Μία ξενάγηση που έγινε στις 18 Μαΐου 2014, ημερομηνία που κάθε χρόνο γιορτάζεται η Διεθνής Ημέρα Μουσείων, είχε έναν σκοπό:

Να αναδείξει τα επαγγέλματα των αρχαίων Ελλήνων, καθώς τα περισσότερα χαράχθηκαν μαζί με τα ονόματα αυτών που τα ασκούσαν. Γιατί οι πιο πολλές επιγραφές με αναφορά σε εργασίες του παρελθόντος -οι οποίες δεν διαφέρουν και πολύ από τις σημερινές- είναι αναθήματα (αφιερώματα) τεχνιτών που ζητούσαν τη συνδρομή της Αθηνάς Εργάνης, προστάτιδας της βιοτεχνίας και της χειρωνακτικής εργασίας.

Με τίτλο «Εργαζόμενοι στην Αρχαιότητα», η περιήγηση πραγματοποιήθηκε σε επιλεγμένα εκθέματα του Μουσείου, κάποια από τα οποία είχαν βγει από τις αποθήκες τους. Αυτά ήταν τα πιο δημοφιλή επαγγέλματα τωναρχαίων Ελλήνων

Κναφεύς (βαφέας), τέκτων(αρχιτέκτων ή ξυλουργός), ναυπηγός, κιθαρωδός, ψαράς, πλύντρια, κεραμεύς είναι μερικά από τα επαγγέλματα που εντοπίστηκαν μετά από έρευνα σε επιγραφές οι οποίες βρίσκονται είτε στο Επιγραφικό είτε στο Μουσείο της Ακρόπολης.

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα αφιερώματα εργατών και τεχνιτών από το τελευταίο τέταρτο του 6ου αι. π. Χ. και τις αρχές του 5ου αι. π. Χ., τα οποία ανέθεταν στους θεούς και κυρίως στην Αθηνά Εργάνη ως ευχαριστήρια για τη συνδρομή και την προστασία της. Μια δήλωση εργασίας που φαίνεται ότι αποτελούσε κι ένα είδος διαφήμισης της τέχνης τους.

Κεραμείς και γλύπτες κατέχουν ιδιαίτερη θέση μεταξύ των αναθημάτων. Μεταξύ αυτών ξεχωρίζει το όνομα του γλύπτη Ηγία, δασκάλου του Φειδία, γνωστού κυρίως από τη φιλολογική παράδοση, με την επιγραφή του Μουσείου να αποτελεί ίσως τη μοναδική ενεπίγραφη αναφορά σε αυτόν. Κι άλλες αναθηματικές βάσεις αναφέρουν ονόματα γλυπτών που διέπρεψαν στην αρχαιότητα, όπως του Αριστίωνα από την Πάρο, του Ονάτα από την Αίγινα και του Αρχέρμου από τη Χίο.

Πολλοί, όπως οι παραπάνω, ήταν ιδιαίτερα φημισμένοι, με αμοιβές που σίγουρα έφταναν στα ύψη, δυστυχώς όμως τα έργα τους χάθηκαν, εκτός από ελάχιστα που συνδέθηκαν με τις βάσεις τους. Γι'αυτό και ο εντοπισμός των ονομάτων τους είναι τόσο σημαντικός.

Βρισκόμαστε σε μια εποχή επιστημονικής καινοτομίας, όμως πολλές σύγχρονες τεχνολογίες εμφανίστηκαν στην πραγματικότητα πριν από πολλούς αιώνες.

Από την πλαστική χειρουργική μέχρι τους υπολογιστές.

Δείτε μερικές μοντέρνες τεχνολογίες που είναι αρχαίες:

Ο Μέγας Αλέξανδρος, γνωστός για την ιδιοφυΐα του και το όραμα του, ικανά στοιχειά για την δημιουργία μιας τεράστιας αυτοκρατορίας.

Μετά τον θάνατο του, η σορός του γίνεται σημαντικό κειμήλιο. Μεγάλοι ηγεμόνες και στρατιώτες προσκυνούν στον τάφο του.

Κάθε στοιχείο του τάφου του όμως εξαφανίζεται.

Αποτελεί ένα από τα σύγχρονα μυστήρια.

Στέκουν αγέρωχοι στους αιώνες, θυμίζοντάς σε όλη την ανθρωπότητα το μεγαλείο του Ελληνικού πολιτισμού.

Οι αρχαίοι Έλληνες αρχιτέκτονες υπήρξαν άριστοι τεχνίτες και οικοδόμησαν ναούς και μνημεία, εντυπωσιάζουν ακόμα και σήμερα, χιλιετίες μετά. Παρά τα δεινά, του πολέμους και τις καταστροφές, πολλοί αρχαίοι ναοί κατάφεραν να διατηρηθούν σε πολύ καλή κατάσταση.

Ο ναός στην Ελληνική αρχαιότητα ήταν η κατοικία του θεού, το κτήριο που στέγαζε το λατρευτικό άγαλμα μιας ή περισσότερων θεοτήτων, και όχι ο χώρος συνάθροισης των πιστών, όπως στο χριστιανικό κόσμο. Αυτό φανερώνει και το ουσιαστικό «ναός», που προέρχεται από το ρήμα «ναίω» (=κατοικώ).

Το λατρευτικό άγαλμα τοποθετούνταν στο βάθος του ναού, πάνω στον κατά μήκος άξονα του κτηρίου. Οι πιστοί συγκεντρώνονταν στον περιβάλλοντα χώρο έξω από το κτήριο του ναού, όπου βρισκόταν και ο βωμός για την προσφορά θυσιών και την άσκηση της λατρείας. Η βασική αυτή λειτουργική ιδιομορφία του Ελληνικού ναού είναι σημαντική για την κατανόηση της αρχιτεκτονικής του, καθώς υπάρχουν μαρτυρίες ότι οι ναοί σχεδιάζονταν με βάση και το άγαλμα που επρόκειτο να στεγάσουν.

Παρθενώνας

Ο Παρθενώνας αποτελεί το λαμπρότερο μνημείο της Αθηναϊκής πολιτείας και τον κολοφώνα του δωρικού ρυθμού. Η κατασκευή του ξεκίνησε το 448/7 π.Χ. και τα εγκαίνια έγιναν το 438 π.Χ. στα Μεγάλα Παναθήναια, ενώ ο γλυπτός διάκοσμος περατώθηκε το 433/2 π.Χ.

Σύμφωνα με τις πηγές, οι αρχιτέκτονες που εργάστηκαν ήταν ο Ικτίνος, ο Καλλικράτης και πιθανόν ο Φειδίας, που είχε και την ευθύνη του γλυπτού διάκοσμου. Είναι ένας από τους λίγους ολομάρμαρους ελληνικούς ναούς και ο μόνος δωρικός με ανάγλυφες όλες του τις μετόπες. Πολλά τμήματα του γλυπτού διακόσμου, του επιστυλίου και των φατνωμάτων της οροφής έφεραν γραπτό διάκοσμο με κόκκινο, μπλε και χρυσό χρώμα. Χρησιμοποιήθηκε πεντελικό μάρμαρο, εκτός από το στυλοβάτη που κατασκευάστηκε από ασβεστόλιθο.

Ναός του Ηφαίστου

Ο Ναός του Ηφαίστου (αποκαλούμενος και Θησείο) είναι ένας από τους πλέον διατηρημένους αρχαίους ναούς του ελληνικού χώρου. Ήταν αφιερωμένος στο θεό Ήφαιστο και στην Εργάνη Αθηνά. Βρίσκεται στην περιοχή του Θησείου, που πήρε το όνομά του λόγω της παλιάς, σήμερα αναθεωρημένης απόδοσης του ναού στο Θησέα. Ο ναός του Ηφαίστου είναι προσβάσιμος για το κοινό, καθώς αποτελεί τμήμα του αρχαιολογικού χώρου της Αρχαίας Αγοράς. Ο Ναός αυτός είναι χτισμένος πάνω στο λόφο του Αγοραίου Κολωνού, στο δυτικό μέρος της Αρχαίας Αγοράς, κατά διεύθυνση Ανατολή - Δύση με είσοδο από την Ανατολή.

Ποσειδωνία - Κάτω Ιταλία

Η Ποσειδωνία ήταν αρχαία ελληνική αποικία της Κάτω Ιταλίας στην περιοχή της Καμπανίας. Βρισκόταν 85 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της Νάπολης στην σημερινή επαρχία του Σαλέρνο, κοντά στις ακτές της Τυρρηνικής θάλασσας. Το λατινικό όνομα της πόλης ήταν Πέστουμ (Paestum). Το κύριο χαρακτηριστικό του σημερινού αρχαιολογικού χώρου είναι οι τρεις μεγάλοι ναοί δωρικού ρυθμού. Ήταν αφιερωμένοι στην Ήρα και στην Αθηνά. Ο ναός της Ήρας είναι ο παλαιότερος ναός που διασώζεται στην Ποσειδωνία (αποκαλούμενος και Basilica) και ανήκει στον 6ο αιώνα π.Χ.

Ερέχθειον

Η περιοχή του Ερεχθείου ήταν η ιερότερη όλης της Ακρόπολης. Πρόκειται για ένα πολυσύνθετο μαρμάρινο κτήριο, λαμπρό δείγμα του ώριμου ιωνικού ρυθμού. Το ανατολικό τμήμα του ναού ήταν αφιερωμένο στη λατρεία της Αθηνάς Πολιάδος, της προστάτιδας θεάς της πόλεως, ενώ το δυτικό ήταν αφιερωμένο στον Ποσειδώνα-Ερεχθέα,από όπου και το όνομα του ναού, στον τοπικό ήρωα Βούτη, στον Ήφαιστο και σε άλλους θεούς και ήρωες. Πρόκειται λοιπόν για έναν πολλαπλό ναό, όπου συστεγάστηκαν παλαιότερες και νεότερες λατρείες και όπου φυλάσσονταν τα Ιερά Μαρτύρια, τα ίχνη της τρίαινας του Ποσειδώνος και η ελιά, το δώρο της Αθηνάς στην πόλη της Αθήνας.

Ναός του Δία στην Κυρήνη

Η Κυρήνη στην αρχαιότητα ήταν ελληνική αποικία στη Βόρεια Αφρική. Ιδρύθηκε το 630 π.Χ. από τους Θηραίους, ενώ πήρε το όνομα της από την πηγή Κύρη, που ήταν αφιερωμένη στο θεό Απόλλωνα. Γρήγορα αναπτύχθηκε κι εξελίχτηκε σε κέντρο του ελληνικού πολιτισμού στη Βόρεια Αφρική, ενώ αποτελούσε επίσης μεγάλο εμπορικό κέντρο.

Τον 3ο αιώνα π.Χ., στην πόλη ιδρύθηκε η φιλοσοφική Σχολή της Κυρήνης από τον Αρίστιππο, μαθητή του Σωκράτη. Η πόλη, που βρίσκεται στην κοιλάδα Jebel Akhdar, έδωσε στην ανατολική περιοχή της Λιβύης το όνομα Κυρηναϊκή, το οποίο παρέμεινε μέχρι σήμερα. Η Κυρήνη αποτελεί από το 1982 Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Στην πόλη σώζονται αρχαία μνημεία, όπως ο ναός του Απόλλωνα (7ος αιώνας π.Χ.), ο ναός της Δήμητρας και ένας ναός του Δία, ο οποίος καταστράφηκε μερικώς μετά από εντολή του Μουαμάρ Καντάφι το 1978.

Το ιερό του Ποσειδώνος

Το ιερό του Ποσειδώνος βρίσκεται μέσα στο φρούριο που προστάτευε τα παράλια της Αττικής και την μεταλλοφόρα ζώνη. Το Σούνιο κατείχε ένα σημαντικό τμήμα της μεταλλοφόρας ζώνης της Αττικής καθώς και τη περιοχή της Αγριλέζας με τα λατομεία. Σε όλη την έκταση του δήμου έχουν βρεθεί μεταλλευτικές εγκαταστάσεις, σπίτια, αγροικίες, δρόμοι και νεκροταφεία. Ένα μεγάλο νεκροταφείο των γεωμετρικών και κλασικών χρόνων εκτείνεται στην ακτή δυτικά του ακρωτηρίου.

Ο ναός του Ολυμπίου Διός

Ο ναός του Ολυμπίου Διός ή Ολυμπιείο ή οι Στύλοι του Ολυμπίου Διός είναι ένας σημαντικός αρχαίος ναός στο κέντρο της Αθήνας. Παρότι η κατασκευή του ξεκίνησε τον 6ο αιώνα π.Χ., δεν ολοκληρώθηκε παρά επί του Ρωμαίου αυτοκράτορα Αδριανού τον 2ο αιώνα μ.Χ.. Αποτέλεσε τον μεγαλύτερο ναό της Ελλάδας κατά τους Ελληνιστικούς και Ρωμαϊκούς χρόνους.

του Γιώργου Ροδάκογλου

Την επανεκκίνηση των ανασκαφών στην Αμφίποληκαι την έναρξη αναπτυξιακών πρωτοβουλιών για την περιοχή σηματοδοτεί η επίσκεψη του πρώην πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Καραμανλή.

Η παρουσία του στο μνημείο του τύμβου Καστά υποδηλώνει παράλληλα ότι υιοθετεί και αναγνωρίζει τις επιλογές του Αντώνη Σαμαρά να αναδείξει από το 2014 και να προβάλει διεθνώς το Μακεδονικό μνημείο.

Ίσως δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι ο πρώην πρωθυπουργός επισκέφθηκε την ανασκαφή του Καστά λίγες μόλις ημέρες μετά τις αποκαλύψεις του αρχιτέκτονα Μιχάλη Λεφαντζήστο 30ο Αρχαιολογικό Συνέδριο της Θεσσαλονίκης , σύμφωνα με τις οποίες υπάρχουν ψευδότοιχοι κάτω από τις σφίγγες, «ειδικές «κρύπτες» και οι οποίοι προφανώς έχουν μέσα πολύ σημαντικά ευρήματα.

Ο αρχιτέκτονας της ανασκαφής, παρουσία του Περιφερειάρχη Κεντρικής Μακεδονίας Απόστολου Τζιτζικώστα, του Δημάρχου Αμφίπολης Κώστα Μελίτου, του βουλευτή Σερρών Κωνσταντίνου Καραμανλή και της προϊσταμένης της Εφορίας Αρχαιοτήτων Σερρών Πέπης Μάλαμα έδειξε στον πρώην πρωθυπουργό τα σημεία των ψευδότοιχων ενώ χτύπησε με το χέρι του, προκειμένου να ακουσθεί ο υπόκωφος ήχος τους, κάτι που προκάλεσε την έκπληξη όλων,

Παράλληλα ο κύριος Λεφαντζής παρουσίασε εικόνες από τα σκαναρίσματα του καθηγητή Γεωλογίας Γρηγόρη Τσόκα με το περιεχόμενο τους, όπως αυτό αποτυπώνεται.

Ο πρώην πρωθυπουργός έφτασε στον τύμβο Καστά λίγο μετά τις έξι το απόγευμα και παρέμεινε μέσα στο ταφικό μνημείο πενήντα λεπτά.

Η ξενάγηση έγινε υπό τύπου ερωτοαπαντήσεων και αφορούσαν ολόκληρη την ιστορία της ανασκαφής από την έναρξη της έως σήμερα.

Ο κύριος Καραμανλής έδειχνε ενημερωμένος για τις αρχαιολογικές έρευνες και εξέφρασε την άποψή του, ότι πρέπει να συνεχιστούν άμεσα. Ένα ευχάριστο στίγμα κατά την ξενάγηση του κυρίου Καραμανλή έδωσε ο Απόστολος Τζιτζικώστας, κάνοντας αναφορά στην έναρξη του INTERREG και τη δημιουργία συνεδριακού κέντρου στην Αμφίπολη.

Παράλληλα πρόσθεσε ότι το μελλοντικό αναπτυξιακό πλάνο του περιλαμβάνει και τη μεταφορά του λέοντος της Αμφίπολης στην κορυφή του τύμβου.

Η επίσκεψη Καραμανλή σύμφωνα με πληροφορίες που προέρχονται από το πολιτικό του γραφείο, προγραμματίστηκε μετά από αίτημα του ιδίου.

Με επιστολή που εστάλη προ ημερών προς την Γ.Γ του ΥΠ.ΠΟ Μαρία Βλαζάκη ζητήθηκε να ενημερωθεί από τον αρχιτέκτονα Μιχάλη Λεφαντζή κάτι που έγινε άμεσα αποδεκτό.

Κατά την αποχώρηση του ο κύριος Καραμανλής δεν προέβη σε καμία δήλωση ενώ σύμφωνα με πληροφορίες δεν αποκλείεται κατά τις επόμενες ημέρες να δοθεί στη δημοσιότητα από το πολιτικό του γραφείο μια ανακοίνωση υποστήριξης των ανασκαφών της Αμφίπολης.

Άμιλλα είναι η τάση να φτάσει κανένας τον άλλον που τον θαυμάζει ή και να τον ξεπεράσει, χωρίς να αισθάνεται φθόνο αν ο άλλος τον ξεπερνάει.

Αναγκαστικά όλοι είναι φίλαυτοι, περισσότερο ή λιγότερο.

Αυτοί που δίνουν καλή εκπαίδευση στα παιδιά, πρέπει να τιμώνται περισσότερο από εκείνους που τα γέννησαν, γιατί οι γονείς τους έδωσαν μόνο τη ζωή, οι παιδαγωγοί όμως την ικανότητα να ζουν καλά.

Αυτοί που μελέτησαν προσεκτικά τον τρόπο διακυβέρνησης των ανθρώπων, πρέπει να έχουν πεισθεί ότι πως η τύχη των εθνών εξαρτάται από την εκπαίδευση των νέων.

Για να γίνει κανείς ικανός σ'οποιοδήποτε επάγγελμα τρία πράγματα χρειάζονται: φύση, μελέτη και πρακτική εξάσκηση.

Δεν είναι αυταπάτη η αγάπη του εαυτού μας: αυτό το αίσθημα είναι ολότελα φυσικό. Ο εγωισμός, να το είδος της αγάπης που δίκαια δυσφημίστηκε, γιατί δεν είναι η αγάπη προς τον εαυτό μας, μα ένα πάθος αχαλίνωτο απ'τον εαυτό μας, πάθος ολέθριο που παρασέρνει τον φιλάργυρο προς το χρήμα του, κι όλους τους ανθρώπους προς το αντικείμενο των επιθυμιών τους.

Δεν είναι κακό να νομίζει ο άνθρωπος ότι έχει κατιτί δικό του. Είναι φυσικό να αγαπάει κανείς τον εαυτό του, μόνο δε ο εγωισμός πρέπει να κατακρίνεται. Δηλαδή όχι το να αγαπάς απλώς τον εαυτό σου, αλλά το να τον αγαπάς περισσότερο απ'ότι πρέπει.

Δεν θυμώνουμε με τους πεθαμένους, γιατί αυτοί έπαθαν το μεγαλύτερο κακό.

Δεν ταιριάζει στη γυναίκα να είναι πολύ γενναία ή πολύ εύγλωττη.

