητών;

* Μήπως το ίδιο ακριβώς θα πρέπει να γίνει και με τις αρχές της μνημονικής τέχνης;

* Μήπως όλες αυτές οι αλήθειες κρατήθηκαν επίτηδες κρυφές από το ευρύ κοινό, σε μια προσπάθεια γενικότερης πνευματικής υποβάθμισης του συνόλου από ομάδες μυημένων, ώστε να καθίσταται ευκολότερη η χειραγώγηση του; (Είναι γνωστό ότι ειδικά στην περίπτωση του Μπρούνο, οι διδασκαλίες του ποτέ δεν έγιναν ευρύτερα γνωστές, ωστόσο αποτέλεσαν το πνευματικό υπόβαθρο της οργάνωσης των Ροδόσταυρων.)

* Μήπως η επιστροφή στην εξάσκηση της Τέχνης της Μνήμης θα οδηγούσε όχι μόνο τον ελληνισμό, αλλά και ολόκληρη την ανθρωπότητα σε μια νέα πνευματική ανάταση;

Περιγράφεται μία περίπτωση θεραπείας που προτείνει ο Αριστοτέλης για τους πόνου της πυέλου.

Ο Διογένης Λαέρτιος στο βιβλίο του «Βίοι Φιλοσόφων» στο ειδικό κεφάλαιο που αναφέρεται στον Αριστοτέλη, μας αποκαλύπτει μία εξαιρετικά σημαντική πληροφορία η οποία στις μέρες μας παραμένει εντελώς άγνωστη.

Σύμφωνα με το αρχαίο κείμενο, αποκαλύπτεται ότι ο Αριστοτέλης διέθετε πολλές ιατρικές γνώσεις, γεγονός που λογικά θα ήταν αναμενόμενο, από την στιγμή που γνωρίζουμε ότι ο πατέρας του ο Νικόμαχος, ήταν γιατρός και μάλιστα μέσα στην βασιλική αυλή.

Περιγράφεται λοιπόν, αν και με μεγάλη συντομία, μία περίπτωση θεραπείας που προτείνει ο Αριστοτέλης για τους πόνου της πυέλου. Η πύελος αποτελεί την βάση της σπονδυλικής μας στήλης. Σήμερα η περιοχή αυτή είναι περισσότερο γνωστή με τον όρο «λεκάνη» και η ασθένεια αυτή, «πόνος της μέσης μας»

Πρόκειται πιθανώς για ένα πιασμένο νεύρο του σπονδύλου που συνδέει την πύελο (λεκάνη) με την σπονδυλική στήλη, με αποτέλεσμα ο ασθενής να μην μπορεί να κουνηθεί καθόλου, εξαιτίας των ισχυρών πόνων.

Αυτή η πρωτοποριακή θεραπευτική μέθοδος που προτείνει ο Αριστοτέλης παρουσιάζει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον, διότι η ασθένεια αυτή είναι εξαιρετικά διαδεδομένη και στην σημερινή εποχή, καθώς ακούμε συνεχώς για συνανθρώπους μας που λόγω του δυνατού πόνου στη μέση τους πολλές φορές να μην μπορούν ούτε να περπατήσουν!

Ας εξετάσουμε το σύντομο, αλλά άκρως αποκαλυπτικό αρχαίο κείμενο:

καὶ Λύκωνα λέγειν ὡς ἐν πυέλῳ θερμοῦ ἐλαίου λούοιτο καὶ τοὔλαιον διαπωλοῖτο.
Ο Αριστοτέλης, συμβούλεψε κάποτε τον Λύκωνα, ο οποίος έπασχε από πόνους της πυέλου, (λεκάνης) να λουστεί με ζεστό λάδι, ώστε να απελευθερωθεί από τους πόνους του.

(Ο Λύκων ήταν ένας από τους μελλοντικούς διευθυντές του Περιπατητικού Λυκείου, το οποίο διοίκησε μάλιστα για 44 ολόκληρα χρόνια.)

ἔνιοι δὲ καὶ ἀσκίον θερμοῦ ἐλαίου ἐπιτιθέναι αὐτὸν τῷ στομάχῳ φασί·
Μερικοί μάλιστα ισχυρίζονται ότι τον είχε συμβουλέψει επιπλέον, να τοποθετήσει και μια μικρή θερμοφόρα γεμάτη ζεστό λάδι, την οποία θα έπρεπε να τοποθετήσει επάνω στο στομάχι του, όσο ήταν ξαπλωμένος.