Είναι μια αρχαία παράδοση, που παντού έχει μεταφερθεί απ'τους πατέρες στα παιδιά, ότι όλα πηγάζουν απ'τον Θεό και ότι όλα έγιναν απ'αυτόν για μας.

Εκείνος που διατάσσει η σύνεση να είναι η υπέρτατη εξουσία, νομίζει πως κυβερνούν ο Θεός και οι νόμοι. Εκείνος όμως που δίνει την εξουσία στον άνθρωπο την παραδίνει σε θηρίο. Γιατί η εμπάθεια αυτών που ανεβαίνουν στην εξουσία φέρνει την καταστροφή και στην περίπτωση ακόμα που είναι οι καλύτεροι άνθρωποι. Γι'αυτό, ο νόμος είναι λογική χωρίς εμπάθεια.

Επειδή οι άνθρωποι ως επί το πλείστον είναι φιλόδοξοι, αναγκαστικά τους αρέσει να κακολογούν τον πλησίον τους.

Η ανώτερη εξουσία βρίσκεται αναγκαστικά στα χέρια ενός ή μερικών ή και πολλών. Όταν όλοι αυτοί κατευθύνουν όλες τους τις προσπάθειες προς το γενικό καλό, τούτο το κράτος διοικείται καλά, αλλά όταν ο ένας, οι λίγοι ή οι πολλοί αποβλέπουν μόνο προς το δικό τους συμφέρον, πρέπει να περιμένουμε μια εξέλιξη προς το χειρότερο.

Η αποστολή του άντρα είναι να κερδίζει και της γυναίκας να αποταμιεύει.

Η αρετή είναι ανώτερη απ'τον πλούτο και χρησιμότερη απ'την υψηλή καταγωγή, γιατί όσα είναι αδύνατα για τους άλλους αυτή τα καθιστά δυνατά, κι όσα προκαλούν φόβο στους πολλούς τα υπομένει με θάρρος, και γιατί νομίζει ότι ο μεν δισταγμός είναι μομφή και κατάκριση, η δε εργατικότητα έπαινος.

Η αρετή σε όσων ανθρώπων τις ψυχές παραμένει ανόθευτη και καθαρή, δεν τους εγκαταλείπει ούτε στα γηρατειά τους.

Η γενναιότητα είναι προτιμότερη απ'τη σύνεση.

Η δουλεία είναι αντίθετη προς τη φύση, γιατί μονάχα ανθρώπινοι νόμοι κάνουν άλλους δούλους κι άλλους ελεύθερους. Στη φύση δεν υπάρχει καμία τέτοια διαφορά, που είναι άδικη και αποτέλεσμα βίας.

Η δυστυχία δημιουργεί στάσεις και επαναστάσεις. Ακόμα οι πολίτες επαναστατούν όχι μόνο για την ανισότητα του πλούτου, αλλά και για την ανισότητα των τιμών.

Η ιδιαίτερη υπεροχή του ανθρώπου είναι αυτό που τον διακρίνει από τα ζώα, δηλαδή η λογική.

Η ομορφιά είναι η πιο καλή συστατική επιστολή.

Η τάξη που διακρίνεται για την αρετή της, δεν επιχειρεί παρά σπάνια μια επανάσταση. Αυτό, γιατί βρίσκεται πάντοτε σε μειοψηφία.

Κανένας δεν αγαπάει πραγματικά εκείνον που φοβάται.

Μόνο ασκούμενοι στις δίκαιες πράξεις γινόμαστε δίκαιοι. Ασκούμενοι σε πράξεις μετριοπαθείς γινόμαστε μετριοπαθείς και ασκούμενοι σε πράξεις θαρραλέες γινόμαστε θαρραλέοι.

Ο άνθρωπος είναι ον κοινωνικό περισσότερο και από κάθε μέλισσα κι από κάθε ζώο που ζει κατά ομάδες.

Ο άνθρωπος που έχει ανάγκη να εργαστεί για να ζήσει δεν μπορεί να είναι πολίτης.

Ο άνθρωπος, όταν τελειοποιείται,είναι το καλύτερο των ζώων. Όταν, όμως, αποχωρίζεται από το νόμο και τη δικαιοσύνη, είναι το χειρότερο όλων.

Ο άντρας είναι από τη φύση καλύτερος από τη γυναίκα. Ο άντρας διευθύνει και η γυναίκα υπακούει σ'αυτόν.

Ο δίχως αρετή άνθρωπος είναι το πιο ανόσιο και το πιο βάρβαρο πλάσμα.

Ο έγκριτος πολίτης τιμά, αλλά δεν κολακεύει.

Ο θάνατος είναι το πιο φοβερό απ'όλα τα πράγματα, γιατί αποτελεί το τέρμα, πέρα από το οποίο πιστεύεται πως δεν υπάρχει τίποτα, ούτε καλό ούτε κακό, γι'αυτόν που πέθανε.

Ο θυμός περνάει απέναντι σ'εκείνους που δείχνουν ταπείνωση. Τούτο αποδείχνεται κι από τα σκυλιά, που δεν δαγκώνουν όσους πέφτουν χάμω.

Ο καθένας μπορεί εύκολα να θυμώσει. Μα να θυμώσει κανείς τότε που πρέπει, στο βαθμό που είναι σωστό, στον κατάλληλο χρόνο, για ένα δίκαιο ζήτημα, και με το σωστό τρόπο, δεν είναι στο χέρι του καθενός κι ούτε είναι εύκολο πράγμα.

Ο καλός ο νομοθέτης, καθώς κι ο αληθινός πολιτικός, δεν πρέπει να ξεχνούν πως όχι το απόλυτα άριστο, αλλά εκείνο που από τα πράγματα αποδείχνεται σχετικά καλύτερο, πρέπει να προτιμείται σε κάθε δοσμένη περίπτωση.

Ο καλός πολίτης πρέπει να ξέρει και να κυβερνιέται και να κυβερνάει.

Ο κατασκευαστής δεν μπορεί να είναι ούτε ο μόνος, ούτε ο καλύτερος κριτής του έργου του.

Ο λαός δεν αλλάζει εύκολα, γιατί αγαπάει τις παλιές του συνήθειες. Ώστε οι παλιοί νόμοι παραμένουν σε ισχύ, ενώ η εξουσία ασκείται από εκείνους που μετέβαλαν την πολιτεία.

Ο λεπτός κι ευγενικός άνθρωπος φέρνεται σαν να 'χε μέσα του το νόμο. Έτσι κυριαρχεί στην παρέα, με τους καλούς του τρόπους και την ευγενική του συμπεριφορά.

Ο ρόλος του άνδρα είναι διαφορετικός απ'το ρόλο της γυναίκας, γιατί ο μεν πρώτος φροντίζει να κερδίζει τα απαραίτητα στη ζωή, η δε γυναίκα να τα φυλάξει.

Ο χρόνος καταπαύει το θυμό.

Οι άνθρωποι έχουν το φυσικό χάρισμα να κρίνουν την αλήθεια και συνήθως την αποκαλύπτουν. Και γι'αυτό, όσοι μπορούν εύστοχα να την αντιληφθούν, είναι επίσης ικανοί ν'αντιληφθούν και τις πιθανότητες που υπάρχουν.

Οι κατώτεροι επαναστατούν για να γίνουν ίσοι με όλους, και οι ίσοι για να γίνουν ανώτεροι. Αυτή είναι η νοοτροπία που δημιουργεί τις επαναστάσεις.

Οι περισσότερες επιθυμίες συνοδεύονται από κάποια ηδονή. Γιατί οι άνθρωποι, είτε γιατί θυμούνται εκείνα που απόκτησαν, είτε γιατί ελπίζουν πως θα τ'αποκτήσουν, νοιώθουν κάποια ηδονή.

Οι συμφορές ενώνουν τους ανθρώπους.

Οι τύραννοι είναι φίλοι των ύπουλων και διεφθαρμένων ανθρώπων, διότι τους αρέσει να τους κολακεύουν. Κανένας άνθρωπος με ανώτερη μόρφωση και τιμιότητα δεν κυριεύεται απ'αυτό το ελάττωμα, γιατί οι καλοί μπορεί να αισθάνονται στοργή για τους φίλους αλλά δεν τους κολακεύουν. Αντίθετα, οι κακοί επαινούν και συμμετέχουν στις κακές τους πράξεις.

Όλα πάντοτε βρίσκονται σε αδιάκοπη κίνηση.

Όπου υπάρχει άμιλλα, υπάρχει και νίκη.

Όπως ένα χελιδόνι ή μια ωραία ημέρα δεν φέρνουν την άνοιξη, έτσι και μια ημέρα ή λίγος χρόνος δεν φέρνουν την ευτυχία σε κανέναν.

Όσοι είναι οργισμένοι ασχολούνται ενδόμυχα με τα ζητήματα της εκδικήσεως. Έτσι, λοιπόν, η φαντασία τους που διεγείρεται, προκαλεί ευχαρίστηση σαν εκείνη που παρουσιάζεται στα όνειρα.

Όταν θυμώνουμε, ο λογισμός μας αποδημεί, αποφεύγοντας το θυμό σαν πικρό τύραννο.

Πολύ σημαντικό εφόδιο για τα γηρατειά είναι η εκπαίδευση.

Πρέπει να εκπαιδεύεται κανείς από την παιδική του ηλικία, γιατί -καθώς λέει ο Πλάτων- η σωστή παιδεία συνίσταται στο να αισθάνεσαι όσο πρέπει και τη χαρά και τη λύπη.

Προτιμότερο είναι να τιμωρεί κανείς τους εχθρούς του από το να συμβιβάζεται μαζί τους. Γιατί το ν'ανταποδίδεις όσα έπαθες είναι δίκαιο και η αποκατάσταση του δικαίου αξιέπαινη.

Σκοπός των επαναστάσεων είναι η απόκτηση πλούτου και πολιτικών τιμών, ή η αποφυγή της δυστυχίας και της ατίμωσης.

Στη ζωή υπάρχει ευχαρίστηση και φυσική γλυκύτητα.

Στην οργανωμένη πολιτεία κυβερνούν οι νόμοι και όχι οι άνθρωποι.

Τα πάθη της ψυχής διαφθείρουν κι αυτούς τους άριστους άντρες, όταν γίνουν κυβερνήτες.

Την ευτυχία την απολαμβάνουν εκείνοι που έχουν χαρακτήρα και πνεύμα καλό, και σε μέτριο βαθμό τα υλικά αγαθά.

Της παιδείας οι ρίζες είναι πικρές, μα οι καρποί γλυκοί.

Το αληθινό και το δίκαιο έχουν απ'τη φύση μεγαλύτερη δύναμη απ'το ψέμα και το άδικο.

Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των ανθρώπων σε σχέση με τα άλλα ζώα είναι πως μόνο αυτοί έχουν την αίσθηση του καλού και του κακού, του δίκαιου και του άδικου και των άλλων αξιών. Η δε κοινή γνώση συντελεί στη δημιουργία της οικογένειας και της πόλης.

Το κάλλος είναι η καλύτερη συστατική επιστολή.

Τρία είναι τα στοιχεία που κάνουν τους ανθρώπους καλούς και έντιμους: η φύση, η συνήθεια και η λογική.

Τρία πράγματα χρειάζονται για την εκπαίδευση: η φύση, η μάθηση και η άσκηση.

Τρία προσόντα πρέπει να έχουν όσοι πρόκειται να αναλάβουν τη διακυβέρνηση ενός κράτους. Πρώτον, φιλία προς το υπάρχον καθεστώς. Δεύτερον, την απαραίτητη ικανότητα. Και τρίτον, την αρετή εκείνη και την αγάπη προς τη δικαιοσύνη που ταιριάζουν στο κράτος στο οποίο ζει.

Φίλος μεν ο Πλάτων, αλλά φιλτέρα η αλήθεια.

Χρέος έχουμε να θεωρούμε τον Θεό σαν πνεύμα πανίσχυρο, αθάνατο και τέλειο. Γιατί, αν και είναι αόρατος για τα μάτια των ανθρώπων, φανερώνεται με τα έργα του.

sansimera.gr

Στο Ομοσπονδιακό Πανεπιστήμιο του Μαρανιάο, στη Βραζιλία, ο καθηγητής Édson Reis Meira ετοιμάζεται για το μάθημά του. Διδάσκει Αρχαία Ελληνικά και Λατινικά. Το περασμένο εξάμηνο δίδασκε και Νέα Ελληνικά.

Συνέντευξη στη Μυρτώ Κόλια

Ο τοίχος πάνω από το γραφείο του, στο σπίτι του στο Σαο Λουίς- την «Αθήνα της Βραζιλίας», όπως αποκαλείται η πόλη!- θα μπορούσε να είναι γεμάτος με τα πτυχία του. Αλλά εκείνος δεν ενδιαφέρεται και πολύ για το φαίνεσθαι. Αθόρυβα, με υπομονή, επιμονή, θέληση, και απόλυτη προσήλωση στον στόχο του έκανε αξιοζήλευτες σπουδές στη Βραζιλία, την Ελλάδα και τον Καναδά.

Και τώρα, αθόρυβα και μεθοδικά ασχολείται με όρεξη, ευρηματικότητα και σεβασμό προς το πρωτότυπο κείμενο με τον επόμενο μεγάλο στόχο του: τη μετάφραση του Αριστοφάνη. Η «Λυσιστράτη» είναι έτοιμη και αναμένεται να κυκλοφορήσει τον επόμενο μήνα ενώ ο ίδιος με τους φοιτητές του ήδη ασχολείται με τις «Θεσμοφοριάζουσες».

Το βιογραφικό του είναι εντυπωσιακό. Όταν ολοκλήρωσε τις βασικές σπουδές του στη Βραζιλία, στην Αρχαία Ελληνική Φιλολογία, βρέθηκε υπότροφος στην Ελλάδα όπου έκανε Μεταπτυχιακές Σπουδές στην Ιστορική και Βαλκανική Γλωσσολογία. Συνέχισε την έρευνά του με επίκεντρο το απαρέμφατο στο πλαίσιο του Διδακτορικού του, στην Αθήνα. Το 2010 έφυγε, και πάλι με υποτροφία, για τον Καναδά, για τη συνέχιση της έρευνάς του.

Από εκεί, η δουλειά του τον οδήγησε αρχικά πίσω στη Βραζιλία, μετά στη Σενεγάλη για διδασκαλία πορτογαλικών σε ξένους και στη συνέχεια πάλι στη Βραζιλία. Από τη βορειοανατολική πολιτεία του Μαρανιάο, τις «πόρτες της Αμαζονίας», όπως τη χαρακτηρίζουν καθώς αμέσως μετά αρχίζει η ζούγκλα του Αμαζονίου, μίλησε στο newsbeast.gr- στα ελληνικά, φυσικά- για τον Αριστοφάνη, την Ελληνική γλώσσα, την αγάπη του για την Ελλάδα και τους ανθρώπους της αλλά και τη ζωή του στη Βραζιλία.

- Πώς προέκυψε αυτή η αγάπη για τα ελληνικά; Ίσως βέβαια δεν θα έπρεπε να ρωτήσω αφού αρκετά μέλη της οικογένειάς σας έχουν ελληνικά ονόματα, παππούς Ευκλείδης, θείος Περικλής και θείες Ευνίκη και Ευλαλία…

Στη Βραζιλία είναι σύνηθες άνθρωποι με κάποια μόρφωση (και όχι μόνο) να δίνουν στα παιδιά τους ελληνικά ονόματα, έτσι προέκυψαν τα ονόματα στην οικογένειά μου. Άλλωστε και το Σάο Λουίς, όπου μένω τώρα, λέγεται «η Αθήνα της Βραζιλίας», Atenas Brasileira, επειδή είναι γενέτειρα πολλών ποιητών! Εγώ αγαπούσα τα ελληνικά από πολύ μικρή ηλικία. Στο σχολείο μού άρεσε πολύ η ιστορία και η πορτογαλική γλώσσα και πάντα με εντυπωσίαζαν η Ελλάδα και η Αίγυπτος, για την ιστορία και τη λογοτεχνία τους. Υπάρχουν άλλωστε και πολλές ελληνικές λέξεις στην πορτογαλική γλώσσα… Ήθελα να μάθω για την Ελλάδα και τα ελληνικά και την επίδρασή τους στα πορτογαλικά. Έτσι στο πανεπιστήμιο στράφηκα στην Αρχαία Ελληνική Φιλολογία και σπούδασα στο Πανεπιστήμιο του Σάο Πάολο Αρχαία Ελληνικά ως γλώσσα κατάρτισης και για δύο χρόνια έκανα Νέα Ελληνικά ως μάθημα επιλογής. Τότε πρωτοπαρατήρησα τις διαφορές τους, τις αλλαγές που έγιναν από τα αρχαία στα νέα.

- Στην Ελλάδα πώς βρεθήκατε;

Ήρθα στη Θεσσαλονίκη για ένα μήνα το 2000 αλλά είχα από τότε «πονηρές σκέψεις» για τη χώρα σας. Ήθελα να σπουδάσω στην Ελλάδα. Έτσι, μόλις γύρισα στη Βραζιλία, και καθώς τελείωνα και το βασικό μου πτυχίο, πήρα μια υποτροφία από το Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη, το 2001, για έρευνα με επίκεντρο το ελληνικό απαρέμφατο. Αυτή ήταν η αφορμή για να ασχοληθώ με την ιστορία της ελληνικής γλώσσας. Χρειάστηκε να μελετήσω πολλά πρωτότυπα κείμενα, αρχαία, μεσαιωνικά, νεοελληνικά αλλά και να μελετήσω διαλέκτους. Αυτές ήταν καθοριστικές για να εξηγήσω τι απέγινε το απαρέμφατο από τα αρχαία στα νέα Ελληνικά.

- Πόσα χρόνια μείνατε τελικά στην Ελλάδα;

Όταν τελείωνα την έρευνά μου ήξερα πως θα έπρεπε μετά να φύγω, κι έτσι προσπάθησα να εντάξω τη μελέτη μου σε πιο επίσημο πλαίσιο. Όταν βρήκα το μεταπτυχιακό για την Ιστορική και Βαλκανική Γλωσσολογία, στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης, ήξερα πως ήταν ακριβώς αυτό που ήθελα. Είχα πάρει τότε όλα τα βιβλία της προετοιμασίας για τις εξετάσεις, διάβαζα αφοσιωμένος, είχα ξεχάσει πως υπάρχει ο υπόλοιπος κόσμος. Όταν πέρασα, η χαρά μου ήταν απερίγραπτη, ήταν κάτι που ήθελα πάρα πολύ. Την περίοδο της διπλωματικής μου κατέβηκα στην Αθήνα και αποφάσισα να συνεχίσω τις σπουδές μου στην πρωτεύουσα. Όταν έγινε δεκτή από το Πανεπιστήμιο Αθηνών η πρότασή μου για διδακτορική έρευνα, τρελάθηκα. Είχα πετύχει τους δύο στόχους μου, να κάνω μεταπτυχιακό και διδακτορικό στην Ελλάδα. Συνέχισα τη μελέτη μου σε σχέση με το απαρέμφατο και στο πλαίσιο αυτό ασχολήθηκα με την αρχαία αττική, την ελληνιστική κοινή, τα ποντιακά, τα τσακώνικα αλλά και τα ελληνικά της Κάτω Ιταλίας. Σε τμήματα της Ποντιακής και της Ελληνικής της Κάτω Ιταλίας, το απαρέμφατο διατηρείται εν μέρει.

Κι εγώ έκλεινα πια στην Ελλάδα σχεδόν 10 χρόνια.

- Και μετά;

Μετά έφυγα και πάλι με υποτροφία για τον Καναδά. Έμενα στην Οτάβα και μέχρι το τέλος του 2011 έκανα έρευνα μια φορά ακόμα για κάποιες πτυχές της ιστορίας της Ελληνικής. Κατά τη διάρκεια της παραμονής μου εκεί, ασχολήθηκα, για ένα μικρό διάστημα, και με τη διδασκαλία της πορτογαλικής γλώσσας σε φοιτητές του πανεπιστημίου. Στη συνέχεια επέστρεψα στη Βραζιλία για να διδάξω εκεί και να αναγνωριστούν οι τίτλοι σπουδών μου για να μπορέσω να δουλέψω κανονικά. Στην πατρίδα μου, την Μπαΐα, περίμενα άπραγος επί πέντε μήνες χωρίς να προχωρήσει η αναγνώριση, η διαδικασία ήταν πάρα πολύ χρονοβόρα. Ήμουν για έναν χρόνο επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Φως ντου Ιγκουασού αλλά ακόμα περίμενα την αναγνώριση. Τότε συμμετείχα σε ένα πρόγραμμα της βραζιλιάνικης κυβέρνησης για διδασκαλία πορτογαλικών στο εξωτερικό.

- Και έτσι βρεθήκατε στη Σενεγάλη…

Ακριβώς. Δίδαξα για δύο χρόνια πορτογαλικά σε ξένους, σε ιδιωτικό πανεπιστήμιο στο Ντακάρ, στη Σχολή Διοίκησης Επιχειρήσεων. Η πρεσβεία της Βραζιλίας πλήρωνε την αμοιβή μου και το πανεπιστήμιο τη στέγη μου. Μου άρεσε η εμπειρία στη Σενεγάλη, το χάρηκα. Αλλά στο τέλος του δεύτερου χρόνου είχα αρχίσει να ανησυχώ για το μέλλον μου, ήθελα κάτι σταθερό στη ζωή μου. Το 2015 γύρισα στη Βραζιλία και πάλι με υποτροφία και ξεκίνησα τη μετάφραση της Λυσιστράτης. Παράλληλα διεκδίκησα θέση σε δύο βραζιλιάνικα πανεπιστήμια, πέρασα και στα δύο και τελικά επέλεξα αυτό το πανεπιστήμιο, στο Μαρανιάο. Διδάσκω Αρχαία Ελληνικά και Λατινικά, πέρσι δίδαξα και Νέα Ελληνικά.

- Πόσους φοιτητές έχετε; Και πόσες ώρες είναι το μάθημα;

Έχω κάθε εξάμηνο περίπου 15-20 φοιτητές. Τα Λατινικά είναι υποχρεωτικό μάθημα, τα Αρχαία και τα Νέα Ελληνικά μάθημα επιλογής. Η διάρκειά τους είναι 1,5 ώρα επί δύο φορές την εβδομάδα. Οι φοιτητές ενδιαφέρονται για τα μαθήματα αυτά αλλά το πρόβλημα είναι πως όλα τα φιλολογικά γίνονται μόνο πρωί, κι ενώ υπάρχει ενδιαφέρον δεν υπάρχουν αίθουσες. Διδάσκω ειδικά τη γλώσσα, αλλά κάνω αρκετές αναφορές στην ιστορία της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας και στους πιο αντιπροσωπευτικούς συγγραφείς της. Τώρα μεταφράζουμε και τις Θεσμοφοριάζουσες και το έργο «Μέναιχμοι» του Πλαύτου, από τα Λατινικά. Εγώ μεταφράζω το κείμενο του Αριστοφάνη στη διάλεκτο της γενέτειράς μου, της Μπαΐα, και δύο φοιτητές μου στη διάλεκτο του Μαρανιάο..

- Να σταθούμε στη Λυσιστράτη. Πόσο χρόνο ασχοληθήκατε με τη μετάφραση και πώς προσεγγίσατε το αρχαίο κείμενο;

Δουλέψαμε για πάνω από 1,5 χρόνο. Πριν τη δική μας υπήρχαν βέβαια και άλλες μεταφράσεις αλλά σε λόγια γλώσσα, υπερβολικά παλιά, με αποτέλεσμα να χρειάζεται ίσως μετάφραση και η ίδια η… μετάφραση. Εμείς μεταφράζουμε σε δημώδη γλώσσα, στις διαλέκτους των πατρίδων μας. Το ίδιο το κείμενο μας δίνει την ευκαιρία να εκμεταλλευτούμε τον πλούτο των διαλέκτων, να δοκιμάσουμε τις δυνατότητες και τις αντοχές τους. Ως προς το περιεχόμενο, οι ιδέες του Αριστοφάνη είναι πάντα επίκαιρες. Άλλωστε η Λυσιστράτη είχε απαγορευτεί στη Βραζιλία την εποχή της Χούντας, άρχισε να εμφανίζεται και πάλι από τη δεκαετία του ’80. Ελπίζω να μπορέσω στη διάρκεια της ζωής μου να μεταφράσω και τις έντεκα κωμωδίες που έχουν διασωθεί, μετά θα ήθελα να ασχοληθώ με τον Ευριπίδη.

- Υπάρχουν στοιχεία στα έργα του Αριστοφάνη που να «ακουμπούν» στη σημερινή Βραζιλία;

Η επιβολή των Θεών, οι γυναίκες που υπάκουαν στη βούληση των ανδρών… Εμείς ζούμε διαρκώς, από τότε που δημιουργήθηκε το κράτος που ονομάζεται Βραζιλία, με την απειλή της βούλησης της ελίτ της χώρας. Όσες φορές τολμάμε να αντισταθούμε, γίνεται αυτό που λέει η Λυσιστράτη: ο «άνδρας» μας χαστουκίζει. Όσες φορές προσπάθησαν να αντισταθούν οι Βραζιλιάνοι, έφαγαν πολύ ξύλο και δεν ήταν λίγοι αυτοί που βασανίστηκαν και έχασαν τις ζωές τους…

- Τι σας κάνει εντύπωση στα Αρχαία Ελληνικά ή και τα Λατινικά;

Το ενδιαφέρον με τα Αρχαία Ελληνικά είναι πως ήταν γλώσσα πολλών κι έγινε γλώσσα λίγων. Η Ελλάδα διέσωσε μια γλώσσα με τόσο μεγάλη ιστορία και παράδοση. Μόνο εσείς μπορείτε να πείτε πως μιλάτε τη συνέχεια της γλώσσας των αρχαίων Ελλήνων. Τα Λατινικά, από την άλλη, ήταν γλώσσα λίγων και έγινε γλώσσα πολλών.

- Από όλες τις χώρες που ζήσατε και δουλέψατε ξεχωρίζετε κάποια;

Ξεχωρίζω την Ελλάδα και δεν είναι τυχαίο πως εκεί έκανα τις καλύτερες φιλίες μου. Χωρίς κανένα δισταγμό μπορώ να πω πως στην Ελλάδα πέρασα τα καλύτερα χρόνια μου. Η χώρα σας μου έδωσε τόσο πολύτιμα πράγματα, άυλα… Είναι οι άνθρωποί της. Αυτό που έζησα στην Ελλάδα δεν το βρήκα πουθενά αλλού. Για παράδειγμα, είμαι ευγνώμων για την ελευθερία που είχα στον Καναδά αλλά δεν συνδέθηκα με τους ανθρώπους. Θυμάμαι όταν γύριζα από ένα ταξίδι μου στην Αίγυπτο που άκουγα ελληνικά και ήταν σαν να γύριζα σπίτι μου. Πολλές φορές όταν μιλάω μου ξεφεύγουν ελληνικές εκφράσεις! Η χώρα αυτή με έχει σημαδέψει πολύ βαθιά. Στην Αθήνα θα μπορούσα να μείνω για πάντα, είναι μεγάλη, ασφαλής και μπορείς να κάνεις τα πάντα. Ζούσα στο κέντρο της Αθήνας, γύριζα μόνος αργά το βράδυ, ποτέ δεν έπαθα το παραμικρό.

- Τι σκέφτεστε για τους Έλληνες, αυτή την περίοδο που περνούν δύσκολα;

Θα καταλάβουν κάποτε οι Έλληνες τα στοιχεία που υπάρχουν μόνο στην Ελλάδα. Η πραγματική φιλία, το ανθρώπινο ενδιαφέρον… Ένας Έλληνας ξέρει από φίλους και από οικογένεια. Όταν ήμουν στη χώρα σας έβγαινα συνέχεια έξω, κάθε μου συζήτηση είχε κάποιο ενδιαφέρον, ακόμα και η πιο καθημερινή είχε μια «φιλοσοφική» πτυχή.

- Μοιράζονται κοινά Έλληνες και Βραζιλιάνοι;

Υπάρχουν κοινά στοιχεία και ιδιαιτερότητες, πιστεύω μοιάζετε με τους Βραζιλιάνους κάποιων περιοχών της χώρας, για παράδειγμα στην αυθεντικότητα. Επίσης, και οι Έλληνες και οι Βραζιλιάνοι δεν νοιαζόμαστε για το τι θα πουν οι άλλοι.

- Η ζωή στο βραζιλιάνικο πανεπιστήμιο πώς είναι; Οι υποδομές, οι αμοιβές των πανεπιστημιακών…

Οι καθηγητές πανεπιστημίου εδώ στη Βραζιλία εξακολουθούν να αμείβονται αρκετά καλά, ειδικά σε σύγκριση με άλλες βαθμίδες εκπαιδευτικών. Ακόμα έχουμε καλές αποδοχές παρότι η χώρα βρίσκεται μια ανάσα από τον γκρεμό, οι άλλοι κλάδοι, ειδικά στον ιδιωτικό τομέα, οι χαμηλόμισθοι, είναι απελπισμένοι. Η Βραζιλία είναι σε όλα μοιρασμένη στα δύο: Τα πανεπιστήμια του νότου, από τη Μπραζίλια και κάτω, έχουν τα πάντα. Καλές υποδομές, αξιολογήσεις τόσο από την εκάστοτε πολιτεία όσο και από τις ομοσπονδιακές αρχές. Εδώ πάνω, μας εγκαταλείπουν. Το δικό μου πανεπιστήμιο λειτουργεί μισό αιώνα και του λείπουν τα βασικά, θέλουμε να κάνουμε παραπάνω μαθήματα και δεν έχουμε αρκετές αίθουσες! Όλος αυτός ο χαμός στη χώρα, πολιτικά, προκαλείται από αυτούς που δεν ήθελαν μια κυβέρνηση η οποία, παρ’ όλα τα στραβά της, προωθούσε προγράμματα καταπολέμησης της ανισότητας…

- Μιας κι ζήσατε και τόσα χρόνια στην Ελλάδα, κι έχετε κι ένα σωρό φίλους εδώ, πείτε μας τι σας παίδεψε στα ελληνικά; Όχι από εκπαιδευτικής άποψης, ως ομιλητή

(Γελάει) Το χειρότερό μου ήταν το ελληνικό μεσημέρι- μεσημεράκι και το βράδυ-βραδάκι. Ρωτούσα κάποιον φίλο μου «πότε θα βρεθούμε;», μου απαντούσε «το μεσημεράκι» ή «το βραδάκι» και μου ήταν αδύνατο να καταλάβω τι ακριβώς σήμαινε αυτό. «Πες μου ακριβώς ώρα!» επέμενα, «όχι περιγραφές!». Το υποκοριστικό λειτουργεί ως μετριαστικό κι αυτό με μπέρδευε πολύ. Τόσα χρόνια μετά, μου είναι ακόμα ασαφές πότε το μεσημέρι γίνεται μεσημεράκι, ποια στιγμή αρχίζει το βραδάκι και πότε γίνεται βράδυ!

Με δυσκόλεψε επίσης η προφορά ενώ ακόμα γελάω πολύ με το πλήθος των λέξεων που χρησιμοποιείτε στον αποχαιρετισμό, ακόμα και από το τηλέφωνο. «Άντε», αρχίζει, «έγινε» συνεχίζει και πάει λέγοντας, «τα λέμε, γεια, γεια…»! Και στο τηλέφωνο, αυτός που το σηκώνει λέει χίλιες δυο εκφράσεις: «Ναι;», «Εμπρός», «Ορίστε», «Παρακαλώ», «Έλα»…

Έχετε βέβαια και μεγάλη ευρηματικότητα στις βρισιές κι επειδή και οι Βραζιλιάνοι βρίζουμε, καταλαβαίνω πολύ καλά το εύρος τους…

- Στην Ελλάδα θα ξαναέρθετε;

Θα είχα έρθει ήδη, απλώς προέκυψαν κάποια εμπόδια. Θα έρθω όμως οπωσδήποτε φέτος. Η τελευταία μου επίσκεψη ήταν το 2014. Τρία χρόνια είναι πολλά…

Τον λιμένα όπου συγκεντρώθηκαν τα ελληνικά πλοία για τη ναυμαχία της Σαλαμίναςεντόπισαν υποβρύχιες αρχαιολογικές έρευνες.

Βρισκόταν στη Σαλαμίνα και είναι η πρώτη φορά που γίνεται μια τέτοια έρευνα σε αυτόν τον μείζονα αρχαιολογικό χώρο. Κατά τα επόμενα χρόνια, οι έρευνες θα συνεχιστούν και οι αρχαιολόγοι ελπίζουν να βρουν κατάλοιπα ναυαγισμένων πλοίων από τη ναυμαχία του 480 π.Χ.

Η έφορος εναλίων αρχαιοτήτων του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, δρ Αγγελική Σίμωσι, εξηγεί στο «Εθνος» πως ο εντοπισμός τους είναι ιδιαίτερα δύσκολος, καθώς επρόκειτο για πολεμικά πλοία, χωρίς φορτίο.

Τα ξύλινα σκαριά δεν σώζονται, καθώς τα οργανικά υλικά αποσυντίθενται στη θάλασσα. Ελπίζει όμως να εντοπισθούν έμβολα από τα συγκεκριμένα πλοία (περί τα 200 πλοία των ηττημένων Περσών και 40 τριήρεις των νικητών Ελλήνων.)

Η έρευνα ήταν αναγνωριστική και διενεργήθηκε Νοέμβριο και Δεκέμβριο του 2016 υπό τη διεύθυνση της δρος Σίμωσι και του καθηγητή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και προέδρου του Ινστιτούτου Γιάννου Λώλου, με τη συμμετοχή του Εργαστηρίου Θαλάσσιας Γεωλογίας και Φυσικής Ωκεανογραφίας του Πανεπιστημίου Πατρών, υπό τον καθηγητή Γιώργο Παπαθεοδώρου και με κύρια οικονομική υποστήριξη από το Βρετανικό Ιδρυμα Honor Frost.

Αυτή είναι η πρώτη συστηματική υποβρύχια έρευνα, η οποία εγκαινιάζεται, από ελληνικούς φορείς (με 20μελή επιστημονική ομάδα), σε βεβαρημένο θαλάσσιο περιβάλλον, αλλά σε χώρο μείζονος ιστορικής σημασίας.

Τον λιμένα όπου συγκεντρώθηκαν τα ελληνικά πλοία για τη ναυμαχία της Σαλαμίνας εντόπισαν υποβρύχιες αρχαιολογικές έρευνες

Κύριο πεδίο της έρευνας του 2016 αποτέλεσε το εσώτερο (δυτικό) τμήμα του Ορμου του Αμπελακίου. Πρόκειται για τον εμπορικό και πιθανότατα πολεμικό λιμένα της Κλασικής και Ελληνιστικής πόλης-δήμου της Σαλαμίνος, τον σημαντικότερο και πλησιέστερο του αθηναϊκού κράτους, μετά από τους τρεις λιμένες του Πειραιώς (Κάνθαρο, Ζέα, Μουνιχία).

Πρόκειται, ακόμη, για τον χώρο συγκέντρωσης τμήματος του ενωμένου ελληνικού στόλου την παραμονή της μεγάλης ναυμαχίας του 480 π.Χ., ο οποίος γειτνιάζει με τα σημαντικότερα μνημεία της Νίκης: το πολυάνδρειον (τύμβο) των Σαλαμινομάχων και το Τρόπαιον, επί της Κυνόσουρας. Αναφορές στον αρχαίο λιμένα της Σαλαμίνος απαντούν στα έργα του γεωγράφου Σκύλακος (του 4ου αι. π.Χ.), του γεωγράφου Στράβωνος (του 1ου αι. π.Χ.-1ου αι. μ.Χ.) και του περιηγητή Παυσανία (του 2ου αι. μ.Χ.).

Καταβυθισμένες αρχαιότητες

Από την έρευνα επιβεβαιώθηκε ότι και στις τρεις πλευρές του Ορμου του Αμπελακίου (βόρεια, δυτική και νότια) διατηρούνται καταβυθισμένες αρχαιότητες, οι οποίες σταδιακά βυθίζονται και αναδύονται, ανάλογα με τη μεταβολή της στάθμης της θάλασσας, η πτώση της οποίας, ιδιαίτερα τον μήνα Φεβρουάριο, φθάνει το μισό μέτρο (!). Στα αρχαία κατάλοιπα που αναγνωρίσθηκαν στον αιγιαλό και σε ρηχά ύδατα περιλαμβάνονται: λιμενικές δομές, οχυρωματικές κατασκευές και διάφορες κτιριακές εγκαταστάσεις. Μετά από αεροφωτογράφηση, φωτογραμμετρική επεξεργασία και τοπογραφική και αρχιτεκτονική τεκμηρίωση όλων των ορατών στοιχείων, προέκυψε ο πρώτος ενάλιος αρχαιολογικός χάρτης της περιοχής, που θα αποτελέσει τη βάση για τη συνέχιση της έρευνας κατά τα επόμενα έτη.

Αγγελική Κώττη

Ταξίδι στο διάστημα με τεχνολογία προερχόμενη από τους αρχαίους Έλληνες και συγκεκριμένα από τον μηχανισμό των Αντικυθήρων.

Μηχανικοί της Αμερικανικής Διαστημικής Υπηρεσίας (NASA) έχουν σχεδιάσει ένα ρόβερ που θα εξερευνήσει τον πλανήτη Αφροδίτη βασιζόμενο στον μηχανισμό των Αντικυθήρωνκαι τις εφευρέσεις του Λεονάρντο ντα Βίντσι.

Η Αφροδίτη διαθέτει ένα από τα πιο εχθρικά περιβάλλοντα στο ηλιακό μας σύστημα με ακραίες συνθήκες στις οποίες δεν έχει αντέξει κανένα ανθρώπινο δημιούργημα

Τώρα η NASA στρέφεται στις γνώσεις 2.300 ετών καθώς η εξερεύνηση από τους πιο βαθείς ωκεανούς μέχρι τους εξωγήινους κόσμους απαιτεί την πιο προηγμένη τεχνολογία για να φτάσουμε εκεί που ο άνθρωπος δεν μπορεί να επιβιώσει.