καὶ ὁπότε κοιμῷτο, σφαῖραν χαλκῆν βάλλεσθαι αὐτῷ εἰς τὴν χεῖρα λεκάνης ὑποκειμένης,
Επίσης, ο ασθενής θα έπρεπε να κρατάει στην παλάμη του μια χάλκινη σφαίρα. Όταν κάποτε θα κοιμόταν, τότε αυτή η σφαίρα θα γλιστρούσε από το χέρι του (αφού λόγω του ύπνου θα χαλάρωνε) και θα έπεφτε σε μια μεταλλική λεκάνη που βρισκόταν ακριβώς από κάτω.

ἵν'ἐκπεσούσης τῆς σφαίρας εἰς τὴν λεκάνην ὑπὸ τοῦ ψόφου ἐξέγροιτο.
Έτσι ώστε πέφτοντας η χάλκινη σφαίρα στην μεταλλική λεκάνη, να προκαλέσει δυνατό θόρυβο και ο ασθενής να ξυπνήσει τρομαγμένος, έτσι ώστε να πεταχτεί από το κρεβάτι του!

Προφανώς με αυτήν την πρωτότυπη μέθοδο του Αριστοτέλη, ο ασθενής ακούγοντας ξαφνικά μέσα στον ύπνο του, τον οξύ και ενισχυμένο ήχο που παράγεται από την πτώση της χάλκινης σφαίρας στην μεταλλική λεκάνη, πετάγεται έντρομος από το κρεβάτι του, προσπαθώντας έντρομος να καταλάβει τι συμβαίνει!

Όμως ακριβώς χάρη σε αυτήν την απρόσμενη και μη ελεγχόμενη αντίδρασή του, ο ασθενής αναγκάστηκε, χωρίς να το θέλει να λυγήσει την μέση του, κάτι που προηγουμένως όμως του ήταν αδύνατο να το κάνει λόγω των ισχυρών πόνων!

Εντωμεταξύ το νεύρο της πυέλου, αλλά και οι σπόνδυλοι οι οποίοι δέχτηκαν μια ισχυρή λίπανση από το μπάνιο στο ζεστό λάδι που προηγήθηκε της κατάκλισης, αλλά και από την ζεστή θερμοφόρα, χαλάρωσαν και ηρέμησαν λόγω της ευεργετικής θερμότητας που δέχτηκαν!
Έτσι, με το ξαφνικό τράνταγμα του σώματος από την ενστικτώδη απότομη αντίδραση, επανήλθαν στην σωστή θέση τους και σταμάτησαν να πονάνε!

Βεβαίως σημαντικό ρόλο στην επιτυχία της θεραπείας θα πρέπει να παίζει και το υλικό του χαλκού από το οποίο αποτελείται η σφαίρα που ο ασθενής κρατάει στο χέρι του, καθώς ο χαλκός αποτελεί ένα μέταλλο που βρίσκεται μέσα σε κάθε σχεδόν σημείο του σώματός μας και χαρακτηρίζεται κυρίως από αντιοξειδωτικές ιδιότητες που είναι απαραίτητες για την επίτευξη της συγκεκριμένης θεραπείας.

Άλλωστε είναι και σήμερα γνωστό ότι η χορηγία χαλκού, μπορεί να συνεισφέρει στην αντιμετώπιση φλεγμονωδών παθήσεων, όπως για παράδειγμα η ρευματοειδής αρθρίτιδα.

Είναι πολύ σημαντικό να παρατηρούμε ότι η θεραπεία που πρότεινε ο Αριστοτέλης, επιτεύχθηκε με απολύτως φυσικό τρόπο και μάλιστα κατά την διάρκεια του ύπνου, όταν δηλαδή λειτουργεί το συνειδητό μέρος της Ψυχής μας, το οποίο μας συνδέει με την θεία μας υπόσταση και θεωρείται υπεύθυνο για την πρόκληση των ασθενειών οι οποίες στην συνέχεια εμφανίζονται στο σώμα μας.

Βεβαίως, δεν μπορούμε παρά να θαυμάσουμε αυτήν την άκρως πρωτοποριακή και αποτελεσματική μέθοδο «εναλλακτικής» θεραπείας που προτείνει ο Αριστοτέλης, στην αντιμετώπιση μιας ασθένειας που με τα σήμερα ιατρικά δεδομένα, πιθανότατα να απαιτούσε εγχείρηση!