Η Αφροδίτη είναι τόσο ακραίων συνθηκών που τα ευαίσθητα ηλεκτρονικά συστήματα δεν μπορούν να αντέξουν στις ακραίες θερμοκρασίες και στην υψηλή πίεση όπως και στα σύννεφα θεϊικού οξέως.

Καμία σοβιετική (Venera και Vega) ή αμερικανική διαστημοσυσκευή (Pioneer) δεν άντεξε παραπάνω από 127 λεπτά.

Για να ξεπεραστούν αυτοί οι περιορισμοί οι επιστήμονες ανέπτυξαν συσκευές ‘steampunk’ δηλαδή μηχανικές αναλογικές κατασκευές που λόγω απλότητας επιβιώνουν σε τέτποα περιβάλοντα

Ακριβώς γι'αυτό το λόγο, ο μηχανικός Τζόναθαν Σόντερ και η ομάδα του στο Εργαστήριο Αεριοπροώθησης (JPL) της NASA σχεδίασαν ένα -φουτουριστικό και ταυτόχρονα ρετρό- ρόβερ, με την ονομασία «Automaton Rover for Extreme Environments» (AREE) ή «Αυτόματο Ρόβερ για Ακραία Περιβάλλοντα».

Το ρόβερ δεν χρειάζεται καθόλου τα ευάλωτα ηλεκτρονικά, αλλά χρησιμοποιεί μόνο ενισχυμένα μηχανικά συστήματα από ανθεκτικά μεταλλικά κράματα.

Το ρόβερ διαθέτει ένα όχι ηλεκτρονικό αλλά πλήρως μηχανικό υπολογιστή-ρολόι, που θυμίζει εκείνον των Αντικυθήρων που προέβλεπε αστρονομικά συμβάντα προ 2.300 ετών.

Περιλαμβάνει επίσης ένα είδος φωνογράφου, που θα καταγράφει στοιχεία.

Τα στοιχεία αυτά θα υψώνονται στην ατμόσφαιρα ανά τακτά χρονικά διαστήματα μέσω ενός μπαλονιού γεμάτου με αέριο και θα καταλήγουν σε ένα drone-αναμεταδότη που θα βρίσκεται δεκάδες χιλιόμετρα πάνω από την επιφάνεια και θα κινείται με ηλιακή ενέργεια.

Το drone, με τη σειρά του, θα μεταδίδει τα στοιχεία σε δορυφόρο που θα κινείται σε τροχιά γύρω από την Αφροδίτη και από εκεί θα στέλνονται τελικά στη Γη.

Το ρόβερ, το οποίο θα συλλέγει κλιματικά, σεισμικά και γεωλογικά δεδομένα, θα κινείται με ένα σύστημα ποδιών που θα τροφοδοτούνται μόνο με αιολική ενέργεια από τους ανέμους, η οποία θα συλλέγεται από μια τουρμπίνα στην κορυφή του. Στόχος είναι η διαστημοσυσκευή να επιβιώσει πάνω στην Αφροδίτη για εβδομάδες ή και μήνες.

Το ρόβερ είχε αρχικά προταθεί πέρυσι και πρόσφατα έλαβε επιχορήγηση στο πλαίσιο του προγράμματος της NASA για τη στήριξη καινοτόμων διαστημικών ιδεών (Innovative Advanced Concepts Program).

Θα είναι η πρώτη φορά που η αρχαία τεχνολογία θα εφαρμοστεί στο διάστημα και ίσως ανοίξουν κι άλλα πεδία για πλήρη εφαρμογή της και επαναφορά της τερχνολογίας ατμού «steampunk» στην σύγχρονη ζωή.

Μια τεχνολογία που έχει το πλεονέκτημα να επισκευάζεται εύκολα και οικονομικά και από άτομα που δεν είναι απαραίτητα ειδικοί.

Ο Περικλής καταγόμενος από τον οίκο των Αλκμαιωνιδών, διακεκριμένη οικογένεια των Αθηνών, από νωρίς ξεχώρισε για το ήθος του, τη ρητορική του δεινότητα, την μεγαλοφυΐα, την ανδρεία του και εξελίχθηκε σε ήρωα της Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Όταν συναντήθηκε με την Ασπασίαήταν ήδη παντρεμένος και είχε δυο γιούς.

Αμέσως γοητεύτηκε από τη θεσπέσια κόρη του Αξιόμαχου από τη Μίλητο, διότι η Ασπασία εκτός από την εξωτερική ομορφιά της, που την δημιουργούσαν η ξεχωριστή της παιδεία, η οξύνοιά της, η πολιτική της ευθυκρισία.Τα προσόντα της αυτά την έφεραν, αν και ξένη, στο επίκεντρο της αθηναϊκής κοινωνίας. Είναι γνωστό ότι τα μεγαλύτερα πνεύματα της εποχής της, ο Σωκράτης και ο Πλάτων, χαιρόταν την συντροφιά της.

Ο Περικλής αψηφώντας το γεγονός ότι η Ασπασία ήταν ξένη, άρα εθεωρείτο κατώτερη από οποιαδήποτε Αθηναία, χώρισε από τη γυναίκα του για να την παντρευτεί. Αυτό για οποιονδήποτε άλλον θα ήταν ένα μεγάλο ηθικό στίγμα, αλλά η προσωπικότητα του ήταν τόσο μεγάλη, ώστε κατόρθωσε να γίνει έστω και κατ΄επίφαση ανεκτό από την Αθηναϊκή κοινωνία.

Τέτοιες όμως λαμπρές προσωπικότητες προκαλούν τη ζήλια των άλλων, των μετρίων και των αφανών.Έτσι στην πολιτική ζωή της Αθήνας υποβόσκει ενάντιά του η αντιπολίτευση. Στα πλαίσια του βρώμικου αγώνα εντάσσονται και τα χτυπήματα εναντίον των φίλων του και των ανθρώπων που βρίσκονται κοντά στον Περικλή, με αποκορύφωμα την δίκη της Ασπασίας.

Την εποχή εκείνη οι γυναίκες των Αθηνών κατά κανόνα δεν ήταν καλλιεργημένες. Αντιθέτως η Ασπασία διακρινόταν για την πνευματική της ευρύτητα και την απαλλαγή της από κάθε παθητική συνήθεια και αντίληψη. Στο πρόσωπό της ο Περικλής δεν βρήκε μόνο μια σαγηνευτική σύντροφο αλλά και μια ανεκτίμητη συνεργάτιδα στις καθημερινές υποθέσεις του ως αρχηγός κράτους. Ακόμα και για τα σχέδια της Ακρόπολης λέγεται πως ήταν δικής της έμπνευσης.

Για τα δυο του παιδιά από τον πρώτο του γάμο Ξάνθιππο και Πάραλο, η Ασπασία τους φέρθηκε σαν μητέρα. Όμως ο γάμος αυτός δεν έπαυε να είναι γάμος με μη Αθηναία αφού αν έκανε τρίτο παιδί ο Περικλής με την ξένη δεν θα αναγνωρίζετο ως νόμιμο και δεν θα είχε πολιτικά δικαιώματα.Ακόμα και ο Κωμικός ποιητής Κρατίνος την αποκαλούσε »παλλακίδα ασύστολη με σκυλίσια μάτια».

Έτσι όταν ο Περικλής το 440 π.Χ έλειπε στη Σάμο, ο Διοπείδης, ένας ιερέας του Ερεχθέα επωφελήθηκε της απουσίας του και πρότεινε στην Εκκλησία του Δήμου να διώκονται εκείνοι που δεν λατρεύουν τους θεούς της Πόλεως.

Ένα πρωινό οι Αθηναίοι είδαν στην Βασίλειο στοά να αναρτάται από τον Επώνυμο άρχοντα σε πινακίδα, η επίσημη καταγγελία με το κατηγορητήριο κατά της Ασπασίας που έλεγε:

"Ο Έρμιππος αυτά καταγγέλλει κατά της Ασπασίας του Αξιόχου. Αδικεί η Ασπασία γιατί τους θεούς που τιμά η πόλη δεν τους αναγνωρίζει, γιατί μίλησε με ασέβεια κατά των ιερών εθίμων των Αθηναίων και γιατί παραδέχεται τις έρευνες και τις γνώμες των άθεων φιλοσόφων. Αδικεί γιατί με λόγια επικίνδυνα παραπλανά και διαφθείρει τη νεολαία. Τίμημα ο θάνατος".

Ο κόσμος από το πρωί άρχιζε να κατακλύζει το δικαστήριο. Μέσα στο πολύβουο πλήθος εμφανίζεται και η Ασπασία με τον σύντροφό της.Το κλίμα τόσο στους δικαστές όσο και στο ευμετάβλητο πλήθος ήταν εναντίον της Ασπασίας. Όλοι όμως με κομμένη την ανάσα αδημονούσαν να ακούσουν την ομιλία του Περικλή, συνηγόρου της Ασπασίας.

Πράγματι αυτός ο χαρισματικός ηγέτης, σηκώθηκε φαινομενικά ψύχραιμος και ατάραχος και αρχίζει να μιλά. Το σχεδόν αδιάκριτο τρέμουλο της φωνής του προδίδει στον προσεκτικό παρατηρητή την ένταση και την πάλη της ψυχής του. Αφού τελείωσε τον λόγο του ένα δάκρυ στάθηκε στην άκρη των ματιών του. Τους φαινόταν αδύνατον, να δακρύσει ο αγαπημένος τους ηγέτης για μια γυναίκα. Έτσι κανείς δεν έδωσε σημασία στο τόσο σπουδαίο για την πόλη, άγγελμα της νίκης του Αθηναϊκού και Κερκυραϊκού στόλου κατά των Κορινθίων στα Σύβοτα, που αποτέλεσε σε λίγο τον σπινθήρα για την έναρξη του Πελοποννησιακού πολέμου.

Οι ψήφοι μοιράστηκαν και όλοι περιμένουν την απόφαση. Και η απόφαση είναι αθωωτική για το θαυμάσιο ζευγάρι, αφού υπερίσχυσαν κατά πολύ οι λευκές ψήφοι. Η Ασπασία κηρύχθηκε αθώα και ο Περικλής για άλλη μια φορά δοξάστηκε, καθώς και το πλήθος που πριν λίγες ώρες ήταν εχθρικό, τώρα μετά την εμπνευσμένη γεμάτη αγάπη ομιλία του, με ουρανομύκεις κραυγές τους επιδοκίμαζε.

Αυτό το τέλος είχε μια από τις μεγαλύτερες δίκες στην ιστορία που υποκινήθηκε από πολιτικά ελατήρια με σκοπό να γκρεμίσει έναν ήρωα, ένα είδωλο ενός λαού, του Περικλή των Αθηναίων, ένα άνδρα που έδωσε το όνομά του σε ένα άφταστο πολιτισμό στο » Χρυσόν αιώνα του Περικλέους».

Η Ασπασία μετά τον θάνατο του Περικλή νυμφεύθηκε τον Λυσικλή, έναν άσημο δημαγωγό μέχρι τότε, ο οποίος αναδείχθηκε με τη βοήθεια της προικισμένης Ασπασίας.

Κανένα ίσως άλογο στην ιστορία δεν είχε την τύχη της επωνυμίας του Βουκεφάλα, του μοναδικού ίσως αλόγου που μοιράστηκε ένα μέρος από τη δόξα του αναβάτη του, ακολουθώντας και εισπράττοντας, ταυτόχρονα, την εξέλιξη της μορφής του Αλεξάνδρου από ιστορική σε μυθική, και τη μετατροπή της εκστρατείας του από συγκροτημένη χρονική αλληλουχία γεγονότων σε υπερφυσική περιήγηση στον κόσμο των θαυμάτων.

Η μυθοπλαστική προσέγγιση και η υπερφυσική διάσταση της εκστρατείας του Αλεξάνδρου στην Ανατολή, όπως καταγράφηκε στο Μυθιστόρημα του Αλεξάνδρου (αλλιώς Βίος του Αλεξάνδρου του Μακεδόνος), έξι αιώνες μετά τον θάνατό του, από έναν άγνωστο aλεξανδρινό που συμβατικά ονομάζεται Ψευδοκαλλισθένης (τέλος 3ου μ.Χ. αι.), εγκαινίασε μια μεγάλη σειρά από μεταφράσεις, διασκευές και παραλλαγές του, που διέδωσαν τις περιπέτειές του, διανθίζοντάς τες με πλήθος υπερβατικών επεισοδίων άσχετων με την ιστορική πραγματικότητα. Τελευταία ανάμεσά τους, H Φυλλάδα του Μεγαλέξαντρου, τυπωμένη στα τέλη του 17ου αι., αναδείχτηκε σε αγαπημένο λαϊκό ανάγνωσμα μέχρι και τις αρχές του 20ού αιώνα.

Η παλαιότερη φιλολογική μαρτυρία για τον Βουκεφάλα διασώζεται από τον Πλούταρχο (Βίος Αλεξάνδρου, 6) και αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίον το άλογο αγοράστηκε από τον Φίλιππο στη μυθική τιμή των δεκατριών ταλάντων. Ο Φίλιππος ήταν έτοιμος να απορρίψει την προσφορά του Φιλόνικου από τη Θεσσαλία, επειδή κανείς δεν κατάφερε να τιθασεύσει το άλογο, αλλά υποχώρησε στην επιμονή του νεαρού Αλεξάνδρου να δοκιμάσει και εκείνος, και δέχτηκε το στοίχημα που του πρότεινε, να του πληρώσει, αν δεν τα κατάφερνε, το υπέρογκο ποσό. Ο Αλέξανδρος είχε παρατηρήσει πως το ζώο τρόμαζε από τη σκιά του, καθώς την έβλεπε να σαλεύει μπροστά και γύρω του.

Άρπαξε λοιπόν τα χαλινάρια και έστρεψε το άλογο προς τη μεριά του ήλιου. Ο Βουκεφάλας ηρέμησε λίγο, αφού δεν έβλεπε πια τη σκιά του, κι ο Αλέξανδρος κατάφερε να τον ιππεύσει. Μαλακά στην αρχή, πιο έντονα ύστερα, τον παρότρυνε να τρέξει. O Φίλιππος και οι άλλοι παρακολουθούσαν αμίλητοι τη σκηνή. Όταν ο Αλέξανδρος επέστρεψε σοβαρός και περήφανος για το κατόρθωμά του, όλοι ζητωκραύγασαν και ο πατέρας του που δάκρυσε, λένε, από τη χαρά του, τον φίλησε και του είπε: «Γιε μου, ψάξε πια για βασίλειο αντάξιό σου. Η Μακεδονία δε σε χωράει».

Για τον Βουκεφάλα και τη μετέπειτα σχέση του με τον Αλέξανδρο, διαφωτιστικά είναι τα λιγοστά που αναφέρει ο Αρριανός (Αλεξάνδρου Ανάβασις, V. 19) με αφορμή τη μάχη στον Υδάσπη ποταμό, στα 327 π.Χ.: «Μετά τη νίκη του εναντίον των Ινδών, ο Αλέξανδρος ίδρυσε δύο πόλεις. Τη μια, στη θέση της μάχης, την ονόμασε Νίκαια, σε ανάμνηση της νίκης του. Την άλλη, στο σημείο που επρόκειτο να διασχίσει τον Υδάσπη, Βουκεφάλεια, στη μνήμη του αλόγου του, που πέθανε εκεί, όχι επειδή πληγώθηκε στη μάχη, αλλά από την κούραση και τα χρόνια.

Ο Βουκεφάλας ήταν κιόλας τριάντα χρόνων και εξαντλημένος. Είχε μοιραστεί με τον Αλέξανδρο πολλές δυσκολίες και είχε αντιμετωπίσει μαζί του πολλούς κινδύνους για πολλά χρόνια. Κανένας δεν είχε καταφέρει όλα αυτά τα χρόνια να τον ιππεύσει, εκτός από τον ίδιο τον Αλέξανδρο. Μεγαλύτερος από το φυσιολογικό και γεμάτος σφρίγος, είχε χαραγμένη επάνω του, σημάδι να τον διακρίνει,μια κεφαλή βοδιού, και μερικοί πιστεύουν πως γι’ αυτό τον ονόμασαν Βουκεφάλα. Αλλοι όμως λένε πως ήταν μαύρος και είχε στο μέτωπό του ένα σημάδι που έμοιαζε πολύ με κεφάλι βοδιού. Στη χώρα των Οξιανών, το άλογο εξαφανίστηκε και ο Αλέξανδρος απείλησε πως θα σκοτώσει όλους τους κατοίκους της αν δεν του φέρουν πίσω το άλογό του, με αποτέλεσμα να του επιστραφεί αμέσως. Τόσο μεγάλη ήταν η αγάπη που είχε ο Αλέξανδρος στο άλογό του και τόσο μεγάλος ο φόβος που ενέπνεε στους βαρβάρους».

Tο όνομα Bουκεφάλας

Βυζαντινοί σχολιαστές αρχαίων κειμένων αναφέρουν τη χρήση του όρου «βουκέφαλος» για τη δήλωση μιας συγκεκριμένης θεσσαλικής ράτσας αλόγων που είχαν για σφραγίδα τους ένα κεφάλι βοδιού. Αυτήν την παράδοση ακολουθούν οι πηγές, που αναφέρουν πως ο Βουκεφάλας είχε χαραγμένο στον μηρό του ένα κεφάλι βοδιού, και αυτή η ερμηνεία του ονόματος φαίνεται, επομένως, η πιο πιθανή. Η εναλλακτική προέλευση του ονόματος Βουκεφάλας από ένα λευκό σημάδι όμοιο με κεφαλή βοδιού που είχε εκ γενετής στο μέτωπό του, όπως αναφέρει ο Αρριανός, δεν πιστοποιείται στις λιγοστές απεικονίσεις του, οι οποίες ανάγονται στα χρόνια του Αλεξάνδρου.

Τον Βουκεφάλα θα πρέπει να αναγνωρίσουμε στο χάλκινο αγαλμάτιο που αναπαριστά τον έφιππο Αλέξανδρο σε δράση. Πιστεύεται πως αναπαράγει τμήμα ενός μεγάλου συνόλου χάλκινων έργων του Λυσίππου, το οποίο αφιέρωσε ο aλέξανδρος στο Ιερό του Δία στο Δίον, μετά τη νίκη του στον Γρανικό. Φλωρεντία, aρχαιολογικό Mουσείο.dot clear Ο Bουκεφάλας του Μεγάλου Αλεξάνδρου

Oτι το όνομά του Βουκεφάλα προέρχεται, όπως αναφέρει ο Στράβων (XV,698) από το εύρος του μετώπου του, θα μπορούσε, ενδεχομένως, να συνδυαστεί με τη μαρτυρία του Αρριανού ότι ο Βουκεφάλας ήταν μεγαλύτερος από το φυσιολογικό είναι, εν τούτοις, αδύνατο επίσης να αποδειχτεί από τα λιγοστά έργα της τέχνης που τον απεικονίζουν.

Με αφορμή το όνομά του, μεταγενέστερες πηγές προσέδωσαν τερατικές μορφές στον Βουκεφάλα. Oτι είχε κεφάλι ή κέρατα βοδιού και πως το προσωνύμιο Δικέρατος (Dho’l Qarnayn), με το οποίο αναφέρεται ο Αλέξανδρος στο Κοράνιο, προέρχεται στην ουσία από τα κέρατα του αλόγου του.

Τερατικές απεικονίσεις του Βουκεφάλα με κέρατα, εμπνευσμένες προφανώς από τις μυθοπλαστικές διασκευές της ιστορίας, αποτυπώνονται σε ταπισερί που κοσμούνται με σκηνές από τις περιπέτειες του Αλεξάνδρου. Στις τερατικές προσεγγίσεις του Βουκεφάλα θα έπρεπε, από την άποψη αυτή, να ενταχτεί, τουλάχιστον ως προς τη συνήθειά του να τρώει ανθρώπους, και η ποιητική περιγραφή του από τον Ιωάννη Τζέτζη, αν βεβαίως δεν θεωρηθεί ως απλή μεταφορά που αποσκοπεί να δηλώσει απλώς και μόνον την άγρια φύση του:

«Του Βουκεφάλου σύμπασαν έχεις την ιστορίαν,

Ως ίππος ήν ατίθασσος ανθρώπους κατεσθίων.

Μόνω δε Μακεδόνι υπείκων Αλεξάνδρω

Την Βουκεφάλα κλήσιν δε τοιουτοτρόπως έσχε.

Βοός ως έχων κεφαλήν εν τω μηρώ σφραγίδα,

Ού μην βοός εκέκτητο ή κεφαλήν ή κέρας».

Εκτός από τον Πλούταρχο, που μας πληροφορεί πως ο Βουκεφάλας ήταν από τη Θεσσαλία και αγοράστηκε από τον Φίλιππο μετά την πετυχημένη προσπάθεια του νεαρού διαδόχου του να τον τιθασεύσει, μεταγενέστερη πηγή αναφέρει πως ο Βουκεφάλας ήταν από την Καππαδοκία και δόθηκε δώρο στον Φίλιππο όταν ο Αλέξανδρος ήταν περίπου δώδεκα χρόνων. Η καππαδοκική καταγωγή του Βουκεφάλα αναφέρεται σε μια ακόμη πηγή, που λέει ότι ο Δημάρατος από την Κόρινθο έδωσε στον Αλέξανδρο «Βουκέφαλον ίππον. Καππάδοξ δε ην».

Η μυθοπλαστική λογική που διέπει όλες τις μη ιστορικές αναφορές στον Αλέξανδρο είχε επίδραση και στον Βουκεφάλα. Tα θρυλούμενα πως γεννήθηκε από την ένωση ελέφαντα με καμήλα δρομάδα, ή αλόγου και γρύπα, δεν μπορούν βεβαίως να θεωρηθούν παρά μόνο μέσα από το σκοτεινό πρίσμα της μεσαιωνικής Ευρώπης.

Η στενή σχέση του Βουκεφάλα με τον Αλέξανδρο, σε συνδυασμό με την πληροφορία του Αρριανού πως το άλογο πέθανε στα τριάντα του χρόνια, επέτρεψαν αρχικώς συνειρμικούς συσχετισμούς με τον θάνατο του Αλεξάνδρου στα τριάντα τρία του χρόνια.

Εν τούτοις, είναι δύσκολο να αποδεχτούμε πως ο Βουκεφάλας ήταν κιόλας δεκατριών ή δεκατεσσάρων χρόνων όταν τον τιθάσευσε ο Αλέξανδρος. Είναι πιθανότερο πως το άλογο που γνώρισε ο Αλέξανδρος στη Μακεδονία και πήρε μαζί του στην Ασία δεν ήταν παραπάνω από τριών ή τεσσάρων χρόνων, αν όχι λιγότερο.

Ακόμη πιο έντονη είναι η προσπάθεια συσχετισμού ιππέα και αναβάτη στην αραβική εκδοχή του Mυθιστορήματος του Αλεξάνδρου, όπως διασώθηκε στην αιθιοπική παραλλαγή του, από την οποία προκύπτει πως σχεδόν ταυτόχρονα με τη σύλληψη του Αλεξάνδρου, από το σμίξιμο της Ολυμπιάδας με τον αετό, λιοντάρι και δράκοντα Νεκτανεβώ, μια από τις φοράδες του βασιλιά Φιλίππου συνέλαβε τον Βουκεφάλα, πίνοντας νερό από την πηγή που λούστηκε ο Νεκτανεβώ όταν άφησε την Ολυμπιάδα.

Οι τερατικές μορφές του αλόγου και του αναβάτη του, όπως αποτυπώθηκαν με αφορμή το ψευδοκαλλισθένειο μυθιστόρημα και τις μεταγενέστερες μεταφράσεις, παραλλαγές ή διασκευές του, δεν είναι δυνατό να συμβάλουν στη γνώση μας για τον Βουκεφάλα της ιστορίας. Ούτε βεβαίως είναι εφικτό, στα περιορισμένα όρια του κειμένου αυτού, να περιλάβουμε τους τρόπους με τους οποίους εικονίστηκε το άλογο του Αλεξάνδρου στην τέχνη της Ευρώπης ή της Ανατολής. Αν θέλουμε να απαλλάξουμε τον Βουκεφάλα από τις μεταπλάσεις τις οποίες δέχτηκε στη διάρκεια της μακρόχρονης επίδρασης που είχε η εκστρατεία του Αλεξάνδρου στη λογοτεχνία, την τέχνη και τη λαϊκή συνείδηση, πρέπει να περιοριστούμε στις λιγοστές απεικονίσεις του έφιππου Αλέξανδρου που ανάγονται στα χρόνια της ιστορικής δράσης του, ή αντανακλούν απεικονίσεις του που χρονικά σχετίζονται με αυτήν.

Αν δεχτούμε πως ο Αλέξανδρος ήταν περίπου δωδεκαετής όταν απέκτησε τον Βουκεφάλα, είναι πολύ πιθανό πως στην εντυπωσιακή τοιχογραφία με το κυνήγι που διατηρείται στην πρόσοψη του τάφου του Φιλίππου στη Βεργίνα θα πρέπει να αναγνωρίσουμε στο άλογο του νεαρού ιππέα που εικονίζεται στο κέντρο της παράστασης, την παλαιότερη προφανώς απεικόνιση του Βουκεφάλα.

Στο περίφημο ψηφιδωτό δάπεδο από την Πομπηία, σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Νάπολης, όλοι οι ερευνητές αναγνωρίζουν το αντίγραφο ενός μεγάλου, χαμένου σήμερα, ζωγραφικού έργου του 4ου π.Χ. αι., που εικόνιζε μιαν από τις μεγάλες μάχες του Αλεξάνδρου στην Ανατολή.

Αντανάκλαση του ίδιου ζωγράφου που κόσμησε με την τοιχογραφία του την πρόσοψη του τάφου του Φιλίππου, το ψηφιδωτό αναπαράγει με θαυμαστή ακρίβεια τα εικονογραφικά στοιχεία του πρωτοτύπου, ανάμεσά τους και τον Βουκεφάλα, στο καστανόχρωμο, αλλά αποσπασματικά διατηρημένο άλογο που ιππεύει ο Αλέξανδρος. Είναι κρίμα ότι δεν σώζεται κανένας από τους μηρούς του εικονιζόμενου αλόγου, που θα επιβεβαίωνε ή θα αναιρούσε την πληροφορία για το εγκεκαυμένο σημάδι σε σχήμα κεφαλής βοδιού που αναφέρουν οι φιλολογικές μαρτυρίες.

Αντιθέτως, είναι σαφές πως η πληροφορία του Αρριανού πως ο Βουκεφάλας ήταν μαύρος, με ένα λευκό σημάδι όμοιο με κεφάλι βοδιού στο μέτωπό του, δεν πιστοποιείται ούτε στην τοιχογραφία με το κυνήγι, στη Βεργίνα ούτε, πολύ περισσότερο, στο κατά τα άλλα εντυπωσιακό -για τη λεπτομερειακή απόδοση των εικονογραφικών στοιχείων του ζωγραφικού προτύπου του- ψηφιδωτό δάπεδο από την Πομπηία. Η αναντιστοιχία, επομένως, ανάμεσα στη γραπτή και τις εικαστικές μαρτυρίες θα πρέπει να ερμηνευτεί μάλλον ως ανακριβής πληροφόρηση του συγγραφέα, που έγραψε για τον Αλέξανδρο πέντε αιώνες μετά τη δράση του, παρά ως καλλιτεχνική αυθαιρεσία του σύγχρονου με τον Αλέξανδρο μεγάλου ζωγράφου των ύστερων κλασικών χρόνων που ανέλαβε να απεικονίσει σκηνές από τη δράση του στη Μακεδονία και την Ασία. Οι απεικονίσεις, επομένως, του Βουκεφάλα σε δύο έργα που δημιουργήθηκαν στα χρόνια του Αλεξάνδρου βεβαιώνουν πως το άλογό του ήταν καστανόχρωμο, χωρίς σημάδι σαν κεφαλή βοδιού στο μέτωπό του.

Τον Βουκεφάλα θα πρέπει, επίσης, να αναγνωρίσουμε σ’ ένα μικρής κλίμακας χάλκινο αγαλμάτιο, που αναπαριστά τον έφιππο Αλέξανδρο σε δράση και πιστεύεται πως αναπαράγει τμήμα ενός μεγάλου συνόλου χάλκινων έργων του Λυσίππου, το οποίο αφιέρωσε ο Mακεδόνας βασιλιάς στο Ιερό του Δία, στο Δίον της Μακεδονίας, μετά τη νικηφόρα μάχη του στον Γρανικό ποταμό.

Tέλος, στην πίσω όψη ενός αναμνηστικού αργυρού νομίσματος που κυκλοφόρησε με αφορμή τη νίκη των Μακεδόνων εναντίον των Ινδών το 327 π.Χ. έχουμε την τελευταία απεικόνιση του Αλέξανδρου με τον Βουκεφάλα, αντιμέτωπων με τον Πώρο και τον ελέφαντά του, στη μεγάλη μάχη στις όχθες του Υδάσπη (σημ. Τζέλουμ), όπου κοντά στη θέση Τζαλαλπούρ της πολύπαθης Κεντρικής Ασίας, θα πρέπει να αναζητήσουμε και την πόλη που έχτισε ο Αλέξανδρος για να τιμήσει τον Bουκεφάλα.

Στη σημερινή κοινωνία όλα φαίνεται να περιστρέφονται γύρω από το χρήμα.

Όλοι μας επιδιώκουμε να βρούμε μια καλοπληρωμένη θέση εργασίας ώστε να έχουμε τη δυνατότητα όχι μόνο να βγάζουμε τα προς το ζην, αλλά να μπορούμε ακόμη να απολαμβάνουμε τις ανέσεις της σύγχρονης εποχής.

Ο κόσμος στον οποίο ζούμε είναι διαμορφωμένος έτσι ώστε όλοι να θεωρούν το χρήμα ως μια υπέρτατη αξία δεδομένου ότι χωρίς αυτό είναι αδύνατον να αγοράσει κανείς υλικά αγαθά, πράγμα που φαντάζει καταστροφικό στην καταναλωτική κοινωνία όπου διαβιούμε.

Είναι, όμως, πραγματικά έτσι τα πράγματα; Έχουν πραγματικά τόσο μεγάλη αξία τα χρήματα όση εμείς θέλουμε να τους προσδίδουμε;

Για να δούμε ποια είναι η άποψη των αρχαίων Ελλήνων και πιο συγκεκριμένα, του Σοφοκλή πάνω στο θέμα:

«οὐδὲν γὰρ ἀνθρώποισιν οἷον ἄργυρος κακὸν νόμισμ’ ἔβλαστε. τοῦτο καὶ πόλεις πορθεῖ. τόδ’ ἄνδρας ἐξανίστησι δόμων. τόδ’ ἐκδιδάσκει καὶ παραλλάσσει φρένας χρηστὰς πρὸς αἰσχρὰ πράγμαθ’ ἵστασθαι βροτῶν.»,

Δηλαδή:

«Δεν καθιερώθηκε ποτέ από το ανθρώπινο γένος κάτι πιο ολέθριο από το χρήμα. Αυτό πορθεί πόλεις. Αυτό ξεσηκώνει ανθρώπους από τα σπίτια τους. Αυτό παρασύρει και διαστρέφοντας τα καλά μυαλά τα σπρώχνει προς αισχρές πράξεις.» (Σοφοκλέους, Αντιγόνη)

Αρκεί να θυμηθούμε τη σημερινή οικονομική κρίση και να ανακαλέσουμε στη μνήμη μας το πλήθος των ανθρώπων που έχουν μείνει άστεγοι εξαιτίας του χρήματος. Αρκεί να θυμηθούμε τη διαφθορά που υπάρχει στον πλανήτη και παραγκωνίζει την έννοια της δικαιοσύνης.

Αρκεί να συλλογιστούμε τις αδικίες που είναι ικανοί να διαπράξουν οι άνθρωποι στο βωμό του χρήματος. Τελικά, η μόνη ιδιότητα που έχουν τα χρήματα είναι να διαφθείρουν και να καταστρέφουν ό,τι αγγίζουν.

Όλο αυτό μας βάζει σε σκέψεις. Μήπως θα ήταν καλύτερο να ζούσαμε σε μια κοινωνία, όπου όλα θα λειτουργούσαν με ανταλλαγή προϊόντων και υπηρεσιών;

Οι καρδιές των ανθρώπων θα ήταν, σίγουρα, πιο αγνές και πιο δίκαιες από ό,τι είναι σήμερα.

Της ΝΙΝΕΤΤΑΣ ΚΟΝΤΡΑΡΟΥ-ΡΑΣΣΙΑ

Ένα χρυσοπόρφυρο ύφασμα με το οποίο είχαν τυλίξει τα οστά μιας Μακεδόνισσας η αχνή όψη της λεγόμενης «Μαντόνας» των Αιγώνμε το θλιμμένο βλέμμα και τα ροζ μάγουλα, το κυνήγι του κάπρου, που σηματοδοτεί την ενηλικίωση των εφήβων, ένα ζευγάρι ερωτευμένα περιστέρια, είναι λίγα από αυτά που σε παίρνουν και σε ταξιδεύουν στην καθημερινότητα που ζούσαν κοινοί θνητοί, αξιωματούχοι και η βασιλική οικογένεια στη φημισμένη πόλη του βασιλιά Φιλίππου Β’, τον 4ο αιώνα π.Χ.

Χρυσό δαχτυλίδι. Στη σφενδόνη του, μια νεαρή γυναίκα που καθρεφτίζεται, τέλος 5ου αι. π.Χ.

Η αρχαιολόγος Αγγελική Κοτταρίδη, μία από τις αγαπημένες μαθήτριες του Μανόλη Ανδρόνικου και ανασκαφέας του ανακτόρου των Αιγών, προικισμένη η ίδια με το χάρισμα της αφήγησης, μας επισημαίνει τις λεπτομέρειες εκείνες που χάνει κανείς επισκεπτόμενος ένα μουσείο, στο πολυτελές λεύκωμα που μόλις κυκλοφόρησε από το Κοινωφελές Ίδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση με τον τίτλο «Αιγές.

Η βασιλική Μητρόπολη των Μακεδόνων». Μία ακόμη πολύτιμη προσφορά του Ιδρύματος στη σειρά ο «κύκλος των μουσείων που «κάθε χρόνο αναλύει και προβάλλει στιγμές από το σύνθετο αφήγημα του ελληνικού πολιτισμού»» όπως σημειώνει προλογικά η Μαριάννα Ι. Λάτση.

Εν αρχή, λοιπόν, η ζωή στις Αιγές που ξεκινάει με το μυθικό αρχέτυπο των ηρώων, δηλαδή με το κυνήγι του κάπρου. Κάθε νεαρός Μακεδόνας για να θεωρηθεί άνδρας έπρεπε να σκοτώσει ένα αγριογούρουνο. Η άθληση ήταν μια αγαπητή ασχολία και όχι μόνο για τους νέους.

Αγαπούσαν τη μουσική, το τραγούδι και το χορό. «Υπήρχαν χοροί ενόπλων και σε έναν τέτοιο δολοφονήθηκε ο νεαρός βασιλιάς Αλέξανδρος Β’».

Λεπτομέρειες από το χρυσό διάδημα της Μήδας, ένα από τα πολυτιμότερα κοσμήματα του αρχαίου κόσμου που σώθηκαν

Απαραίτητο συστατικό κάθε δημόσιας ή ιδιωτικής γιορτής το συμπόσιο. Από την εποχή των ομηρικών επών, από τον 10ο μέχρι τον 7ο αιώνα π.Χ. τα συμπόσια των Μακεδόνων ήταν λιτά, όπως φαίνεται από τα πήλινα αγγεία, τους μικρούς αμφορείς και τις υδρίες για νερό και κρασί που έχουν βρεθεί.

Στα αρχαϊκά χρόνια όμως, «το συμπόσιο αποκτά την «κλασική» μορφή του: μετά το δείπνο οι συνδαιτυμόνες πλένονται, μυρώνονται, στεφανώνονται και ξαπλώνουν στα ανάκλιντρα για να απολαύσουν το κρασί, που είναι πάντα ανακατεμένο με νερό σε αναλογία που ορίζει ο συμποσίαρχος, ώστε να ελέγχεται ο χρόνος και ο βαθμός της μέθης».

Μην τους φανταστείτε στην ηρωική γυμνότητα που παρουσιάζονται στις αρχαίες απεικονίσεις. Έλληνες του Βορρά ήταν και ως εκ τούτου αναγκασμένοι να προσαρμόζονται στις καιρικές συνθήκες. Φορούσαν ένα χιτώνα ζωσμένο, ένα απλό μάλλινο φόρεμα με μανίκια ως το γόνατο, μια χλαμύδα για πανωφόρι, ή μια βαριά μάλλινη κάπα σαν αυτή των βοσκών που έκλεινε με πόρπη στους ώμους ή στο στήθος, δερμάτινες μπότες ή ψηλά σανδάλια και μια τραγιάσκα από δέρμα ή τσόχα (η μακεδονική καυσία). Απαραίτητο αξεσουάρ της ανδρικής περιβολής ήταν το μαχαίρι, κοφτερό σαν ξυράφι.

Η χρυσοποίκιλτη πανοπλία του Φιλίππου Β

Μοναδικό στολίδι τους ένα λιτό δακτυλίδι χάλκινο ή σιδερένιο και όλο το καμάρι τους τα όπλα που ήταν πολύτιμα και ακριβά. Στο Μουσείο των Αιγών υπάρχουν αρκετά από αυτά.

Ο κόσμος των γυναικών, από την άλλη πλευρά, ήταν εσωστρεφής. Η Μακεδόνισσα είναι βασίλισσα στο σπίτι της. Γι” αυτό και η μόρφωση θεωρείται περιττή πολυτέλεια. «Η ίδια η βασίλισσα Ευρυδίκη έμαθε γράμματα ούσα ώριμη γυναίκα».

Οι κοπέλες μετά τα 14 μπορούσαν να ακολουθήσουν το σύζυγο που επέλεγε για αυτές ο πατέρας τους. Ήταν υπεύθυνες για τα παιδιά, τους γέρους, αλλά και τη φροντίδα των νεκρών (πρόσφορα).

Έγνεθαν, έκλωθαν, ύφαιναν, έραβαν ρούχα και στρωσίδια, άλεθαν τα δημητριακά, μαγείρευαν, ζύμωναν και έψηναν ψωμί. Δεν εξαιρούνταν ούτε οι βασίλισσες από αυτές τις καθημερινές ασχολίες, γι” αυτό οι αρχόντισσες των Αιγών παίρνουν στον τάφο και τις ρόκες τους.

Στις επίσημες γιορτές οι εμφανίσεις τους ήταν περιορισμένες, εκτός από τις τελετές της Δήμητρας και της Περσεφόνης που ήταν παραδοσιακά δικές τους όπως και η λατρεία του Διονύσου. Διέπρεπαν στους βακχικούς χορούς, ενώ είναι γνωστό ότι φανατική θιασώτις του Βάκχου ήταν η Ολυμπιάδα

Η λεγόμενη «Μαντόνα» των Αιγών

Οι ανασκαφές από το αχανές νεκροταφείο των Αιγών, μας δίνουν μια αρκετά πλήρη εικόνα της αμφίεσης των γυναικών τους τρεις πρώτους αιώνες της τελευταίας προχριστιανικής χιλιετίας, σύμφωνα με την κ. Κοτταρίδη. Φορούν ένα χοντρό μάλλινο πέπλο, ένα λιτό φόρεμα που πορπώνεται με τεράστιες περόνες σαν φονικά όπλα στους ώμους.

Τα μπράτσα τους στόλιζαν πολύσπειρα βραχιόλια, περιδέραια από σάρδιο και βαριές χάλκινες χάντρες φορούσαν στο λαιμό, ενώ στα δάκτυλα οκτάσχημες σπείρες. Μοναδικά και σπάνια φαίνεται πως ήταν τα χρυσά κοσμήματα. Κι αυτά ήταν κυρίως οι σφηκωτήρες που κρατούσαν τις μπούκλες των μαλλιών καθώς έπεφταν στην πλάτη και τους ώμους.

Ασημένιες και χρυσές λεπτεπίλεπτες είναι και οι πόρπες, ενώ τα σκουλαρίκια πρωτοεμφανίζονται στις Αιγές τον 7ο αι. π.Χ. Οι γυναίκες της αυλής είναι στολισμένες με βαρύτιμα χρυσά ταινιωτά, με απλή έκτυπη ή εξαιρετικά περίτεχνη συρματερή ή κοκκιδωτή διακόσμηση.

Λίθινη Νεκρική Κλίνη (3ος αι. π.Χ.)

Οι γυναίκες του λαού ήταν λιτές, λίγα τα κοσμήματά τους, ενώ «οι βασίλισσες και αρχόντισσες κατέβαιναν στον Άδη πατώντας σε σόλες χρυσές ντυμένες από την κορφή ως τα νύχια στην πορφύρα και στο χρυσάφι».

Μια ακόμη ενδιαφέρουσα παρατήρηση της αρχαιολόγου είναι ότι «μολονότι δεν βρέθηκε ως τώρα ούτε ένας καθρέφτης, οι γυναίκες των Αιγών ήταν αρκετά φιλάρεσκες». Αγόραζαν, στα χρόνια του Περδίκκα Β” (454-413 π.Χ.) ιερό λάδι της Αθηνάς που διέθεταν οι νικητές των Παναθηναίων και με αυτό περιποιούνταν τα μαλλιά και το σώμα τους.

Το μπουντουάρ τους ήταν γεμάτο πομάδες και αλοιφές, αρώματα και αρωματικά λάδια από την Κόρινθο, περίτεχνα μυροδοχεία, αλαβάστρινα σκεύη και αβγά στρουθοκαμήλου.

Η κ. Κοτταρίδη αφηγείται φυσικά όλη την ιστορία του μακεδονικού βασιλείου, ξεναγεί τους αναγνώστες της στα παλάτια της βασιλικής καθέδρας στα χρόνια της Δημοκρατίας και στον «χρυσούν αιώνα» των Αιγών επί Φιλίππου Β” περνώντας και από τους διάσημους βασιλικούς τάφους και το Μουσείο για να καταλήξει στα χρόνια των διαδόχων και στη σκόνη των αιώνων που ακολούθησε μετά την ήττα του τελευταίου Μακεδόνα βασιλιά Περσέα από τους Ρωμαίους το 168 π.Χ.

Τότε, όλα καταστρέφονται. Τείχη, ανάκτορο, θέατρο καίγονται και γκρεμίζονται. Η ζωή όμως συνεχίζεται. Σπίτια χτίζονται πάνω στα ερείπια. Το λίκνο των Τημενιδών, η γη του φημισμένου μακεδονικού βασιλείου παραδίδεται στη λήθη.

Στον τόμο αυτό παρουσιάζονται για πρώτη φορά όλα τα ευρήματα των Αιγών, παλιά και καινούρια, και όλες οι ανακαλύψεις των τελευταίων δέκα χρόνων μέχρι και τις φετινές που ήρθαν στο φως με αφορμή τα έργα αναστήλωσης – ανάταξης του ανακτόρου το οποίο η κ. Κοτταρίδη ελπίζει στο μεγαλύτερο μέρος του να έχει ολοκληρωθεί ως το 2015, ενώ στόχος της είναι μέχρι το 2020 να έχει αναταχθεί το σύνολό του, όπως και ένα σημαντικό τμήμα του περιστυλίου του «ώστε η Μακεδονία να αποκτήσει ξανά τον Παρθενώνα της» όπως σημειώνει η ίδια.

H εφημερίδα Guardian φιλοξενεί στην ιστοσελίδα της το video animation που δημιούργησε το Royal Institution (Ri), με την υποστήριξη του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, και το οποίο δείχνει πως η Αρχαία Ελληνική σκέψη επηρέασε τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τα μαθηματικάπέρα από μια σειρά πράξεων αλλά ως έναν τρόπο να αντιληφθούμε και να κατανοήσουμε τον κόσμος που μας περιβάλλει.

Ένας Σκωτσέζος λόρδος ονόματι Έλγιν είναι υπεύθυνος για μια από τις μεγαλύτερες κλοπές στον κόσμο. Φυσικά για την κλοπή των Μαρμάρων του Παρθενώνα που αν και έχουν περάσει περισσότερα από 200 χρόνια από την αποτρόπαιη πράξη του εντούτοις βασανίζει ακόμη τον ελληνικό λαό.

Το θέμα της επιστροφής τους στη χώρα μας, ειδικά μετά τις ενέργειες της αξέχαστης Μελίνας Μερκούρη στις αρχές της δεκαετίας του 1980, βρίσκεται πολύ συχνά στην επικαιρότητα.

Πριν λίγες μέρες, γράφτηκε στον «Independent» μια «είδηση», σύμφωνα με την οποία η χώρα μας είναι διατεθειμένη να παραχωρήσει για ορισμένο χρονικό διάστημα στο Βρετανικό Μουσείο, όπου βρίσκονται τα Μάρμαρα, τη Χρυσή Μάσκα του Αγαμέμνονα ή το Άγαλμα του Δία ή του Ποσειδώνα, προκειμένου να επιστραφούν οι κλεμμένοι από τον Έλγιν θησαυροί.

Ποιος ήταν ο περιβόητος Λόρδος Έλγιν

Ο Thomas Bruce Elgin, γνωστός στη χώρα μας ως Έλγιν ή Ελγίνος, έβδομος κόμης του Έλγιν και ενδέκατος κόμης του Κινκάρντιν, ήταν Βρετανός διπλωμάτης. Γεννήθηκε το 1766 και ήταν τρίτος γιος του Τσαρλς Μπρους, πέμπτου κόμη του Έλγιν. Σε ηλικία πέντε ετών, το 1771, διαδέχτηκε στον τίτλο τον αδελφό του Γουίλιαμ Ρόμπερτ, έκτο κόμη. Το 1785 κατατάχθηκε στον Στρατό (αργότερα έφτασε στον τίτλο του Υποστράτηγου) και το 1790, άρχισε τη διπλωματική του σταδιοδρομία.

Ο Λόρδος Έλγιν

Το 1792, πήγε ως πρεσβευτής στις Βρυξέλλες και το 1795 στο Βερολίνο, κατά τη διάρκεια της πρώτης περιόδου του αγγλογαλλικού πολέμου. Το 1799, λόγω της εκστρατείας του Ναπολέοντα στην Αίγυπτο, στάλθηκε ως έκτακτος πρεσβευτής στην Κωνσταντινούπολη, με οδηγίες να ασχοληθεί αποκλειστικά με τα πολιτικά ζητήματα. Φαίνεται όμως, ότι το μόνο πράγμα με το οποίο ασχολήθηκε αποκλειστικά, ήταν η κλοπή αρχαιοτήτων από τη χώρα μας.

Ο Λόρδος Έλγιν

Οι απεσταλμένοι του Έλγιν στην Αθήνα - Το φιρμάνι με το οποίο του επιτράπηκε (;) η αφαίρεση των Γλυπτών

Στα τέλη του 1799 (ή σύμφωνα με τον ίδιο τον Μάιο του 1800), ο Έλγιν έστειλε στην Αθήνα τον γραμματέα της πρεσβείας W. R. Hamilton (1777-1859) μαζί με έξι καλλιτέχνες από την Ιταλία, τον ζωγράφο Λουζιέρι, τους αρχιτέκτονες Ιτάρ και Βαλέστρα, τον εκμαγειοποιό Ιβάνοβιτς και άλλους δύο, προκειμένου να καταγράψουν τα μνημεία της Αττικής, ιδίως της Ακρόπολης, τη σύνταξη τοπογραφικών σχεδίων και τη λήψη εκμαγείων, ώστε να γίνει εφικτή η επιλογή και η αφαίρεσή τους, εφόσον θα έπαιρναν σχετική άδεια από τους Τούρκους. Όλοι αυτοί, εργάστηκαν στην Ακρόπολη για 9 μήνες.

Ο γραμματέας της βρετανικής πρεσβείας WR Hamilton, που ανέλαβε την επίβλεψη των εργασιών

Η νίκη στο Αμπουκίρ της Αιγύπτου του βρετανικού στόλου υπό τον Νέλσον επί του γαλλικού, υπό τον Μπριές (ο οποίος μάλιστα σκοτώθηκε) το 1801, έδωσε στον Έλγιν τη δυνατότητα να αποσπάσει φιρμάνι του καϊμακάμη (ανώτερου διοικητικού υπαλλήλου της οθωμανικής αυτοκρατορίας) Σεγούτ Αβδουλάχ που του επέτρεπε και την αφαίρεση λίθων ενεπίγραφων ή γλυπτών από την Ακρόπολη. Το φιρμάνι αυτό, μεταφρασμένο στα ελληνικά, έφερε στην Αθήνα ο ιερέας της πρεσβείας της Μ. Βρετανίας στην Κωνσταντινούπολη, δρ. Ph. Hunt.

Ακόμα και γύρω από το θέμα αυτό, έχει αναπτυχθεί μία ολόκληρη (παρα)φιλολογία. Ο μόνος αρμόδιος που μπορούσε να επιτρέψει τέτοιες εργασίες στον Έλγιν, ήταν ο σουλτάνος. Φαίνεται ότι τέτοιο φιρμάνι δεν δόθηκε ποτέ από τον σουλτάνο στον Έλγιν. Ακόμα και το φιρμάνι του καϊμακάμη, ο οποίος είχε φιλικές σχέσεις με τον Έλγιν και αντικαθιστούσε εκείνη την εποχή τον μέγα βεζίρη στην Κωνσταντινούπολη ΔΕΝ έδινε στον Έλγιν κανένα δικαίωμα να αφαιρέσει γλυπτά από την Ακρόπολη. Το, ανεπίσημο μάλιστα, φιρμάνι (;), προέτρεπε τις τουρκικές αρχές στην Αθήνα να επιτρέψουν στα συνεργεία του Έλγιν, να διενεργήσουν ανασκαφές ΓΥΡΩ από τα θεμέλια του Παρθενώνα, όπου ίσως βρισκόταν θαμμένο κάποιο ανάγλυφο ή επιγραφή, με τον όρο ότι ΔΕΝ θα βλάπτονταν με κανένα τρόπο τα μνημεία.

Ο βίος και η πολιτεία του Έλγιν που, εκτός των άλλων, ήταν... και μπαταχτσής, καθώς χρωστούσε στο βρετανικό δημόσιο 18.000 λίρες (!), συνηγορούν άλλωστε στην άποψη ότι ο αδίστακτος αρχαιοκάπηλος δεν είχε κανένα σουλτανικό φιρμάνι. Πιθανότατα δωροδοκήθηκαν και εξαπατήθηκαν οι προεστοί της Αθήνας για να κάνουν τα «στραβά μάτια» κατά τη διάρκεια της αφαίρεσης των αριστουργημάτων από την Ακρόπολη από το «συνεργείο» του Έλγιν.

Η λεηλασία των μνημείων της Ακρόπολης

Έτσι, ο Λουζιέρι, εγκαταστάθηκε στην Ακρόπολη ως επίσημος αντιπρόσωπος του Έλγιν και άρχισε τη συστηματική επιλογή γλυπτών και αρχιτεκτονικών μελών.
Επειδή η αφαίρεσή τους γινόταν με τον πλέον συμφέροντα και οικονομικό τρόπο, όπως παραδέχεται ο Λουζιέρι, σημειώθηκαν βανδαλισμοί, όπως απρόσεχτοι πριονισμοί, τυχαίοι τεμαχισμοί και κατά την απόσπασή τους, προκλήθηκαν σοβαρές ζημιές ή και διατάραξη της στατικής ισορροπίας των κτιρίων στα οποία βρίσκονταν.

Φωτογραφία του Giovanni Battista Lusieri (1755-1821), δεν βρήκαμε ούτε σε ξένα σάιτ, οπότε αρκούμαστε σε έναν πίνακα που φιλοτέχνησε ο ίδιος και έχει τίτλο «Ο Παρθενώνας από τα Βορειοδυτικά». Ο Λουζιέρι, ήταν εξαιρετικός τοπιογράφος. Προσλήφθηκε αρχικά από τον Έλγιν για να απεικονίσει μνημεία και τοπία της Ελλάδας. Ο μισθός του ήταν 200 λίρες τον χρόνο. Λέγεται ότι ήταν αυτός που έπεισε τον Έλγιν να αποσπάσουν τα γλυπτά του Παρθενώνα και των άλλων μνημείων, με το επιχείρημα ότι κινδύνευαν από τους Τούρκους, που τα αφαιρούσαν και τα πουλούσαν στους ξένους. Το κόστος της όλης «επιχείρησης», ως και τη μεταφορά τους στην Αγγλία, ήταν 70.000 λίρες. Ο ίδιος ο Λουζιέρι, παραδέχτηκε στο τέλος της ζωής του ότι θα είχε κάνει σπουδαία καριέρα σαν ζωγράφος αν δεν συνεργαζόταν με τον Έλγιν.

Από το 1801, ξεκίνησε η αρπαγή των αριστουργημάτων από την Ακρόπολη. Κατά τον Βισκοντί, συνολικά ο Έλγιν αποκόμισε: 253 γλυπτά έργα και αρχιτεκτονικά μέλη, πολλά αγγεία, ηλιακά ρολόγια κλπ. Από τον Παρθενώνα αφαιρέθηκαν 96 ακέραια ή ακρωτηριασμένα γλυπτά και ειδικότερα: Από το νότιο διάζωμα 15 ακέραια και 4 σπασμένα, από το ανατολικό διάζωμα 11 αγάλματα και τμήματά τους, από το δυτικό αέτωμα περισσότερα από 8, από τη βόρεια ζωφόρο 21 ακέραιες πλάκες κι ένα τμήμα πλάκας, από τη νότια ζωφόρο 30 ακέραιες πλάκες και 11 θραύσματα, από τη δυτική ζωφόρο 2 πλάκες και από την ανατολική ζωφόρο 4 πλάκες.

Επίσης, από το ναό της Απτέρου Νίκης αφαιρέθηκαν 4 τεμάχια, 18 από το Ερέχθειο (μία Καρυάτιδα κι ένα γωνιακό ιωνικό κιονόκρανο της ανατολικής κιονοστοιχίας είναι τα σημαντικότερα από αυτά), 4 από το θέατρο του Διονύσου, μεταξύ των οποίων κι ένας κίονας από το χορηγικό μνημείο του Θρασύλλου.
Αφαιρέθηκαν ακόμα 13 κεφαλές, 34 γλυπτά μάρμαρα, 14 χάλκινες και μαρμάρινες υδρίες, 8 βωμοί, 3 επιτύμβιες στήλες, 66 ενεπίγραφα μάρμαρα και άλλα. Πολλά από αυτά, ήταν έργα του Φειδία, του Αγοράκριτου και του Αλκαμένη.

Σπουδαιότερα απ'όλα, θεωρούνται τα γλυπτά της γέννησης της Αθηνάς από το ανατολικό αέτωμα, η μετόπη της διαμάχης της Αθηνάς με τον Ποσειδώνα και η ζωφόρος με την πομπή των Παναθηναίων. (ΠΗΓΗ: ΕΓΚ/ΔΕΙΑ ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ, εκδ. 2007).

Όσα αρχαία συγκεντρώνονταν, τοποθετούνταν σε κιβώτια και μεταφέρονταν με πλοία στη Μ. Βρετανία. Οι λεηλασίες, ξεκίνησαν το 1801 και ολοκληρώθηκαν το 1810. Ο Έλγιν καθοδηγούσε τον Λουζιέρι και τους υπόλοιπους με αλληλογραφία. Μάλιστα, από το 1803 ως το 1806, ήταν αιχμάλωτος στη Γαλλία. Εκτός από την Ακρόπολη, αφαιρέθηκαν αρχαιότητες κι από άλλα μέρη όπως: Αίγινα, Ελευσίνα, Δελφούς, Νεμέα, Μυκήνες, Τίρυνθα και Δαρδανέλια.

Μάλιστα, ο Έλγιν στις Μυκήνες, έστειλε τον ιερέα δρ. Ph. Hunt, γιατί σκόπευε να αρπάξει και τους Λέοντες της Πύλης, ωστόσο αυτό κρίθηκε ακατόρθωτο, λόγω του βάρους των Λεόντων (πάλι καλά...)!

Στην Ολυμπία, με σκοπό να εντοπίσει αρχαιότητες για λεηλασία, έστειλε τον λοχαγό Λέινι. Η αφαίρεση αρχαιοτήτων όμως από εκεί, κρίθηκε πολυδάπανη.

Τα 12 πρώτα κιβώτια με τις αρχαιότητες, φορτώθηκαν το 1802 στο ιδιόκτητο ιστιοφόρο «Μέτων», του Έλγιν. Ωστόσο, το πλοίο βούλιαξε στον Αβλέμονα των Κυθήρων.

Το 1803, ο ίδιος ο Έλγιν, επιστρέφοντας στην Αγγλία, φόρτωσε 44 κιβώτια στο βρετανικό πολεμικό πλοίο «Diana». Άλλα κιβώτια, μεταφέρθηκαν σε πλοία της Ραγούζας (Ντουμπρόβνικ) και στα πολεμικά «Medusa» και «Hydra». Το 1817 ο Λουζιέρι, που ήταν όπως βλέπουμε ο φυσικός αυτουργός των λεηλασιών, επέστρεψε και πραγματοποίησε την αποστολή επιτύμβιων μνημείων, χάλκινων σκευών και εκατοντάδων αγγείων, με τα πολεμικά πλοία «Satellite» και «Tagus».

Ο θάνατός του και η κήρυξη της Ελληνικής Επανάστασης, σταμάτησαν κάθε παρόμοια ενέργεια.

Να σημειώσουμε, ότι ο μόνος που αντέδρασε στις βαρβαρότητες και αθλιότητες του Έλγιν και της «ομάδας» του, και το έκανε έμπρακτα, ήταν ο Γάλλος πρόξενος στην Αθήνα Φοβέλ, ο οποίος το 1807 παρεμπόδισε την αφαίρεση αρχαιοτήτων από την Ακρόπολη. Τα κίνητρά του ωστόσο, δεν ήταν ανιδιοτελή αλλά είχαν να κάνουν με τον έντονο αγγλογαλλικό ανταγωνισμό της εποχής.

Τα Μάρμαρα του Παρθενώνα στην Αγγλία - Οι αντιδράσεις

Οι αρχαιότητες, μεταφέρθηκαν στο Λονδίνο και αποθηκεύτηκαν αρχικά σε υπόστεγο της κατοικίας του Έλγιν και αργότερα στην καρβουναποθήκη (!) του δούκα του Ντεβονσάιρ. Κατά τη διάρκεια της αποθήκευσής τους, υπέστησαν σημαντικές ζημιές από την υγρασία.

Ο Έλγιν, έστειλε υπομνήματα προς τη βρετανική κυβέρνηση για να αγοράσει τα αρχαία. Έτσι συστήθηκε ειδική εξεταστική επιτροπή για να μελετήσει τα στοιχεία της υπόθεσης και τα πορίσματά της, τέθηκαν υπόψη του βρετανικού κοινοβουλίου.

Κατά τη διάρκεια της σχετικής συνεδρίασης ακούστηκαν φωνές σκεπτικισμού, ακόμα και απόρριψης της πρότασης του Έλγιν. Από τότε μάλιστα χρονολογούνται οι πρώτες σκέψεις για επιστροφή τους στην Ελλάδα.

Τελικά, αποφασίστηκε τα Μάρμαρα ν'αγοραστούν από το βρετανικό Δημόσιο για 35.000 στερλίνες. Επειδή όμως ο Έλγιν, χρωστούσε στο κράτος 18.000 στερλίνες, του δόθηκαν μόνο  17.000 στερλίνες.

Ο Έλγιν, (αυτο)προβλήθηκε ως προνοητικός σωτήρας των καλλιτεχνημάτων της ελληνικής αρχαιότητας και ως ανιδιοτελής (!) συλλέκτης που ήθελε να εμπλουτίσει τη χώρα του με σπάνιους θησαυρούς (κλέβοντάς τους από την Ελλάδα, συμπληρώνουμε εμείς). Σύμφωνα όμως με τη μελέτη της αλληλογραφίας του και άλλων στοιχείων, προκύπτει ότι σκόπευε να στολίσει με τα αρχαία ελληνικά αριστουργήματα, το νέο εξοχικό του μέγαρο στο Μπρούμχολ της Σκωτίας. Χρεοκόπησε όμως και αναγκάστηκε να τα πουλήσει. Η Βρετανία, τα αγόρασε, γιατί δεν είχε καταφέρει να αρπάξει ελληνικές αρχαιότητες. Μάλιστα προσπάθησε το ίδιο το βρετανικό κράτος, να οικειοποιηθεί ανεπιτυχώς, τα γλυπτά του ναού της Αφαίας.

Από την μεταφορά κιόλας των γλυπτών στη Μ. Βρετανία, ξέσπασε θύελλα αντιδράσεων από διακεκριμένους Βρετανούς και όχι μόνο. Ο Έλγιν κατηγορήθηκε ως κοινός «κλέφτης μαρμάρων» (το χρησιμοποιήσαμε και στους τίτλους του άρθρου) και βάνδαλος που με δωροδοκίες και άλλα αθέμιτα μέσα, λήστεψε σπουδαία μνημεία του παρελθόντος για προσωπικό του όφελος. Ο Σατομπριάν, οι περιηγητές Ντόντγουελ, Ντάγκλας και Κλαρκ, ο ποιητής Οράτιος Σμιθ, ο φίλος του Βύρωνα Χόμπχαουζ κ.ά. διαμαρτυρήθηκαν και περιέγραψαν με τα πλέον μελανά χρώματα τη διαρπαγή. Ο λόρδος Βύρων, το 1811, στο ποίημα του «Child Harold» στιγματίζει τη λεηλασία, όπως και στο ποίημα «Η κατάρα της Αθηνάς» που δημοσιεύεται τον ίδιο χρόνο.

Ο Λόρδος Βύρων

Το 1890, ο Βρετανός Λόγιος, F. Harrison, έγραψε στο περιοδικό «Nineteenth Century» («19ος Αιώνας») το περίφημο άρθρο «Απόδοτε τα Ελγίνεια Μάρμαρα». Ο διευθυντής του περιοδικού James Knowler, του απάντησε με το άρθρο «Ο Αστεϊσμός περί των Ελγινείων Μαρμάρων», στο οποίο, γράφει, περίπου ότι ο Harrison αστειεύεται (!) όταν προβάλλει το συγκεκριμένο αίτημα. Στον Knowler, απάντησε σκληρά, ο Καβάφης, με άρθρο του στο περιοδικό της Αλεξάνδρειας «Rivista Quindicinale».

Τον Γενάρη του 1941, έγινε πρόταση στη Βουλή των Κοινοτήτων για την επιστροφή των Μαρμάρων μετά τη λήξη του πολέμου και μέσα στα πλαίσια της κοινής πολεμικής προσπάθειας Ελλάδας και Βρετανίας εκείνη την εποχή, ωστόσο η κυβερνητική απάντηση ήταν αποθαρρυντική.

Οι πρόσφατες ενέργειες για την επιστροφή των Μαρμάρων - Η Μελίνα Μερκούρη

Η προσπάθεια για επαναπατρισμό των Μαρμάρων του Παρθενώνα, αναζωπυρώθηκε από τις αρχές της δεκαετίας του 1980, με την ανάληψη της ηγεσίας του υπουργείου Πολιτισμού από την αξέχαστη Μελίνα Μερκούρη.

Μετά από αίτηση της τότε ελληνικής κυβέρνησης που επανέφερε το θέμα, η σύνοδος των υπουργών Πολιτισμού των χωρών μελών της UNESCO στο Μεξικό, αποφάνθηκε στις 3 Αυγούστου 1982, υπέρ της επιστροφής των Μαρμάρων στην Ελλάδα (απόφαση 4/09 της UNESCO). Τον ίδιο χρόνο συστάθηκε στο Λονδίνο βρετανική επιτροπή, με σκοπό την επιστροφή των γλυπτών.

Κι ενώ περιμένουμε το Βρετανικό Μουσείο, στην έκθεση Duveen του οποίου βρίσκονται από το 1936, τα μάρμαρα και τη βρετανική κυβέρνηση να πάρουν, επιτέλους, τη σωστή και δίκαια απόφαση για επιστροφή των Μαρμάρων, έχουμε ένα απτό δείγμα αναγνώρισης λάθους και διόρθωσής του από... την Ιταλία.

Στις 24/9/2008, ο τότε Ιταλός πρόεδρος Τζόρτζιο Ναπολιτάνο παρέδωσε επισκεπτόμενος τη χώρα μας το λεγόμενο Τμήμα του Παλέρμο. Πρόκειται για ένα γλυπτό 2.500 ετών του ποδιού και του φορέματος της θεάς Άρτεμης που είχε κλαπεί από τον Έλγιν και δόθηκε στον Βρετανό πρόξενο στη Σικελία το 1816. Για 2 περίπου αιώνες, το τμήμα αυτό, βρισκόταν στο Αρχαιολογικό Μουσείο Σαλίνας στο Παλέρμο. Οι προσπάθειες της χώρας μας, που είχαν διάρκεια 13 ετών, για επιστροφή του, ευοδώθηκαν τελικά το 2008.

Το περιβόητο φριμάνι

Πολλά έχουν γραφτεί και ειπωθεί για το περιβόητο φιρμάνι με τη χρήση του οποίου ο Έλγιν μπόρεσε να προβεί στις βάρβαρες ενέργειες του.

Όπως είδαμε και παραπάνω, το φιρμάνι δεν έχει καν την υπογραφή του σουλτάνου. Επίσης ζητά να μην παρεμποδιστούν από κανένα τα μέλη του «συνεργείου» του Έλγιν, προκειμένου να πάρουν «μερικά κομμάτια πέτρας με επιγραφές και γλυπτά» («dual due pezzi di pietra con inscrizioni e figure»).

Το πρωτότυπο φιρμάνι δεν βρέθηκε ως σήμερα, ούτε στα τουρκικά αρχεία. Η μετάφραση στα ιταλικά που αναφέραμε, έγινε από τον Γραμματέα της βρετανικής πρεσβείας στην Κωνσταντινούπολη Πιζανί. Το φιρμάνι στα ιταλικά, δόθηκε στον ιερέα Χαντ και από εκεί έγινε η μετάφρασή του στα αγγλικά, για να εξεταστεί από την Επιτροπή της Βρετανικής Βουλής.

Η έκφραση «Χαμένοι στη Μετάφραση», προφανώς είναι εμπνευσμένη από την ιστορία αυτή, καθώς ο Λουζιέρι δεν γνώριζε αγγλικά, ο Έλγιν δεν γνώριζε ιταλικά και οι μεταξύ τους «συμβάσεις» υπογράφονταν στα γαλλικά! Μύλος δηλαδή!
Ας ελπίσουμε ότι σύντομα θα αποδοθεί δικαιοσύνη και σ'αυτό το μείζον ζήτημα και τα Μάρμαρα του Παρθενώνα, θα επιστρέψουν στη χώρα μας!

H πανάρχαια ιστορία που είναι χαραγμένη στους βράχους της Mακεδονίαςαναδύεται στην επιφάνεια του επιστημονικού ενδιαφέροντος και περιμένει εκείνους που θα έχουν την υπομονή να ξεκλειδώσουν τα μυστικά της.

Ψηλά σε έναν λόφο στην περιοχή των Φιλίππων της Kαβάλας, μια σειρά βραχογραφίες αποτυπώνουν τη ζωή και το πνεύμα των ανθρώπων της Eποχής του Xαλκού και του Σιδήρου. Για δεκαετίες οι ντόπιοι ήξεραν τη θέση ως ''Γραμμένες Πέτρες'', καθώς το νήμα της σχετικής γνώσης είχε χαθεί στην αχλύ του χρόνου.

Tο περασμένο καλοκαίρι(2009), ένας νέος επιστήμονας αποφάσισε να ξεδιπλώσει τις άγνωστες πτυχές της Iστορίας, που διατηρήθηκαν αναλλοίωτες επί χιλιάδες χρόνια πάνω στη μακεδονική γη.

Σε αυτές τις βραχογραφίες έστρεψε το ενδιαφέρον για τη διδακτορική του διατριβή ο Γιώργος Hλιάδης, με καταγωγή από την Kαβάλα, υποψήφιος διδάκτωρ στο Πανεπιστήμιο Tras-os-Montes στην πόλη Vila Real της Πορτογαλίας.

Mαζί με τον υπεύθυνο καθηγητή του, μια ομάδα πέντε Πορτογάλων ερευνητών και δύο φοιτητές της Σχολής Kαλών Tεχνών από τη Θεσσαλονίκη αφιέρωσαν δύο μήνες το περασμένο καλοκαίρι για να καταδυθούν στα άδυτα της Iστορίας.

''Σε όλη την ευρύτερη περιοχή του Παγγαίου εντοπίζονται βραχογραφίες και εγχάρακτες παραστάσεις, όμως η θέση στον λόφο του Προφήτη Hλία είχε το πλεονέκτημα της προσβασιμότητας αλλά και της πολύ ενδιαφέρουσας θεματολογίας με επίκεντρο εικόνες του πολέμου'', εξηγεί ο κ. Γ.Hλιάδης, ενώ πλέον βρίσκεται στο στάδιο της επεξεργασίας των στοιχείων που συγκέντρωσαν έπειτα από πολλές ώρες μελέτης κάτω από τον καυτό ήλιο και ενώ το φως αντανακλούσε στα μάρμαρα και τις επιφάνειες των βράχων.

Πρόκειται για περιοχή που βρίσκεται σε ύψωμα με θέα σε όλη την κοιλάδα των Φιλίππων. Η συγκέντρωση των βραχογραφιών εκτείνεται μέσα σε ένα τετραγωνικό στρέμμα. Όμως η χρονική οριοθέτηση δεν είναι καθόλου εύκολη, σημειώνει ο ερευνητής.

''H χρονολόγηση είναι από τα πιο δύσκολα πράγματα. Εκτιμάται ότι ανάγονται στη τελευταία Εποχή του Xαλκού και στην Εποχή του Σιδήρου, κάπου μεταξύ 1100 και 500 π.X. Συμπέρασμα θα προκύψει από τη συγκριτική μελέτη, καθώς στο ανοικτό τοπίο είναι δύσκολη η εφαρμογή μεθόδων όπως αυτή του άνθρακα''.

Στη χώρα μας, η μεγαλύτερη συγκέντρωση βραχογραφιών παρατηρείται στη Bόρειο Ελλάδα αλλά και στις Kυκλάδες,όπως στην Άνδρο και τη Mήλο. H ερευνητική παράδοση, όμως, είναι περιορισμένη καθώς το αρχαιολογικό ενδιαφέρον στρέφεται κυρίως στην κλασική αρχαιότητα αλλά και σε απτά και ερμηνεύσιμα ευρήματα.

Oι βραχογραφίες ήταν ''από πάντα γνωστές''στους ντόπιους, ενώ οι πρώτες έρευνες έγιναν τη δεκαετία του '70. Σε νεότερες έρευνες, που έγιναν το 2005, ο κ. Γ.Hλιάδης εργάστηκε για το μεταπτυχιακό του και φέτος το καλοκαίρι ξεκίνησε τη δική του συστηματική έρευνα μαζί με ομάδα συνεργατών και φίλων.

Μεσόγειος και Φίλιπποι

Tο αντικείμενο της έρευνάς του είναι η μελέτη της προϊστορικής τέχνης και η σύνδεσή της με τις αντίστοιχες κοινωνίες και κουλτούρες.

Aναπαραστάσεις αποτυπωμένες είτε με τη μορφή χρώματος (rock art paintings) σε σπηλιές είτε ως εγχάρακτα μοτίβα σε βράχους σε ανοιχτό τοπίο. Aν και η μελέτη των βραχογραφιών στην Eυρώπη ακολουθεί μια παράδοση που ξεκίνησε στις αρχές του προηγούμενου αιώνα σε χώρες όπως η Iσπανία, η Γαλλία και η Iταλία, στην Eλλάδα, η έρευνα στο συγκεκριμένο αντικείμενο βρίσκεται ακόμα σε πρωταρχικό στάδιο.

H θεματολογία των βραχογραφιών στους Φιλίππους παρουσίασε εξαρχής ενδιαφέρον για τον κ.Hλιάδη, καθώς τα μοτίβα έδειχναν ως κεντρικό θέμα τον πολεμιστή με δόρατα, ασπίδες, τόξα, σπαθιά και αναπαραστάσεις αλόγων και έφιππων πολεμιστών.

Oι πληροφορίες, όμως, είναι ελάχιστες. Tι υπήρχε εκεί; Ποιοι χάραξαν τους βράχους και το μάρμαρο; Tι εργαλεία χρησιμοποίησαν, απευθείας κτύπημα πέτρας ή κάποιο είδος σφυριού και καλέμι; Πόσα χρόνια απείχαν από την κλασική Eλλάδα και την Aθήνα του Περικλή; Mήπως ήταν κάποιες θρακικές φυλές μισθοφόρων; Mήπως είχαν επιρροές από την Aνατολή;

Στην περιοχή πάντως δεν έχουν εντοπιστεί ίχνη αρχαίου ή προϊστορικού οικισμού, κάτι που περιπλέκει περισσότερο τα πράγματα.

''Έχοντας εργαστεί σε τοποθεσίες με βραχογραφίες, σε χώρες της βόρειας Mεσογείου, διαπιστώνω μια χρονολογική και στιλιστική ομοιότητα στην αναπαπραστατική τέχνη των πολεμιστών αυτών των χωρών με τις βραχογραφίες των Φιλίππων. Aυτό είναι κυρίως που με συναρπάζει: το πώς το αυστηρά τοπικό, όσον αφορά την οριοθέτηση του τοπίου, είναι παράλληλα και παγκόσμιο.

H μελέτη των βραχογραφιών της ανατολικής Mακεδονίας και των Φιλίππων αποτελεί ένα μοναδικό πεδίο γι’ αυτό τον διάλογο'', σημειώνει ο κ.Hλιάδης και επισημαίνει ότι υπάρχουν σημάδια που συνδέουν τις παραστάσεις της Mακεδονίας με εκείνες που ανακαλύφθηκαν στις ιταλικές Aλπεις κοντά στην Mπρέσια (Brescia), στην περιοχή Val Camonica (46° 1′ 26″ N, 10° 21′ 0″ E).

Mια περιοχή προστατευμένη από την U.N.E.S.C.O., όπου κυριαρχούν ανάλογα θέματα με πολεμιστές από την Eποχή του Σιδήρου.

amfipolinews

Με ελεύθερη είσοδο για όλους τους επισκέπτες γιορτάζει την εθνική επέτειο της 25ης Μαρτίου το μουσείο Ακρόπολης.

Συγκεκριμένα, το Σάββατο, 25 Μαρτίου 2017, οι εκθεσιακοί χώροι του μουσείου θα παραμείνουν ανοιχτοί από τις 9 το πρωί ως τις 8 το βράδυ. Επιπλέον, στη 1 μμ, ο πρόεδρος του μουσείου, καθηγητής Δημήτρης Παντερμαλής, θα παρουσιάσει στους επισκέπτες το αντίγραφο της Κόρης 685, στο οποίο πριν από 100 χρόνια, ο Ελβετός ζωγράφος Ε. Ε Gilliéron (1885-1939) πρόσθεσε τα αρχαία χρώματα, σύμφωνα με την αποτύπωση του πατέρα του L. E Gilliéron (1850-1924), επίσης ζωγράφου, που έγινε αμέσως μετά την ανεύρεση του γλυπτού, το 1888, νοτιοδυτικά του Παρθενώνα.

Το ίδιο βράδυ, στις 7 μμ, θα προβληθούν στην αίθουσα της περιοδικής έκθεσης «Δωδώνη. Το μαντείο των ήχων», δίπλα στην τεχνητή βελανιδιά της έκθεσης, βιντεοσκοπημένα αποσπάσματα από το μουσικό έργο του συνθέτη Γιώργου Κουρουπού «Φωνή δρυός». Το έργο αυτό είναι εμπνευσμένο από τη μαντική βελανιδιά της Δωδώνης.

Την ημέρα αυτή το εστιατόριο του μουσείου στον δεύτερο όροφο θα σερβίρει «Ελληνικό Παραδοσιακό Πιάτο».

Η λέξη Μέδουσασημαίνει «κυρίαρχη θηλυκή φρόνηση». Στα Σανσκριτικά η ίδια λέξη αποδίδεται ως Μεντχά, στα Ελληνικά Μήτις, και στα Αιγυπτιακά Μετ ή ωΜάατ. Τούτη η θεότητα ήρθε στην Ελλάδα πιθανώς από τη Λιβύη, όπου λατρευόταν από τις Αμαζόνες ως Θεά-Ερπετό.

Ως Μέδουσα (Μήτις) ήταν η καταστροφική όψη της μεγάλης τριπλής Θεάς που επίσης αποκαλείται, Νιθ, Ανάθ, Αθήνη ή Αθήνα στη Β. Αφρική και Αθάνα περίπου το 1400. π.Χ. στη μινωική Κρήτη.

Τι είναι αυτό το όνομα και τι αντιπροσωπεύει, όταν μέσα από τα βάθη των αιώνων φέρνει ανατριχίλα και ταραχή; Εκείνο το φοβερό κεφάλι όπου ωσάν μαλλιά τα φίδια σφύριζαν και τα μάτια πέτρωναν οτιδήποτε κοίταζαν;

Ποια είναι αυτή η τόσο αρχέγονη δύναμη, που η ίδια η θεά Αθηνά φέρει ως τρόπαιο στο θώρακά της και πάνω στην ασπίδα της;

Ποια είναι αυτή που μέσα της έχει ως καρπό τον θεϊκό Πήγασο και τον γίγαντα Χρυσάορα με το χρυσό σπαθί; Όσον αφορά στον Ζαν Ρισπέν, η Αθηνά και η Γοργώ φιλονίκησαν για το βραβείο της ομορφιάς. Κατά την Ann Shearer πιθανώς η Μέδουσα, πανέμορφη, πριγκήπισσα με υπέροχους ξανθούς βόστρυχους, κυνηγημένη από τον Ποσειδώνα, ενέδωσε στις ορέξεις του μέσα στο ναό της Αθηνάς. Η Αθηνά τότε μεταμόρφωσε τη Μέδουσα σε τέρας με φίδια αντί για μαλλιά, δόντια όμοια με χαβλιόδοντες αγριόχοιρου, μάτια που απολίθωναν, χέρια χάλκινα και χρυσά φτερά.

Δεν αρκείται όμως η Αθηνά στην παραμόρφωση της Μέδουσας. Θέλει και το κεφάλι της. Και μόλις ο Περσέας (γιος του Δία και της Δανάης), υπερηφανεύεται ότι θα φέρει στον Πολυδέκτη το κεφάλι της Γοργούς, η θεά Αθηνά τρέχει να τον βοηθήσει. Του δίνει καλογυαλισμένη ασπίδα για να τη χρησιμοποιήσει σαν καθρέφτη και έτσι να αποκόψει το τρομερό κεφάλι δίχως να το κοιτάζει. Επίσης, του δίνει φτερωτά σανδάλια και μαγικό σακούλι για να μεταφέρει τη δύναμη του ίδιου του κεφαλιού. ΄Εχοντας συννενοηθεί με τον Άδη και την Ερμή, λέει στον Περσέα, ποιους θα συναντήσει για να του δώσουν την περικεφαλαία που θα τον κάνει αόρατο και από πού θα πάρει το δρεπάνι για τον αποκεφαλισμό. ΄Ετσι και έπραξε ο Περσέας και κατάφερε τον άθλο, ωστόσο τίποτε δε θα είχε κατορθώσει χωρίς τη βοήθεια της θεάς Αθηνάς. Μα και τη φοβερή δύναμη της Μέδουσας που παρέλυε τα πάντα, η Αθηνά της την έδωσε. Αυτή τη δύναμη φαίνεται πως επιθυμεί να ανακτήσει η θεά μέσω του άθλου του Περσέα.

Αν κοιτάξουμε την καταγωγή της Μέδουσας, η δύναμή της έχει πανάρχαια ρίζα. Εγγονή της Γαίας και του Πόντου. Αυτό το ζεύγος γέννησε τον Φόρκυ (ο γέροντας σοφός της θάλασσας) και την Κητώ (το τέρας). Ο Φόρκυς και η Κητώ γέννησαν τρεις Γοργόνες. Τα ονόματά τους είναι ενδεικτικά δύναμης: «Σθενώ»-δύναμη, «Ευρυάλη»-των αλμάτων, «Μέδουσα»-Δέσποινα, Βασίλισσα, Κυβερνήτης και Πονηρή. Ωστόσο, η Αθηνά επιθυμεί να συνδεθεί με τούτη τη φοβερή δύναμη. Κι εδώ αξίζει να προσέξουμε μερικά από τα πολυπληθή επίθετα της θεάς: Σθένια (ισχυρή, δυνατή), Γοργώπις (έχει άγρια μάτια), Μαχανίτις, (εκείνη που μηχανεύεται διάφορα), Δολομίτις (δόλια, πανούργα) και ένα σωρό άλλα συναφούς νοήματος.

Στο βιβλίο της «Αθηνά», η Ann Shearer γράφει: «…Αρκεί να ξανακοιτάξουμε το μικρό σάλι στο λαιμό της Βαρβάκειου Αθηνάς, αντίγραφο του μεγάλου αγάλματος της Αθηνάς ως προστάτιδας της πολιτειακής τάξης, για να διαπιστώσουμε ότι αμέσως το κεφάλι της Μέδουσας μας φέρνει σε δύσκολη θέση. Παρόλαυτά, μερικοί λένε ότι η ίδια η μεγάλη αιγίδα της θεάς είναι φτιαγμένη από το δέρμα της Μέδουσας. Δηλαδή, αντί να επιθυμεί απλώς ένα σύμβολο εκείνης της αρχαίας δύναμης, η Αθηνά θέλει να τυλιχθεί ολόκληρη μέσα της, να την αφομοιώσει (Παυσανίας, ΙΙ). Φαίνεται ότι εκείνο που θέλει πάνω από όλα είναι να διατηρήσουμε αυτή τη διττή εικόνα, ώστε βλέποντας τη μια πλευρά της δύναμης, να βλέπουμε επίσης και την άλλη…».

Η Αθηνά ανακτώντας το κεφάλι της Μέδουσας, με την επανένωση των πλευρών της αρχαίας δύναμης που είχαν διαχωριστεί σε θετικό και αρνητικό πόλο, μας θυμίζει πάντα ποιος είναι ο σοφότερος τρόπος.

Από μια πρώτη ματιά δεν υπάρχει μεγαλύτερη αντίθεση από αυτή της Αθηνάς με τη Μέδουσα. Η θεά εμπνέει τους ήρωες της. Η ενεργητική της δύναμη είναι ακριβώς το αντίθετο της παραλυτικής απραξίας της Μέδουσας. Η Αθηνά φέρνει τη συνείδηση. Η φυσική κατάσταση της Μέδουσας, αν δεν την ξυπνήσουν τα φίδια της, είναι βαθιά ασυνειδησία. Στο διαχωρισμό ανάμεσα στην Αθηνά και τη Μέδουσα, έχουμε μια περιγραφή και προειδοποίηση για το τι συμβαίνει όταν αποξενωθούν η διάνοια και η ύλη, ο νους και ο υλικός κόσμος.

Οφείλεται ιδιαίτερα στο δαιμόνιο της Αθηνάς, η διατήρηση των δύο σε αρμονική συνύπαρξη. Δικό της δώρο είναι το ότι βλέπουμε και κατανοούμε τη θέση των πραγμάτων. Μόλις χαθεί αυτή η σχέση, έχουμε μόνο αδρανή ύλη και διάνοια που έχει χάσει το στόχο της. Έτσι, ο υλικός κόσμος γίνεται εχθρός της υψηλής διανόησης. Την ανακόπτει, περιορίζει τις φιλοδοξίες της, όπως ακριβώς η αδρανής και παράλυτη Μέδουσα περιόριζε τη λαμπρή πτήση του φτερωτού Πήγασου. Όταν τελικά πεθαίνει η Μέδουσα, κατορθώνει να ξεφύγει το πνευματικό ένστικτο.

Χρειαστήκαμε αρκετό καιρό για να καταλάβουμε πως οι τεχνολογίες που καθοδηγεί ο νους, καθώς είναι ασύνδετες με την πραγματικότητα της ύλης που επεξεργάζονται, έχουν δημιουργήσει μια κατάσταση που μερικές φορές μοιάζει να μας απειλεί με πλήρη καταστροφή.

Κι όμως η Μέδουσα, μόλις περιέλθει στην αρματωσιά της θεάς Αθηνάς, φέρνει τα δικά της δώρα: Μέσα στο σακούλι, εκτός από το κεφάλι της Μέδουσας, υπάρχουν δύο φιάλες με το αίμα της Γοργούς από τις φλέβες του δεξιού μα και του αριστερού χεριού, αίμα που δίνει ζωή και θάνατο. Αυτό το αίμα χρησιμοποιεί και ο Ασκληπιός. Αρκετοί λένε πως το σακούλι περιείχε και το αλφάβητο. Το φοβερό πρόσωπο στραμμένο προς τον εξωτερικό κόσμο προστατεύει ό,τι βρίσκεται στον εσωτερικό.Οι νοικοκύρηδες προστάτευαν την περιουσία τους τοποθετώντας ένα γοργόνειο στον εξωτερικό τοίχο των σπιτιών τους. Οι κεραμείς το τοποθετούσαν πάνω στο άνοιγμα του καμινιού, για να αποτρέψουν επίδοξους κλέφτες. Ο Αγαμέμνων τη φέρει στο κέντρο της ασπίδας του, όπως και πολλοί άλλοι πολεμιστές. Για όσους την τιμούν, η Μέδουσα προσφέρει την προστασία της.

΄Ισως η δύναμή της να προστάτευε και την ίδια την Αθηνά, διατηρώντας απαραβίαστο από τη νέα ηρωική συνείδηση το ουσιαστικό στοιχείο στη φύση της ίδιας της θεάς. Αξίζει να μελετήσει κανείς την άποψη των Ορφικών που αποκαλούσαν τη σελήνη «κεφάλι της Γοργούς». Και για τη θεά Αθηνά έλεγαν ότι «τα πάντα θα τελείωναν για εκείνη αν έχανε τα χέρια της». Πλούσιο υλικό για μελέτη υπάρχει στην κάθοδο της Περσεφόνης στον Κάτω Κόσμο και στην κάθοδο της Ινάνα της σουμεριακής μυθολογίας, στο βασίλειο της Ερεσκιγκάλ.

Ακόμη αξίζει να προσεγγίσουμε την αλχημική άποψη. Σε ένα άλλο κεφάλαιο του βιβλίου «Αθηνά» της Ann Shearer, αναφέρεται: «…Στην αλχημική διαδικασία, που είναι επίσης και μεταμόρφωση του ατόμου, οι ιδιότητες της Αθηνάς είναι απαραίτητες. Είναι η Δέσποινα Αλχημεία, που κατοικεί στο κέντρο της που είναι ο αθάνωρ, ο αλχημιστικός κλίβανος, με το σύντροφό της το βασιλιά Αθάνορα. Σε μια εικονογράφηση του 15ου αιώνα η κουκουβάγια της παρακολουθεί, καθώς η θεά κρατά στο ένα χέρι τον ήλιο του συνειδητού και στο άλλο το δόρυ και την ασπίδα με το Γοργόνειο. Το τρομερό κεφάλι είναι αναπόσπαστο μέρος της διαδικασίας. Διότι, όπως γνωρίζουν οι αλχημιστές, ‘δεν υπάρχει γένεση χωρίς φθορά’, δεν υπάρχει κόκκινος χρυσός χωρίς πρώτα τη μαύρη απολίθωση, την οποία συμβολίζει το κεφάλι της Μέδουσας».

Πηγές: e-zine.gr, conspiracyfeeds, diadrastika, ellaniapili

Στην αρχαία Αθήνα οι σκληροί νόμοι του Δράκοντα προέβλεπαν θάνατο ακόμα και για την κλοπή ενός μήλου!

Ο Δράκων ήταν τύραννος αλλά και ο πρώτος ο οποίος κατέγραψε τους νόμους στην Αρχαία Αθήνα με εντολή των Αθηναίων. Αν και συνήθως αναφέρεται ως ο πρώτος νομοθέτης των Αθηνών, πριν από αυτόν, έξι άρχοντες ονομαζόμενοι Θεσμοθέτες, θεσμοθετούσαν άγραφους νόμους από το 683 π.Χ.

Το 624 π.Χ. οι Αθηναίοι του ανέθεσαν να γράψει τους νόμους και το 621 π.Χ. τους έγραψε σε μαρμάρινες πλάκες (κύρβεις) τις οποίες τοποθέτησε στην Αγορά. Οι νόμοι αυτοί ήταν πολύ αυστηροί και από τότε η έκφραση "Δρακόντειοι νόμοι"είναι συνώνυμη με τους ιδιαίτερα αυστηρούς νόμους. Αντίστοιχα "Δρακόντεια μέτρα"ονομάζονται τα αυστηρά μέτρα. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Πλούταρχος είπε ότι οι νόμοι του Δράκοντα γράφτηκαν με αίμα, όχι με μελάνι.

Οι τιμωρίες ήταν ιδιαίτερα σκληρές, με ασήμαντα αδικήματα, όπως η κλοπή ενός μήλου ή ακόμη και η τεμπελιά να τιμωρούνται με θάνατο.
Οι νόμοι του Δράκοντα αντικαταστάθηκαν με τη νομοθεσία του Σόλωνα μετά το 594 π.Χ.

Κάτι που είπε ο Αριστοτέλης για τον Δράκοντα:

«Δράκοντος δὲ νόμοι μὲν εἰσί, πολιτείᾳ δ'ὑπαρχούσῃ τοὺς νόμους ἔθηκεν: ἴδιον δ'ἐν τοῖς νόμοις οὐδὲν ἔστιν ὅ τι καὶ μνείας ἄξιον, πλὴν ἡ χαλεπότης διὰ τὸ τῆς ζημίας μέγεθος»

Lingua francaονομάζεται η γλώσσα που μιλούν μεταξύ τους δύο άτομα, χωρίς να είναι η μητρική τους. Η Ρώμη ήταν πρωτεύουσα μιας αυτοκρατορίας που επεκτεινόταν με ταχύτατο ρυθμό, ένα εμπορικό κέντρο με περισσότερους από ένα εκατομμύριο κατοίκους.

Αν και η τοπική γλώσσα της Ρώμης ήταν τα λατινικά, η Lingua franca – η γλώσσα που χρησιμοποιούσες για να αγοράσεις ή να πουλήσεις και γενικότερα για να γίνεις κατανοητός – ήταν τα «κοινά» αρχαία Ελληνικά.

Τα αρχαία ελληνικά ήταν επίσης η γλώσσα επιλογής της μορφωμένης αστικής ελίτ της Ρώμης. Οι εκλεπτυσμένοι Ρωμαίοι θεωρούσαν εαυτούς κληρονόμους του αρχαιοελληνικού πολιτισμού.

Η Αινειάδα του Βιργίλιου – το επικό ποίημα που αφηγείται την ίδρυση της Ρώμης – αναφέρει κατηγορηματικά ότι η Ρώμη αποτελεί συνέχεια της μυθικής Ελλάδας για την οποία είχε γράψει ο Όμηρος. Η χρήση των αρχαίων ελληνικών ήταν απαραίτητη. Τα περισσότερα κείμενα που διάβαζε η ανώτερη ρωμαϊκή τάξη ήταν στα αρχαία ελληνικά.

Η τέχνη, η αρχιτεκτονική, η φυτοκομία, η μαγειρική και η μόδα που θαύμαζαν ήταν της αρχαίας Ελλάδας και οι περισσότεροι από τους παιδαγωγούς τους ήταν Έλληνες.

Ακόμη και τα λατινικά που μιλούσαν δεν ήταν η κλασική γλώσσα που γνωρίζουμε. Στην καθημερινότητά τους οι γηγενείς Ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν τα επονομαζόμενα «λαϊκά λατινικά».

Τα κλασικά λατινικά ήταν η γλώσσα του γραπτού λόγου- και τη χρησιμοποιούσαν επίσης στα δικαστήρια, στις αγορεύσεις και διοίκηση, αλλά όχι ως καθομιλουμένη.

Η εκδοχή της καθομιλουμένης ήταν εκείνη που ο ρωμαϊκός στρατός μετέφερε σε όλη την Ευρώπη. Έτσι, τα λαϊκά λατινικά γέννησαν τις ρομαντικές γλώσσες: τα ιταλικά,τα γαλλικά και τα ισπανικά.

Όμως τα λαϊκά λατινικά ήταν η καθομιλουμένη μόνο του Λατίου, όχι ολόκληρης της αυτοκρατορίας. Τα αρχαία ελληνικά ήταν η βασική γλώσσα της ανατολικής αυτοκρατορίας, γύρω από την Κωνσταντινούπολη και τις πόλεις της νότιας Ιταλίας.

Το όνομα Νεάπολη είναι στην πραγματικότητα ελληνικό. Σήμερα, η ντόπια διάλεκτος της Νάπολης, τα ναπολιτάνικα, διατηρεί ίχνη των αρχαίων ελληνικών, ενώ τα «γκρίκο» χρησιμοποιούνται ακόμη από 30.000 άτομα στη νότια Ιταλία.

Τα νέα ελληνικά και τα γκρίκο συγγενεύουν αρκετά, ώστε όσοι τα μιλούν να καταλαβαίνουν ο ένας τον άλλο. Τα αρχαία ελληνικά και όχι τα λατινικά ήταν η δημοφιλής γλώσσα του μεσογειακού εμπορίου.

Ο όρος lingua franca ήταν ιταλικός- και όχι λατινικός- και περιέγραφε τη συγκεκριμένη γλώσσα που χρησιμοποιούσαν οι έμποροι στη Μεσόγειο από τον 11ο ως τον 19ο αιώνα. Βασιζόταν στα ιταλικά και συνδύαζε στοιχεία οξιτανικών, ισπανικών, πορτογαλικών, αρχαίων ελληνικών, γαλλικών και αραβικών, δημιουργώντας μια ευέλικτη διάλεκτο που όλοι μπορούσαν να μιλήσουν και να κατανοήσουν.

Lingua Franca δε σημαίνει «γαλλική γλώσσα» αλλά γλώσσα των Φράγκων. Η λέξη «franji»παραμένει μια κοινή αραβική λέξη που χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα για να περιγράψει τους Δυτικούς.